Download
1 / 38
1.4k likes | 2.95k Views
سیستم های خبره. گردآورندگان: رسول باقری زهرا اسدی سید مرتضی حسینی استاد گرامی: دکتر یوسف بیگ زاده. خبرگی به چه معناست؟. خبرگی (Expertise) دانشی است که برای رسیدن به آن نیاز به مطالعه مفاهیم تخصصی یا دوره های ویژه، وجود دارد. تعریف سیستم های خبره.
E N D
سیستم های خبره گردآورندگان: رسول باقری زهرا اسدی سید مرتضی حسینی استاد گرامی: دکتر یوسف بیگ زاده
خبرگی به چه معناست؟ خبرگی (Expertise) دانشی است که برای رسیدن به آن نیاز به مطالعه مفاهیم تخصصی یا دوره های ویژه، وجود دارد.
تعریف سیستم های خبره سیستمهای خبره سیستمهای برنامهریزی شدهای هستند که پایگاه دانش آنها انباشته از اطلاعاتی است که انسانها هنگام تصمیمگیری درباره یک موضوع خاص بر اساس آن تصمیم میگیرند. درواقع سیستم خبره برنامههای کامپیوتری هستند که نحوه ی تفکر یک متخصص در یک زمینه خاص را شبیهسازی میکند. این نرم‌افزارها، دارای الگوی منطقی هستند که یک متخصص براساس آنان تصمیمگیری میکند. یکی از اهداف هوش مصنوعی، فهم هوش انسانی با شبیهسازی آن توسط برنامه کامپیوتری است. البته بدیهی است که هوش را میتوان به بسیاری از مهارتهای مبتنی بر فهم، از جمله توانایی تصمیمگیری، یادگیری و فهم زبان تعمیم داده و از این‌رو یک واژه کلی محسوب میشود. بیشترین دستاوردهای هوش مصنوعی، در زمینه تصمیمگیری و حل مسئله بوده است؛ که عالیترین موضوع سیستم خبره را شامل میشود. به آن نوعی از برنامه هوش مصنوعی که به سطحی از خبرگی میرسند که میتوانند به‌جای یک متخصص در یک زمینه خاص تصمیمگیری کنند، سیستم خبره می‌گویند.
تعریف سیستم های خبره جهانی شدن در هر مکانی سازمانها را در مقابل موقعیتهای جدید رقابتی قرار داده است، مکانی که توانمندی‌های علمی و رفتارهای کارآ را به‌سوی فراهم کردن حاشیه رقابتی سوق می‌دهد. این روزها بسیاری از سازمانها سعی میکنند تا موقعیت رقابتی‌شان را از طریق استفاده بهتر از دانش و جستجو برای روشهای جدید، به‌منظور آماده کردن و ارتقای تجربیات و سرمایه‌های عقلانی که برای خود در نظر گرفته‌اند، بهبود دهند. به‌عبارت دیگر، محیطهای تجاری پیچیده‌تر و رقابتی‌تر شدهاند و نیاز به ابزارها برای کمک به تصمیمگیران که قادر به تصمیمگیری دقیق نیستند، بیشتر شده است. موفقیت یک سازمان به بسیاری از عوامل بستگی دارد. بسیاری از این عوامل، در خارج از کنترل سازمانها است؛ عواملی از قبیل قوانین و مقررات دولتی و غیره که تأثیر نسبتا شدیدی را بر تصمیمهای سازمانی دارند؛ اما اکثر عواملی که بر تصمیمهای سازمان اثرگذارند، در حیطه کنترل و اختیار سازمانها است. تکنولوژی سخت‌افزارها و نرمافزارهای کامپیوتری در سالهای اخیر، تغییرات مشخصی را ایجاد کرده‌اند.
تعریف سیستم های خبره مزیت این قبیل تکنولوژیها تولید، جمعآوری، ذخیرهسازی، مدیریت و توزیع اطلاعات به‌صورتی راحت‌تر و اثربخش‌تر است.امروزه کامپیوترها رشد چشم‌گیری داشته‌اند و قابلیت در دسترس بودن آنها، موجب رشد استفاده از سیستمهای اطلاعاتی را فراهم آورده است. سیستم خبره به‌عنوان سیستم اطلاعاتی که به‌منظور توجه به امکان‌پذیری و انتخاب مناسب در شرایط معین طراحی شده است، جهتگیری متفاوت و برجستهای در مقایسه با سیستمهای اطلاعاتی که مبنای آن مبادلهای است، دارند. سیستم اطلاعاتی مبادلهای، ابزاری کارآ در رابطه با فرآیند ذخیرهسازی مبادلات است؛ بدین دلیل، این سیستمها ساختار ویژهای را ارائه میدهند که بطور خلاصه بر مبنای پایگاه منظمی قرارگرفته است. بنابراین در حالی‌که سیستمهای اطلاعاتی مبادله‌گرا، دارای تمرکز اطلاعاتی هستند، سیستم خبره دارای تمرکز خاصی برتصمیمگیریها است.
سیستمهای پشتیبانی تصمیم (DSS Design Support System ) سیستمهای خبره یکی از شاخهها و زیرمجموعههای مهم سیستمهای پشتیبانی تصمیم هستند؛ که با کمک به متخصصان انسانی و با شبیهسازی تفکر خاص یک متخصص به فرآیند تصمیمگیری و تصمیم‌سازی در سازمانها کمکهای فراونی میکنند. میتوان DSS یا سیستمهای پشتیبانی تصمیم را به‌عنوان یک سیستم پشتیبانی مدیران، جهت حل مسائل نیمه ساختاریافته بوسیله فراهم کردن اطلاعات و پیشنهادات تعریف کرد .این پیشنهاد میتواند به‌شکل تصمیمهای توصیه‌شده و هم‌چنین فرآیندهای توصیهای برای به جریان انداختن امور جاری سازمان باشد؛ ظرفیت فرآیند توصیهای دراین مقوله، DSS را به‌عنوان یک سیستم خبره معرفیمینماید. DSS سیستمهای هدفمندی هستند که مدلهای تحلیلی را باداده‌های عملیاتی برای مدیرانی که با موقعیتهای تصمیم نیمه ساختاریافته مواجه هستند، ترکیب می‌نمایند. این سیستمها، به تحلیل و مدل‌سازی مشکلات و مسائل غیر ساختاریافته کمک شایانی میکنند؛ یکی از مواردی که مکرر از سیستمهای DSS استفاده میشود، بسته یا نرمافزارهای صفحه‌گستر هستند؛ که توسط این صفحه‌گسترها کاربران میتوانند مدلهای مختلف را ساخته و متغیرها و فرضیات مختلف را بررسی کنند.
مزایا و محدودیتهای سیستمهای خبره از دستاوردهای سیستمهای خبره میتوان صرفهجویی در هزینهها و نیز تصمیمگیری بهتر و دقیق‌تر را نام برد. استفاده از سیستمهای خبره، برای شرکتها میتواند صرفهجویی به‌همراه داشته باشد، در زمینه تصمیمگیری نیز گاهی میتوان در شرایط پیچیده با بهرهگیری از چنین سیستمهایی تصمیمهای بهتری را اتخاذ کرد و جنبههای پیچیدهای را در مدت زمان بسیار کمی مورد بررسی قرار داد که تحلیل آن به روزها زمان احتیاج دارد. از سوی دیگر، به‌کارگیری سیستمهای خبره، محدودیتهای خاصی را به‌دنبال دارد؛ به‌عنوان نمونه، این سیستمها نسبت به آنچه انجام میدهند، هیچ حسی ندارند. چنین سیستمهایی نمیتوانند خبرگی خود را به گستردگی وسیعی تعمیم دهند؛ چراکه تنها برای یک منظور خاص طراحی شدهاند و پایگاه دانش آنان از دانش متخصصان آن حوزه نشأت گرفته است؛ به‌همین علت، محدود هستند. این سیستمها از آنجا که توسط دانش متخصصان، تغذیه اطلاعاتی شدهاند، درصورت بروز برخی از موارد پیش‌بینی نشده نمیتوانند شرایط جدید را به‌درستی تجزیه و تحلیل کنند.
مزایا و محدودیتهای سیستمهای خبره ریموند دو مشخصه برای محدودیت پتانسیل سسیستم‌های خبره به‌عنوان یک وسیله حل مسئله امور بازرگانی بر می‌شمارد: نخست اینکه، آنها علم متناقض را نمیتوانند کنترل نمایند. دوم، سیستمهای خبره نمیتوانند مهارتهای غیر استدلالی که به‌عنوان مشخصه شخص حل‌کننده مسئله است، را بکار برند.
مشکلات استقرار سیستمهای خبره یکی از موانع اصلی بر سر استقرار سیستمهای اطلاعاتی و به‌خصوص سیستمهای هوشمند تصمیمگیری، نیروی انسانی موجود در سازمان است. مقاومت در برابر تغییر یکی از نشانه‌های اهمیت نیروی انسانی سازمان است. بیشتر افراد با شدتهای متفاوت به تغییرپذیری بیعلاقهاند. انسانها متشکل از عادات خود هستند هرچه انسانها میدانند، حتی اگر مطلبی را به اشتباه یاد گرفته باشند، آنرا به‌عنوان ارزش قابل احترامی برای خود میدانند. تغییر و اصلاح این ارزشها هرچند در افراد مختلف متفاوت است، ولی تغییرپذیری انسانها مترادف با بی‌ارزش شدن دانستههایشان تلقی میشود و مقاومت ناخودآگاه با آن امری اجتناب‌ناپذیر است.
اجزا اصلی سیستم خبره : پایگاه دانش پایگاه دانش: یکی از مولفه های مهم سیستم های خبره پایگاه دانش است.محلی است که دانش خبره بصورت کدگذاری شده و قابل فهم برای سیستم ذخیره می شود.به کسی که دانش خبره را کد گذاری کرده است و وارد پایگاه دانش می کند مهندس دانش یا knowledge engineer گفته می شود.
اجزا اصلی سیستم خبره:موتور استنتاج یعنی از دانش موجود استفاده و دانش را برای حل مسئله به هم ربط دهیم. موتور استنتاج با استفاده از قواعد منطق و دانش موجود در پایگاه دانش و حقایق حافظه کاری اقدام به انجام کار خاصی می نماید. این عمل یا بصورت افزودن حقایق جدیدی به پایگاه دانش می باشد یا بصورت نتیجه ای برای اعلام به کاربر یا انجام کار خاصی می باشد.
اجزا اصلی سیستم خبره: حافظه کاری حافظه ای برای ذخیره پاسخ سوال های مربوط به سیستم می باشد.
اجزا اصلی سیستم خبره: امکانات کسب دانش راهکارهایی برای ایجاد و اضافه نمودن دانش به سیستم. امکاناتی است که اگر بخواهیم دانش به سیستم اضافه کنیم باید یک بار از این مرحله عبور کنبم اگر این دانش قبلا در سیستم وجود نداشته باشد به موتور استنتاج می رودروی آن پالایشی صورت می گیرد و سپس در پایگاه دانش قرار می گیرد.
اجزا اصلی سیستم خبره: امکانات توضیح برای نشان دادن مراحل نتیجه گیری سیستم خبره برای مساله خاص با واقعیت خاص به کاربر به زبان قابل فهم برای کاربر بکار می رود.این امکانات این فایده را دارد که کاربر با دیدن مراحل استنتاج اطمینان بیشتری به تصمیم گرفته شده توسط سیستم خواهد داشت و خبره ای که دانش او وارد پایگاه دانش شده است اطمینان حاصل خواهد کرد که دانش او بصورت صحیح وارد شده است.
اجزا اصلی سیستم خبره: بخش ارتباط با کاربر مربوط به بخشی است که بطور مستقیم با کاربر در ارتباط است.
انواع مسائل قابل فهم با سیستم خبره مسائل کنترلی (Control): مثل کنترل وضعیت یک بیمار در بیمارستان به طوری که موقعیت های ویژه و حساس مدیریت شوند. در این گونه مسائل داده هایی که از محیط مسئله گرفته می شود و از این داده ها برای فهم حالت سیستم یا پیش بینی حالت آینده سیستم استفاده می شود. طراحی (Design): در سیستم طراحی خبره با مجموعه ای از محدودیت ها و شرایط مسئله مورد نظر را پیکربندی می کند مانند برنامه های Pspice یا Autocad تشخیص (Diagnosis): تشخیص عیب خودرو، تشخیص بیماری
انواع مسائل قابل فهم با سیستم خبره آموزش (Learning): سیستم خبره برای آموزش ریاضی. تفسیر (Interpertation): داده های جمع آوری شده بصورت نمادین در قالب متن و نمودارهایی نمایش داده شوند مانند نوار قلب و یا تفسیر حالات فرد از روی چهره. پایش (Monitoring): سیستم های پایش اطلاعات دریافتی از محیط مسئله را با وضعیت های حیاتی و حساس مقایسه می کنند تا در صورت بروز مشکل تشخیص داده شده و اقدامات لازم انجام شود. برنامه ریزی (planing): عبارت است از یک سری عملیات برای رسیدن به هدفی خاص تحت شرایط مسئله. یعنی گام هایی را در نظر بگیریم که در صورت طی گام ها به هدف مورد نظر برسیم.
انواع مسائل قابل فهم با سیستم خبره شبیه سازی (Simulation): سیستم به گونه ای مدل سازی شود که رفتار سیستم مدل سازی شده، تا حدودی بیانگر رفتار واقعی سیستم در دنیای واقعی باشد به طور مثال برسی اثرات زمین لرزه روی یک محصول جدید در یک محیط مجازی. پیش بینی (Predication): مثلا برنامه ای که در سال 1983 تعیین خسارت غلات به وسیله آفات را پیش بینی می کرد. تجویز (Prescription): یکسری توصیه به افراد می کند و کاربرد اصلی آن در شاخه پزشکی میباشد مثلا Blue box برنامه ای از این نوع برای افسردگی است.
مولفه های اصلی سیستم خبره (Long Term Memory=LTM) یا حافظه بلند مدت: دانش های مرتبط با حل مسئله، حافظه ای که از آن در تصمیم گیری استفاده می شود. (Short Term Memory=STM) یا حافظه کوتاه مدت : حافظه ای است برای جمع آوری اطلاعات از محیط پردازش. (Reasoning) یا استدلال: مجمو عه ای روش های استفاده از دانش.
مقایسه سیستم های خبره با سیستم های معمولی
مهندسیدانش به فرآیند ساخت یک سیستم خبره، مهندسی دانش گفته می شود.ایجاد یک سیستم خبره، فرآیندی تکراری است و مراحل مختلف آن در طی پروژه تکرار می شود، یعنی اینکه طراح قسمتی از سیستم را می سازد و تست می کند و پس از آن دوباره سیستم را توسعه و بهبود می بخشد.
فازهای مهندسی دانش فاز 1:ارزیابی(Assessment) در این بخش مطالعات و برسی هایی انجام می شود تا: عملی بودن مساله مورد تائید قرار گیرد.دلایل توجیه کننده برای ایجاد سیستم خبره مورد نظر پیدا شود و اهداف کلی پروژه تعیین شود و منابع مورد نیاز تعیین شود.
فازهای مهندسی دانش فاز2:اکتساب دانش(Knowledge acquisition) مطالعه و سازماندهی دانش اکتساب گفته می شود.این فرآیند شامل مصاحبه، گفتگو و تکمیل فرم ها و به طور کلی اکتساب خبرگی از فرد خبره است. این فاز، فراهم کننده دانش مورد نیاز در حل مسئله است.خروجی این فاز Knowledge است و دانش استخراج می شود.
فازهای مهندسی دانش فاز3:طراحی (Design) ساختار و سازماندهی کلی دانش سیستم،نظر روشهای پردازش دانش و ابزارها برای نمایش و استدلال دانش تعریف می شود.ابزارها و روشهای مناسب انتخاب می شود و دانش استخراج شده در مرحله اکتساب دانش در واحدهای مناسب ذخیره می شوند.
فازهای مهندسی دانش فاز4:آزمون(Test) مرحله تست Feed back هایی به فازهای 2و3 دارد. این مسئله بدین معنی است که عملیات آزمون در تمامی مراحل پروژه و سرتاسر مراحل ایجاد سیستم اعمال می شود.هدف فاز تست بررسی صحت و اعتبار ساختار کلی سیستم و دانش استخراج شده است.در این مرحله از راهنمائی های فرد خبره هم استفاده خواهد شد.
فازهای مهندسی دانش فاز5:مستند سازی(Documentation) در این مرحله اطلاعاتی در مورد پروژه در قالب متن و نمودار فراهم می شود فاز6:نگهداری(Maintenance) این فاز به معنای ارتقا، بهبود سیستم و رفع اشکالات احتمالی در نظر گرفته شده است تا سیستم در جهت رشد و افزایش دانش و کاهش نواقص احتمالی پیش رود.
کاربرد سیستم های خبره در مدیریت تا کنون درباره سیستم های خبره،مزایا و نحوه ساخت و طراحی آن صحبت شد.در این بند به معرفی برخی استفاده های از آن در عمل پرداخته و موارد استفاده آن برسی می شود اگر چه سیستم های خبره در کنار مزایای زیادی که دارد بعضا نارسائیها و کمبودهائی را نیز همراه دارد.در برسی مزایای سیستم خبره اصولا به کاربرد های آن در زمینه های مدیریت پرداخته شده است. زمینه هایی مثل برنامه ریزی استراتژیک، مدیریت کیفیت فراگیر،مدیریت بازاریابی، مدیریت تولید، مدیریت مالی و.....مورد بحث قرار گرفته اند.
برنامه ریزی استراتژیک: سیستمهای خبره در انتخاب و اجرای یک برنامه ریزی استراتژیک اینک در خدمت مدیران هستند.اگر نقطه شروع و عطف کار مدیریت را برنامه ریزی استراتژیک بدانیم آنگاه اهمیت این سیستم بیشتر مشخص می شود. سیستم های خبره جهت انتخاب یک تکنیک برنامه ریزی استراتژیک با این دیدگاه توسعه یافته اند که مدیران در انتخاب یک برنامه ریزی استراتژیک با محدودیتهای زیادی مواجه اند.از جمله زمان، مهارت، منابع مالی، مشاوران متخصص و مانند اینها.
مدیریت و تولید عملیات: در سالهای اخیر با افزایش پیچیدگی صنایع تولید و نیاز به کارائی بیشتر، چرخه عمر کوتاه تر محصول،انعطاف پذیری بالاتر،کیفیت بیشتر محصول،رضایت مشتری و بر آوردن انتظارات او و هزینه کمتر،چهره عملیات و تولید را تغییر داده است.چالش عمده سازمان ها در این زمان چگونگی انطباق با این تغییرات محیط تجاری استبطوریکه دستیابی به کسب مزیت رقابتی از طریق مسیر انتخابی نیز حاصل شود. به زعم متاگزینوس برنامه ریزی تولید و عملیات در این عصر لازمه موفقیت سازمان میباشد.وی با اشاره به قابلیتهای متنوع سیستم خبره به معرفی و شرح کلی این سیستم ها و چگونگی استفاده از آنها در برنامه ریزی تولید وعملیات پرداخته است. یکی دگیر از بخشهای مهم مدیریت تولیدوعملیات در سازمان وظیفه کنترل موجودی و نگهداری مواد است. چان معتقداست که یک وظیفه کلیدی در سیستم کنترل مواد،انتخاب تجهیزاتی است که وظیفه حمل و نگهداری و ذخیره مواد را بر عهده دارند.به جز چک لیستها ابزارهای محدودی جهت کمک به مدیران در انتخاب این تجهیزات در اختیار مدیران وجود دارد.چان با معرفی سیستم خبره آنرا به عنوان یک سیستم هوشمند انتخاب تجهیزات کنترل مواد معرفی که میتواند بسیار مفید به فایده باشد.چراکه این وظیفه،وظیفه ای بسیار پیچیده و خسته کننده است.
مدیریت بازاریابی: مدیرتهای بالقوه و کاربرد گسترده سیستم های خبره آنهارا قادر به یاری مدیران در مینه بازاریابی و مدیریت بازار نیزساخته است.در مورد کاربردهای سیستم های خبره در این زمینه میتوان به کار مک دونالند اشاره کرد.اوخسامر و دیگران به بررسی روند بکارگیری سیستم های خبره در بازاریابی بین المللی پرداخته اند.ژوان و بارل در زمینه استفاده از سیستم های خبره در بازاریابی کوششهای زیادی انجام داده اند.آنها استفاده از یک سیستم مختلط برای برنامه ریزی استراتژیک بازاریابی را معرفی کرده اند و در مقاله ای دیگر به بررسی مسائل کاستیهای همراه با سیستم خبره پرداخته اند.
مدیریت بازاریابی: برنامه ریزی استراتژیک بازاریابی وظیفه ای پیچیده است که مستلزم قضاوتها و اظهارنظرهای بسیاری است.سیستم های خبره با جمع آوری دانش متخصصین در پایگاه دانش خود که اساس نتیجه گیری های موتور استنباط آن است،تاثیر قابل ملاحظه ای در این زمینه خواهد داشت اما همانطورکه ژوان و بارل معتقدند توسعه و ساخت این سیستم خبره بسیار دشوار میباشد.آنها سیستم خبره را به منظر برنامه ریزی استراتژیک بازاریابی معرفی کرده اند.هدف این سیستم خبره تهیه فرایند برنامه ریزی ساختارمند بازاریابی ،راهنمائی کاربر از طریق این فرایند،ارائه پیشنهاد مفید به متخصصین در مراحل کلیدی و در نهایت پیشنهاداتی به کاربران در جهت انتخاب اهداف و استراتژی های بازاریابی است.این سیسستم مزایای سیستم خبره و سیستم های پشتیبانی از تصمیم را به منظور افزایش اثربخشی تلفیق میکند.یکی از عمده ترین مباحث در این مورد چگونگی کسب اطلاعات از متخصصین و جذب عصاره ای از دانش آنهاست.
مشکلات و محدودیتهای کلی سیستم های خبره باوجود تمام محاسن برشمرده برای سیستم های خبره نباید آنها را نوشداروی همه دردها نیز در نظرگرفت.برخی از مهمترین مشکلات و محدودیتهای سیستم های خبره عبارتنداز: 1- یکی از مهمترین مشکلات همراه با سیستم های خبره زمانی است که مساله بسیار پیچیده و تصمیم گیری نیازمند روشهای انتزاعی بسیار زیاد باشد.اگرچه سیستم های خبره در حجم بالای عملیات و اطلاعات بسیار دقیق تر با حوصله تر و سریعتر از انسانها عمل میکنند ولی در مورد حل مسائل بسیار انتزاعی هنوز انسانها موفقترند در شکل شماره5 این مقایسه نمایش داده شده است.در این دیاگرام جایگاه کامپیتورهای سنتی نیزقابل توجه است. 2- هزینه های بالای این سیستم ها نیز در مساله بسیار شایان توجهی است که تنها شرکتهای بزرگ و غول آسا امکان استفاده از آن را دارند. 3- توسعه یک سیستم خبره زمان بسیار زیادی را می طلبد.لذا اگرچه چنانچه سازمانها وقت کافی برای رفع نیازهای خود نداشته باشند و متخصصین انسانی در دسترس باشد عموما"این متخصصین یر هزینه و زمان توسعه یک سیستم خبره ترجیح داده میشوند. 4- پذیرش سیستم توسط مدیریت و کارکنان نیز در خور اهمیت است.زیرا بسیاری بر این باورند که یک چنین ساز و کاری باعث وفر بیکاری خواهد شد.
مشکلات و محدودیتهای کلی سیستم های خبره 5- کسب عصاره دانش متخصصین وظیفه ای بسیار دشوار است،چرا که در جمع آوری این اظلاعات از کوچکترین موضوع پیش پا افتاده ای نیز نباید گذشت.مقاومت متخصصینی که دانش آنها مورد نسخه برداری میشود نیز باید مورد مطالعه قرار گیرد،چرا که اکثرمتخصصین بر این باورند که سیستم خبره یک جانشین و رقیب برای شماری زیادی از ایشان میباشد .
نتیجه گیری در این بحث سیستمهای خبره به عنوان یکی از شاخه های توانمند هوش مصنوعی مورد بحث قرار گرفت.سیستمهایی که توانمدی های غیر قابل انکار و قابل تسری به زمینه های مدیریت و دانش و بهبود سازمانی می باشد.این سیستمها جدای از کارائی بالا در پردازش حجم گسترده و پیچیده ای از اطلاعات می توانند همچون یک متخصص انسانی رفتار و تصمیم گیری کنند و از آنجا که هنر مدیریت در تصمیماتش متجلی می شود لذا جایگاه این سیستم ها در سازمان و مدیریت بسار قابل اعتنا خواهد بود.اما نباید از یاد برد که این چنین سیستمهائی جدا از مزایای عمده ای که دارند دارای محدودیت ها و مشکلات خاص خود نیز می باشند مثلا هزینه و زمان بسیار زیاد در توسعه و ایجاد، یک از آنها است.
فهرست منابع: راسل،استوارت و نورویک،پیتر(1383)،هوش مصنوعی(ترجمه رامین رهنمو و آناهیتا هماوندی)،تهران انتشارات ناقوس. الهی،شعبان و رجب زاده،علی (1385)،سیستم های خبره الگوی هوشمند تصمیم گیری. لیبو ویتز،جی (1384) مدیریت دانش،آموزه هایی از مهندسی دانش ترجمه محمد حسن زاده.
