Okul Şiddet Profillerinin Okul Özellikleriyle Değerlendirilmesi

1. Okul Şiddet Profillerinin Okul Özellikleriyle Değerlendirilmesi Dr. Mustafa Ayral: Altındağ Rehberlik ve Araştırma Merkezi Müdürü, Nedim Özdemir : Altındağ Rehberlik ve Araştırma Merkezi Ar-Ge Birimi ŞuleÖtken : Altındağ Rehberlik ve Araştırma Merkezi Ar-Ge Birimi GülverAlatlı : Altındağ Rehberlik ve Araştırma Merkezi Rahmi Can : Altındağ Rehberlik ve Araştırma Merkezi Ahmet Ünlü : Altındağ Rehberlik ve Araştırma Merkezi Şenol Demirhan : Altındağ Rehberlik ve Araştırma Merkezi GökhanŞengün : Altındağ Rehberlik ve Araştırma Merkezi Mehmet Ali İlkaya: Altındağ Rehberlik ve Araştırma Merkezi

2. GİRİŞ Şiddet, günümüz dünyasında özellikle gençler ve çocuklar arasında giderek artan bir oranda görülmesi nedeniyle önemli bir toplumsal duyarlılığa yol açmış ve ülkeleri, araştırma ve önleme çalışmalarına zorlamıştır. DSÖ’nün 2000 yılı için yapılan değerlendirmesine göre, her yıl yaklaşık 1,6 milyon insan, özellikle intihar ve cinayet gibi şiddet olayları sonucu hayatını kaybetmektedir ve bu ölümlerin büyük çoğunluğu yoksul ülkelerde gerçekleşmektedir. Ayrıca gençler, şiddet sonucu etkilenen dezavantajlı gruplar arasında yer almaktadır. Gençlerin neden olduğu şiddet, toplumda en çok göz önünde olan şiddet biçimlerinden olup, halk sağlığı çalışmaları, gençlerde şiddetin, devam eden ve boyutları giderek artan bir sorun olduğunu göstermektedir (TBMM Araştırma Komisyonu Raporu, 2007, 20-23).

3. Şiddetin Kaynakları: DSÖ, şiddetin ortaya çıkış etkenlerini dört ayrı başlık halinde incelenmesini önermektedir (TBMM Araştırma Komisyonu Raporu, 2007, 26-32): Bireysel etkenler • 1.a. Biyolojik özellikler: Cinsiyet ve hormon farklılıkları, erkeklik hormonlarının cinsiyet ve saldırganlık üzerindeki belirleyici rolü, erkeklerdeki düşük nabız sayısının risk alma ve heyecan arama davranışıyla olan ilişkisi, nörolojik sorunlar, ilaç ve diğer maddelerin saldırganlık-şiddetle olan ilişkisi. • 1.b. Psikolojik ve davranışsal özellikler: Şiddete neden olan hiperaktivite, dürtüsellik, zayıf davranış kontrolü, dikkat problemleri ve psikolojik bozukluklar. İlişkilerle ilgili etkenler • 2.a. Aile etkisi: Çocukların aile tarafından gözetim altında tutulmaması ve rehberlik edilmemesi, sert davranılması, disiplin amaçlı fiziksel cezalar verilmesi, sosyal desteğin eksik olması. • 2.b. Arkadaş etkisi: Suç işleyen ya da madde kullanan arkadaş çevresi, arkadaş çevresindeki doğrudan kışkırtmalar (fiziksel zarar, alay, hakaret vb.). Toplumsal etkenler • Küreselleşmenin etkisi: Küreselleşmeyle daha dar bir kesimin daha da zenginleşmesi, daha geniş kesimin daha da yoksullaşması, dolayısı ile paylaşım için daha fazla şiddet uygulanması, kolay para kazanma eğilimlerinin güçlenmesi, yerel sosyal değerlerin kaybolması, göçlerin yarattığı uyum sorunları. Sosyal etkenler • Demografik yapı ve bunun değişimi, toplumdaki sosyoekonomik eşitsizlikler, çocuk ve aile politikaları, koruyucu sağlık hizmetlerinin varlığı, sosyal yardım sisteminin varlığı ve etkinliği, adalet ve güvenlik sisteminin işleyişi, medyanın tavrı da, şiddetin görülme sıklığını etkilemektedir.

4. Şiddet ve Okul • Sosyal öğrenme açısından psikolojik ve biyolojik faktörler, kişiyi şiddet içeren faaliyete eğilimli yapabilir, fakat kişinin şiddet eğilimini aktif hale getiren, “çevre faktörleridir”. • Şiddet, toplumsal yaşamın tüm alanlarında kendisini göstermektedir. Okullar da, şiddet olaylarının en çok yaşandığı, bu olayların medya aracılığı ile kamuoyunun gündemine taşındığı ve gündemi sürekli olarak meşgul eden alanlardan birisidir.

5. Araştırma, güvenli okul ortamı açısından Altındağ İlçe Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı eğitim kurumlarının genel bir görüntüsünü ortaya çıkarmak ve ilgililere ve yetkililere (Okul Yönetimi, Öğretmenler Kurulu, Şube Öğretmenler Kurulu, OGYE) çözüm konusunda bilgi desteği sağlamak amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın Amacı Okul Güvenlik Uygulamaları Şiddet Türleri Şiddetin Yaşandığı Zaman Mağdurların Genel Özellikleri Şiddetin Yaşandığı Yer Destek Alınan Kişi

6. Tarama modeli • Evren: 2011 -2012 eğitim yılı Ankara İli Altındağ ilçesi ilköğretim ve ortaöğretim kurumları • Örneklem: Rehber öğretmeni olan okullar • 33 okuldan Toplam 6693 kişiye • (Okul personeli, öğrenci, veli) • ulaşılmıştır. Yöntem

7. Araştırmanın Örneklemi

8. Araştırma Anketinin Boyutları: • Okul Ortamının Güvenlik ve Disiplin Boyutları, • Şiddet Türleri, • Şiddetin En Sık Yaşandığı Yerler, • Şiddetin En Sık Yaşandığı Zamanlar, • Şiddete Katılanların Ortak Özellikleri’ni • Şiddete Uğrayan Öğrencilerin Kimden Destek Aldıkları • boyutlarını kapsayanvealandayapılmışaraştırmalarınanketlerindenve literatürden derlenenbir anket oluşturulmuştur. Anket üçlü derecelendirmeli yapıya sahiptir.

9. Tablo 1. Faktör Analizi Sonucu Tanımlanan 6 faktörün açıkladığı varyans: % 46.14’tür.

10. Tablo . Faktör İsimleri, Numaraları ve Faktör Yük Değerleri Tablo . Güvenirlik Analizi

11. Verilerin Analizi • Üçlü derecelendirmeli yapıdaki ankette, maddede yer alan ifadeye hiç katılmama durumu 0 puan ile, orta seviyede katılma durumu 1 puan ile, tamamen katılma durumu ise 2 puan ile puanlanmıştır. Anketteki iki madde olumsuz içerikli olduğundan tersten puanlanmıştır. Madde ve boyut puan değeri 0 - 0.67 ve arasında ise alt düzey; 0.68-1.33 ve arasında ise orta düzey; 1.34-2.00 ve arasında ise üst düzey diye gruplandırılmış ve yorumlar bu düzeylere göre yapılmıştır.

12. Tablo 4. Araştırmaya Katılanların Dağılımı

13. Güvenlik Algısı

14. Genel Güvenlik Politikaları

15. Okul İçi Düzenlemeler

16. Fiziki Mekan Düzenlemeleri

17. Öğrenciye Dönük Uygulamalar

18. Ziyaretçi Uygulamaları

19. ŞİDDET DAVRANIŞI TÜRLERİNE İLİŞKİN BİLGİLER

20. Şiddet Davranışı Türlerine İlişkin Bilgiler

21. Okul Türüne Göre Şiddet Puan Ortalamaları

22. Tablo 9: Şiddet Davranışı Puanı ile Okul Türü Arasındaki Anova ve Scheffe Testi Sonuçları

23. Grafik. Şiddet Puanı-Okul Türü

24. Öğrenci Sayısına Göre Şiddet Puan Ortalamaları

25. Tablo 9: Şiddet Davranışı Puanı ile Öğrenci Sayısı Arasındaki Anova ve Scheffe Testi Sonuçları

26. Okuldaki Görevine Göre Şiddet Puan Ortalamaları

27. Tablo 9: Şiddet Davranışı Puanı ile Okuldaki Görev Arasındaki Anova ve Scheffe Testi Sonuçları

28. Grafik . Şiddet Puanı-Okuldaki Görev

29. Öğretim Şekline Göre Şiddet Puan Ortalamaları

30. Tablo 9: Şiddet Davranışı Puanı ile Öğretim Şekli Arasındaki Anova Testi Sonuçları

31. ŞİDDET OLAYLARINA KARIŞAN ÖĞRENCİ PROFİLİ HAKKINDA BİLGİLER

32. ŞİDDET OLAYLARININ EN ÇOK YAŞANDIĞI YERLER

33. ŞİDDET OLAYLARININ EN ÇOK YAŞANDIĞI ZAMANLAR

34. ŞİDDETE UĞRAYAN ÖĞRENCİLERİN KİMDEN DESTEK ALDIKLARI

35. Tablo . Çoklu Regresyon Analizi sonuçları R= .400, R2= .160, F(6, 6084)= 193,287, p=.000

36. Sonuçlar ve Öneriler • 1-Okul ortamı açısından orta düzeyde bir uygulama söz konusudur. • Okul ortamının alt boyutları açısından, okul ortamının hazırlanması boyutu daha iyi düzeyde iken, genel güvenlik politikaları ve günlük uygulamalar boyutu daha düşük düzeyde çıkmıştır. Ortam hazırlamaya, politika ve günlük uygulamalardan daha fazla önem verildiği söylenebilir. Politika oluşturma ve günlük uygulamalara ortam hazırlama boyutu kadar önem verilmemesi, etkili bir güvenli okul uygulaması olmayacağı gibi, gruplar arasında ortaya çıkan görüş farklılıklarını da yaratmış olabilir. • 2. Okul şiddet puanları açısından öğretmen ve öğrenci grubunun daha olumsuz bir algılamaya sahip olması, dikkat çekicidir. • 3. Okul ortamı boyutlarında ise, veli ve öğrenci görüşlerinin diğer gruba göre daha olumsuz olduğu görülmektedir. Veliyle ve öğrenci işbirliği ve paylaşımların arttırılmasına ihtiyaç olduğu söylenebilir.

37. 4. Okulda yaşanan şiddet davranışlarının türleri, yaşandığı yer ve zaman boyutlarında öğrenci görüşleri, yönetici ve personel görüşlerine göre daha olumsuz düzeydedir. Öğrencilerin yaşadığı ya da hissettiği şiddetin, yönetici, öğretmen ve veliler tarafından aynı derecede algılanmadığı gibi bir durum söz konusudur. Öğrencilerin, yaşadıkları şiddeti okul görevlileriyle yeterince paylaşmamaları ya da okul görevlilerinin yaşanan şiddete yeterince müdahil olmamaları bu sonucu yaratmış olabilir. Öğrencilerin destek aldığı kişilerin sıralaması da aynı sonuca işaret etmektedir.

38. Öneriler • 1- Genel güvenlik politikalarının oluşturulması ve günlük uygulamalardaki eksik kalan kısımların giderilmesinin ve bunları paydaşlarla paylaşmanın yararlı olacağı söylenebilir. • 2-En çok yaşanan şiddet türleri olan küfür ve hakaret, kavga ve okuldan kaçma okula konularında çalışma başlatılmasının yararlı olacağı söylenebilir. • 3-Okulun yakın çevresi ve okul bahçesiningüvenliğinin arttırılması gerekir. • 4-Eve dönüş zamanları,teneffüsler ve boş geçen derslerdeki güvenliğin arttırılması sağlanmalıdır. • 5-İlk müdahale alanlarına ilişkin (şiddetin en çok yaşandığı yer ve zaman) nöbet uygulamalarının, özel güvenlik desteği sağlanmasının ve dış güvenlik desteğinin sağlanmasının tartışılması gerekir. • 6-Okul ortamı konusunda velilerin, şiddetin türü, en çok yaşandığı yer ve zaman boyutlarında öğrenci görüşlerinin diğer gruplara göre neden daha olumsuz olduğu ayrıca araştırılmalıdır. • 7-Okul güvenliği politikası her öğretmenler kuru toplantısında bir gündem maddesi alınmasının yararlı olacağı söylenebilir.