Podział ryzyk w umowach ppp

1. Podział ryzyk w umowach ppp Zarządzanie ryzykiem w procesie inwestycyjno-budowlanym – 10 spojrzeń praktyków

2. Ryzyko • W zasadzie nie istnieje jednoznaczna i pełna definicja ryzyka, jest to termin wieloznaczny i trudny do syntetycznego zdefiniowania. Najczęściej ryzyko: • utożsamia się z możliwością poniesienia straty; • definiuje jako prawdopodobieństwo wystąpienia wyniku różnego od oczekiwanego lub • jako okoliczności, które mogą lecz nie muszą wystąpić

3. Ryzyko finansowe w umowach • Ryzyko finansowe i jego rozkład na strony umowy są związane z rodzajem zawartej umowy. • Niezależnie od szczegółowego potraktowania efektów niektórych ryzyk na zobowiązania stron w tekście umowy, przyjęte warunki płatności określają ogólnie na kim skupiony jest finansowy efekt nie nazwanych, nieraz drobnych zdarzeń skutkujących zwyżką kosztów. • Zdarzeń tych nie można z zadowalającą dokładnością przewidzieć. • Ilość ich jest w zasadzie nieskończona i wymienienie ich w tekście umowy jest niemożliwe. • Poprzez zawarte w umowie warunki płatności - efekty ich można jednak przypisać odpowiedniej stronie.

4. Ryzyko finansowe w umowach Za przerzucenie ryzyka na wykonawcę trzeba zapłacić • Każdy odpowiedzialny wykonawca nie może pominąć w swojej ofercie pewnej kwoty na wypadek możliwych negatywnych zdarzeń, pamiętając, że powinien dotrzymać warunków umowy i osiągnąć zysk. • Czasem jest to pokaźna kwota, która obciąża zamawiającego.

5. Dla zapewnienia sukcesu w realizacji przedsięwzięcia ppp konieczne jest zarządzanie ryzykiem Etapy: • indentyfikacja ryzyka - rozpoznanie wszystkich czynników ryzyka, które są istotne z punktu widzenia projektu; • analiza ryzyka — określenie prawdopodobieństwa wystąpienia zidentyfikowanych czynników ryzyka i rozmiaru ich potencjalnych konsekwencji; • alokacja ryzyka — przypisanie stronom umowy odpowiedzialności za ponoszenie konsekwencji poszczególnych czynników ryzyka bądź uzgodnienie określonego mechanizmu obejmującego na przykład podział ryzyka; • minimalizowanie ryzyka — podejmowanie działań mających na celu zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia danego czynnika ryzyka i ograniczenie jego konsekwencji dla strony ponoszącej ryzyko; • monitorowanie i przegląd — monitorowanie i dokonywanie przeglądu wcześniej zidentyfikowanych i nowych czynników ryzyka w miarę realizacji projektu pp oraz zmian jego warunków (w tym analiza, alokacja, minimalizowanie i monitorowanie nowych czynników ryzyka) przez cały okres obowiązywania umowy PPP

6. Należy przed podjęciem decyzji o ppp zdefiniować możliwe ryzyka w przyszłej umowie ppp • Analizy przedrealizacyjne - identyfikacja ryzyka - alokacja ryzyka • Dialog z przyszłymi partnerami - alokacja ryzyka

7. Analizy przedrealizacyjne porównanie realizacji przedsięwzięcia w modelu ppp z realizacją przedsięwzięcia przez podmiot publiczny. Obejmują w szczególności: 1) określenie zakresu przedsięwzięcia; 2) analizę ekonomiczno-finansową; 3) analizę prawną; 4) analizę rodzajów ryzyka i wrażliwości przedsięwzięcia na rodzaje ryzyka.

8. Analiza rodzajów ryzyka i wrażliwości Dla każdego ze sposobów realizacji przedsięwzięcia bada się następujące elementy: • identyfikację rodzajów ryzyka mających wpływ na przedsięwzięcie; • ocenę prawdopodobieństwa wystąpienia poszczególnych rodzajów ryzyka; • oszacowanie wartości poszczególnych rodzajów ryzyka; • oszacowanie wpływu poszczególnych rodzajów ryzyka na przedsięwzięcie w zależności od przekazania poszczególnych rodzajów ryzyka podmiotowi publicznemu lub partnerowi prywatnemu; • sposoby i koszty zapobiegania lub minimalizowania skutków wystąpienia zidentyfikowanych rodzajów ryzyka.

9. Analiza rodzajów ryzyka i wrażliwości wykonywana winna być przynajmniej dla poniższych ryzyk: • ryzyka związane z fazą budowy; • ryzyka związane z dostępnością; • ryzyka związane z popytem; • ryzyka polityczne i legislacyjne; • ryzyka związane z procedurą administracyjną; • ryzyka związane z wystąpieniem siły wyższej.

10. Wpływ projektu ppp na dług publiczny Dodatkowo konieczna jest dla podmiotu publicznego ocena modelu ppp z punktu widzenia długu publicznego i deficytu budżetowego. Zgodnie ze standardem ESA95 przy wykazywaniu wyników uzyskiwanych przez ppp krajowe urzędy statystyczne muszą kierować się bilansem ryzyka i korzyści dotyczących danego porozumienia publiczno-prywatnego. Bilans ten ocenia się poprzez analizę alokacji dwóch kluczowych kategorii ryzyka, tj. • ryzyka związanego z budową oraz • ryzyka rynkowego (dotyczącego dostępności i popytu) pomiędzy podmiot publiczny a partnera prywatnego.

11. Zdefiniowanie zakresów poszczególnych ryzyk • Ryzyko związane z budową obejmuje zdarzenia odnoszące się do budowy i ukończenia realizacji środków trwałych będących przedmiotem ppp. W praktyce dotyczy to takich zdarzeń, jak nieterminowa realizacja, niezgodność z określonymi normami, powstanie znacznych kosztów dodatkowych, niedociągnięcia techniczne oraz negatywne skutki zewnętrzne (w tym zagrożenia dla środowiska) pociągające za sobą konieczność wypłaty odszkodowań osobom trzecim. • Ryzyko związane z dostępnością dotyczy sytuacji, w których (w fazie funkcjonowania ppp) niska wydajność związana ze stanem środków trwałych będących przedmiotem ppp powoduje częściową lub całkowitą niedostępność usług lub w których usługi te nie spełniają norm jakościowych określonych w umowie ppp. • Ryzyko związane z popytem dotyczy zmienności popytu (tj. jego wzrostów lub spadków względem poziomu założonego przy podpisywaniu umowy ppp), Zmiana popytu może wynikać z cyklu gospodarczego, nowych tendencji na rynku, zmian upodobań docelowych odbiorców czy wycofywania określonych technologii. Jest to element typowego ryzyka ekonomicznego ponoszonego przez prywatne przedsiębiorstwa w warunkach gospodarki rynkowej.

12. Wpływ projektu na dług publiczny • Jeśli ryzyko związane z budową ponosi podmiot publiczny, wyniki uzyskiwane przez ppp są zawsze uwzględniane w bilansie tego podmiotu— niezależnie od alokacji ryzyka związanego z popytem i związanego z dostępnością. • Jeśli ryzyko związane z budową ponosi partner prywatny, wyniki uzyskiwane przez ppp nie są uwzględniane w jego bilansie, o ile nie ponosi on ryzyka związanego z popytem oraz ryzyka związanego z dostępnością.

13. Wynik analiz ekonomicznych Wynikiem przeprowadzonych analiz różnych sposobów realizacji przedsięwzięcia powinno być porównanie każdego sposobu jego realizacji, w szczególności w odniesieniu do: • efektów finansowych; • korzyści i kosztów społecznych; • wstępnego podziału rodzajów ryzyka pomiędzy podmiot publiczny i partnera prywatnego oraz ich wpływu na poziom długu publicznego i deficytu sektora finansów publicznych. Wynik porównania, powinien wskazywać i uzasadniać, że realizacja przedsięwzięcia w modelu ppp przyniesie korzyści dla interesu publicznego, przeważające w stosunku do korzyści wynikających z innych sposobów realizacji tego przedsięwzięcia.

14. Dialog z uczestnikami postępowania • Po dokonaniu wyboru ppp jako sposobu realizacji przedsięwzięcia. • Podział ryzyk zaproponowany w wybranym modelu należy uczynić przedmiotem dialogu/negocjacji z uczestnikami postępowania. • Wynik tego dialogu/negocjacji można dopiero uczynić elementem zaproszenia do składania ofert w formie ustaleń do umowy ppp. • Ryzyka nieakceptowane przez wszystkich uczestników dialogu można uczynić przedmiotem kryteriów oceny ofert i ich przyjęcie nagradzać dodatkowymi punktami.

15. Dialog z uczestnikami postępowania • W trakcie dialogu/negocjacji zaleca się omówienie: – praw i obowiązków stron, – alokacji ryzyka (dokonywanej zwykle przez określenie zdarzeń, których wystąpienie będzie uprawniać spółkę SPV do dochodzenia odszkodowania), – standardów i założeń dotyczących świadczenia usług, które muszą być obiektywne i mierzalne, – procedury wprowadzania dozwolonych zmian, wraz z określeniem ich zakresu i charakteru, – mechanizmów płatności (np. taryfy, subwencje, dotacje) oraz korekt płatności wprowadzane w określonych okolicznościach, – kar (i ewentualnych premii) mających skutki finansowe lub pociągających za sobą ostrzeżenia (prowadzące ostatecznie do rozwiązania umowy o partnerstwie), – zabezpieczeń, gwarancji należytego wykonania i ubezpieczenia, – okresu obowiązywania umowy o partnerstwie, – warunków rozwiązania umowy (sklasyfikowanych według strony umowy i rodzaju zdarzenia) oraz odszkodowania należnego w przypadku takiego rozwiązania (osobno w odniesieniu do każdego rodzaju zdarzenia), – prawa do przejęcia przedsięwzięcia (zarówno przez kredytodawców, jak i – w sytuacjach awaryjnych – przez podmiot publiczny), – przypadków działania siły wyższej i zmian prawnych oraz ich skutków; – procedury rozstrzygania sporów.

16. Podział modeli ppp jest dokonywany • w oparciu o stopień ryzyka przeniesionego do sektora prywatnego przewidzianego w ramach każdego rodzaju modelu projektu: • od modeli obejmujących przeniesienie o ograniczonym ryzyku (np. ryzyko dotyczące eksploatacji i utrzymania) aż • do modeli obejmujących przeniesienie o wyższym ryzyku (np. ryzyko dotyczące projektowania, budowy, finansowania i eksploatacji).

17. Modele realizacji inwestycji dla celów świadczenia usług publicznych - wg Centrum PPP(od form tradycyjnych do umów PPP) • Zaprojektuj-Zbuduj- • Eksploatuj-Posiadaj-Przekaż • (BOOT) • (Zaprojektuj)Zbuduj- • Eksploatuj-Przekaż • (BOT, DBOT) • Zaprojektuj-buduj- • Eksploatuj-Posiadaj • (BOO) • Projektowanie • Budowa • Finansowanie • Eksploatacja i zarządzanie • Projektowanie • Budowa • Finansowanie • Eksploatacja i zarządzanie Projektowanie Projektowanie Budowa Finansowanie Finansowanie Budowa Budowa Eksploatacja i zarządzanie Wykonawca zarządza - eksploatuje go Wykonawca / SPV Wykonawca Spółka zarządzająco-eksploatacyjna Własność Własność Własność z obowiązkiem zbycia na rzecz partnera publicznego Dzierżawa • Odpowiedzialność • podmiotu publicznego • Odpowiedzialność • podmiotu prywatnego - Podmiot publiczny - Podmiot prywatny • Zadanie realizowane • samodzielnie • przez podmiot publiczny • Tradycyjne zamówienie • nie realizuje projektu • Projektowanie • Budowa • Finansowanie • Eksploatacja • Zarządzanie • Finansowanie • Eksploatacja • Zarządzanie Projektowanie Własne jednostki(zakłady) organizacyjne Własne jednostki(zakłady) organizacyjne Wykonawca Własność Własność

18. Instrumenty wspierające podmioty publiczne w łączeniu funduszy UE z PPP przy realizacji zadań publicznych JASPERS • Na podstawie dotychczasowych doświadczeń, w 2007r. Inicjatywa JASPERS opracowała i zaprezentowała pięć podstawowych (wzorcowych) modeli projektów hybrydowych, w których kluczową kwestią jest sposób podziału finansowania między środkami unijnymi i pochodzącymi z sektora prywatnego. • W 2010r. EPEC (EuropeanPPP ExpertiseCentre) zaprezentował kwestię łączenia funduszy UE w projektach ppp w publikacji Combining EU Grant Funding with PPP for Infrastructure: Conceptual Models and CaseExamples. EPEC wziął pod uwagę modele zaprezentowane przez JASPERS i zaleca stosowanie czterech modeli:

19. Instrumenty wspierające podmioty publiczne w łączeniu funduszy UE z PPP przy realizacji zadań publicznych Środki publiczne Opłaty za dostępność lub opłaty od użytkowników Fundusze UE JASPERS Model 1: Zaangażowanie sektora prywatnego w fazie eksploatacji (PrivateOperation and Maintenance) Faza inwestycji Faza eksploatacji • Zadanie publiczne w tym modelu podzielone jest na dwa odrębne podprojekty. • Pierwszy - zaprojektowanie i wytworzenie określonej inwestycji przez podmiot publiczny (zaprojektowanie i wybudowanie) • Drugi - udostępnienie wybudowanej infrastruktury partnerowi prywatnemu, by świadczył on usługi publiczne i utrzymywał wybudowaną infrastrukturę w należytym stanie (eksploatacja i utrzymanie). • Wnioskodawcą o fundusze unijne jest podmiot publiczny i on realizuje fazę inwestycyjną, a partner prywatny angażuje się dopiero w kolejnej fazie projektu – fazie eksploatacyjnej/operacyjnej.

20. Instrumenty wspierające podmioty publiczne w łączeniu funduszy UE z PPP przy realizacji zadań publicznych Środki publiczne Opłaty za dostępność lub opłaty od użytkowników Fundusze UE JASPERS Model 2: DBO (Zaprojektuj/Wybuduj/Eksploatuj) Faza inwestycji Faza eksploatacji • W modelu 2 zadanie publiczne nie jest podzielone na dwa odrębne projekty. Podmiot publiczny jest wnioskodawcą, a dofinansowaniem objęte są koszty inwestycji. Partner prywatny odpowiedzialny jest natomiast za zaprojektowanie, budowę i eksploatację infrastruktury. • W modelu 1 i modelu 2 finansowanie zapewnia podmiot publiczny. Wsparcie z funduszy unijnych obejmuje fazę inwestycyjną, w którą nie jest jeszcze zaangażowany podmiot prywatny. • W trzecim modelu finansowanie unijne także pojawia się na poziomie inwestycyjnym, ale nie obejmuje całego projektu.

21. Instrumenty wspierające podmioty publiczne w łączeniu funduszy UE z PPP przy realizacji zadań publicznych Środki prywatne Środki publiczne Opłaty za dostępność lub opłaty od użytkowników Fundusze UE JASPERS Model 3: Współfinansowanie równoległe kosztów inwestycji (Parallel Co-finance of capex) Komponent I Komponent II Faza inwestycji Faza eksploatacji • Podmiot publiczny finansuje część przedsięwzięcia, której realizacją czyli projektowaniem i budową, zajmuje się partner prywatny. Odrębna umowa zawierana jest z partnerem prywatnym, który finansuje drugą część inwestycji oraz zajmuje się projektowaniem i budową tej części. • Partner prywatny na podstawie tej umowy uzyskuje prawo do eksploatacji całości inwestycji.

22. Instrumenty wspierające podmioty publiczne w łączeniu funduszy UE z PPP przy realizacji zadań publicznych Środki prywatne Środki publiczne Opłaty za dostępność lub opłaty od użytkowników Fundusze UE JASPERS Model 4: Projektuj, Buduj, Finansuj i Zarządzaj (DBFO) Wariant I: Wspólne finansowanie kosztów inwestycji Faza inwestycji Faza eksploatacji • W tym modelu koszty inwestycji są dzielone pomiędzy podmiot publiczny i partnera prywatnego (którzy mogą zawiązać spółkę celową do realizacji zadania). Strona publiczna ubiega się o dofinansowanie jeszcze przed wyborem partnera.

23. Instrumenty wspierające podmioty publiczne w łączeniu funduszy UE z PPP przy realizacji zadań publicznych Opłaty za dostępność lub opłaty od użytkowników Środki prywatne JASPERS Model 4: Projektuj, Buduj, Finansuj i Zarządzaj (DBFO) Wariant II: Współfinansowanie z dotacji opłat za dostępność Faza inwestycji Faza eksploatacji • Ten model zakłada dofinansowanie unijne, rozliczone przez beneficjenta z Komisją Europejską fakturami na etapie inwestycyjnym, ale wypłacane partnerowi prywatnemu przez beneficjenta na etapie eksploatacji poprzez dofinansowanie opłat, które będzie musiał uiszczać podmiot publiczny. • Pełen koszt na etapie inwestycyjnym ponosi partner prywatny.

24. DBO • Model ten obejmuje jedną umowę, w której podmiot prywatny odpowiedzialny jest za projekt, budowę i eksploatację obiektu. • Jest to obecnie najczęściej stosowany model. • Model DBO oparty jest na zasadzie zakładającej eksploatację obiektu przez podmiot, który go zaprojektował. • Zawarcie z jednym podmiotem prywatnym jednej umowy stanowi zachętę do tego, aby podmiot ten opracował projekt i przeprowadził budowę w najlepszy możliwy sposób w celu zapewnienia poprawnego działania obiektu.

25. DBO Podział zobowiązań pomiędzy podmiotem publicznym (X) i partnerem prywatnym jest następujący: • Inwestycja X • Projekt Budowa • Eksploatacja i konserwacja • Odpowiedzialność finansowa X • Własność obiektu X Umowa Projektuj i buduj, eksploatuj

26. DBO • Zalecany podział ryzyka pomiędzy sektorem publicznym i prywatnym • Organ publiczny X • Ryzyko związane z dostępnością • Ryzyko związane z zamówieniem • Ryzyko związane z budową • Ryzyko związane z popytem • Ryzyko związane z projektem • Ryzyko środowiskowe • Ryzyko finansowe X • Ryzyko związane z siłą wyższą X • Ryzyko z związane ze stosunkami przemysłowymi • Ryzyko prawne X • Ryzyko związane z eksploatacją • Ryzyko operacyjne • Ryzyko związane z planowaniem • Ryzyko związane z wartością końcową X • Ryzyko technologiczne

27. Przykład podziału ryzyk w umowie DBO • Warunki Kontraktowe FIDIC dla Projektowania, Budowy i Obsługi • DBO • 20 letni okres umowy

28. Ryzyka • Klauzula 1.1 Błędy w Wymaganiach Zamawiającego • Klauzula 2.1 Prawo Dostępu do Terenu Budowy • Klauzula 4.7 Wytyczenie • Klauzula 4.12 Nieprzewidywalne warunki fizyczne • Klauzula 4.24 Wykopaliska • Klauzula 9.3 Przedłużenie czasu na ukończenie Projektowania i Budowy • Klauzula 9.7 Zawieszenie Robót • Klauzula 10.2 Rozpoczęcie Obsługi • Klauzula 10.4 Dostawa Surowców • Klauzula 10.6 Opóźnienia i Przerwy w Czasie Obsługi • Klauzula 10.7 Nieosiągnięcie Zdolności Produkcyjnych • Klauzula 10.8 Ukończenie Obsługi • Klauzula 11.10 Opóźnione Próby Poprzedzające Ukończenie Kontraktu • Klauzula 11.12 Ponowne Próby Poprzedzające Ukończenie Kontraktu

29. Ryzyka • Klauzula 12.2 Koszt Usuwania Wad • Klauzula 12.3 Ponowne Usuwanie Wad • Klauzula 12.6 Badanie Przyczyn przez Wykonawcę • Klauzula 13 Zmiany i Korekty • Klauzula 13.6 Korekty na Zmiany w Prawie • Klauzula 13.7 Korekty na Zmiany w Technologii • Klauzula 13.8 Korekty na Zmiany w Koszcie • Klauzula 15.2 Rozwiązanie z Winy Wykonawcy • Klauzula 15.4 Zapłata po Rozwiązaniu z Winy Wykonawcy • Klauzula 15. 5 Rozwiązanie Decyzją Zamawiającego • Klauzula 15.6 Zapłata po Rozwiązaniu Decyzją Zamawiającego • Klauzula 16. 1 Uprawnienie Wykonawcy do Rozwiązania Kontraktu • Klauzula 16.2 Rozwiązanie przez Wykonawcę

30. Nowe klauzule ryzyka • Klauzula 17 Podział Ryzyka • Zawiera opis ryzyk Zamawiającego i Wykonawcy • w Okresie Projektowania i Budowy • w Okresie Obsługi • Zawiera opis Następstwa Szkody objętej Ryzykami • Określa odpowiedzialność stron, ograniczenia odpowiedzialności, współodpowiedzialność, Odszkodowania • Ryzyka naruszenia Własności Intelektualnej i Przemysłowej

31. Nowe klauzule ryzyka • Klauzula 18 Ryzyka Wyjątkowe • Pojęcie zdarzeń wyjątkowych i ich następstw • Klauzula 18.5 Rozwiązanie z Wyboru, Zapłata i Zwolnienie z Zobowiązań • Klauzula 18.6 Zwolnienie z Obowiązku Wykonania na mocy Prawa

32. Alokacja ryzyka • sama alokacja ryzyk w umowie ppp nie wystarczy konieczne jest: zarządzanie ryzykiem w sposób ciągły przez cały okres realizacji umowy ppp.

33. Zarządzanie umową ppp = zarządzanie ryzykiem • Przypisanie obowiązków w zakresie zarządzania • Monitorowanie realizacji projektu i rezultatów usług oraz zarządzanie nimi • Kary i obniżenie wynagrodzenia • Zarządzanie zmianami przewidzianymi w umowie ppp • Zarządzanie zmianami nieprzewidzianymi w umowie ppp • Rozstrzyganie sporów • Rozwiązanie umowy

34. Czynności związane z zarządzaniem umową Podczas realizacji projektu ppp podmiot publiczny powinien zadbać o: • powołanie bezpośrednio po zawarciu umowy ppp zespołu ds. zarządzania umową o jednoznacznie określonych obowiązkach i odpowiednich środkach; • opracowanie zasad zarządzania umożliwiających monitorowanie umowy ppp, w tym: • postępowania w przypadku zmian w umowie i niedotrzymania zobowiązań przez partnera prywatnego; • rozstrzygania związanych z nią sporów w sposób zapewniający utrzymanie jej integralności; • wprowadzenie systemu ciągłej weryfikacji zarządzania umową; • zapewnienie środków budżetowych i kadrowych wystarczających do realizacji obowiązków związanych z zarządzaniem umową.

35. Monitorowanie realizacji projektu i rezultatów usług oraz zarządzanie nimi • Zespół ds. zarządzania umową powinien rozpocząć pracę od uzgodnienia z partnerem prywatnym wszystkich zadań głównych i podrzędnych, jakie musi wykonać każda ze stron (w tym terminów ich wykonania). • Zaleca się, aby szczegółowe ustalenia operacyjne na początku fazy realizacji projektu umieścić w podręczniku administrowania umową. • Zaleca się opracowanie szczegółowych procedur postępowania. Pozwoli to na: • określenie i monitorowanie wyników partnerstwa na etapie budowy i eksploatacji, • zarządzanie czynnikami ryzyka związanymi z projektem przez cały okres obowiązywania umowy.

36. Regularne monitorowanie Zespół ds. zarządzania umową może na przykład realizować następujące zadania: • analizowanie przekazywanych przez partnera prywatnego na bieżąco danych operacyjnych i finansowych; • monitorowanie osiągania kluczowych wskaźników jakości; • weryfikowanie procedur kontroli i zapewnienia jakości w celu potwierdzenia skuteczności działania systemów; • utrzymywanie codziennych kontaktów z partnerem prywatnym i zarządzanie nimi; • przedstawianie interesariuszom regularnych sprawozdań.

37. Zarządzanie zmianami dozwolonymi w umowie ppp Umowa ppp powinna zawierać postanowienia określające, kiedy i w jaki sposób można uzgadniać i wprowadzać w niej zmiany. Zakres i warunki wprowadzenia zmian do umowy ppp zostały ukształtowane różnie w zależności od zastosowanego modelu wyboru wykonawcy.

38. Zarządzanie zmianami dozwolonymi w umowie ppp Zgodnie z art. 23 ustawy o koncesji na roboty budowlane lub usługi , zmiana umowy ppp jest dopuszczalna pod następującymi warunkami: • zmiana nie odnosi się do treści oferty złożonej przez wykonawcę, z którym zawarto umowę; • konieczność jej wprowadzenia wynika z okoliczności niemożliwych do przewidzenia w chwili zawarcia umowy. Każda inna zmiana umowy powoduje jej nieważność, ale wyłącznie w zakresie postanowień zmienionych z naruszeniem przywołanej regulacji.

39. Zarządzanie zmianami dozwolonymi w umowie ppp ` Dla dokonania istotnych zmian umowy ppp zawartej w trybie ppp niezbędne jest przewidzenie możliwości ich dokonania już na etapie wszczynania postępowania (ogłoszenie o zamówieniu, specyfikacja istotnych warunków zamówienia), oraz określenie warunków dokonania tych zmian. Przez warunki, o których mowa w komentowanym przepisie, należy rozumieć wskazanie okoliczności, w przypadku zaistnienia których, dopuszczalne będzie wprowadzenie konkretnych zmian; jak również wskazanie jakie zmiany będą wprowadzone, co sprowadza się do wskazania skutku wystąpienia wskazanych okoliczności. Niewskazanie warunków wprowadzanych zmian uniemożliwia późniejsze modyfikacje umowy w nieprzewidzianym zakresie.

40. Zarządzanie zmianami dozwolonymi w umowie ppp Postanowienia umowne rzadko kiedy regulują kwestie związane z działaniami logistycznymi i administracyjnymi, które należy podjąć w celu uzgodnienia lub wprowadzenia w życie dozwolonych modyfikacji. W związku z powyższym, podręcznik administrowania umową powinien zawierać szczegółowe postanowienia dotyczące kwestii logistycznych i administracyjnych. Należy w nim wskazać między innymi: • osobę, do której należy przesyłać wnioski o wprowadzenie zmian; • osobę odpowiedzialną za analizowanie skutków wprowadzenia proponowanych zmian; • osoby upoważnione do uzgadniania zmian w imieniu podmiotu publicznego i w imieniu partnera prywatnego; • osoby odpowiedzialne za nadzorowanie i weryfikowanie wprowadzanych zmian.

41. Rozstrzyganie sporów W ramach ppp nierzadko dochodzi do sporów dotyczących umów. Dzieje się tak między innymi dlatego, że: • umowy ppp są zawierane na długi okres, w związku z czym niespodziewane zdarzenia są nieuniknione; • porozumienia ppp są zwykle dość złożone. Dlatego dla inwestorów prywatnych uczestniczących w projektach ppp ocena dostępnych mechanizmów rozstrzygania kwestii spornych jest istotnymn elementem analizy ryzyka związanego z umową.

42. Rozstrzyganie sporów Typowe mechanizmy rozstrzygania sporów to: • krajowy system sądownictwa (postępowania sądowe); • arbitraż (na szczeblu krajowym lub międzynarodowym); • rozstrzygnięcia dokonywane przez biegłych (często stosowane w przypadku zagadnień szczegółowych, np. kwestii o charakterze technicznym lub finansowym, bądź w celu podjęcia tymczasowej decyzji, od której można się następnie odwołać w ramach postępowania sądowego lub arbitrażowego); • mediacja lub postępowanie rozjemcze (gdzie osoba trzecia nie podejmuje wiążącej decyzji, lecz umożliwia stronom osiągnięcie porozumienia); • decyzja wyspecjalizowanego organu nadzoru.

43. Rozwiązanie umowy Umowa ppp powinna zawierać szczegółowe postanowienia dotyczące jej rozwiązania. Najważniejsze kwestie, jakie należy uwzględnić, to: • okoliczności, w których jedna ze stron może rozwiązać umowę przed zaplanowanym terminem wygaśnięcia; • ewentualna płatność, której podmiot publiczny musi dokonać na rzecz spółki ppp z chwilą rozwiązania umowy (zależnie od okoliczności); • stan środków trwałych w momencie ich „przekazania” Jednostce po rozwiązaniu umowy.

44. Podstawa rozwiązania umowy Podstawą do rozwiązania umowy może być zwykle: • upłynięcie okresu obowiązywania umowy ppp; • niedotrzymanie zobowiązań przez partnera prywatnego lub spółkę ppp; • niedotrzymanie zobowiązań przez podmiot publiczny; • dobrowolna decyzja podmiotu publicznego; • długotrwałe działanie siły wyższej.

45. Stan środków trwałych w momencie wygaśnięcia umowy ppp Umowa ppp powinna zawierać postanowienia gwarantujące dobry stan środków trwałych przekazywanych Jednostce. Odpowiednie zapisy umowy mogą na przykład obejmować: • wskaźniki określające stan, w jakim muszą się znajdować środki trwałe w momencie wygaśnięcia umowy (np. pozostały okres użyteczności poszczególnych typów środków trwałych lub zdolność do spełnienia określonych kryteriów jakościowych); • możliwość dokonania przez niezależny podmiot oceny stanu środków trwałych i oszacowania prac niezbędnych do spełnienia wymaganych norm (przy czym ocena taka powinna zostać przeprowadzona przez niezależnego specjalistę z należytym wyprzedzeniem przed datą wygaśnięcia umowy); • ewentualne potrącenia z opłaty za usługę dokonywane w określonym przedziale czasu przed wygaśnięciem umowy (wpływy z tego tytułu powinny być przechowywane jako gwarancja na rachunku rezerwy); • możliwość potwierdzenia przez niezależnego specjalistę należytego wykonania prac niezbędnych do spełnienia warunków zwrotu (wykonanie tej czynności powinno automatycznie powodować zwrot potrąconych opłat spółce ppp).

46. Przepisy • Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (Dz. U. Nr 19 z 2009 r., poz. 100, z późn. zm.); • Ustawa z dnia 9 stycznia 2009 r. o koncesji na roboty budowlane lub usługi (Dz. U. Nr 19 z 2009 r., poz. 101, z późn. zm.); • Ustawa z dnia 27 sierpnia 2007 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157 z 2009 r., poz. 1240 z późn. zm.); • Rozporządzenie z dnia 28 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowego sposobu klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego.

47. Publikacje ppp • www.ppp.mrr.gov.pl • Projekt ppp od A do Z Zbór tekstów źródłowych dotyczących partnerstwa publiczno-prywatnego • Decyzja Eurostat nr 18/2004 z dnia 11 lutego 2004 r.; • „PPP w statystyce – podział ryzyk i raportowania zobowiązań. Praktyczny przewodnik” („Przewodnik EPEC)”; • „Podręcznik deficytu i długu sektora instytucji rządowych i samorządowych - Implementacja ESA 95”, Eurostat, 2010 r. (oraz obecna aktualizacja). • www.parp.gov.pl • Biuletyn partnerstwa publiczno-prywatnego nr 3

48. Dziękuję za uwagę Ewa Wiktorowska