(drug)overlast onderzoek in België: verleden, heden en toekomst Prof.dr.Brice De Ruyver

2. (drug)overlast onderzoek in België: verleden, heden en toekomst Prof.dr.Brice De Ruyver Lustrum INTRAVAL – Groningen, 14 september 2006

3. Overzicht • I. Aanleiding tot (drug)overlastonderzoek in België • II. Eerste onderzoeken (drug) overlast in België • Drugs en Overlast (2002-2003) • Metan (2003-2004) • MILD (2005-2006) • III. Blijvende aandacht voor (drug)overlast • Dealpanden (2006) • IV. Besluit

4. I. Aanleiding tot (drug)overlastonderzoek Beleidsmatig kader: • Zwarte zondag (1991) • 10-puntenplan (1995) • Parlementaire Werkgroep Drugs (1996-1997) • Federaal veiligheidsplan (2000) • Federale drugnota (2001) • Nieuwe Gemeentewet (art. 135) • Ministeriële Omzendbrief OOP 30 (2001) • Nieuwe drugwetgeving (Wet 3 mei 2003) => Groeiende beleidsaandacht voor het fenomeen

5. Wetenschappelijk onderzoek • Vóór 2002 GEEN onderzoek naar ‘overlast’ in het algemeen en ‘drugoverlast’ in het bijzonder • WEL aandacht in de marge van andere onderzoeken “Kansarmoede, druggebuik en criminaliteit” (1992) “Grenscriminaliteit in de grensregio Euregio Scheldemond” (1995) “Grensgerelateerde veiligheid en veiligheidsbeleven in de Euregio Scheldemond” (2002) + 2 studies in aantal Europese landen waarbij ook Belgische steden werden onderzocht

6. Pas in 2002 eerste empirisch onderzoek naar (drug)overlast in België • Omgekeerde logica (beleid voor empirische toetsing) • ‘mosterd’ wordt vaak gehaald uit Nederlands onderzoek (veel langere onderzoekstraditie rond drugoverlast) • (drugoverlast) onderzoek : een trilogie 1.Drugs en overlast 2.Metan 3.MILD

7. II. Eerste onderzoeken (drug)overlast a.“Drugs en Overlast” Studie van het fenomeen, de beheersing en de effecten van druggerelateerde overlast en dit vanuit verschillende invalshoeken 3 onderzoeksluiken - sleutelfiguren - bevolking - druggebruikers Telkens rond volgende thema’s - aard en omvang fenomeen (drug)overlast - gevolgen van het fenomeen (drug)overlast - perceptie en aanpak van het fenomeen (drug)overlast

8. II. a. “Drugs en Overlast” - BEVINDINGEN • Verhouding overlast & drugoverlast - drugoverlast niet als dusdanig te identificeren/isoleren van overlast - geen specifieke definitie - (drug)overlast = containerbegrip • Gevolgen begrip (drug)overlast en (drugoverlast)beleving - weerstand tov begrip - risico tot stigmatisering - belang van het begrip leefbaarheid - uitbreiding takenpakket veiligheidsactoren

9. II. a. “Drugs en Overlast” - BEVINDINGEN • Aard en omvang overlastfenomeen - stedelijke context als katalysator, niet als oorzaak overlast(geen specifieke soorten “stedelijke overlastfenomenen”) - Eerder link tss legale middelen en overlast - Sociaal-demografische kenmerken geen invloed op beleving overlast (wel andere individuele kenmerken) • Attitudes en houdingen tav fenomeen overlast - overlast door concentratie - drugoverlastfenomeen als vertrekpunt dialoog & overleg - geïntegreerd beleid met alle actoren: taak voor iedereen

10. II. a. “Drugs en Overlast” - AANBEVELINGEN • Volwaardig overlastbeleid - overlastbeleid ipv drugoverlastbeleid - overlast: sociale realiteit - streven naar beheersbaarheid; herstellen leefbaarheid  HOE? geïntegreerd en gedifferentieerd beleid

11. II. a. “Drugs en Overlast” - AANBEVELINGEN • Geïntegreerd overlastbeleid doel= kwaliteit van het leven opkrikken op buurtniveau VIA ruimtelijke ordening en stadsvernieuwing concentratie illegaliteit en marginalisering tegengaan milieuhandhaving huisvesting bestuursrechtelijke pijler strafrechtelijke pijler

12. II. a. “Drugs en Overlast” - AANBEVELINGEN • Gedifferentieerd overlastbeleid  lokaal “zorg op maat” - bovenlokaal : aanleveren van bouwstenen - beleidsverantwoordelijke overlastproblematiek  dialoog en overleg - diverse actoren/domeinen - in kaart brengen belanghebbenden - uitklaren diverse rollen en verwachtingen

13. II.b. Onderzoek METAN b.“Drugoverlast in de lokale context van acht Vlaamse en Waalse gemeenten” Onderzoek dat focust op lokale maatregelen en initiatieven om druggerelateerde maatschappelijke overlast te voorkomen of te beperken BEVINDINGEN - belang dat lokale overheden toekennen en drugoverlast is meestal beperkt - drugoverlast slechts een secundaire doelstelling en ingevuld in functie van andere doelstellingen - bijgevolg ook geen impact- of effectevaluatie voorhanden wat betreft drugoverlast als doelstelling

14. II.c. Onderzoek MILD c.“MILD” Monitor Integraal Lokaal Drugbeleid RESULTATEN • ontwikkeling van een instrument dat zich richt op het lokale beleidsniveau • Evoluties in drugfenomeen • Detecteren van problematische situaties (‘knipperlichten’) • Drieledige benadering drugoverlast 1° zicht op zaken 2° aanpak van drugoverlast in breder kader overlast 3° eventuele bijsturing van het beleid

15. III. Blijvende aandacht (drug)overlast Onderzoek dealpanden Onderzoek (kwantitatief en kwalitatief) naar het fenomeen ‘dealpanden’ in Antwerpen, Gent en Mons, op politie- en parketniveau Besluit obv de bevindingen in deze 3 onderzoekslocaties • België = gegeerd doelwit  voor aanbod- én vraagzijde • Ondanks lokale inspanningen  fenomeen blijft zich verplaatsen • Internationale kenmerken van betrokken actoren = nood aan aanpak op internationaal niveau  drie assen • Aanbod: Bilateraal akkoord met Marokko inzake de overbrenging van gevonniste personen • Vraag: Consensus met Frankrijk voor integrale toepassing van denonciatie • Lokaal: strafrechtelijk – bestuurlijk – stadsrenovatie (cf. Hektor – Venlo)

16. VI. Besluit