De Roma: Probleem of Spiegel voor onze samenleving ?

1. Elias Hemelsoet De Roma: Probleem of Spiegel vooronzesamenleving?

2. Inhoud • Achtergrond: wiezijn de Roma? • Het beleid: het kaderom in tewerken? • Aan de slag met Roma in de praktijk • Kritischperspectief: gesitueerdeprofessionaliteit • Binnenmaatschappelijke context • Binnenbeleidskader • Binnen concrete werkcontext

3. 1. Achtergrond: wiezijn de Roma?

5. Wiezijn de Roma? (1) • Geschiedenis: • Slavernij (tot 1856 bij wet vastgelegd) • Vervolging (Porajmos ~ Holocaust) • Verplichtsedentairbestaan (communisme) • Racisme en discriminatie • Nomadisme (‘nomadic mindset’)

6. Wiezijn de Roma? (2) • Recent: • ‘Nieuwe EU-burgers’ (uitbreiding EU) • Specifiekemigratiestromen (bvb. Lunik IX / Kosice, Oravita,…) • ‘Outsider communities’

7. Wiezijn de Roma? (3) • Roma ≠ Roma • Diverse benamingen: Roms, Roma, Voyageurs, Sinti, Zigeuners, Manoesjen, trekkendebevolking, woonwagenbewoners,… • Trekkendewoonwagenbewonersaan de kust ≠ kraakpanden in Gent

8. Wiezijn de Roma? (4) • Roma ≠ Roma • Diverse nationaliteiten: Roemenië, Hongarije, Kosovo, Bulgarije, Tsjechië, Slovakije,… • Maarook: Belgisch/Nederlands! • Stad Gent: hoofdzakelijkSlowaken & Bulgaren • Specificiteitgroepen en dus:specificiteit context!

9. Roma in Gent (1) • Aantallen • Absolute cijfers vs. tendenzen • ‘Onmeetbaarheid’ (deelszonderwettigverblijf) • Schattingen: 4000 – 5000 Roma in Gent maarrecentelijkgrotetoename (op eentotalepopulatie van 250 000)

10. Roma in Gent (2) • Cijfermateriaal: • Source: Signalennotanieuwe EU-burgers en Roma in Gent, IntegratiedienstStad Gent

11. 2. Het beleid: het kaderom in tewerken?

12. EuropeesRomabeleid (1) • ‘EU platform for Roma inclusion’ (9/2008) • 10 basisprincipesvoor Roma Inclusie • ‘EU framework for national Roma integration strategies up to 2020’ • Focus op nationale Roma integratiestrategieën • OptimaliseringinzetEuropesemiddelen • Ontwikkeling van een monitoring mechanisme

13. EuropeesRomabeleid (2) • Integratiedoelen in kerndomeinen: • Toegang tot onderwijs (basisonderwijs) • Tewerksteling (kloofdichten) • Gezondheidszorg (verschil in gezondheidoverbruggen) • Huisvesting en essentiëlemaatschappelijkedienstverlening (kloofdichten)

15. De politieke context van België • Eeningewikkeld land… • 6 verschillendeoverheden • Verschillendeoverhedenverantwoordelijkvoorverschillendebeleidsdomeinen • Probleem: wie is waarvoorverantwoordelijk? Afschuiven van verantwoordelijkheid… Van clash tot mishmash!

16. Belgisch en Vlaamsbeleid (1) • Federale (Belgische) overheid: • Minister van Gelijkekansen, Migratie en Asielbeleid (JoëlleMilquet) • IdeeënomeennationaleRomaraad op terichten (04/2011)

17. Belgisch en Vlaamsbeleid (2) • Vlaamse Overheid: • Minister van Integratie (Geert Bourgeois) • ‘Eengecoördineerd, lokaal, inclusiefVlaamsbeleid ten aanzien van Midden- en Oost-Europese (Roma) migranten’ (12/2010) • Focus op integratiemoeilijkheden van Roma • Coördinatie en ondersteuning van het lokaleniveau • Geenmiddelen of personeelvoorzien

18. Lokaalbeleid in de Stad Gent (1) • Druk op het sociaalklimaat door migratie • Doelstelling: controleren van pull factorenvoormigratie (en bestaande push factorenerkennen) • Focus op specifiekewijken • Tweesporenbeleid: integratieondersteunen en repressiefoptredentegen (semi-) illegalepraktijken

19. Lokaalbeleid in de Stad Gent (2) • Beleidsmaatregelen • Oprichting van een ‘Permanent OverlegComité’ (OCMW, politie, integratiedienst, administratie, beleidsmakers,…) • Huisvestingsbeleid (vs. kraken en buurtoverlast, herstellen van het sociaalklimaat) • Verblijf, onderwijs en werk (centraalinformatiebureau, Romamediatoren, bestrijdenillegale circuits) • Supralokaleactie (drukuitoefenen op Europa)

20. Lokaalbeleid in de Stad Gent (3) • Specifiekeinitiatieven: • Oprichting van ‘socialefraudecel’ • Oprichting van ‘integratieinformatie bureau’ • Regelmatigoverleg met vrijwilligersorganisaties • ‘VrijwilligeTerugkeer’ • … • Horizontale en vertikaleaanpak

21. Blijvendeuitdagingen • Snelgroeiendegroep van nieuwkomers • Huisvestingsproblemen: verkoopkraakpanden, slechteomstandigheden, domiciliëringsfraudes • Tewerkstelling: misbruiken, illegale circuits,… • Socialeverandering • Bestrijden van racisme en discriminatie • Afstemming met vrijwilligersorganisaties

22. 3. Aan de slag met Roma in de praktijk

23. Enkelecasussen… • Richtvraag: • ‘Hoe zoujijalssociaalwerker / agoog met dezesituatieomgaan?’

25. Casus 1 • Alsstraathoekwerkerkom je in contact met eenRomafamilie (ouders en driekinderen van 12, 7 en 2 jaaroud) die twee wekengeleden is aangekomenuit Kosice, Slowakije. Voorlopiglogerenzebijvrienden in eenkraakpandmaardaarhebbenzeslaanderuziegekregen (uit het verhaalleid je afdat je het laatstevrijletterlijkmagnemen); zezijndaarnietlangerwelkom. Zevragenomhulp in hunzoektochtnaareenalternatieveplaatsomteovernachten en teverblijven.

26. Casus 2 • Alsmedewerker van de integratiedienstga je op huisbezoekbij 7 Roemenen die in Gent leven van de bedelarij. Zeleggen je een 2de aanmaning tot betalingvoor van eenonbetaalderekening (60 euro) vooreen ambulance waarmeeéén van hen twee maandenterug is afgevoerdnaar het ziekenhuis. ‘Kan nietalen, kannietalen. Politiekomen, politiekomen, niehuisblijven, allesweg!’, is de boodschap die je meekrijgt met het nodigehandgebaar en tranen.

27. Casus 3 • Alsmedewerkerbij de bijzonderejeugdzorgheb je de opdrachtgekregen elke ochtendlangstegaanbijeenfamilie met twaalfkinderen die ondanksherhaaldelijkeinspanningennietnaar school gaan. Twee kinderenzijn al meermaalsveroordeeldvoorkoperdiefstal; eenmeisje van 16 zit op onregelmatige basis in de prostitutie; de vaderzie je nauwelijks in nuchteretoestandomdathijzogoedalsvoortdurendlijmsnuift. Binnendriewekenwordt het kraakpandwaarin de familiewoont, ontruimd.

28. Besprekingcasussen (1) • ‘Watzoujij met dezesituatieomgaanalssociaalwerker/agoog?’ • Watzijn de formelemogelijkhedenwaarover je beschiktomhieraan de slag tegaan? • Casus 1: Verblijfsstatuut? Inkomen? Gezinssamenstelling? Nachtopvang? Crisisopvang – CAW? • Casus 2: Verblijfsstatuut (DMH)? Bemiddelen? Doorverwijzen? • Casus 3: Plaatsingkinderen / (jeugd)rechtbank?

29. Besprekingcasussen (2) • ‘Watzoujij met dezesituatieomgaanalssociaalwerker/agoog?’ • Watzijn de mogelijkhedenvoorbij het formelewaarover je beschiktomhieraan de slag tegaan? Hoe verzou je hier in gaan? • Casus 1: Meehelpen kraken? Voorspraakbijdoorverwijzing? • Casus 2: Zelf (gedeeltelijk) financieeltussenkomen? • Casus 3: Meehelpen kraken? Huisbezoekenvrijetijd?

30. Besprekingcasussen (3) • ‘Watzoujij met dezesituatieomgaanalssociaalwerker/agoog?’ • Alternatievemogelijkhedenomeenhulpvraagtegemoettetreden? • Casus 1: Onderliggendevraag? Zinvoltoekomstperspectief? • Casus 2: Vrijwilligeterugkeer? Zinvoltoekomstperspectief? • Casus 3: Wiestelthulpvraag? Extreemmultiproblemgezin: mogelijkheid van perspectief?

31. Werken met Roma in de praktijk (1) • Eenherkenbareervaring: desinteresse en onbereidwilligheid • Verwachtenwat we zelfnietgeven? • Bruggenbouwen… wiezet de eerstestap? • Voorbij de onwetendheid… in twee richtingen • Enkelesuccesvollepraktijken

32. Werken met Roma in de praktijk (2) • Negatieverepresentatie van Roma • Rol van de media • Anders dananderemigranten • Criminalisering • ‘Profiteurs’  Sociaaldraagvlakvoorpolitiekemaatregelen?

33. 4. Eenkritischperspectief: ‘gesitueerdeprofessionaliteit’

34. Gesitueerdeprofessionaliteit • Situeringbinnenmaatschappelijke context • Situeringbinnenbeleidskader • Situeringbinnenspecifiekewerkcontext

35. a) Situeringbinnenmaatschappelijke context

37. Hoe kijkenwijnaar de Roma? (1) • De Roma alsordehandhavingsprobleem: • ‘Elke Roma is eendief’ • Criminaliteit: diefstal, inbraken, kraken,… • Maarook: bedelarij, overlast (lawaai, afval,…) • Perceptie of reëelonveiligheidsgevoel?

38. Hoe kijkenwijnaar de Roma? (2) • De Roma alscultureelprobleem: • ‘Stelen zit in huncultuur’ (Vic Van Aelst) • Afwezigheid van waarden/normloosheid? • Onoverbrugbareverschillen • Onaangepastheidénonaanpasbaarheid (cf. ‘luiheid’, nomadisme, onbereidheid, ‘parasitair’) • Kleinekinderen ‘s nachts op straat

39. Hoe kijkenwijnaar de Roma? (3) • De Roma alseenarmoedeprobleem: • Parallel met anderegroepen in armoede • ‘Cirkels van armoede’: huisvesting, gezondheid, scholing, maatschappelijke non-participatie,… • Armoedeprobleemoplossen = Romaprobleemoplossen

40. Hoe kijkenwijnaar de Roma? (4) • De Romaproblematiekalssamenlevingsproblematiek? • Zoektochtnaarnieuwemanierenom het samenlevengestaltetegeven • Relationeelperspectief vs. doelgroepproblematiseren

41. Herkaderen van het Romaprobleem (1) • De rol van Roma in onzesamenleving? • Roma per definitiealsprobleembekijken? Of sociaalgeconstrueerdprobleem? • Meerwaarde: muziek, dansen, eten? • Voorbeeld van bedelen: wieheeft nu eenprobleem? • Nergensgoedvoor, maar welverwachtingen? ‘Clash of expectations’ (onzeverwachtingen vs. hunverwachtingen)

42. Herkaderen van het Romaprobleem(2) • ‘Dreams we have for our children’ • Andereleefomstandigheden… • … andereverlangens en dromen? • Positieveervaringen • Gastvrijheid, bereidheid, trots, waardigheid,… • Bvb. schoolrekeningen: onbereidheid of onvermogenomtebetalen?

43. b) Situeringbinnenbeleidskader

44. Beleid: eenkader met vastegrenzen? • Discretionaireruimte = ruimtevoorkritiek! • Sociaalwerkerals ‘reflective practitioner’ ~ vrijheidénopgaveomdezeruimte op tenemen! • Kritischomgaan met normatieve (container)begrippen (bvb. participatie, integratie, inclusie, emancipatie,…)

45. Voorbeeld: ‘participatie’ • Achterliggendevragen: Participatie van wie? Participatiewaaraan? Vanuitwelkedoelstelling? Hoe vormgeven? • Herdenkenbetekenis van ‘participatie’ • Meer danlouterstructuren! • Participatiealspedagogischegrondhouding van betrokkenheid

46. Voorbeeld: ‘inclusie’ • Inclusiefbeleid ten aanzien van doelgroep? • Spanning integratie – cultureleeigenheid • Opruimen van de chaos: • Roma alsgroeponderscheiden van problemen • Focus op problemenalsdusdanig?

47. c) Situeringbinnenspecifiekewerkcontext

48. Praktische hindernissen • Inschrijving op school • ~ verblijfsstatuut • ~ recht op onderwijsbuitenleerplicht? • (Angst voor) discriminatie en uitsluiting • Armoedigelevensomstandigheden • Thuis: huisvesting, voedsel, hygiëne, huiswerk • Transport naar school: bus(abonnement) • School: (angst voor) schoolkosten

49. Onderwijscultuur • Grote onderlingeverschillen! • Afwezigeonderwijscultuur? • Andereonderwijscultuur? • ~ context (rondtrekkend, nieuwkomers,…) • Angst ≠ weigerachtigheid (cf. eerdereervaringen) • Breuklijn: 18 jaar vs. 12 jaar? (cf. huwen, kinderen) • (Vermeende) genderverschillen?

50. Wat we kunnenleren van de praktijk • Evidentiesdoorbreken: • Verwachtingenachterhalen, verduidelijken en verzoenen • Verwachtingenwaarmaken: nietskomtvanzelf • Betrokkenzijn = vertrouwenwinnen = mogenverwachten • Aangeleerdehulpeloosheiddoorbreken • Kansengeven = durvenverwachten!