Fizjoterapeuta w perspektywie badań socjologicznych

1. Fizjoterapeuta w perspektywie badań socjologicznych • Prezentacja wybranych fragmentów wyników badań • Anna Matyja WSPiM - Chrzanów • Małgorzata Golec, Karina Stój, Agnieszka Pluszczyk ŚUM -Katowice

2. Inspiracja i Cel realizowanych badań • Inspiracją do podjęcia badań socjologicznych nad zawodem fizjoterapeuty jest fakt, iż jest to nowy - rzadko podejmowany temat zarówno w naukach medycznych jak i humanistycznych. • Celem była próba bliższego opisu wyobrażeń o roli zawodowej, komunikacji w pracy fizjoterapeuty i znaczeniu samej fizjoterapii w opiniach rehabilitantów

3. Po co Polakom fizjoterapeuci ? • Stan zdrowia Polaków na przestrzeni ostatnich 8 lat uległ poprawie, biorąc pod uwagę subiektywne opinie respondentów. • Jeśli dorośli Polacy chorują to najczęściej na nadciśnienie tętnicze ponad 17 % ogółu populacji w wieku 15 lat i więcej. • Na drugim miejscu są choroby kręgosłupa i dyskopatie 15,5%. • Na trzecim miejscu choroby stawów zapalne i zwyrodnieniowe 13,8% w dalszej kolejności są choroba wieńcowa, migrena i częste bóle głowy, ponadto nerwice i depresje

4. Z humanistycznego punktu widzenia • Społeczeństwo polskie podobnie jak inne kraje europejskie jest społeczeństwem starzejącym się. Ludzie żyją dłużej, odczuwając szereg dolegliwości wynikających ze stylu życia, któremu towarzyszą brak ruchu i niezdrowa dieta. • Współczesny człowiek jest narażony na wypadki motoryzacyjne. • Dorośli i dzieci spędzają coraz więcej czasu przed komputerem a nie na świeżym powietrzu. • Ruch nabiera refleksyjnego charakteru a nie naturalnego elementu spędzania wolnego czasu.

5. Z humanistycznego punktu widzenia c.d… • Humaniści postrzegają fizjoterapię w aspekcie podejmowania wysiłku, aby pokonać przyczyny oraz bariery powodujące ograniczoną aktywność ruchową, a także by przemóc wszelakie formy niepełnosprawności

6. Z humanistycznego punktu widzenia c.d… • Wielki Słownik Medyczny określa fizjoterapię jako „przyrodolecznictwo” i podaje, że jest to: „zastosowanie w lecznictwie naturalnych czynników fizycznych (elektryczności, światła, wody, powietrza i in.) bez podawania środków farmakologicznych”

7. Z medycznego punktu widzenia • Rehabilitacja stała się konstytutywnym elementem podejścia holistycznego do pacjenta. W rozumieniu, którego pacjent w pełni wyleczony to pacjent zdolny do samodzielności w wykonywaniu czynności samoobsługowych. • Niezależny fizycznie od innych ale wspierany przez bliskich psychicznie. Mogący w pełni spełniać swoje role społeczne i zawodowe. • W takich warunkach terapeutycznego życia społecznego doniosłą rolę zaczynają odgrywać fizjoterapeuci. Profesjonaliści w dziedzinie szeroko rozumianej medycyny naprawczej.

8. Założenia badawcze c.d… • Część badań przeprowadzono na terenie Zespołu Zakładów Opieki Zdrowotnej w Żywcu oraz wśród innych osób, które przynajmniej raz korzystały z usług fizjoterapeuty. Badania miały miejsce w terminie 1.07 – 30.09.2010 r. Przebadano 155 osób, w większości to kobiety. Sytuacja taka miała miejsce, ponieważ to właśnie kobiety były częstszymi pacjentkami ośrodków, w których przeprowadzano badania w związku z czym, to one częściej cierpiały na różnego rodzaju dolegliwości i potrzebowały pomocy fizjoterapeutycznej. Najmłodsza badana osoba miała 13 lat, a najstarsza 80 lat. Dobór próby był celowy badacz docierał do osób, które korzystały z usług fizjoterapeuty co najmniej raz.

9. Założenia badawcze • Praca jest prezentacją trzech różnych obszarów projektu badawczego o fizjoterapeutach realizowanego na pograniczu socjologii i medycyny. • Pierwszy aspekt dotyczył roli zawodowej w subiektywnych opiniach respondentów. W tym projekcie zastosowano metodę badań ilościowych w tym technikę sondażu diagnostycznego. Narzędziem badawczym był anonimowy kwestionariusz ankiety

10. Założenia badawcze c.d… • Drugi aspekt projektu dotyczył istotnych elementów procesu komunikacji pomiędzy fizjoterapeutą a pacjentem. W badaniach została wykorzystana metoda badań ilościowych w tym technika sondażu diagnostycznego. Narzędziem zastosowanym w badaniach był kwestionariusz ankiety w którym zaproponowano pytania eksplorujące temat struktury komunikacji w relacjach interpersonalnych.

11. Założenia badawcze c.d… • Badania przeprowadzono wśród fizjoterapeutów zatrudnionych w śląskich jak również małopolskich ośrodkach zdrowia, szpitalach oraz prowadzących praktykę prywatną. Przebadano łącznie 100 respondentów najmłodsza osoba badana miała 23 lata a najstarsza 59 lat najliczniejszą grupę stanowiły osoby w wieku 20-30 lat 72% natomiast osoby w wieku > 50 lat 2%. Badania miały miejsce w terminie 1.10 – 31.01.2011 r. Dobór próby miał charakter celowy, badacz docierał do osób praktykujących fizjoterapię z różnym stażem

12. Założenia badawcze c.d… • Trzeci aspekt projektu dotyczył usług realizowanych przez fizjoterapeutów. Materiał empiryczny został zgromadzony w oparciu o badania jakościowe przy użyciu techniki wywiadu.

13. Założenia badawcze c.d… • Wywiady z respondentami zostały spisane w formie dialogu, badania przeprowadzono wśród 16 fizjoterapeutów pracujących w: • Ośrodku Rehabilitacji FOZP KWK Julian w Piekarach Śląskich, • Centrum Hipoterapii i Rehabilitacji „Zabajka” w Stawnicy, • Górnośląskim Centrum Rehabilitacji „REPTY” w Tarnowskich Górach, • wśród uczestników kursu Funkcjonalnej Indywidualnej Terapii Skolioz, odbywającego się w Łagowie w terminie od 05. do 08. grudnia 2010 roku, • a także z jednym z wykładowców Śląskiego Uniwersytetu Medycznegow Katowicach na kierunku Fizjoterapia. • Badania zostały przeprowadzone od 27 lipca do 8 grudnia 2010 roku. Wśród 16 respondentów było dwóch doktorów 8 magistrów fizjoterapii cztery osoby z tytułem licencjata i dwóch techników rehabilitacji. Najstarszy z respondentów miał 62 lata a najmłodszy 23 lata, staż pracy był zróżnicowany najdłuższy wynosił 41 lat a najkrótszy 2 lata.

14. Prezentacja wyników badań ilościowych • Kto to jest fizjoterapeuta ?

15. Wyniki c.d… • Jakie są cele fizjoterapii ?

16. Wyniki c.d… • Jaki powinien być fizjoterapeuta ?

17. Wyniki c.d… „Jakie aspekty kontaktu niewerbalnego są używane przez fizjoterapeutów” ?

18. Wyniki c.d… • Jakie oczekiwania ma fizjoterapeuta wobec pacjenta ?

19. Wyniki badań jakościowych • Jak ocenia pani poziom świadomości polskiego społeczeństwa na temat fizjoterapeutów? • „W naszym społeczeństwie kilkanaście lat temu raczej w ogóle nie postrzegało się fizjoterapeuty jako kogoś, kto może pomóc czy polepszyć jakość naszego życia. Zarówno przez społeczeństwo związane z medycyną, jak i nie związane z medycyną byliśmy raczej postrzegani jako ludzie niezbyt użyteczni… niestety do dzisiejszego dnia wiele ludzi w Polsce nie wie kim jest fizjoterapeuta, a jak już nawet posiada taką wiedzę, to niezbyt wierzy w to, że możemy pomóc- ale całe szczęście ludzie są coraz bardziej uświadomieni..” • Kobieta lat 23, licencjat fizjoterapii, staż pracy 2 lata

20. Wyniki c.d… • Jaka jest rola fizjoterapii we współczesnych chorobach cywilizacyjnych? • „Myślę, że każda z chorób cywilizacyjnych powinna być objęta szczególną opieką fizjoterapeutyczną, ale uważam, że schorzenia kręgosłupa to najczęstszy problem najczęściej spotykany w mojej praktyce rehabilitacyjnej. Stawiam na profilaktykę, której dzisiaj jest ciągle mało. Począwszy od skolioz, kiedy chorują już najmłodsze dzieci, kończąc na zespołach bólowych kręgosłupa, które są tak bardzo uciążliwe dla większości społeczeństwa, należy uświadamiać dzieci, a co najważniejsze – dorosłych.” • Kobieta lat 27, technik fizjoterapii, staż pracy 5 lat. • „…Ludzie nie mają czasu na to, żeby dbać o aktywne spędzanie wolnego czasu. Większość z nas jest tak „zabiegana”, że trafia do fizjoterapeuty zdecydowanie za późno. Przykładem są tu dzieci, które coraz więcej siedzą- w szkole na lekcjach, w czasie wolnym przed komputerem czy telewizorem- i tak trafiają do nas z wadami postawy czy też z otyłością. Kierowcy, panie pracujące w sklepie, informatycy itp. którzy muszą spędzać dużo czasu w jednej pozycji czy też dźwigać ciężkie rzeczy trafiają do mnie z bólami kręgosłupa-a o wiele łatwiej byłoby tutaj zadbać o właściwą postawę, o ergonomię, o odpowiednią ilość ruchu- przed wystąpieniem dolegliwości.” • Kobieta lat 23, licencjat fizjoterapii, staż pracy 2 lata

21. Wyniki c.d… • Kto korzysta z usług fizjoterapeutów? • „Status materialny, a korzystanie z usług fizjoterapeutycznych jest powiązane ściśle ze sobą. Rodzice, którzy mają więcej pieniędzy mogą sobie pozwolić na kompleksową rehabilitację swoich dzieci. Ja zauważyłem ,że rodzice korzystający z pomocy finansowej stowarzyszeń są bardziej wykształceni i wiedzą gdzie szukać pomocy. Nie dość, że mają pieniądze swoje, to dzięki tym stowarzyszeniom, nie muszą aż tyle wydawać na rehabilitację. Osoby z biedniejszych rodzin sąw tym wszystkim zagubione, mają mniej pieniędzy i mniej korzystają z pomocy stowarzyszeń, a rehabilitacja wtedy jest gorsza.” • Mężczyzna lat 25, magister fizjoterapii, staż pracy 5 lat

22. Wyniki c.d… • W jaki sposób fizjoterapia jest reklamowana w Polsce? • „Fizjoterapia jest popularna. Pacjenci coraz częściej korzystają z jej usług.W przeciągu 10 lat, kiedy pracuje w tym ośrodku, liczba pacjentów zwiększyła się trzykrotnie. Wzrasta ogólna liczba osób zainteresowanych fizjoterapią oraz świadomych korzyści jakie fizjoterapia może dać. Według mnie fizjoterapia najbardziej propagują media oraz tzw. „poczta pantoflowa”, która jest najszybsza i najskuteczniejsza.” • Mężczyzna lat 31, magister fizjoterapii, staż pracy 10 lat

23. Wnioski z badań • Każdego roku od co najmniej pięciu lat kierunek fizjoterapia rozpoczyna studiować powyżej trzech tysięcy młodych osób. Rola fizjoterapeuty w środowisku medycznym według 32,26% respondentów jest duża. W tym 15,48% osób uważa, że wspomaga on leczenie lekarza. • Aspektem pozytywnym rozwoju fizjoterapii jest postęp techniczny i jego efekty. Niesie on za sobą wzbogacenie wyposażenia placówek i gabinetów w innowacyjny sprzęt rehabilitacyjny oraz fizykoterapeutyczny. • Współcześnie fizjoterapia w opiniach samych fizjoterapeutów sprowadza się do działań o charakterze profilaktycznym, leczniczym i usprawniającym.

24. Wnioski z badań • współpraca pomiędzy lekarzem, a fizjoterapeutą jest nieoceniona, pozwala w sposób kompleksowy spojrzeć na pacjenta. Wspomnianą umiejętność współpracy pomiędzy lekarzami, a fizjoterapeutami powinno się kształtować już w trakcie studiów • Anna Włoszczak- Szubzda oraz Mirosław J. Jarosz podkreślają w swej pracy, jak wielkie braki w kwestii komunikacji interpersonalnej występują w polskim szkolnictwie wyższym. Z ich opinii wynika, że kształcenie studentów kierunków medycznych pozbawione jest przekazywania wiedzy z zakresu komunikacji interpersonalnej, a także ogranicza się jedynie do wiedzy i techniki medycznej. Autorzy badania podkreślają fakt, iż brak obowiązkowej edukacji związanej z porozumiewaniem się doprowadza do sytuacji, w której pacjent staje się jedynie przypadkiem medycznym, pozbawionym potrzeb natury psychicznej

25. Wyniki badań c.d… • Poprawnie prowadzona komunikacja interpersonalna łagodzi stres związany z hospitalizacją lub samym poddaniem się zabiegom medycznym. Ma wpływ na spadek napięcia oraz zmniejsza dolegliwości bólowe. Pacjenci oczekują od fizjoterapeuty przyjaznego usposobienia, serdeczności oraz zwiększenia poczucia bezpieczeństwa, które ograniczone jest przez chorobę i cierpienie • Przebadane umiejętności komunikacyjne fizjoterapeutów z pacjentami świadczą o dużej wrażliwości tej grupy na problematykę nawiązania relacji wśród pozostałych zawodów medycznych. • Zdecydowanie mniej korzystnie wypada jakość i ilość kontaktów w samych zespołach interdyscyplinarnych

26. Wyniki badań c.d… • System szkoleniowy kształcący fizjoterapeutów zaliczany jest do negatywnych przejawów rozwoju fizjoterapii w Polsce. Do minusów systemu szkolnictwa respondenci zaliczali również zbyt małą liczbę godzin z zakresu kształcenia metod specjalnych fizjoterapii w programie studiów. Współcześnie, fizjoterapeuta, aby mógł kompleksowo usprawniać pacjenta zmuszony jest do podjęcia się dotykowego dokształcania. Rynek medyczny bogaty jest w oferty specjalistycznych kursów i szkoleń. Niestety ich koszty są wysokie, co często staje się barierą uczestnictwa w nich.

27. Wyniki badań c.d… • współczesna fizjoterapia często bywa utożsamianaz biznesem. Świadczy o tym duża liczba studentów przyjmowanych do szkół niepublicznych, podchodzących w sposób komercyjny do kształcenia fizjoterapeutów. Również popularyzacja fizjoterapii w ramach zajęć fitness dowodzi, iż usługi fizjoterapii stały się modne. Kluby fitness oferują swoim klientom bogatą gamę zorganizowanych zajęć ruchowych, wśród których znajdują się: pilates, joga, nordic walking, taniec, reha-fitness, zajęcia ruchowe w wodzie. • Podążanie za nowinkami wiąże się z kosztami finansowymi pacjentów – klientów, a także zyskiem dla placówek. • Fizjoterapia znalazła istotne miejsce w profilaktyce i rehabilitacji osób cierpiących z powodu chorób cywilizacyjnych, zwłaszcza z dolegliwościami kręgosłupa.

28. Dziękujemy Państwu za uwagę • Życzymy dużo naturalnego ruchu na świeżym powietrzu