Proje Tanıtım Toplantısı 24 Mart 2009 Bahar Ubay

1. Türkiye’de İklim Değişikliği ile Mücadele için Kapasitelerin Artırılması Projesi Proje Tanıtım Toplantısı 24 Mart 2009 Bahar Ubay

3. UNDP ve İklim Değişikliği Çalışmaları Hakkında

4. UNDP Hakkında • Odak Çalışma Alanları • Demokratik Yönetişim • Yoksulluğun Azaltılması • Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma • Diğer Çalışma Alanları • Proje Uygulama Desteği • Özel Sektör ile İşbirliği • Kalkınma ve Cinsiyet • Bilişim Teknolojileri • Bu alanlarda ilerleme kaydetmek için, UNDP aşağıdaki mercilerle ortaklıklar kurmayı amaçlamaktadır: • merkezi hükümet, • yerel yönetimler, • sivil toplum, • akademisyenler • özel sektör

5. UNDP Hakkında UNDP – Türkiye Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Programı

6. UNDP Hakkında

7. ÇOB koordinasyonunda UNDP’nın yürütücü kuruluş olduğu GEF destekli proje sonucunda • İklim Değişikliği I. Ulusal Bildirim hazırlandı . • mevcut durum analizi • 1990-2005 yıllarına ait sera gazı emisyon envanteri • politika ve önlemler, projeksiyonlar, vd. • İklim Değişikliği ve Türkiye

8. Projeye Neden İhtiyaç Duyuldu?

9. Projeye Neden İhtiyaç Duyuldu? Kaynak: 13/05/2008 tarih ve B.18.ÇYG.0.02.00.04-020/8366 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Özel İhtisas Komisyonu Raporundan uyumlaştırılmıştır.

10. Projeye Neden İhtiyaç Duyuldu? Türkiye’nin UNFCCC ve Kyoto Protokol’ündeki Konumu ve Geleceği Türkiye, 2001 yılında Marakeş’de gerçekleştirilen 7. Taraflar Konferansı’nda (COP.7) “Sözleşmenin Ek-I listesinde yer alan diğer taraflardan farklı bir konumda olan Türkiye’nin özel koşulları tanınarak, isminin EK-I’de kalarak EK-II’den silinmesi” yönünde alınan karardan(26/CP7) sonra, 24 Mayıs 2004 tarihinde BMİDÇS’ne taraf olmuştur. UNFCCC karşısında taahhütleri : - Düzenli raporlar, ulusal bildirim ve SG envanterleri Sunma - İklim değişikliğini azaltma, uyum sağlama, sistematik araştırma, eğitim, öğretim ve halkın bilinçlendirilmesi için politikalar ve önlemler uygulama

11. Projeye Neden İhtiyaç Duyuldu? Türkiye’nin UNFCCC ve Kyoto Protokol’ündeki Konumu ve Geleceği

12. Projeye Neden İhtiyaç Duyuldu? Türkiye’nin UNFCCC ve Kyoto Protokol’ündeki Konumu ve Geleceği Türkiye’nin UNFCCC ve Kyoto Protokol’ündeki Konumu ve Geleceği Kaynak: 13/05/2008 tarih ve B.18.ÇYG.0.02.00.04-020/8366 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Özel İhtisas Komisyonu Raporundan uyumlaştırılmıştır.

13. Projeye Neden İhtiyaç Duyuldu?

14. Projeye Neden İhtiyaç Duyuldu? Türkiye’nin Emisyon Senaryoları Alınacak Önlemlerin Beklenen Etkileri Milyon metrik ton Önlem Alınmaksızın Önlem Alınması Durumunda Hesaplanan Gerçek Emisyonlar Yıllar Kaynak: I. Ulusal Bildirim

15. 2006 yılı sektörlere göre Toplam Sera Gazı Emisyonları (Mt) 2006 yılı toplam sera gazı emisyonların % 77,8’i enerji sektöründen, %9,1’i atık sektöründen, %8,2 ‘si sanayi sektöründen %4,9’u ise tarım sektöründen kaynaklanmaktadır; %23’lük kısmı da yutak alanlar tarafından yutulmuştur.

16. Türkiye’nin UNFCCC ve Kyoto Protokol’ündeki Konumu ve Geleceği Türkiye, son senelerde BMDİÇS toplantılarında Kyoto sonrası döneme dair ülke görüşlerini beyan ettiği şu ana kadar olarak bildirimlerini sunmaya başladı… Sunulan Bazı Bildirim Başlıkları 13 Ağustos 2008 : INFORMATION, VIEWS AND PROPOSALS BY TURKEY REGARDING PARAGRAPH 1 OF THE BALI ACTION PLAN OF THE AD HOC WORKING GROUP ON LONG TERM COOPERATIVE ACTION UNDER THE CONVENTION 22 Şubat 2008 : VIEWS OF TURKEY REGARDING THE WORK PROGRAM OF THE AD HOC WORKING GROUP ON LONG TERM COOPERATIVE ACTION UNDER THE CONVENTION

17. Türkiye’nin UNFCCC ve Kyoto Protokol’ündeki Konumu ve Geleceği Türkiye’nin UNFCCC ve Kyoto Protokol’ündeki Konumu ve Geleceği • 5 Şubat 2009 / “Birleşmiş Milletlere İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesine (BMİDÇS) yönelik Kyoto Protokolüne Katılmamızın Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı” Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda kabul edildi. • 7 Şubat 2009/ İlgili Kanun Resmi Gazete’de yayınlandı. • 2008-2012/ Ülkemizin Protokolün İlk yükümlülük döneminde (2008-2012) sayısallaştırılmış sera gazı emisyon azaltım veya sınırlama yükümlülüğü(QELRC) bulunmamakta • 2012 sonrası / iklim rejimi ve buna bağlı olarak ülkelerin alacağı yükümlülükler/sorumluluklar ise 2009 yılı sonuna kadar yapılacak müzakereler ile belirlenecek.

18. Proje Künyesi

19. Proje Künyesi Nakdi Destek: DPT 300,000 UNDP 50,000 Ayni Destek: TÜSİAD 40,000 ÇOB 10,000 TOPLAM : 400,000 Bütçe (US$)

20. Proje Künyesi Temel Hedefler • 2012 ardından Kyoto-sonrasına odaklanarak, Türkiye’nin uluslararası iklim değişikliği politikası diyaloglarına etkin bir şekilde dahil edilmesini sağlamak. • Gönüllü Karbon Piyasası yoluyla emisyon ticareti mekanizmalarından faydalanabilmesi için, Türk Hükümetinin gerekli yapıları oluşturmasına destek olmak. • İlgili paydaşların insan kapasitelerini, uluslararası müzakerelere ve karbon piyasalarına etkili bir şekilde katılabilmeleri için daha ileriye taşımak.

21. Proje Künyesi Süre • Toplam Süresi: 18 ay • Bitiş Tarihi : Haziran 2010

22. Paydaşlar arası Sorumluluklar ve Metodoloji

23. Paydaşlar arası Sorumluluklar Proje Paydaşları Paydaşlar, Proje Kurumsal Çerçevesi PROJE KURUMSAL ÇERÇEVESİ Proje Yürütme Kurulu (ÇOB, DPT, UNDP) Proje Ekibi Ulusal İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu (2001’de kuruldu ve 2004’te yeniden düzenlendi.) Kamu Kurumları ÇOB DB DPT ETKB STB TKB MB HM TÜİK DTM SPK Diğer STKlar Özel Sektör Temsilci Kuruluşları* TÜSİAD TOBB BM Kurumları UNEP FAO UNFCCC UNIDO * : Paydaşlar verilen STKlarla sınırlı olmayıp Proje süresince yeni STKlar sürece dahil olabilir.

24. Paydaşlar arası Sorumluluklar Müzakereler Hazırlık Sürecinde Organizasyonel Yapı İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu Çevre ve Orman Bakanlığı Dış İşleri Bakanlığı Proje Desteği

25. Paydaşlar arası Sorumluluklar Karbon Piyasaları ile İlgili Kapasite Artırma Sürecinde Paydaşlar • İlgili Kamu Kurumları • Karbon Proje Geliştiriciler • Bağımsız Denetçiler • Proje Uygulayıcılar, Yatırımcı Firmalar • Finansal Danışmanlık Hizmeti veren Kuruluşlar • Dünya Bankası (Hazine Müsteşarlığının Odak noktası rolü ile) • Sanayi, Enerji ve Çevre Örgütleri

26. Metodoloji Metodoloji : Kullanılan Araçlar Neler? Uluslar arası müzakerelere aktif katılım UNDP’nin bölge ülkelerde uyguladığı benzer kapasite geliştirme projelerine dair tecrübelerinden yararlanılması Bilgi akışını sağlayan araçlar – bilgilendirme ağı(portal), kılavuzlar, eğitimler, çalıştaylar, tartışma platformları Analizler, vb. – ör. ulusal çapta yönetmeliklerin şekillendirilmesine dönük çalışmalar, uzman desteği İlgili kurum ve diğer projelerle işbirliklerinin oluşturulması

27. Metodoloji Müzakerelere hazırlık Çalışma Grubu Karbon Piyasaları Çalışma Grubu kararlar/ onaylar/ güncel bilgi akışı 2012 öncesi ve sonrası dönemlere br Türkiye’nin konumuna dair bilgi talebi

28. Proje ile Hedeflenenler ve Dönemsel Planlar

29. II. Dönem Haziran-Ekim 2009 • I. Dönem • Ocak – Mayıs 2009 IV. Dönem Mart-Haziran 2010 III. Dönem Ekim- Aralık 2009; Ocak-Şubat 2010

30. Proje ile Hedeflenenler ve Dönemsel Planlar • Çıktı 1.1 ve 1.2 Türkiye’nin uluslar arası iklim değişikliği politikalarına ilişkin diyaloglara etkin bir biçimde dahil olması sürecinin kolaylaştırılması ve Türk yetkililerin bu alanda kapasitelerinin artırılması • İklim Değişikliği müzakere süreci, müzakere teknikleri üzerine yoğunlaştırılmış eğitim verilmesi • İklim değişikliği politika ve müzakerelerinde uzman kişi desteği ile müzakere belgesine ve Türk destek sağlanması : Türkiye’nin konumuna ilişkin önerilerin ortaya konması, önümüzdeki süreçteki uluslar arası toplantı kararlarına göre bu konumuna dair önerilerin güncellenmesi • Müzakerelere hazırlık amaçlı Bali Yol Haritasının temel yapıtaşları altında çalışma grupları oluşturulması ve ulusal uzman yönlendirmesi ve kolaylaştırıcılığında ön hazırlık belgeleri ile desteklenen toplantılar aracılığıyla Türkiye’nin müzakere sürecine katkı sağlayacak görüş ve bildirimlerin oluşturulması • I. Dönem • Ocak-Mayıs 2009

31. Proje ile Hedeflenenler ve Dönemsel Planlar Müzakerelere Hazırlık ve Karbon Piyasalarına Dönük Çalışmalar • Çıktı 1.2 ve 2.1 Karbon Piyasası projelerinin değerlendirilmesi ve kabul edilmesine dönük öneriler • Özellikle karar alma, politika oluşturma ve müzakerelerde yer alan kurumları hedef alan Ulusal İklim Değişikliği Konferansının düzenlenmesi • Türkiye’de gerekli karbon piyasası işlevsel yapısının oluşturulmasına dönük paydaşlarla grup çalışmalarının, uzman analizi ve benzer çalışmaların yürütülmesi • II. Dönem • Haziran – Ekim 2009

32. Proje ile Hedeflenenler ve Dönemsel Planlar Müzakerelere Hazırlık ve Karbon Piyasalarına Dönük Çalışmalar • Çıktı 2.2. İlgili paydaşların, belirlenen kurallara, şeffaf ve etkili uygulamalar göre Karbon Piyasa projelerinin geliştirme ve uygulama kapasitelerinin artırılması • İletişim gereçlerinin geliştirilmesi ve özel sektörler diyalogların geliştirilmesi: Broşürler, kılavuzlar ve diğer • Çeşitli hedef gruplarının KP’na etkin bir biçimde katılımını sağlamaya dönük çalıştay, eğitim toplantıları, tanıtım amaçları ve edinilen derslerin paylaşımı gibi bilinçlendirme etkinliklerinin düzenlenmesi • Çıktı 2.3. Gönüllü KP ile ilgili bilgilendirici bir portalın kurulması III. Dönem Ekim- Aralık 2009; Ocak-Şubat 2010

33. Proje ile Hedeflenenler ve Dönemsel Planlar Çıktı 2.4 Türkiye’deki GKP projelerinin daha etkin uygulama olasılıklarının ve potansiyellerinin tespit edilmesi ve enerji, katı atık, ormanlaştırma sektörlerinde baz metodolojilerin belirlenmesi ve 3 proje niyet notunun geliştirilmesi Çıktı 2.5 Türkiye’nin İklim D. Kapasitelerinin artırılması için gelecekteki etkinliklere dönük önerilerin sunulması. VI. Dönem Mart-Haziran 2010 Karbon Piyasalarına Dönük Çalışmalar

34. Türkiye’de Gönüllü Karbon Piyasalarının Durumu 33

35. Gönüllü Karbon Piyasaları Kayıt Sisteminin Kurulması Gönüllü KP’larında geliştirilen projelerin bir kayıt ve onay sürecine tabii olması bir zorunluluk değil, ANCAK: • Projelerin ulusal politika ve SK öncelikleri ile güvence altına alınmalarına destek olabilir • Devletin karbon projeleri için uygun ortamı yaratmasına olanak sağlayacaktır • Projelerin güvenirliliğini artırmaya dönük katkı sağlayacaktır • Projelerin aynı ya da benzer standartlara göre dizayn edilmesine önayak olabilir • OU/TKM(JI/CDM)’ına dönüşümü olası hale getirebilir • Satış fiyatlarını yükseltebilir

36. Şu ana kadar yürütülen çalışmalar • 28 Şubat – 1 Mart Ulusal İklim Değişikliği Stratejisi Hazırlık Çalıştayı: Lojistik ve koordinasyon desteği sağlandı. • 9 - 13 Mart Uluslar arası uzman desteği ile Bali Yol Haritasının Yapı taşları altında kurumsal görüşmeler yürütüldü ve Türkiye’nin müzakere stratejisine dönük ilk çerçeveye dönük öneriler sunuldu. • Şubat - Mart boyunca ikili kurumsal görüşmeler ve durum analizi çalışmaları yürütüldü. UNEP FI ile olası işbirlikleri görüşüldü. EÜD Karbon Ticareti konferansı süresi ve sonrasında olası paydaşlarla işbirlikleri görüşüldü.

37. Diğer Projelerle Etkileşim İklim Değişikliği ile Mücadele Konusunda Sektörel Maliyetlerin Tespiti Projesi • Ülkemizin son yirmi yıl içerisinde enerji, kentleşme, ulaştırma, ormancılık, sanayi ve tarım sektörlerinde yürüttüğü tedbirler sonucunda azaltılan sera gazı salım miktarının belirlenmesi, • Ülkemizin orta ve uzun vadeli (2012-2020, 2020-2050) emisyon azaltım tedbirleri demetini oluşturacak seçeneklerin ve bu seçeneklerin maliyetlerinin belirlenmesi, • İklim değişikliğiyle mücadeleye yönelik tedbirlerin genel makro ekonomik değişkenlere (büyüme, gelir, istihdam, vb.) etkilerini dinamik bir şekilde inceleyen model geliştirilmesi, • 2012 sonrası uluslararası rejim seçeneklerinin, önemli emisyon salımı yapan ülkelerin pozisyonları, iklim değişikliği politikalarının değerlendirmelerinde uluslararası örnekler ve ülkemize olası etkilerinin araştırılması

38. Diğer Projelerle Etkileşim • MDG-F Türkiye’nin İklim Değişikliğine Uyum Kapasitesinin Geliştirilmesi Projesi • Dünya Bankası’nın karbon piyasaları alanında Türkiye’ye dönük bilgilendirme ve kapasite geliştirme desteği (Karbon piyasalarına dönük bir çalıştay hazırlığı için olası işbirlikleri değerlendirilmekte) • Ulusal İklim Değişikliği Eylem Planı Projesi • 2. Ulusal Bildirim Hazırlık Projesi • Alman Çevre Bakanlığı ve Yatırımcı bir Kuruluş

39. Diğer Projelerle Etkileşim Kamu Karbon Piyasaları : Özel Sektör, STK

40.     Projeden Önce • Türkiye’nin, Kopenhag’a giden yolda konumunu müzakere etmeye dönük daha etkili donanım, insan kaynakları ve lojistiğe ihtiyaç duyması • Türkiye’nin UNFCCC/KP kapsamında konumunun belirsiz oluşu • Karbon piyasaları ile ilgili bir ulusal yetkili merciinin ve yetkin ulusal uzman kapasitelerinin var olmayışı • İlgili paydaşlarla değerlendirmek üzere gönderilen GKP projelerinin ön kabulü için gerekli ulusal mevzuat ve işlemlere dair ilişkin prosedürel önerilerin bulunmayışı

41.   Projeden Önce • Özel ve kamu sektörleri arasında karbon piyasaları ile ilgili ortak bir dilin bulunmayışı, ulusal düzeyde bilgi akışının zayıf oluşu; teknik ve hukuki belirsizliklerden dolayı yatırım risklerinin yüksek oluşu • KP’nun esneklik mekanizmaları ile entegre olmaya dönük bir yol haritasının bulunmaması

42. Projeden Sonra        • Türkiye’nin UNFCCC/KP kapsamında istenen durumunun açıklığa kavuşturulması sağlanmış olması • Karbon piyasaları için ulusal değerlendirme kuralları ve işlemleri belirleyen öneri paketi • Karbon piyasalarında işlem bulan faaliyetlerin yasal konumları ile ilgili durum ve öneri raporu • Proje değerlendirmeye yetkinlik kazanmış ulusal kamu sektörü uzmanları • Enerji, katı atık ve ormanlaştırma alanlarında temel patikaların belli olması • Karbon Piyasaları ile ilgili -Bilgilendirme Ağı • Karbon piyasalarının geleceğine dönük değerlendirmeler

43. Türkiye’nin Öncelikleri ve Kilometre Taşları

44. Türkiye’nin Öncelikleri Karbon Piyasaları açısından TR’nin Öncelikleri • Hukuki destek : Yasal düzenlemeler • Kurumsal altyapı : DNA, yetkin insan kaynakları • Pazarlama Stratejisi : Yatırımcılara tanıtılması, karbon fuarlarında temsil edilmesi • Doğru Bilgi Akışının Sağlanması : Türkçe bilgilendirme ağının oluşturulması ve düzenli olarak güncellenmesi • Çevre finansmanının, ulusal karbon piyasalarını da etkili kılacak kullanımının sağlanması amacıyla, iklim değişikliği ile mücadele fonları sağlayan kalkınma bankaları ile koordineli işbirliğinin sağlanması (ör.: WB –TSKB)

45. Türkiye’nin Öncelikleri UluslararasıİklimDeğişikliğiMüzakerelerindeTürkiye’ye İlişkin Durum Aralık 2009’da Danimarka, Kopenhag’da gerçekleşecek UNFCCC Konferansında 2012 sonrası iklim değişikliği rejimine ilişkin ana çerçeve üzerinde görüş birliğine varılması bekleniyor. Gelişmekte olan ülkelerin de bağlayıcı taahhütte bulunması bekleniyor. Gelişmekte olan ülkeler ekonomik büyüme hızlarını azaltacak adımlar atmak istemiyor. Bali Konferansında gelişmekte olan ülkeler ilk defa “ölçülebilir, raporlanabilir ve doğrulanabilir” emisyon azaltımı sağlaması yönünde çalışacakları konusunda görüş birliğine vardılar.

46. Türkiye’nin Öncelikleri UluslararasıİklimDeğişikliğiMüzakerelereİlişkin Durum Bali eylem planı, şu an ve 2012 sonrası döneme dair anlaşmaya varılmasına dönük bir çıktıya ulaşmak ve 15. oturumda bir karar çıkarmak için uzun dönemli işbirlikçi faaliyetler yoluyla anlaşmanın bütün olarak etkin ve sürdürülebilir uygulanması amacı ile diğerlerine ilaveten aşağıdaki maddelere de değinen kapsamlı bir yöntem lanse etmeye karar verdi: 1 (b) Diğerlerinin yanı sıra aşağıdaki maddeleri de dikkate alarak geliştirilmiş ulusal/uluslararası azaltım faaliyetleri : (i)Ulusal şartlardaki farklılıkları göz önünde bulundurarak ülkeler arasında çabaların karşılaştırmasını mümkün kılan Sayısal olarak emisyon kısıtlama ve azaltım hedeflerini içeren, ölçülebilir, raporlanabilir ve doğrulanabilir ulusal olarak uygun azaltım taahhüt veya faaliyetlerinin bütün gelişmiş üye ülkeler tarafından geliştirilmesi (ii) Sürdürülebilir kalkınma bağlamında teknoloji, finansman ve kapasite oluşturma ile desteklenmiş ölçülebilir, raporlanabilir ve doğrulanabilir ulusal olarak uygun azaltım faaliyetlerinin gelişmekte olan üye ülkeler tarafından geliştirilmesi

47. İletişim Psikolojisi İnkar (Denial) Öfke (Anger) Pazarlık (Bargaining) Depresyon (depression) Çözümün parçası olma Fırsatları yakalamada proaktif davranma Kabullenme (acceptance) Kaynak:Dr Elisabeth Kubler-Ross 1969

48. Türkiye’nin Kilometre Taşları 29 Mart - 8 Nisan, Bonn 28 Eylül - 9 Ekim Bangkok 2010 başlangıcı 1-12 Haziran Bonn 7-18 Aralık Kopenhag AWG-KP7 AWG-LCA5 SB 30 AWG-KP8 AWG-LCA6 Taslak Anlaşma Metni AWG-KP9 AWG-LCA7 COP15 MOP5 Ulusal Düşük Karbon Stratejisinin Geliştirilmesi • Diğer taraf ülkelerle koordinasyon sağlanması • Taslak metne dair gerekli görülmesi durumunda olası Türkiye’nin 2012 sonrası anlaşma çerçevesinde son konumunun belirlenmiş olması olası • Diğer taraf ülkelerle koordinasyon sağlanması 2009- 2010 Yıllarında Türkiye’nin Kilometre Taşları

49. Düşünmek kolay, yapmak zordur. Ancak en zor olanı düşünüleni yapmaktır! To think is easy. To act is difficult. To act as one thinks is the most difficult. Goethe

50. İrtibat için : Proje Yöneticisi bahar.ubay@undp.org T: 0312 454 11 75 Proje Asistanı Serdil.cevheri@undp.org T: 0312 454 11 69