Identyfikacja modów pulsacji gwiazd sdBv

1. Identyfikacja modówpulsacji gwiazdsdBv Andrzej Baran UMK Toruń AP Kraków 22 11 2004

2. astrosejsmologia • wyznaczanie stopnia modu oscylacji • własności gwiazd sdBv • identyfikacja stopnia modu dla gwiazdy KPD2109+4401 • obserwacje Balloon 090100001

3. Astrosejsmologia Astrosejsmologia jest sztuką łączenia obserwowanych pulsacji z modelami teoretycznymi w celu wyznaczenia wewnętrznych lub ewolucyjnych własności gwiazd. Mike D. Reed • poprawnie zidentyfikować mody pulsacji • powiązać częstotliwości z parametrami fizycznymi ad.1. multiplety, modele teoretyczne, wielobarwna fotometria ad.2. problem wprost, odwrotny lub rożnicowy problem odwrotny

4. Pulsujący diagram H-R

5. n=l=m0

6.  = 2, m=1  = 2, m=2 Wykład J. Daszyńska - Daszkiewicz

7.  = 3, m=0  = 3, m=1  = 3, m=2  = 3, m=3

8.  = 8, m=1  = 8, m=2  = 8, m=3

9. Przykład krzywej zmian jasności gwiazdy pulsującej

10. Periodogram fourierowski

11. Teleskop Globalny

12. Multi Site Spectroscopic Telescope Woolf et al., 2002, MNRAS, 329, 49

13. Wyznaczanie stopnia modu pulsacji • metoda ta jest oparta na wielobarwnej fotometrii (i) spektroskopii • obserwablami są: częstotliwość, amplitudy oraz fazy Daszyńska-Daszkiewicz et al., 2003, A&A, 407, 999

14. zmiana jasności w wyniku pulsacji:

15. otrzymujemy liniowe równanie na dwie niewiadome: wielkości A, f oraz są w ogólności zespolone posiadając obserwacje w co najmniej trzech filtrach (6 równań), metodą najmniejszych kwadratów możemy wyznaczyć l

16. obserwacje spektroskopowe mogą polepszyć rozwiązanie: możemy wyznaczyć ze spektroskopii wówczas w równaniu fotometrycznym: eliminujemy jedną niewiadomą, otrzymując liniowe równanie na f

17. Pomyślna identyfikacja dla trzech gwiazd typu  Scuti

19. Nomenklatura • Powszechna nazwa na pulsujące podkarły typu B: • sdBv • subdwarf Bvariable pulsacje typu p (oraz g) • EC14026, nazwa zaczęrpnięta od pierwszej odkrytej (EC14026-2647), oficjalna nazwa to: V361 Hya pulsacje typu g • Betsy stars – Elizabeth Green

20. Podkarły sdB • obiekty o masie ~ • promień gwiazdy ~

21. ewolucja nie jest dobrze znana • składają się z helowego jądra oraz bardzo cienkiej wodorowej otoczki • tworzą Rozszerzoną Gałąź Horyzontalną • połowa znanych sdB znajduje się w układzie podwójnym

22. Historia gwiazd sdBv rozpoczęła się wraz z pojawieniem dwóch prac: • Charpinet et al., 1996, ApJ, 471L, 103 • Kilkenny et al., 1997, MNRAS, 285, 640 • Do dzisiaj znamy 32 pulsujące gwiazdy sdB

23. Lista gwiazd EC14026

24. poprzez analogię do gwiazd β Cephei oraz SPB poszukiwano również sdBv z długimi okresami: Green et al., 2003, ApJ, 583L, 31 doniosła o odkryciu 27 obiektów pulsujących w modach g • w bieżącym roku odkryto mody g w gwiazdach EC14026: PG1605, HS2201, HS0702, Balloon

25. Parametry fizyczne

26. Green et al., 2003, ApJ, 583L, 31

27. Kryteria doboru obiektów • okresy oscylacji ~ co najmniej kilka minut (>5) • amplituda oscylacji ~ co najmniej kilkanaście mmag • jasność ~ do 13mag •  • KPD2109, PG0048 – dostępna fotometria wielobarwna • PG1716+426, P>45min, A<2mmag, B=13.7 • PG1144+615, P~350s, A<10mmag, B=13.2 • i oczywiście Balloon 090100001

28. Robert Kurucz  model atmosfery prawo pociemnienia brzegowego użyto w formie:

29. Balloon 090100001

30. Dziennik obserwacyjny • obserwacje prowadzono od 17VIII do 25IX 2004 • dane zebrano w dwóch obserwatoriach: • Suhora – 17VIII – 19IX, filtry UBVR • Loiano – 22IX – 25IX, filtr V • taki okres czasu daje: • 2tyg. sesja WET-u daje: • w każdym filtrze, zebrano: ~19 nocy, ~130h • czasy ekspozycji:  7 pkt/okres

32. Mt. Suhora Observatory Filtr U Filtr B Filtr V Filtr R

34. Loiano Observatory Filtr V

36. 6/7 IX 2004 Mt. Suhora Observatory

38. Transformata Fouriera oraz okno spektralne

39. Analiza FT przeprowadzona z użyciem programów: Zbyszek Kołaczkowski i inni } mody g ? mod o największej amplitudzie tryplet } mody kombinacyjne

41. Tryplet

42. c.d.n.