Saobraćajni fakultet Travnik

1. Saobraćajni fakultet Travnik OKOLINSKE POSLJEDICE KORIŠTENJA RIZIČNIH MATERIJA U SAOBRAĆAJNOJ LOGISTICI Dr. Krsto Mijanović Travnik, 2011.

2. Cilj predavanja • Ovom prezentacijom će se dati pregled i analiza nekih supstanci koje se koriste u procesu logističke podrške drumskom saobraćaju, te ukazati na pravce istraživanja i primjene efikasnije transportne tehnike. Razmotrit će se okolinski efekti logističkih procesa bazirani na: dematerijalizaciji tehničko-tehnoloških ciklusa, uvođenju novih bio ili sintetičkih supstanci uz primjenu inovacija.

3. Obaveze menadžmenta Menadžment transportnih preduzeća upućen je na povećanje stope rasta uz postupno smanjenje emisija i na usaglašavanje sa najboljim raspoloživim tehnikama. To se postiže izradaom Okolinskog plana aktivnosti u kome se prvenstveno markiraju izvori zagađivanja i procjena uticaja na zrak, vode i tlo.

4. Zagađivanje vazduha • Glavni zagađujući elementi u saobraćanim logističkim sistemima koji se emituju u vazduh su: sumporni oksidi SOx ( pretežno SO2, djelimično SO3), azotni oksidi NOx (pretežno NO, NO2), ugljen monoksid CO, teški metali (kadmijum, olovo, hrom, bakar, cink) i čestice (aerosoli, prašina, pepeo, čađ, dim i smog). • Teški metali u obliku svojih kationa prisutni su iz emisije izduvnih gasova, industrijskog otpada i komunalnog otpada. Negativno djeluju u lancu ishrane, kao i udisanjem iz vazduha. Vrste i količina emisije zavisi od goriva, tehničkog rješenja i sistema za spaljivanje.

5. Zagađivanje voda i tla • Logistički sistemi ispuštaju rizične materije i u vodu, čime vrše nedozvoljeni pritisak na okolinu povećavajući koncentracije preko „maksimalno dozvoljenih“ (MDK Img/l). Ulazne materije u logističke sisteme koje su uzročnici zagađivanja voda su: Sirova nafta, bazna ulja i motorno ulje, a u prvom redu uzrokuju smanjenje sadržaja kiseonika. • Sirova nafta sadrži sve vrste ugljikovodika (parafini, olefini, nafteni i aromati) u većoj ili manjoj količini. Svrstava se u tri osnovne grupe: sirova nafta parafinske osnove, sirova nafta naftenske osnove i sirova nafta miješane osnove.

6. Zagađivanje voda i tla • Bazna ulja se dobivaju iz uljnih destilata kao smjesa parafinskih, naftenskih, aromatskih i olefinskih ugljikovodika. Njihovi osnovni nedostaci su: nizak indeks viskoziteta, visoka tačka stvrdnjavanja, nedovoljna hemijska stabilnost. • Motorna ulja se dobivaju dodavanjem sintetskih hemijskih spojeva baznim uljima, kako bi se povećalaviskoznost, tačka stvrdnjavanja, otpornost na oksidaciju, otpornost na trošenje. Toksična su prema propisima EU, SAD i drugih razvijenih zemalja, gdje imaju tretman opasnog otpada sa toksičnim i kancerogenim svojstvima.

7. Nečistoće u korištenom motornom ulju dolaze od produkta nepotpunog sagorijevanja goriva, od recirkulacije karterskih plinova, a u manjoj mjeri od oksidacije ulja. Ostale štetne materije su metalna strugotina, voda, prašina i pijesak.Na crtežu slika 2 shematski su prikazane nečistoće u korištenom motornom ulju.

8. Smanjenje potrošnje energije • Potrošnju energije je moguće ograničiti povećanjem efikasnosti mašinskih sistema u saobraćajnim sredstvima. Sniženje emisije kod sistema u kojima sagorijevaju fosilna goriva moguće je ostvariti na sljedeće načine: • Upotrebom etanola i metanola kod automobilskih motora umjesto benzina; • Poboljšanjem procesa sagorijevanja;

9. Smanjenje emisija • Smanjenje emisija automobilskih motora moguće je snižavati: ograničavanjem potrošnje energije, zamjenom fosilnih goriva drugim izvorima, korekcijom procesa sagorijevanja i instalacijom sistema za prečišćavanje.Snižavanje emisije u izduvnim gasovima, slika 1, realizuje se: toplotnim reaktorima, povratnim vodom izduvnih gasova, katalizatorima.

10. Grafikon- smanjenje emisija od sagorijevanja

11. Razgradnja motornih ulja • Biorazgradnja motornih ulja može se definisati kao sposobnost hemijskog spoja da bude razgrađen biološkim djelovanjem živih organizama. Koncept biorazgradivosti može obuhvatiti djelimičnu razgradnju početne molekule do nivoa „prihvatljive degradacije“. • Tri su faktora pri mjerenju inteziteta bio razgradnje i ukupnog učinka: • Stvaranje vode ili CO2 kao konačnih produkata razgradnje; • Potrošnja kisika; • Oslobađanje energije, odnosno topline. • Prisutnost aditiva u uljima ima, tekođer, značajan efekat na brzinu biološke razgradnje. Komponente aditiva, koje sadrže metale, imaju vrlo negativan uticaj na biološku razgradnju. Stalno povećanje nivoa radnih karakteristika postiže se primjenom sintetičkih baznih ulja.

12. Nadzor nad rizičnim materijama Težnja menadžmenta je da, kroz proces trajnog poboljšanja procesa, ukloni ili smanji na prihvatljiv nivo sve aspekte životnog ciklusa proizvoda, koji imaju negativan uticaj na okolinu. Da bi se postigao taj cilj, potrebno je sistemski djelovati kako bi se: • procijenio uticaj proizvoda na okolinu; • istraživala moguća rješenja; • uvela poboljšanja; • uspostavio nadzor djelovanja na okolinu.

13. Zaključci • Prema tome, istraživanje, nadzor i poboljšanja sa okolinskog aspekta, mora imati svaki rizični proizvod u fazama proizvodnje, transporta, skladištenja, distribucije i upotrebe do konačnog odlaganja. Temeljni principi dobrog postupanja sa otpadom su: smanjenje količine otpadnog materijala, reciklaža i sigurno odlaganje. Ovi principi su danas u EU preoblikovani u trajne principe: spriječiti, reciklirati, ponovo upotrijebiti.