ΚΥΠΡΙΑΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

1. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Η προετοιμασία των Διευθυντών Σχολείων και ο ρόλος τους Σήμερα Σάββατο 3 Δεκεμβρίου 2005

2. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Η εκπαιδευτική ηγεσία υπό το πρίσμα Κύπριων και Άγγλων Διευθυντών Σύμπτωση και Διαφοροποίηση Από τους Γιάννη Κασουλίδη - Άντρο Σοφοκλέους

3. ΔΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ • Εισαγωγή • Εκπαιδευτική Ηγεσία • Μεθοδολογία • Αποτελέσματα • Συμπεράσματα

4. Εκπαιδευτική Ηγεσία • “το πλέγμα εκείνων των συμπεριφορών που χρησιμοποιείς με τους άλλους όταν προσπαθείς να επηρεάσεις τη δική τους συμπεριφορά” (Πασιαρδής, 2004) • “κοινωνική διαδικασίακατά την οποία ένα μέλος μιας ομάδας ή ενός οργανισμού επηρεάζει την ερμηνεία των εσωτερικών και εξωγενών γεγονότων, την επιλογή των στόχων ή των επιδιωκόμενων αποτελεσμάτων, την οργάνωση των δραστηριοτήτων, την ατομική παρώθηση και τις ικανότητες, τις σχέσεις εξουσίας και τους κοινούς προσανατολισμούς” (Yukl, 1998)

5. ΗΓΕΣΙΑ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ Εκπαιδευτική Ηγεσία Leadership Management Administration Things we have to do Things we want to do Conflict

6. Στόχοι της Έρευνας • Διαπίστωση της σύμπτωσης και διαφοροποίησης των απόψεων των διευθυντικών ομάδων των δύο χωρών σε θέματα εκπαιδευτικής ηγεσίας • Έμμεση συγκριτική αποτίμηση του συγκεντρωτικού κυπριακού εκπαιδευτικού συστήματος με το αντίστοιχο αποκεντρωτικό αγγλικό εκπαιδευτικό σύστημα

7. Μέθοδος • Ημιδομημένες ομαδικές συνεντεύξεις με Άγγλους και Κύπριους Διευθυντές • Ανάλυση των ποιοτικών δεδομένων με το λογισμικό Weft QDA Εργαλεία • Υποθετικό Σενάριο • Παρουσίαση Κυπριακού Εκπαιδευτικού Συστήματος (ΚΕΣ) • Ερωτηματολόγιο

8. Δημογραφικά Στοιχεία

9. Περιορισμοί • Δείγμα • Χρόνος • Περαιτέρω έρευνα (case studies, shadowing) Ηθική πτυχή • Προετοιμασία συμμετεχόντων • Στόχοι έρευνας • Εννοιολογικό πλαίσιο συνέντευξης • Κοινή αντιμετώπιση και των δύο ομάδων

10. Αποτελέσματα Σενάριο • Παρατήρηση διευθυντή σε καθυστέρηση του ερευνητή • Εντολή για συγκέντρωση του προσωπικού το διάλειμμα • Προσωπική επαφή και οδηγίες σε Β. Διευθυντή για θέμα αλκοολικού δασκάλου μετά από τηλεφωνική παρέμβαση από γονιό • Τηλεφωνική επικοινωνία με τον Πρόεδρο του Συνδέσμου Γονέων • Επαφή με τη γραμματέα του για αλληλογραφία • Παρακολούθηση μαθήματος (θεατρικό παιγνίδι) • Επεμβαίνει στο μάθημα με διευκρινιστικές ερωτήσεις και συμμετέχει στις δραστηριότητες • Θετικά σχόλια και εισηγήσεις στη δασκάλα • Παρακολούθηση μαθήματος Επιστήμης (καινοτομία  συνδιδασκαλίαδιαδίκτυο) • Ο διευθυντής φεύγει χωρίς σχόλια • Ο διευθυντής επισημαίνει την ανάγκη δημιουργίας θετικού κλίματος στο σχολείο

11. Αποτελέσματα Σενάριο

12. Αποτελέσματα Σενάριο • Ομοιότητες • Περίπτωση αλκοολικού δασκάλου • Περιφορά Διευθυντή • Καινοτομία μεθόδου διδασκαλίας • Αρνητικά χαρακτηριστικά • Διαφορές • «Α» ουσιαστική κριτική διευθυντή, εισηγήσεις για λύση • «Κ» ακύρωση σεναρίου, προσωπικές ιστορίες, κριτική ΚΕΣ π.χ. γονείς, γραμματειακό προσωπικό

13. Αποτελέσματα – Περιφορά Διευθυντή Σενάριο • Άγγλοι • Ο διευθυντής έχει την καλή συνήθεια να περιφέρεται στο σχολείο και να εμπλέκεται στις διάφορες διαδικασίες. • Κύπριοι • Ο διευθυντής πρέπει να παρακολουθήσει όλο το έργο που συντελείται στο σχολείο και πρέπει να έχει ιδίαν άποψη για το καθετί που τεκταίνεται μέσα στο σχολείο...

14. Αποτελέσματα Κυπριακό Εκπαιδευτικό Σύστημα • Σύμπτωση • Σύστημα προαγωγών • Συγκεντρωτισμός • Αυτονομία (Οικονομική διαχείριση, επιλογή δασκάλων) • Διαφοροποίηση • «Α» σημασία στον άνθρωπο, σχέσεις, αξίες ελευθερία, δημοκρατία • «Κ» γραμματειακό προσωπικό, επιθεώρηση, αξιολόγηση, λανθασμένη εισαγωγή καινοτομιών

15. Αποτελέσματα – Προαγωγές Κυπριακό Εκπαιδευτικό Σύστημα • Άγγλοι • «Το θέμα είναι ακόμα πιο βαθύ. Πρέπει να δείτε τον τρόπο με τον οποίο διορίζονται οι Διευθυντές οι οποίοι πρέπει να έχουν τις ικανότητες να εξυπηρετούν αποτελεσματικά το σχολείο και την κοινότητα στην οποία υπηρετούν. Δεν πρέπει η διαδικασία προαγωγής να είναι μια κληρωτίδα, κάτι τυχαίο, αλλά πρέπει οι φιλοδοξίες και το όραμα του Διευθυντή να συνταιριάζουν με τις φιλοδοξίες και το όραμα της κοινωνίας και των ανθρώπων που θα εξυπηρετήσει». • Κύπριοι • «Αρνητικό ακόμη, είναι και οι προαγωγές. Φυσικά τώρα έχουν γίνει και κάποιοι νεαροί, αλλά συνήθως προάγεται κάποιος σε πολύ μεγάλη ηλικία, υπάρχει εξίσωση των βαθμολογιών, που έχει ένα άλλο καλό, αλλά γίνεσαι διευθυντής για 2-5 χρόνια και μετά αφυπηρετείς. Όταν δεν έχει πια όρεξη, κι ούτε και δυνάμεις για να παρουσιάσεις έργο».

16. Αποτελέσματα Κυπριακό Εκπαιδευτικό Σύστημα - Αλλαγή • Άγγλος Διευθυντής • «Δώστε μου 5 χρόνια. Μην αλλάξετε τους δασκάλους τώρα. Οργανώστε το διορισμό των δασκάλων μέσα στα 5 χρόνια. Εκπαιδεύστε τους καλύτερους δασκάλους τώρα για να γίνουν διευθυντές σε 5 χρόνια – εκπαιδεύστε τους να διοικούν σχολεία σε οικονομικά και διοικητικά θέματα. Ετοιμάστε ένα κατάλογο προτύπων (standards agenda) ώστε να ελέγχεται το επίπεδο του σχολείου. Κάντε τα όλα αυτά και θα αλλάξετε το σύστημα εντελώς. Πρώτα από όλα όμως πρέπει να έχετε το όραμα... Όσον αφορά τους υφιστάμενους Διευθυντές… θα τους έδινα κίνητρα (bonus) να ‘φύγουν’ από τη θέση, με γνώμονα πάντα το καλό του συνόλου. Δεν είναι ανάγκη να φύγουν. Μπορεί κάποιοι εξαίρετοι απ’ αυτούς να είναι μέρος του προγράμματος»

17. Αποτελέσματα Ηγεσία • Σύμπτωση • Έμφαση στο παιδί (μαθησιακά αποτελέσματα, τι είδους πολίτη θέλουμε) • Ευθύνες - Λογοδότηση • Συμμετοχικό όραμα • Διαφοροποίηση • Έμφαση στο όραμα • Εκχώρηση εξουσίας • Σχέσεις με γονείς • Συμμετοχή στη λήψη απόφασης επιλογής προσωπικού

18. Ηγεσία Συμμετοχικό όραμα • Άγγλοι • «Επίσης, συνέπεια... όταν έχεις το πλήρωμά σου στο πλοίο είναι πολύ σημαντικό όλοι να συμμετέχουν, δεν πρέπει να έχεις ούτε ένα άτομο που κάνει τα δικά του και δεν ακολουθεί τη γενική πολιτική. Τα παιδιά πρέπει επίσης να καταλάβουν ότι βρίσκονται σ’ ένα σταθερό, συνεπέστατο περιβάλλον. Και είναι εύκολο να πετύχεις τη συνέπεια... το δύσκολο είναι να τη διαχειριστείς και να τη διατηρήσεις.» • Κύπριοι • «Εγώ πιστεύω ότι είμαστε υπέρ του συμμετοχικού μοντέλου, αλλά από ότι ακούω πάρα πολλοί συνάδελφοι το εγκαταλείπουν, είναι το πιο δύσκολο να το εφαρμόσεις, διότι αρκεί ένας δάσκαλος να σου χαλάσει τη συνεργασία με τους συναδέλφους.»

19. Ηγεσία Συμμετοχή στη λήψη απόφασης για πρόσληψη προσωπικού • Άγγλοι • «οι Διευθυντές μπορούν να επιλέξουν προσωπικό που έχει κοινό όραμα μ’ αυτούς... και σ’ αυτό το σημείο μπορείς να σπρώξεις το σχολείο μπροστά και να αναπτύξεις τη μαθησιακή ικανότητα των παιδιών» • Κύπριοι • «Πρέπει να έχουμε λόγο για το προσωπικό του σχολείου μας. Σε συνεννόηση με το Επαρχιακό Γραφείο Παιδείας να βρούμε κάποιο προσωπικό το οποίο τουλάχιστον θα υποσχεθεί ότι θα μείνει για ένα χρονικό διάστημα σ’ ένα σχολείο για να παράγουμε κάποιο έργο»

20. Αποτελέσματα Ευρωπαϊκή διάσταση της ηγεσίας στην εκπαίδευση • Σύμπτωση • Εννοιολογική ασάφεια – σύγχυση • Διαφορετικές κουλτούρες • Κοινοί στόχοι • Διαφοροποίηση • Πλαίσιο αρχών (αξίες) Δημοκρατία, Ειρήνη... • Διαφορετική οπτική γωνία

21. Αποτελέσματα – Διαφορετικές κουλτούρες Ευρωπαϊκή διάσταση της ηγεσίας στην εκπαίδευση • Άγγλοι • «Υπάρχουν διαφορετικές κουλτούρες, διαφορετικές συνθήκες σε κάθε χώρα. Έστω κι αν τεθούν κάποιοι κοινοί στόχοι, θα χρησιμοποιηθούν ίσως διαφορετικοί τρόποι για να φτάσουμε εκεί. Δημιουργία σκεπτόμενων ανθρώπων. Σεβασμό στην ιδιαιτερότητα των άλλων.» • Κύπριοι • «Το να αποδεχτεί τον άλλο, τον ξένο, τη ξένη κουλτούρα, το ξένο, να αποφύγει τον εθνικισμό, να αποδεχτούμε ότι υπάρχει κοινή συμβίωση...»

22. Συμπεράσματα: Όραμα • Στοιχείο το οποίο συνοδεύει τον ηγέτη • Απαραίτητο σ’ αυτόν που αναλαμβάνει την εξουσία σε κάποιο εκπαιδευτικό ίδρυμα • Εξαιρετικά σημαντικό να έχει ο Διευθυντής μαζί του τους εκπαιδευτικούς • Αλλά οι ΑΔ δεν κάνουν «εκπτώσεις» σ’ αυτό • Και οι ΚΔ έδειξαν απογοητευμένοι από τις ευκαιρίες που τους δίδονται για να μετασχηματίσουν το σχολείο τους

23. ΗΓΕΣΙΑ ΗΓΕΣΙΑ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Συμπεράσματα - Ηγεσία

24. Συμπεράσματα: Συγκεντρωτισμός - Αποκεντρωτισμός • Αγγλικό Εκπαιδευτικό Σύστημα • micro-centralized system ή ψευδο-αποκεντρωτικό • Κυπριακό Εκπαιδευτικό Σύστημα • micro-decentralized system ή ψευδο-συγκεντρωτικό

25. Συμπεράσματα: Διορισμός - Τοποθέτηση Εκπαιδευτικών • Ξένισε τους ΑΔ • Οι ΚΔ έδειξαν έτοιμοι να αναλάβουν την ευθύνη, αλλά θεώρησαν ότι κάτι τέτοιο είναι πρακτικά πολύ δύσκολο • Οι ΑΔ μίλησαν για τομές που πρέπει να γίνουν ώστε να διασφαλιστεί ότι το σύστημα έχει στις σωστές θέσεις τα κατάλληλα άτομα • «give me five years»

26. Συμπεράσματα: Ευρωπαϊκή Διάσταση • Η ΕΕ, έχει ασχοληθεί με ό,τι έχει να κάνει με το θέμα της ηγεσίας (leadership), μόνο όσον αφορά στον επιχειρηματικό και στο διοικητικό τομέα, αλλά παρουσιάζεται απούσα όσον αφορά στην εκπαιδευτική ηγεσία (educational leadership). • Οι ΚΔ τόνισαν τη σημασία δημιουργίας ενός ευρωπαϊκού φορέα («εκπαιδευτική ευρωπαϊκή επιτροπή») για κοινή βάση συζήτησης με ασχολία την ηγεσία στον ευρωπαϊκό χώρο

27. Συμπεράσματα • Κύπριοι • έμφαση στο διοικητικό ρόλο (get the job done) • δύσκολα εκχωρούν ευθύνες (η ευθύνη παραμένει στους ώμους τους) • ζητούν περισσότερη αυτονομία • αναφέρουν μόνο αρνητικά του ΚΕΣ • «εκπτώσεις» στο όραμα (π.χ. Κτιριακά προβλήματα, γραμματειακό προσωπικό) • ευρωπαϊκή εναρμόνιση (εμπειρίες  πρακτικές εισηγήσεις  θετική στάση

28. Συμπεράσματα Άγγλοι • έμφαση στον ηγετικό τους ρόλο (όραμα) • αυξημένες εξουσίες διευθυντή • εκχώρηση ευθυνών, ανάληψη πρωτοβουλιών προσωπικού (στο τέλος όμως αποφασίζει ο διευθυντής) • μικρο-συγκεντρωτισμός με κέντρο το διευθυντή • εντοπίζουν θετικά και αρνητικά του ΚΕΣ • ευρωπαϊκή εναρμόνιση (σαρκασμός  δυσκολίες  αποδοχή της διαφορετικότητας)

29. Συμπεράσματα • Παρατηρείται μεγάλη σύμπτωση (ή και ταύτιση) απόψεων • Κοινός χώρος - εκπαίδευση • Κοινοί στόχοι - παιδιά

30. Καταληκτικό σχόλιο “Transformation has recently become the language of educational policymakers in England and other places. They seem very comfortable with the term, though I am not at all sure they know what they are talking about. When virtually every new development is allegedly transformative, it is vital to ask what the term really means. For transformation has to mean more than just continuing improvement if it is to be more than a rhetorical device for selling the latest educational initiative. Transformation implies a profound or fundamental change, a metamorphosis that involves some radical innovation, not just incremental innovation. The difference is important. Incremental innovation keeps you in the game; but it is radical innovation that puts you ahead of the game and indeed often changes the rules of the game. Incremental innovators swim with the tide; radical innovators swim against it. Incremental innovation starts from the present and works steadily forwards: radical innovation starts from the future and works backwards.” (Hargreaves, 2003)