ΤΕΙ ΑΘΗΝΑΣ ΣΓΤΚΣ ΤΜΗΜΑ ΕΑΔΣΑ ΡΩΜΟΥΔΗ ΕΛΕΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ

1. διακοσμητικές εφαρμογές/σχεδιασμός επιφανειών διακοσμητικές εφαρμογές/σχεδιασμός επιφανειών διακοσμητικές εφαρμογές/σχεδιασμός επιφανειών διακοσμητικές εφαρμογές/σχεδιασμός επιφανειών διακοσμητικές εφαρμογές/σχεδιασμός επιφανειών διακοσμητικές εφαρμογές/σχεδιασμός επιφανειών διακοσμητικές εφαρμογές/σχεδιασμός επιφανειών διακοσμητικές εφαρμογές/σχεδιασμός επιφανειών διακοσμητικές εφαρμογές/σχεδιασμός επιφανειών διακοσμητικές εφαρμογές/σχεδιασμός επιφανειών διακοσμητικές εφαρμογές/σχεδιασμός επιφανειών διακοσμητικές εφαρμογές/σχεδιασμός επιφανειών διακοσμητικές εφαρμογές/σχεδιασμός επιφανειών διακοσμητικές εφαρμογές/σχεδιασμός επιφανειών διακοσμητικές εφαρμογές/σχεδιασμός επιφανειών ΤΕΙ ΑΘΗΝΑΣ ΣΓΤΚΣ ΤΜΗΜΑ ΕΑΔΣΑ ΡΩΜΟΥΔΗ ΕΛΕΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΕΙ ΑΘΗΝΑΣ ΣΓΤΚΣ ΤΜΗΜΑ ΕΑΔΣΑ ΡΩΜΟΥΔΗ ΕΛΕΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ

2. Το κόσμημα είναι ένας τρόπος δημιουργίας αλλά επίσης είναι και ένας τρόπος για να βλέπει κανείς. Πρέπει κάποιος να το αναγνωρίζει σε οποιoδήποτε επίπεδο οπτικής αντίληψης-παραστατικό, αφηρημένο, συμβολικό- και να ανήκει. • να αναγνωρίζει το κόσμημα όταν το βλέπει • να αναγνωρίζει διακοσμητικά σχέδια (motifs) και επαναλαμβανόμενα μοτίβα (patterns) • να καταλαβαίνει τη σχέση του κοσμήματος με τη θεμελιώδη φόρμα (σχέσεις μορφής/χώρου και φόρμας περιεχομένου) • να διακρίνει τα διακοσμητικά στυλ. • Ο καλύτερος τρόπος, για να αποκτήσει κανείς αυτές τις δεξιότητες, είναι να μελετήσει το κόσμημα συστηματικά, αναλύοντας κάθε λεπτομέρεια, πρώτα απομονωμένα κι ύστερα σε σχέση με το σύνολο. οι δεξιότητες Ο ορισμός των κοσμημάτων Gaudi Antonio, Sagrada Familia, οροφή ΜΑΘΗΜΑ 2

3. Πάντως, υπάρχουν κοσμήματα τα οποία δύσκολα θα μπορούσαμε να τα κατατάξουμε στη μια ή στην άλλη κατηγορία, ειδικά σε περιπτώσεις που διακρίνουμε μια αντίφαση μεταξύ περιεχομένου και φόρμας. ελεύθερα ► μπορούν να οριστούν και σαν αυθαίρετα ή αφηρημένα, διότι δεν αναπαριστούν τίποτε και δεν φαίνονται να συμμορφώνονται σε φανερούς κανόνες σύμφωνα με το περιεχόμενο και τη φόρμα γεωμετρικά ► περιλαμβάνουν γεωμετρικά σχήματα απλά ή σύνθετα Το παράδειγμα σε ισλαμικό ξυλόγλυπτο του 9ου αιώνα, θεωρείται από τις πιο εντυπωσιακές επινοήσεις παραγωγής ασάφειας σε αυτό που ονομάζεται κόσμημα και αυτό γιατί θολώνει τα όρια μεταξύ φόρμας-φόντου, ενθαρρύνοντας το θεατή να αντιληφτεί την φόρμα διαφορετικά ανάλογα με τη γωνιά θέασης τα άνθινα κοσμήματα που περιλαμβάνουν κάθε μορφή φυτικής ζωής, νατουραλιστική ή αφαιρετική, εικονιστικά ► ταξινόμηση τις σχηματοποιημένες ζωικές και ανθρώπινες φιγούρες Ο ορισμός των κοσμημάτων τα κοσμήματα που περιλαμβάνουν απεικονίσεις καλλιτεχνικά επεξεργασμένων αντικειμένων τέχνης και αρχιτεκτονικής ΜΑΘΗΜΑ 2

4. Η λέξη κόσμημα φέρνει στο νου περίπλοκη, προσθετική εργασία ομοιόμορφα ή και ελεύθερα επαναλαμβανόμενων μοτίβων. Οι αποσπασματικές μονάδες εύκολα παραβλέπονται γιατί διαφέρουν πολύ από αυτόν τον κανόνα. Εντούτοις το αποσπασματικό ή μοναδικό κόσμημα ενσαρκώνει μια παλιά και ισχυρή διακοσμητική παρόρμηση. Ενώ τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα ξεκινούν από την ακατανίκητη και συνήθως υποσυνείδητη τάση να καλύψουν μια επιφάνεια με πολλαπλά διακριτικά, το αποσπασματικό κόσμημα εστιάζει πάνω σε μια απλή αλλά επαρκή φόρμα. Πάντως και οι δυο παρορμήσεις υπάρχουν από την παλαιολιθική εποχή. αποσπασματικά ή μοναδικά► αποτελούνται από ένα απλό κύριο μοτίβο σύμφωνα με τη διάταξη/οργάνωση προσθετικά ► αποτελούνται από έναν αριθμό από διαφορετικά μοτίβα συνδυασμένα δίχως επανάληψη, συμμετρία ή οποιαδήποτε άλλη οργανωτική αρχή επαναλαμβανόμενα ► χρησιμοποιούν το ίδιο μοτίβο ξανά και ξανά, σε μια προβλέψιμη διάταξη επιτρέποντας την παραλλαγή σ’ ένα δευτερεύοντα βαθμό τέτοιο ώστε τα βασικά στοιχεία του μοτίβου να αναγνωρίζονται. ταξινόμηση εδώ αναγνωρίζεται η οργανωτική αρχή χωρίς τα μοτίβα ναείναι πανομοιότυπα το ένα με το άλλο (μπορεί να αλλάζει το χρώμα, το μέγεθος, ο προσανατολισμός, η κατεύθυνση ακόμα και η ίδια η φύση του μοτίβου) υποταχτικά ► Ο ορισμός των κοσμημάτων ΜΑΘΗΜΑ 2

5. «…το κόσμημα δεν είναι ένας αφηρημένος γραφισμός που αναπτύσσεται σ’ έναν οποιοδήποτε χώρο, αλλά η δημιουργεί το δικό του σύστημα χώρου ή μάλλον –γιατί οι έννοιες αυτές είναι αξεδιάλυτα δεμένες- ότι χώρος και μορφήαναπτύσσονται αμοιβαία σε αυτό το πεδίο, με την ίδια ελευθερία σε ότι αφορά το αντικείμενο και σύμφωνα με τους ίδιους νόμους σε σχέση με τον εαυτό τους» Focillion 1982 • «…το κόσμημα ανήκει στο είδος της εικόνας που αναφέρεται ως δισδιάστατη. Αν και στην πραγματικότητα δεν υπάρχει εικόνα που να είναι αληθινά «επίπεδη» και δισδιάστατη, στην περίπτωσή μας το δισδιάστατο κυριαρχεί υπό την έννοια ότι η εικόνα συνίσταται από δύο ή περισσότερα πλάνα ή ρηχούς χώρους, που εκτείνονται παράλληλα προς το πρώτο πλάνο και φαίνονται να κείνται σε διαφορετικές αποστάσεις από τον παρατηρητή" Arnheim 1999 • οπτικά τεχνάσματα • χρωματιστές ζώνες • επίπεδοι τόνοι • επαναλαμβανόμενα μοτίβα • απλότητα • συμμετρία σχέση μορφής◘χώρου Beardsley A., 1893 Εικονογράφηση για το βιβλίο του Oscar Wilde «Σαλώμη» Matisse H., 1906 Ξαπλωμένο γυμνό Ο ορισμός των κοσμημάτων ΜΑΘΗΜΑ 2

6. Το κόσμημα δεν υπαινίσσεται την εξαφάνιση του περιεχομένου, με την έννοια του αναγνωρίσιμου περιεχομένου (θέματος) ή έμμεσου νοήματος, αλλά αυτό υπαινίσσεται μια διακριτική σχέση μεταξύ περιεχομένου και φόρμας. Η αντίληψη του κοσμήματος είναι μια πολύπλοκη διαδικασία μέσω της οποίας η οπτική γοητεία της φόρμας έχει προτεραιότητα σε σχέση με τη συναισθηματική και διανοητική γοητεία του περιεχομένου. Μεταδίδεται πρωταρχικά μέσω της φόρμας. Για να εστιάσουμε στα είδη της φόρμας που συνήθως εξυπηρετούν αυτό το σκοπό, το κόσμημα βασίζεται κατ’ εξοχήν στην γοητεία της στυλιζαρισμένης ή μη εικονιστικής φόρμας. σχέση φόρμας☻περιεχομένου Ξυλόγλυπτο, αναπαράσταση ενός πουλιού (?), Αίγυπτος, 9ος ή 10ος αιώνας, Παρίσι, Λούβρο Ξυλόγλυπτο, αναπαράσταση ενός πουλιού (?), Αίγυπτος, 9ος ή 10ος αιώνας. Κάϊρο, Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης «…τα κοσμήματα αναπαριστούν κάποιο πράγμα ή σημαίνουν κάτι άλλο» «…οι μεταμορφώσεις απόλυτα προσιτών αντικειμένων δεν υπαγορεύονται από το υποκείμενο -αντικείμενο, τοίχος, άνθρωπος- το οποίο διακοσμείται και δεν παραλλάσσουν οποιοδήποτε αυθεντικό χαρακτηριστικό ήταν το προνόμιο αυτών των υποκειμένων» Grabar 1992 Ο ορισμός των κοσμημάτων ΜΑΘΗΜΑ 2

7. Οπτικά τεχνάσματα που χρησιμοποιούνται στη μαζική κουλτούρα προκειμένου να κάνουν το θέμα πιο ευανάγνωστο στον αναγνώστη/θεατή/ χρήστη: Η στυλιζαρισμένη φόρμα προϋποθέτει έντονα φανερό μετασχηματισμό και όχι αποκλειστικά αφαίρεση και απλοποίηση ενός δοσμένου θέματος, που σημαίνει ότι μπορεί παράλληλα με την αφαίρεση να εμπεριέχει και εμπλουτισμό για χάρη μιας συμβολικής δήλωσης. Ακόμη και αν αυτό μας φαίνεται αντιφατικό για την οπτική τέχνη δεν είναι. Γενικότερα στη δημιουργία εικόνων και πολύ περισσότερο στη σχηματοποίηση και το στυλιζάρισμα, αντιλαμβάνεται κανείς μια υπερβολή, μια επίφαση ή, όπως λέμε απλά ένα «σχήμα λόγου», που τον προειδοποιεί πως δεν θα πρέπει να μεταφράσει κατά γράμμα την εικόνα που βλέπει. Όπως το ρητορικό σχήμα, νομιμοποιεί γενικά την παράβαση κανόνων (ηθικής, λογικής κλπ.) έτσι κι εδώ οι παραβάσεις αφορούν κυρίως τους κανόνες της φυσικής πραγματικότητας έτσι όπως μεταφέρονται: η μεταφορά γίνεται μεταμόρφωση, η υπερβολή γιγαντισμός κλπ. • αφαίρεση • απλοποίηση • σχηματοποίηση • στυλιζάρισμα Picasso P., 1945-1946. Ταύροι στυλιζάρισμα Dürer A., 1515. Ρινόκερος, ξυλογραφία αφαίρεση Schott G., 1697, Topsell E., 1658. Αντίγραφα η οπτική αφαίρεση είναι απλοποίηση που οδηγεί σε πιο έντονο και συμπυκνωμένο νόημα η διαδικασία της αφαίρεσης όπως εκείνη της «απόσταξης» είναι ο περιορισμός των πολλαπλών οπτικών συστατικών μόνο στα ουσιώδη και τα πιο αντιπροσωπευτικά του αναπαριστώμενου θέματος. Η στυλιζαρισμένη φόρμα ΜΑΘΗΜΑ 2

8. Picasso P., 1945-1946. Ταύροι Ο μετασχηματισμός στο στυλιζάρισμα εξαρτάται από την ιδιοσυγκρασία ή την προσωπικότητα του σχεδιαστή ή ακόμα και από τις προτιμήσεις του. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλοι λόγοι που μπορούν να τον επηρεάζουν, όπως το στυλ της συγκεκριμένης εποχής. Επιπλέον, κάθε σχεδιαστής μπορεί να αποδώσει μόνο ότι του επιτρέπουν τα εργαλεία του και το εκφραστικό του μέσο, πράγμα που σημαίνει ότι οι επιλογές του καθορίζονται από την τεχνική του. Η στυλιζαρισμένη φόρμα ΜΑΘΗΜΑ 2 Lichtenstein R. Six steps

9. Σχετικά με την παρατήρηση της στυλιζαρισμένης φόρμας, από την πλευρά των θεατών/χρηστών: «Πρόκειται για μια διαδικασία φυσικής προσαρμογής, για μια αλλαγή σε ότι ονομάζουμε «νοητικό υπόβαθρο», την οποία όλοι εφαρμόζουμε σχεδόν αυτόματα όταν βρεθούμε μπροστά σε έργα παλιότερης εποχής. Παραδείγματος χάρη μπορούμε να «διαβάσουμε» το Πέτασμα του Bayeux χωρίς να μας απασχολήσουν οι άπειρες «παρεκκλίσεις του από την πραγματικότητα»… Το παράδειγμα δείχνει τι ακριβώς εννοούμε λέγοντας «στυλιζαρισμένο». Ο καλλιτέχνης της εποχής συνήθιζε να μεταμορφώνει τα δέντρα, με τον ίδιο λίγο πολύ τρόπο που ο σχεδιαστής της Βικτωριανής εποχής μάθαινε να μελετά το σχήμα των λουλουδιών πριν τα μετατρέψει σε μορφότυπα»Gombrich 1995 Αγνώστου, Bayeux Tapestry περίπου 1066, 50 cm ύψος Χ 70 m μήκος Η στυλιζαρισμένη φόρμα ΜΑΘΗΜΑ 2 http://en.wikipedia.org/wiki/File:Tapisserie_de_Bayeux_31109.jpg

10. ΤΕΙ ΑΘΗΝΑΣ ΣΓΤΚΣ ΤΜΗΜΑ ΕΑΔΣΑ ΡΩΜΟΥΔΗ ΕΛΕΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΕΙ ΑΘΗΝΑΣ ΣΓΤΚΣ ΤΜΗΜΑ ΕΑΔΣΑ ΡΩΜΟΥΔΗ ΕΛΕΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ