Zasady wykonywania i interpretacji badań spirometrycznych

1. Zasady wykonywania i interpretacji badań spirometrycznych

2. Podstawowe pojęcia i definicje VC(vital capacity)- pojemność życiowa – zmiana objętości powietrza między najgłębszym wdechem i najgłębszym wydechem FVC (forced vital capacity) – natężona pojemność życiowa – największa objętość powietrza wydmuchnięta przy maksymalnym wysiłku wydechowym po uprzednim możliwe największym wdechu FEV1(forced expiratory volume in one second) – natężona pojemność wydechowa jednosekundowa – objętość powietrz wydmuchnięta w czasie jednej sekundy FEV1%VC - wskaźnik Tiffenau PEF (peak expiratory flow) szczytowy przepływ wydechowy – przepływ zmierzony na szczycie maksymalnego wydechu

4. Wskazania • Diagnostyka • Monitorowanie • Orzecznictwo • Badania epidemiologiczne

5. Przeciwwskazania bezwzględne • Świeży (w ciągu ostatniego miesiąca) zawał serca • Tętniak tętnic mózgowych lub aorty piersiowej • Zwiększenie ciśnienia wewnątrzczaszkowego • Świeża operacja okulistyczna • Krwioplucie • Odma opłucnowa

6. Przeciwwskazania względne • Stan po operacji klatki piersiowej • Stan po operacji jamy brzusznej • Zawroty głowy • Nudności, wymioty • Niekontrolowane nadciśnienie tętnicze • Zaburzenia rytmu serca • Nierozumienie przez badanego zakresu wymaganej współpracy lub brak akceptacji dla takiej współpracy

7. Pomiar pojemności życiowej (VC) PO 4-6 SPOKOJNYCH ODDECHACH BADANY WOLNO WYDMUCHUJE POWIETRZE DO KOŃCA AŻ DO WYPŁASZCZENIA KRZYWEJ=PLATEAU (W CIĄGU 1sek WYDMUCHIWANE JEST MNIEJ NIŻ 25ml), A NASTĘPNIE NABIERA JAK NAJWIĘCEJ POWIETRZA I WRACA DO NORMALNEGO ODDYCHANIA. JEST TO POMIAR POJEMNOŚCI ŻYCIOWEJ WDECHOWEJ IVC, VCIN IVC 7

8. Pomiar pojemności życiowej (VC) PO 4-6 SPOKOJNYCH ODDECHACH NAKAZUJEMY NABRAĆ JAK NAJWIĘCEJ POWIETRZA ,A NASTĘPNIE WYDMUCHNĄĆ JE WOLNO DO KOŃCA AŻ DO WYPŁASZCZENIA KRZYWEJ- UZYSKANIA PLATEAU, POCZYM PACJENT WRACA DO NORMALNEGO ODDYCHANIA. JEST TO POMIAR POJEMNOŚCI ŻYCIOWEJ WYDECHOWEJ- EVC, VCEX EVC 8

9. Pomiar pojemności życiowej (VC) • WYKONUJEMY CO NAJMNIEJ 3 POPRAWNE POMIARY VC • JEŚLI RÓŻNICA MIĘDZY DWOMA NAJWIĘKSZYMI POMIARAMI PRZEKRACZA 150ml WYKONUJEMY KOLEJNE BADANIE • NIE NALEŻY WYKONYWAĆ WIĘCEJ NIŻ 4 POMIARY VC • MIĘDZY KOLEJNYMI PRÓBAMI NALEŻY ZACHOWAĆ CO NAJMNIEJ 60-SEKUNDOWE PRZERWY

10. WYLICZANIE FEV1/VC (WYLICZANIE WSKAŹNIKA TIFFENAU) WSKAŻNIK TIFFENAU POWINIEN BYĆ WYLICZONY ZE STOSUNKU NAJWIĘKSZEJ ZMIERZONEJ WARTOŚCI FEV1 DO NAJWIĘKSZEJ WAROŚCI POJEMNIŚCI ŻYCIOWEJ NIEZALEŻNIE W JAKI SPOSÓB JĄ ZMIERZONO (VC CZY FVC) W PRZYPADKU POMIARU TYLKO NATĘŻONEGO WYDECHU WYLICZAMY TAK ZWANY WSKAŹNIK PSEUDO-TIFFENAU FEV1/FVC

11. Rodzaje zaburzeń wentylacji: • Zaburzenia obturacyjne • Zaburzenia restrykcyjne

12. O obturacji świadczy nie obniżenie bezwzględnej wartości FEV1, a obniżenie stosunku FEV1 / (F)VC = FEV1 % (F)VC WSKAŹNIK TIFFENAU

13. Czy FEV1 % (F)VC < 70% (0,7) jest pewną miarą obturacji?

14. Wartość należna i dolna granica normy (DGN) FEV1 % FVC a wartość graniczna wg Gold wg. P. Boros i wsp.

15. Klasyfikacja astmy z uwzględnieniem wartości FEV1 (GINA) • Astma sporadyczna i astma przewlekła lekka FEV1 > 80% wartości należnej • Astma przewlekła umiarkowana (stopień 3) 60% < FEV1 < 80% wartości należnej • Astma przewlekła ciężka (stopień 4) FEV1 < 60% wartości należnej

16. Podział ciężkości POCHP w zależności od wartości bezwzględnej FEV1 • gdy FEV1 % FVC < 70% (GOLD, PTF) • Stopień I Postać łagodna • FEV1> 80% wartości należnej • Stopień II Postać umiarkowana • 50% < FEV1 < 80% wartości należnej • Stopień III Postać średniociężka • 30% < FEV1 < 50% wartości należnej • Stopień IV Postać ciężka • FEV1 < 30% wartości należnej

17. Stopnie ciężkości obturacji w zależności od wartości FEV1 a FEV1% VC jest mniejsze od dolnej granicy normy (wg. ATS 1991) • FEV1>100% należnego FEV1 – może być fizjologiczne • Zaburzenia łagodne • 70% < FEV1 < 100% należnego • Zaburzenia umiarkowane • 60% < FEV1 < 70% należnego • Zaburzenia umiarkowanie ciężkie • 50% < FEV1 < 60% należnego • Zaburzenia ciężkie • 34% < FEV1 < 50% należnego • Zaburzenia bardzo ciężkie • FEV1 < 34% należnego

18. Restrykcja • Restrykcja jest to zmniejszenie całkowitej pojemności płuc (TLC) poniżej dolnej granicy normy. • Obniżenie pojemności życiowej (VC) nie wystarcza do rozpoznania restrykcji. • Prawidłowa wartość VC nie wyklucza rozpoznania restrykcji. • Na podstawie badania spirometrycznego nie można w sposób pewny rozpoznać restrykcji.

19. Rozpoznawanie restrykcji • Referencyjną metodą służącą rozpoznawaniu restrykcji jest oznaczanie całkowitej pojemności płuc (TLC). • DGN = nal. -1.645RSD • Zmniejszenie VC poniżej dolnej granicy normy przy prawidłowej wartości wskaźnika FEV1%VCmax może sugerować istnienie zmian restrykcyjnych. W celu ustalenia przyczyny zmniejszenia VC konieczne jest oznaczenie TLC.

20. Rozpoznawanie zaburzeń maksymalnych przepływów wydechowych • Interpretacja wartości wskaźników maksymalnych przepływów (MEF75, 50, 25) i MEF75‑25 ma miejsce tylko w przypadku braku cech obturacji i restrykcji. • DGN = nal. - 1.645RSD. • Nie należy stosować % wartości należnej !!! • Nie stopniuje się zaburzeń maksymalnych przepływów w przypadku prawidłowej wartości FEV1 i FEV1%VCmax. • Występowanie izolowanych zaburzeń maksymalnych przepływów nie jest podstawą do rozpoznawania zaburzeń obturacyjnych, ale może być użyteczne klinicznie.

21. Współistnienie obturacji i restrykcji • Nie można przy pomocy spirometrii w sposób pewny rozpoznać współistnienia obturacji i restrykcji. • Termin "zmiany mieszane" nie powinien być stosowany, ponieważ istnieją tylko dwa typy zaburzeń wentylacji (obturacyjny i restrykcyjny). • W przypadku kiedy FEV1%(F)VC<DGN i (F)VC<DGN należy wykonać próbę rozkurczową. Jeśli nie nastąpi normalizacja (F)VC zaburzenia objętościowe należy zweryfikować oznaczeniem TLC.

22. Próba rozkurczowa

23. Cel wykonania • Ocena reaktywności oskrzeli • Ocena stopnia odwracalności ograniczenia przepływu w drogach oddechowych (obturacji oskrzeli) • Ocena skuteczności terapeutycznej leków rozkurczowych

24. Próba rozkurczowa • Ocenia się zmiany wybranych parametrów spirometrycznych (FEV1, FVC i niekiedy IC) pod wpływem działania standardowej dawki SABA.

25. Przygotowanie pacjenta • Takie jak do spirometrii diagnostycznej ze szczególnym uwzględnieniem karencji leków rozkurczających oskrzela: • SABA, Atrovent 4 godziny • LABA, Teofilina po 12 godzin • Pacjent nie powinien palić przez przynajmniej godzinę przed testem

26. Używane leki • Salbutamol – 4 dawki po 100 mcg • Czasami Atrovent - 4 dawki po 40 mcg • Lek musi być prawidłowo podany (najlepiej przez spejser) • Częściowy wydech, następnie pełen wdech leku podanego do spejcera i zatrzymanie wdechu na 5-10 sek. (x4)

27. Interpretacja próby rozkurczowej • Ocenia się zmiany (F)VC, FEV1, czasami IC (brak wytycznych) • Poprawa % wartości wyjściowej • Poprawa % wartości należnej • Poprawa w wartościach bezwzględnych • Poprawa <8% lub < 150 mL mieści się w granicach zmienności pomiarów

28. Interpretacja próby rozkurczowej • Najczęściej stosowane kryteria dodatniej próby: • Poprawa FEV1 i/lub FVC o >12% wartości wyjścioweji > 200mL • Ryzyko błędnej kwalifikacji (dodatnia próba) u chorych małymi wartościami wyjściowymi FEV1 i FVC • Polecane kryteria dodatniej próby: • Poprawa FEV1 i/lub FVC o >12% wartości należnej i > 200mL