Hipolit Cegielski

1. Hipolit Cegielski W JEGO CZASACH

2. Gaspar Józef Hipolit Cegielski Urodził się 6 stycznia 1813 roku w Ławkach koło Trzemeszna jako syn Michała i Józefy z Palkowskich.

3. Dom rodzinny

4. W związku z trudną sytuacją materialną rodziny i wczesną śmiercią matki H.Cegielski od najmłodszych lat zdany był na samego siebie. Kształcił się w Trzemesznie (1827 – 1830) a następnie w gimnazjum Marii Magdaleny w Poznaniu (1830 – 1835). Przez cały okres nauki w gimnazjum był prymusem wykazując wybitne uzdolnienia w dziedzinie języków obcych i matematyki. Dzięki temu otrzymał stypendium rządowe i podjął studia z filologii klasycznej na uniwersytecie berlińskim (1835 – 1840), gdzie na podstawie rozprawy De negatione uzyskał tytuł doktora filozofii.

5. Cegielski- wszechstronny nauczyciel. Zdobycie wykształcenia umożliwiło mu realizację jego ówczesnego celu życiowego, którym było objęcie posady nauczyciela w gimnazjum. W latach 1840 – 1846 uczył łaciny, greki, języka polskiego oraz historii i geografii w gimnazjum Marii Magdaleny w Poznaniu. Jednocześnie intensywnie pracował naukowo publikując rozprawy z zakresu językoznawstwa w tym m.in. artykuł „ O powstaniu mowy i szczególnych języków”(1841), rozprawę „O słowie polskim i koniugacjach jego” (1842). Napisał również podręcznik gramatyki greckiej (1843) oraz szeroko znaną i parokrotnie wznawianą „Naukę poezji” (1845), która poza teorią poezji zawierała obszerne wypisy z literatury polskiej. Po osiągnięciu stabilizacji zawodowej i materialnej w 1841 roku ożenił się z Walentyną Motty (1823 – 1859). Cegielscy mieli trójkę dzieci: syna Stefana i dwie córki Karolinę i Zofię.

6. Walentyna Motty. Żona Hipolita (1823-1859) Po powrocie do Poznania otrzymał posadę profesora w Gimnazjum Św. Marii Magdaleny. W roku 1841, 6 października w Farze poznańskiej odbył się ślub Hipolita z Walentyną, córką prof. Jana Mottego. Cegielski pracując w szkole dostrzegł mankamenty wykształcenia czysto humanistycznego. Swoje wnioski zawarł w pracy pt. "O zasadach wychowania po szkołach wyższych". W 1843 roku został wydany podręcznik autorstwa Cegielskiego - "Gramatyka języka greckiego". Kolejne lata skierowały pracę naukową Cegielskiego na badania literatury. Swój kult dla Adama Mickiewicza wyraził w książce pt. "Nauka poezji" wydanej w Poznaniu, w 1845 roku nakładem Żupańskiego. Stała się ona cennym podręcznikiem i przewodnikiem po języku i literaturze ojczystej. 

7. Od nauczyciela do kupca. Pierwszy etap życia H.Cegielskiego zakończył się w 1846 roku, gdy odmówił wykonania polecenia władz szkolnych dotyczącego przeszukania mieszkań swoich uczniów, podejrzanych o konspirację patriotyczną, za co został zawieszony a następnie usunięty ze stanowiska w szkole. Konieczność utrzymania rodziny oraz brak perspektyw na ponowne zatrudnienie w gimnazjum sprawiły, że H.Cegielski podjął decyzję o rozpoczęciu działalności kupieckiej.

9. Po odbyciu praktyki w Berlinie, przy pomocy finansowej przyjaciół, założył w Bazarze 30 września 1946 roku sklep z wyrobami żelaznymi, z którego w następnych latach wyrosły, najpierw warsztaty naprawcze na ul. Butelskiej (1850), a następnie fabryka narzędzi i maszyn rolniczych przy ul. Koziej (1855). Jej produkty sprzedawane były w Wielkim Księstwie Poznańskim oraz eksportowane do Prus, na Śląsk i do Królestwa Polskiego. Duży popyt na produkowane przez H.Cegielskiego maszyny skłoniły go do kolejnej rozbudowy zakładów. W 1859 przy ul.Strzeleckiej oddano do użytku nowoczesną odlewnię oraz oddziały montażowe, w których poza narzędziami i maszynami rolniczymi wykonywano także urządzenia dla młynów, olejarni, gorzelni, wodociągów i gazowni. W związku z prowadzona działalnością gospodarczą Cegielski napisał i wydał w 1858 roku, bogato ilustrowany katalog swoich produktów pt. „Narzędzia i machiny uznawane za najpraktyczniejsze”, który był jednym z pierwszych tego typu wydawnictw na ziemiach polskich. H.Cegielski odnosił sukcesy gospodarcze pomimo ostrej konkurencji ze strony przedsiębiorców niemieckich i żydowskich. Jego fabryka stała się najważniejszym polskim zakładem przemysłowym w Poznaniu, zaś jej twórca najwybitniejszym polskim przemysłowcem w zaborze pruskim.

10. Fabryka maszyn

11. Odlewnia

12. Zakłady Montażowe

13. W związku z prowadzona działalnością gospodarczą Cegielski napisał i wydał w 1858 roku, bogato ilustrowany katalog swoich produktów pt. „Narzędzia i machiny uznawane za najpraktyczniejsze”, który był jednym z pierwszych tego typu wydawnictw na ziemiach polskich. • H.Cegielski odnosił sukcesy gospodarcze pomimo ostrej konkurencji ze strony przedsiębiorców niemieckich i żydowskich. Jego fabryka stała się najważniejszym polskim zakładem przemysłowym w Poznaniu, zaś jej twórca najwybitniejszym polskim przemysłowcem w zaborze pruskim.

14. Jednak pamiętajmy od czego się zaczeło... Pomimo kierowania ciągle rozrastającą się firmą, nie zaprzestał pracy naukowej oraz silnie zaangażował się w działalność społeczną i wydawniczą.

15. Cegielski, intelektualista. Jeszcze podczas pracy w gimnazjum Marii Magdaleny związał się z Karolem Marcinkowskim i założonym przez niego Towarzystwem Naukowej Pomocy dla Młodzieży Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Po śmierci Marcinkowskiego pełnił w Towarzystwie różne obowiązki w tym funkcję wiceprezesa w latach 1850 – 1868. Dzięki pracy Cegielskiego Towarzystwo przezwyciężyło trudności finansowe i stało się największą instytucją stypendialną w zaborze pruskim. Ponadto H.Cegielski aktywnie działał w Towarzystwie Przemysłowym, którego był współtwórcą i prezesem; Centralnym Towarzystwie Gospodarczym, którym kierował w latach 1865 – 1868; oraz Poznańskim Towarzystwem Przyjaciół Nauk.

16. Cegielski, redaktor naczelny. H.Cegielski należał do grona twórców prasy polskiej w Wielkim Księstwie Poznańskim. W 1848 roku założył pierwszy polski dziennik „Gazetę Polską” w której był przez pewien czas redaktorem naczelnym i jednym z autorów. Po likwidacji „Gazety” w 1850 roku, w związku z ogłoszeniem przez władze pruskie restrykcyjnych zarządzeń prasowych, razem z W.Stefańskim i W.Bendkowskim założył „Gońca Polskiego”, który wychodził do końca 1851 roku. Do działalności wydawniczej wrócił w 1859 roku. Założył wtedy „Dziennik Poznański”, który z biegiem czasu stał się jednym z najważniejszych czasopism Wielkopolski. Zarówno „Gazecie” jak i „Dziennikowi” Cegielski nadał charakter narodowo - liberalny. Stosunkowo skromny wymiar miała działalność polityczna Cegielskiego. Krótko, w 1849 roku, był posłem do sejmu pruskiego, a w następnych latach działał jedynie w polskim komitecie wyborczym. Problematykę polityczną poruszał w swoich artykułach oraz w wydanej w Brukseli broszurze „Sprawa polska przed Trybunałem Kongresu Europejskiego” (1864).

18. Przy wszystkich swoich obowiązkach od młodego wieku był słabego zdrowia i często zapadał na różne choroby. Zmarł 30 listopada 1868 r w Poznaniu. Wraz z jego śmiercią społeczeństwo polskie utraciło jednego z przywódców, który w szczególny sposób przyczynił się do budowania jego kulturowej tożsamości i rozpoczęcia gospodarczej modernizacji. Zadecydowały o tym jego wiedza, aktywność społeczna i gospodarcza jak również temperament, charyzma świetnego mówcy oraz pragmatyzm i upór w działaniu. Cegielski był nauczycielem, przemysłowcem, społecznikiem, ale także kochającym mężem i ojcem zatroskanym o zdrowie i pomyślność członków rodziny. Łączył w sobie wiedzę i wielką kulturę osobistą z humanistycznymi i liberalnymi ideałami oraz z głębokim zrozumieniem dla spraw materialnych i rozwoju gospodarczego ziem polskich, stanowiących ważny element popieranej i rozwijanej przez niego na gruncie poznańskim pracy organicznej.

19. Słowo końcowe Gaspar Józef Hipolit Cegielski to wybitny człowiek pod wieloma względami. Znany głównie ze swojej działalności przemysłowej jednak pamiętajmy , że był również, o ile nie przede wszystkim, znakomitym intelektualistą. Kto wie czy gdyby nie został usunięty z posady nuczyciela nie czytalibyśmy dziś jego prac literackich... Lecz historia potoczyła się takim a nie innym torem, dzięki czemu po torach koleji możemy poruszać się znakomitymi wagonami i lokomotywami z zakładów Cegielskiego. Polska wieś po II wojnie światowej dzięki zakładom H. Cegileskiego mogła liczyć na maszyny które pomogły w rozwoju.

21. Pierwsza lokomobila Cegielskiego z 1860

24. Prawa autorskie: • Tekst autorstwa Tadeusza Janickiego zczerpnięty z zasobów Towarzystwa im. Hipolita Cegielskiego . • 61-817 Poznań, ul. Garncarska 8, tel. +48 (61) 858 24 40 • http://www.thc.org.pl, • e-mail: towarzystwo@thc.org.pl • Zdjęcia zaporzyczone z wielu stron internetowych poświęconych historii Gaspara Józefa Hipolita Cegielskiego. • Złożył: Wojciech Serwa, na potrzeby ZSRiT Powodowo.