Хотын экологи

1. Хотын экологи

2. ОРШИЛ • Хотжилт нь хүн төрөлхтний соёл иргэншлийн бэлэг тэмдэг. Хүн
төрөлхтний түүхэнд хотын соёл иргэншилд шүүмжлэлтэйгээр хандах асуудал
их байдаг ч энэхүү соёл иргэншил нь зогсолтгүй явагдаж, хот суурин газрын
амьдралыг илүү сайхан болгох боломжийг бидэнд нээж өгсөн билээ. • Түүхэн хөгжлийн тодорхой үе шатууд буюу Эрт үе, Дундад зуун, Аж
үйлдвэрийн хувьсал болон түүний дараах нийгмийн байгуулалтын дараа
хотууд нь хотжилтын сөрөг үр дагавруудтай нүүр тулж байсан олон жишээ
байдаг. Тухайлбал томоохон хотуудын агаарын бохирдол, хог хаягдал,
шуугиан, "арлын үзэгдэл" гэх мэт.

3. Нийгмийн амьдралын хэм хэмжээ нь байгаль орчин ус, хөрс, агаар эрдэс баялаг, биологийн төрөл зүйлүүд болон экологийн тогтвортой шинж чанараас бүхэлдээ хамааралтай оршдог. • Хүн төрөлхтөн хүрээлэн буй орчинтой нарийн нийлмэл, цогц тогтолцоонд харилцан нөлөөлж байгаль экологидоо хамгийн ихээр сөрөг нөлөөлж байдаг. Түүний хамгийн тод илрэл бол төвлөрсөн газар нутаг юмуу томоохон хотуудын экологийн онцлог байдал юм.

4. Хот гэж юу вэ? • Хот нь хүн олноор хуран цугларч, барилга байшин цогцлоон суурьшсан
томоохон хэмжээний суурин газар юм. "Хот" гэсэн нэр томъёог улс бүр өөр
өөрийн онцлогтойгоор ялгаатай тодорхойлдог ч хүн амын тоо хэмжээ,
нягтшил ихтэй, дэд бүтэц өндөр хөгжсөн, үйлдвэрлэл, худалдаа, арилжаа гэх
мэт байнгын тогтвортой эдийн засгийн үйл ажиллагаа явуулдаг салбартай
суурин газруудыг энэхүү ангилалд хамруулан үздэг. • Хүн ам ихтэй суурин газрыг ерөнхийд нь гацаа, тосгоноос ялган хот
хэмээх боловч захирах, хууль зүйн тусгай эрх, түүхэн тохиолдлуудаас
хамааран хот хэмээгдэж болдог. Хот нь дэд бүтэц, ус дамжуулах тогтолцоо,
газар ашиглалт, барилга байгууламж, тээвэр хөгжсөн байхыг шаарддаг.

5. Хотжилт, түүний явц • Хотжилт гэдэг нь ямар нэгэн улс, орон нутагт хотын хүн ам хөдөөний
хүн амаас олон болж, төвлөрөн суурьших үзэгдлийг хэлнэ. Өөрөөр хэлбэл хүн
ам зүйн талаас тодорхойлбол "хотжилт" бол хот, хот маягийн суурин
газруудад оршин суугчдын нийт хүн амд эзлэх хувийн жин өсөх үйл явц юм. • Аливаа улс оронд хотын хүн ам өсөх буюу хотжилтын үйл явц эрчимжих гол
шалтгаан дүн амын ердийн болон механик өсөлт, засаг захиргааны нэгжийн
дахин хуваарилалт, хотын бүсийн тэлэлт ордог ч хотжилтыг тухайн газар
нутагт оршин суугчдын хувь хэмжээний өсөлт, суурингийн нягтрал, бизнесийн
болон бусад үйл ажиллагаагаар илэрхийлж болдог.

6. Хотын хүн амын өсөлт Механик өсөлт Төрөлт

7. Хотжилт, түүний явц • 2005 онд НҮБ-ээс гарсан "Дэлхийн хотжилтын төлөв байдал" хэмээх
илтгэлд "20 -р зуун нь дэлхийн хүн амын дунд хотжилт эрс хурдацтай
явагдсан үе байлаа" хэмээн онцолсон байдаг. 1900 онд 220 сая буюу дэлхийн
хүн амын 13% байсан хотын хүн ам 1950 онд 732 сая (29%), 2005 онд 3 тэрбум
200 сая (49%) болж өссөн байна. Тус илтгэл ёсоор 2030 онд хотын хүн ам
дэлхийн хүн амын 60% буюу 4 тэрбум 900 сая болно гэж таамаглаж байгаа юм.
Хотжилтын хувь хөгжингүй орнуудад харьцангуй их боловч хөгжиж буй
орнуудад хотжилтын хурдац сүүлийн жилүүдэд эрс нэмэгдэж байна.

8. Хотын хүн амын өнөөгийн байдал, цаашдын чиг хандлага

9. Хүн төрөлхтний түүхэн хөгжлийн явцад хот болон хөдөөгийн ялгаа улам бүр тодрон ялгарч амьдралын хэв маяг үйл ажиллагаа өөрчлөгдсөөр байна. Орчин үеийн хотын хөгжил нь хүн ба хүрээлэн байгаа орчин, нийгэм эдийн засгийн экологийн онцгой чухал асуудал болж хүний үйл ажиллагааны ачаалал нэмэгдэж, хот өөрөө онцгой зохиомол амьдралын тасралтгүй орчин болж ирсэн. Хотод бий болсон хог хаягдал, бохирдол дэлхийн хүрээлэн буй орчинд онцгой аюул учруулж байна.

10. Хөдөөгөөс хот руу юу?

11. Орчин үед аж үйлдвэр хөгжсөн улс орнуудын хүн амын дийлэнх хувь нь хотод амьдарч байгаагаас гадна сүүлийн үед хотод суурьших хүн амын тоо тасралтгүй нэмэгдсээр байгаа нь хотын экологийн асуудлыг улам бүр ээдрээтэй болгож байна. • Хүн төрөлхтөн хотыг хөгжүүлэх явцдаа хүмүүст хэрэгцээтэй олон зүйлийг байгуулсан ч нөгөө талаасаа олон сөрөг дагавар дагуулсан

12. Бид энэхүү хичээлээр хотын хүн амын эрчимтэй өсөлтөөс
улбаатай хүлээлэн буй орчин, экологийн тулгамдсан асуудлууд, тухайлбал,
агаар, ус, хөрсөн бүрхэвчийн бохирдол, хог хаягдал, хүний эрүүл мэндэд
үзүүлж буй үр дагаврын талаар дэлгэрэнгүй үзнэ.

13. ОХУ-ын москва хот Улаан талбай Кремль

14. Бээжин хотын агаарын бохирдол. Тиан ан мин талбай Шувууны үүр цэнгэлдэх хүрээлэн

15. Улаанбаатар хотын агаарын бохирдол

16. Хотын хөрсний бохирдол

17. Усны нөөц ба бохирдолт

18. Ундны усны хомсдол

19. Дэлхийн дулаарал

20. Гэрлийн өлсгөлөн

21. Дуу шуугиан

22. Халдварт өвчин

23. Хүмүүсийн сэтгэлзүй

24. Хотын амьдралын салшгүй хэсэг

25. АНХААРАЛ ТАВЬСАНД БАЯРЛАЛАА АСУУЛТ?