CÜMLE ÇEŞİTLERİ

1. CÜMLE ÇEŞİTLERİ

2. CÜMLE ÇEŞİTLERİ

3. Yapılarına Göre Cümleler YAPI BAKIMINDAN CÜMLELER 1. BasitCümle2. BirleşikCümlea. GirişikBirleşikCümleb. İçİçeBirleşikCümlec. İlgiCümlesid. ŞartlıBirleşikCümle3. SıralıCümleler4. BağlıCümle1. "ki"liBağlıCümleler2. DiğerBağlaçlarlaKurulanlar Cümleler, bildirdikleriyargısayısınaveöğelerinyüklemleolanilişkisinegöreçeşitlereayrılırlar.

4. Basit Cümle • 1. BasitCümle • İçerisindetekyargı, tekfiil, dolayısıylaisimveyafiilcinsindentekyüklembulunancümledir. • Başkabircümleyebağlanmaz, yanibağımsızbircümledir. Tamamladığıyadaonutamamlayanbircümlecikyoktur.

5. ÖRNEKLER; Yarınakşammaçyapacaklar. Zayıfkollarıkirlitunçrengindeydi. Tekrarbaşınıkaldırdı. Gökledenizinbirleştiğidumandançizgiyebaktı. Sıcakyazaylarınıgeçirmekiçindenizkenarlarına, kırlaratepelerekaçanlar, şimdibirerbirerkışlıklarınadönüyorlar.

6. Birleşik Cümle 1-)Girişik Birleşik • Bu türcümlelerdeyancümleciktemelcümleciğinherhangibiröğesiolabildiğigibi, biröğeninparçasıdaolabilir. • Girişikbirleşikcümleler, fiilimsilerleveçekimlifiillerlekurulur. • Babasınıkarşısındagörünce / çoksevindi. Zarf tüml. • Havalarsoğuduğundan / artıkdışarıçıkmıyor. Edattüml. • Ellerimtakılırken / rüzgarlarınsaçınaAsıldıarabamızbirdağınyamacına

7. 2-)İç İçe Birleşik Notlar • Birtemelcümleyle, herhangibirsebepleonuniçindekullanılanbiryardımcıcümledenoluşancümlelerdir.Yardımcıcümle de temelcümlegibibağımsızbircümleyapısındadır.Asılyargısondabulunur. • Yardımcıcümlenesneolarakkullanılabilir. Alıntıhâlindedir. • Yardımcıcümleninyüklemi "de, zannet-, san-, bil- gör-, görün-, farzet-, düşü-" fiillerininçekimlişekliolabilir. • Yardımcıcümleanacümleiçindebirisimtamlamasınıntamlayanıolarakbulunabilir. • Yardımcıcümleedatgrubuolabilir

8. 3-)İlgi Birleşik ( ki ) Örneğin; • Temelcümleninherhangibiröğesiolanveyabiröğeninaçıklayıcısıolanyancümleciğin, bağlıbulunduğuveyaaçıkladığıöğeye "ki" bağlacıylabağlanmasısonucuortayaçıkancümleyeilgicümlesidenir.Bu cümlelerdekiatılarakyancümleciğinhangiöğeyebağlıolduğugörülür. • Muhsin, / kiöğrencilerimizdendir, / böylebirşeyyapmaz.

9. Notlar 4-)Şartlı Birleşik (se-sa) • Birtemelcümleveonunşartıolanbircümledenoluşanbirleşikcümlelerdir.Şartcümlesitekbaşınayargıbildirmez; anacümleyizaman, şart, sebepvebenzetmeyönlerindentamamlar. Onunzarfıolarakkullanılır. • *Bazıkalıplaşmışşartcümleleriözneveyanesne de olabilir.Ne yapsafaydasız. • *İstekbildirenşartekibağımsızcümlekurar. Ancakistekifadesinde de yargınınkuvvetliolmadığısezilmektedir.Birgünçıkıpgelsen, vursankapımaAtılsanboynumakollarınıaçarakOtursandizlerimeyaramazbakışlarlaKonuşsanyineöyleyarımyamalak. (YBB)

10. Sıralı Cümle Bağımlı Sıralı Bağımsız Sıralı • Öğeortaklığıolancümledir. Farklıyüklemlerinözne, nesne, tümleçgibiortaköğelerivardır. • (Ben) Dünakşamakadarçalıştım, çokyoruldum. (Özneortak)Her zamanplanlıçalışır, başarılıolurdu. ( Z.T. ortaköge) • Bağımsızsıralıcümle: Öğeortaklığıolmayansıralıcümledir. Cümlelerarasındaanlamilgisiolduğuhâldehiçbiröğesiortakolmayancümlelerdir. • Biriyer, biribakar. Horozölür ,gözüçöplüktekalır.Saklasamanıgelirzamanı. Beslekargayı, oysungözünü.Lafçok, icraatyok.

11. Not: "ki" edatınınşüphekattığıcümlelerbağlıcümledeğildir. Bağlı Cümle • Aralarındakiilgidendolayıbirbirlerinebirbağlaçlabağlanancümlelerdir.Bağlaçlarcümleöğesideğildir.İkiyeayrılır. 1. "ki"liBağlıCümleler • Yardımcıcümleanacümleyigenelliklenesneve zarf göreviyletamamlar.Ana cümlebaşta, yardımcıcümlesonrabulunur. Bu sıralanış, Türkçecümleyapısınaaykırıdır. • Yardımcıcümleninbaşta, anacümleninsondakullanıldığıcümleler de vardır. Buradadayardımcıcümle zarf görevindedir. • Bu türcümlelerde "ki" bazendüşebilir. Cümle, okuyanın, dinleyeninmuhayyilesinebırakılır.

12. 2. DiğerBağlaçlarlaKurulanlar • "ve, veya, yada, da, fakat, ama, lâkin, hâlbuki, ne.....ne, meğer..." bağlaçlarıylabirbirinebağlananbağımsızcümlelertopluluğudur. • ]Bağlıcümlelerinbirkısmındayükleminkipiveşahsıaynı, birkısmındafarklıdır. • ]Unsurlarınbiriveyabirkaçıortakolanbağlıcümleler de vardır. ÖRNEKLERHavabulutluvedurduğumuzteperüzgârlıidi.Ayakkabılarınıayağınageçirdivekendinisokağaattı. Yaokumayıbilmiyoryanumarayapıyor.

13. SONUÇ; Bircümle, yapıbakımındanbasit, birleşik, bağlı, sıralıcümlelerdenancakbirinedahilolabilir. Birleşik, bağlıvesıralıcümlelerioluşturancümleler de ayrıayrıbasit, birleşik, sıralıveyabağlıolabilir. Örnekler; • Öğleyemeğindensonrasinirlerimuyuştu, ufakbiruykukestireyimdiyekompartımandauzandım. • TüllenenmağribiakşamlarısarsamyaranaYinebirşeyyapabildimdiyememhatırana • Medeniyetöylekuvvetlibirışıktırkionabigâneolanlarıyakar, mahveder.