PROJEKT USTAWY O RODZINNYCH OGRODACH DZIAŁKOWYCH

1. PROJEKT USTAWY O RODZINNYCH OGRODACH DZIAŁKOWYCH Opracowanie: zespół radców prawnych KR PZD

2. ZASADNICZE CELE PROJEKTU • Dostosowanie przepisów do głównych postulatów Trybunału • Konstytucyjnego: • - Pozycja PZD wobec działkowców (wolność zrzeszania się) • - Pozycja PZD wobec innych stowarzyszeń (pluralizm) • - Pozycja PZD wobec właścicieli gruntów (poszanowanie • praw właścicielskich) • Maksymalne zabezpieczenie praw działkowców: • - poszanowanie praw nabytych (prawa majątkowe oraz • prawa organizacyjne) • - zachowano wszystkie korzystne dla działkowców i • konstytucyjne przepisy • Wprowadzenie ewolucyjnych zmian

3. PODSTAWOWE ZAGADNIENIA PROJEKTU – PLAN WYKŁADU • Organizacje działkowców • Sytuacja prawna PZD i jego struktur • Sytuacja prawna działkowców • Sytuacja rodzinnych ogrodów działkowych • Zagadnienia końcowe

4. ORGANIZACJE DZIAŁKOWCÓW • Docelowy system organizacyjny ogrodnictwa działkowego • System oparty o dwa rodzaje organizacji działkowców: • - Stowarzyszenia ogrodowe • - Związki działkowe

5. STATUS STOWARZYSZENIA OGRODOWEGO • Stowarzyszenie ogrodowe jako podstawowa organizacja działkowców • Byłby to szczególny rodzaj stowarzyszenia • Stowarzyszenia ogrodowe działałyby w oparciu o ustawę o stowarzyszeniach, ze zmianami wynikającymi z projektu • Wyróżniany ze względu na cel statutowy – tworzenie i prowadzenie ROD • Prowadzenie ROD powierzane jest jednemu stowarzyszeniu ogrodowemu

6. RELACJA STOWARZYSZENIA OGRODOWEGO Z DZIAŁKOWCEM • Prawo do działki niezależne od przynależności organizacyjnej • Działkowiec nie będzie musiał być członkiem stowarzyszenia ogrodowego • Przynależność gwarancją praw organizacyjnych • Projekt zapewnia jednak działkowcowi roszczenie o przyjęcie w poczet członków stowarzyszenia ogrodowego • Zapewniono działkowcowi swobodę w wystąpieniu z takiego stowarzyszenia, bez negatywnych konsekwencji w zakresie prawa do działki • Przyznanie ochrony sądowej w zakresie członkostwa

7. STATUS ZWIĄZKU DZIAŁKOWEGO • Związki działkowe jako druga kategoria organizacji działkowców • Specyficzne związki stowarzyszeń, zrzeszające co najmniej trzy stowarzyszenia ogrodowe (tzw. „stowarzyszenia stowarzyszeń”) • Cele związków działkowych: • - wspieranie idei i rozwoju ogrodnictwa działkowego • - obrona wspólnych interesów • Związki działkowe jako formy przedstawicielskie działkowców na szczeblu lokalnym, regionalnym, czy też krajowym

8. SYTUACJA PRAWNA PZD I JEGO STRUKTUR • Projekt odrzuca sugestię TK ustawowej likwidacji PZD • Likwidacja PZD działaniem sprzecznym z Konstytucją • Naruszenie zasady wolności zrzeszania oraz ochrony praw nabytych • Projekt wprowadza w miejsce monopolu PZD ewolucyjne mechanizmy gwarantujące pluralizm w prowadzeniu ogrodów działkowych.

9. PRZEKSZTAŁCENIE PZD • PZD z mocy prawa stanie się stowarzyszeniem ogrodowym • Przekształcenie formy prawnej Związku • Potrzeba uchwalenia nowego statutu – 12 miesięcy od wejścia ustawy w życie • Członkowie PZD zachowają swoje członkostwo w Związku, niezależnie od przekształcenia formy prawnej PZD

10. ROD i okręgi staną się terenowymi jednostkami organizacyjnymi stowarzyszenia PZD, które będą mogły nabyć osobowość prawną • Stowarzyszenie PZD (w tym jego jednostki) zachowa wszystkie prawa i obowiązki – w tym prawa do gruntów, co zapobiegnie ich wygaśnięciu • Zbędne będzie zatem tworzenie stowarzyszeń przez jednostki PZD • Stowarzyszenie PZD zachowa prowadzenie ROD - poprzez swoje jednostki

11. WYODRĘBNIENIE SIĘ ROD • Projekt umożliwia wyodrębnienie się ROD ze struktur stowarzyszenia PZD • Takie wyodrębnienie będzie możliwe na podstawie odpowiedniej uchwały walnego zebrania ROD, spełniajejszereg warunków; • Uchwała o wyodrębnieniu ROD będzie skuteczna, jeżeli: • - zapadnie w terminie 24 miesięcy od wejścia ustawy w życie • - każdy działkowiec będzie odpowiednio zawiadomiony o terminie • walnego zebrania i planowanej uchwale o wyodrębnieniu • - zapadnie bezwzględną większością głosów przy obecności co • najmniej połowy liczby członków z danego ROD • - zawierać będzie postanowienie o przyjęciu statutu i powołaniu komitetu • założycielskiego nowego stowarzyszenia ogrodowego

12. Na podstawie prawidłowo podjętej uchwały o wyodrębnieniu będzie mogło powstać – po rejestracji w KRS - nowe stowarzyszenie ogrodowe • Takie stowarzyszenie ogrodowe przejmie nieodpłatnie (z mocy prawa) wszystkie prawa i obowiązki związane z danym ROD - w celu jego dalszego prowadzenia • W ten sposób zrealizowany zostanie postulat pluralizmu • Pozostawieniu tej decyzji do uznania działkowców nie stanowi nieuprawnionej ingerencji ustawodawcy w swobodę zrzeszania oraz relacje członek – zrzeszenie

13. SYTUACJA PRAWNA DZIAŁKOWCA • Sytuacja prawna działkowca ma wynikać z prawa do działki • Sytuacja prawna działkowca nie będzie wynikać z przynależności organizacyjnej. Taka przynależność będzie fakultatywna • Zrezygnowano z przydzielania działki na mocy uchwały, jako że rozerwano więź stosunku członkostwa z prawem do działki • Sytuacja działkowca wyznaczona podstawowymi prawami działkowca

14. PODSTAWOWE PRAWA DZIAŁKOWCA • Konkretne tytuł prawny do działki prawo do działki - tzw. prawo do działki - ujawniane w księdze wieczystej • Przenoszenie praw do działki • Własność nasadzeń, obiektów i urządzeń • Wynagrodzenie za własność w razie wygaśnięcia prawa do działki • Zwolnienie z podatków • Udogodniony tryb przejścia prawa do działki w razie śmierci i rozwodu • Gwarancje w razie likwidacji ROD – ograniczenia i rekompensaty • Zwiększona ochrona sądowa praw działkowców

15. POWSTANIE PRAWA DO DZIAŁKI • Korzystanie z działki ma następować w oparciu o konkretny tytuł prawny (tzw. prawo do działki), ustanawiany przez stowarzyszenie ogrodowe • Prawo do działek kreowane na podstawie umów • Umowy zawierane pomiędzy stowarzyszeniem ogrodowym a kandydatem na działkowca • Umowy byłyby zawierane w formie pisemnej pod rygorem nieważności • Umowa zawierana na ustanowienie prawa tylko do jednej działki; zawarcie umowy na dodatkową działkę byłoby z mocy prawa nieważne • Dwie formy prawa do działki

16. DZIERŻAWA DZIAŁKOWA • Podstawową formę prawa do działki byłaby dzierżawa działkowa będącą specyficzną umową dzierżawy • Podstawowe prawo działkowca do działki (użytkowanie działki) przekształci się w dzierżawę działkową – bez obowiązku zawierania odrębnej umowy • Możliwość ujawnienia w księdze wieczystej • Dzierżawa działkowa będzie zasadniczo umową nieodpłatną, tzn. nie będzie pobierany czynsz z tytułu korzystania z działki • Wyjątek: możliwość pobierania czynszu od działkowca, gdy samo stowarzyszenie ogrodowe ma obowiązek uiszczać czynsz na rzecz właściciela gruntu.

17. UŻYTKOWANIE • Drugą forma prawa do działki byłoby użytkowanie w rozumieniu KC • Użytkowanie jako ograniczone prawo rzeczowe (bezwzględnie skuteczne) • Zachowano możliwość nabycia przez działkowca tego prawa od prawa stowarzyszenia do gruntu – użytkowania wieczystego albo własności • Umowa w formie aktu notarialnego • Możliwość ujawnienia w księdze wieczystej • Zachowanie użytkowania przysługującego obecnie działkowcom

18. PRZENOSZENIE PRAW DO DZIAŁKI • Wyjście naprzeciw oczekiwaniom i praktyce • Przeniesienie nie stanowi sprzedaży • Przeniesienie praw do działki stanowi swoistą cesję – zamiana strony umowy • Przeniesienie odbywałoby się w formie pisemnej pod rygorem nieważności • Skuteczność przeniesienia uzależniona od zatwierdzenia przez stowarzyszenie ogrodowe • Odmowa zatwierdzenia umowy tylko z ważnych powodów

19. Odmowa również, gdyby był inny kandydat oczekujący na działkę, który obowiązany zapłacić ustalone wynagrodzenie ustępującemu działkowcowi • Odmowa zatwierdzenia przeniesienia na rzecz osoby bliskiej jedynie z ważnych powodów • Odmowa mogłaby być zaskarżona do sądu; orzeczenie o bezpodstawności odmowy zastępowałoby zatwierdzenie przeniesienia praw do działki

20. WŁASNOŚĆ DZIAŁKOWCA • Projekt zachowuje zasadę, że działkowiec pozostaje właścicielem swoich nasadzeń, urządzeń i obiektów, które znajdują się na działce • Konieczny wyjątek od zasady superfieces solo cedit • Jest to rozwiązanie niezbędne dla ochrony interesów działkowców • Szczególne znaczenie odrębnej własności w przypadku likwidacji ROD

21. WYNAGRODZENIE ZA WŁASNOŚĆ DZIAŁKOWCA • Takie wynagrodzenie przysługuje w razie wygaśnięcia prawa do działki • Kwestie terminologiczne – wynagrodzenie, cena, odszkodowanie • Potrzeba unormowania kwestii problematycznych dot. wynagrodzenia • Wynagrodzenie nie przysługuje, gdy naniesienia niezgodne z przepisami • Jeżeli stowarzyszenie ogrodowe wypowiedziałoby umowę, to powinno ustalić z działkowcem warunki zapłaty i wysokość wynagrodzenia • W razie sporu stowarzyszenie mogłoby skierować sprawę do sądu • Przeprowadzenie licytacji sądowej celem wyłonienia • zobowiązanego do zapłaty odpowiedniego wynagrodzenia

22. ZWOLNIENIE PODATKOWE • Utrzymano korzystne dla działkowców zwolnienie podatkowe • TK nie zakwestionował zwolnienia podatkowego dla działkowców • Użytkowanie działek jako przedmiot zwolnienie podatkowego dla działkowców • TK nie zakwestionował także koncepcji zwolnienia podatkowego dla organizacji prowadzących ogrody działkowe • Prowadzenie działalności statutowej jako przedmiot zwolnienie podatkowego dla stowarzyszeń ogrodowych • Zwolnienie podatkowe dla stowarzyszeń finansowo „odciąży” działkowców

23. OPŁATY OGRODOWE • Każdy działkowiec będzie miał obowiązek uiszczać opłaty ogrodowe • Opłaty ogrodowe jako partycypacja finansowa działkowca w pokrywaniu kosztów funkcjonowania ROD • Np. zarządzanie ROD, utrzymanie infrastruktury, inwestycje, media itd. • Opłaty ogrodowe uchwalone zgodnie ze statutem stowarzyszenia ogrodowego • Możliwość kwestionowania podwyżki opłat ogrodowych na drodze sądowej, co nie zwalniałoby z obowiązku ich uiszczania w dotychczasowej wysokości

24. PRAWO DO DZIAŁKI W RAZIE ŚMIERCI DZIAŁKOWCA • Prawa do działki mają charakter niezbywalny – konsekwencje • Projekt zabezpiecza interesy najbliższej rodziny zmarłego działkowca • Brak dziedziczności prawa do działki rozwiązaniem korzystnym dla działkowców • Udogodniony tryb przejmowania działki przez rodzinę zmarłego działkowca • Małżonek miałby możliwość wstąpienia w stosunek prawny wynikający z prawa jego zmarłego współmałżonka • Brak takiego wstąpienia powodowałby wygaśnięcie prawa do działki • Jednak roszczenie o ustanowienie takiego prawa miałyby osoby bliskie • Powyższe nabycie prawa do działki nie naruszałoby praw spadkobierców

25. PRAWO DO DZIAŁKI W RAZIE ROZWODU • W razie rozwodu byli współmałżonkowie mieliby możliwość wskazania, który z nich zachowa prawo do działki • W razie sporu musieliby wszcząć postępowanie o podział majątku wspólnego, informując o tym stowarzyszenie ogrodowe w terminie trzech miesięcy • Uchybienie terminowi uprawniałoby stowarzyszenie do rozstrzygnięcia • Nie naruszałoby to praw byłych współmałżonków do podziału majątku znajdującego się na działce

26. WYPOWIEDZENIE UMOWY • Wypowiedzenie umowy przez stowarzyszenie odpowiednikiem sankcji pozbawienia działki • Wypowiedzenie w formie pisemnej pod rygorem nieważności • Obowiązek stowarzyszenia wskazania przyczyny wypowiedzenia • Projekt zawiera zamknięty katalog takich przyczyn • Zapewniono działkowcowi możliwość wniesienia odwołania od wypowiedzenia • Sąd mógłby podważyć wypowiedzenie i przywrócić prawo do działki

27. GWARANCJE W RAZIE LIKWIDACJI ROD • Ograniczenia w likwidacji ROD • Prawo do odszkodowania za utraconą własność • Prawo do działki zamiennej

28. ZWIĘKSZONA OCHRONA SĄDOWA PRAW DZIAŁKOWCÓW • Poszerzono zakres spraw poddanych rozstrzygnięciu sądowemu • Generalny termin przedawnienia roszczeń działkowców – 3 lata • Warunek wniesienia sprawy do sądu - przeprowadzenie postępowania pojednawczego, przed komisję rozjemczą stowarzyszenia ogrodowego.

29. SYTUACJA PRAWNA ROD • Sytuacja prawna ROD wynika głównie z prawa do gruntu • Istotne znaczenie zasad zakładania ROD • Funkcjonowanie ROD, a zwłaszcza: • - Zagospodarowanie ROD • - Wykorzystanie działki • Zasady likwidacji ROD • Uregulowanie stanów prawnych gruntów ROD

30. ZAKŁADANIE ROD • ROD mają być zakładane na gruntach stanowiących własność Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz stowarzyszeń ogrodowych • Przekazywanie gruntów publicznych na ogólnych zasadach ustawy o gospodarce nieruchomościami • Od woli właściciela publicznego (gminy, Skarbu Państwa) będzie zależało, czy chce ustanawiać tytuł prawny do nieruchomości nieodpłatnie, czy też odpłatnie • Formy prawne przekazywania gruntów publicznych pod ROD: • - Sprzedaż – możliwość bonifikat • - Użytkowanie • - Użytkowanie wieczyste

31. FUNKCJONOWANIE ROD • Zagospodarowanie i wyposażenie ROD w infrastrukturę ogrodową obciążać ma stowarzyszenie ogrodowe. • Projekt umożliwia gminom udzielania dotacji celowej na budowę lub modernizację infrastruktury, gdyby np. zwiększyło to dostępność społeczności lokalnej do ROD. • Projekt zakazuje wykorzystanie działki niezgodnie z istotą ogrodnictwa działkowego, np. do zamieszkiwania lub działalności gospodarczej. • Unormowano tryb postępowania w sytuacji wybudowania lub wykorzystania altany niezgodnie z przepisami. • Ustanowiono regulamin ROD jako podstawowy akt wewnętrzny, obowiązujący wszystkich działkowców, niezależnie od członkostwa w stowarzyszeniu ogrodowym.

32. LIKWIDACJA ROD – ZASADY OGÓLNE • Projekt zachowuje zasadnicze warunki likwidacji ROD dotyczące obowiązku: • - wypłaty odszkodowań za utraconą własność ROD i • działkowców • - odtworzenia ROD • - zapewnienia działek zamiennych • Projekt zwiększa uprawnienia właściciela nieruchomości • Przewidziano trzy odmienne tryby likwidacyjne

33. LIKWIDACJA ROD – NABYCIE NIEODPŁATNE • W przypadku nieruchomości nabytych nieodpłatnie, ich właścicielowi przysługuje prawo zgłoszenia żądania likwidacji ROD, gdy: • - jego funkcjonowanie jest sprzeczne z planem • zagospodarowania przestrzennego, • - zamierza odtworzyć ogród i wypłacić odszkodowania • W razie sporu o dopuszczalność likwidacji rozstrzygałby sąd powszechny.

34. LIKWIDACJA ROD – NABYCIE ODPŁATNE • Likwidacji ROD możliwa tylko na cel publiczny uzasadniający wywłaszczenie • Cele publiczne określone głównie w ustawie o gospodarce nieruchomościami • Zamiast odszkodowania za prawo do nieruchomości, nadal istniałby obowiązek zapewnienia tytułu prawnego do nieruchomości zamiennej.

35. LIKWIDACJA ROD – ROSZCZENIA • Rozwiązanie zastępujące obecny art. 24 ustawy o ROD • Likwidacja w razie konieczności zwrotu wadliwie wywłaszczonej nieruchomości • Problem zaspokojenia roszczeń działkowców • Zasady likwidacji ROD z powodu roszczeń osób trzecich: • - nie byłoby obowiązku odtwarzania ROD, • - zaspokojeniu podlegałyby roszczenia działkowców i stowarzyszeń z tytułu utraty własności – od podmiotu • odpowiedzialnego za przekazanie tytułu do terenu pod • ogród.

36. REGULACJA STANU PRAWNEGO GRUNTÓW ROD • Problem dotyczy blisko 14 000 ha terenów • Możliwość swoistego zasiedzenia przez stowarzyszenia ogrodowe prawa użytkowania do nieruchomości • Zasiedzenie to możliwe po zaistnienie jednej z przesłanek z art. 64 ust. 1 • Wobec ROD, które nie spełniałyby tych przesłanek, właściciel nieruchomości, w terminie 2 lat od wejścia w życie ustawy mógłby podjąć decyzję o likwidacji ROD bez konieczności zapewniania terenu zamiennego i odtwarzania ogrodu • W razie zaniechania takiej likwidacji, stowarzyszenie ogrodowe prowadzące ROD nabyłoby prawo użytkowania do nieruchomości

37. ZAGADNIENIA KOŃCOWE • Projekt dokonuje zmian w szeregu ustaw • Większość z tych zmian ma charakter terminologiczny • Merytoryczne zmiany dotyczą dwóch ustaw: • ustawy o gospodarce nieruchomościami poprzez umożliwienie stowarzyszeniom ogrodowym zawieranie umów użytkowania gruntów publicznych w drodze bezprzetargowej • specustawy drogowej poprzez nakazanie właściwemu organowi ustalenie odszkodowań wynikających likwidacji ROD na inwestycje drogowe - w drodze decyzji administracyjnej • Projekt ma wejść w życie 1 stycznia 2014 roku, co zapewnia odpowiedni okres dostosowawczy i pozwoli uniknąć negatywnych konsekwencji z upływu 18 miesięcy terminu wyznaczonego przez TK.

38. Dziękuję za uwagę Dziękuję za uwagę więcej o projekcie na www.pzd.pl