بسم رب النـــور بسم رب العشـق بسم رب الهادی المهـــــــــــــــــــــــــــدی

1. بسم رب النـــوربسم رب العشـقبسم رب الهادی المهـــــــــــــــــــــــــــدی

2. عملیات رمضان

3. نام عملیات ‌: رمضــــانزمان اجرا‌ : 23/4/1361 مصادف با 21 رمضــــان 1402 ه . قتلفات دشمن (کشته، زخمی یا اسیر)‌ : 8715رمز عملیات‌: یا صــاحب الزمــان ادرکــنیمکان اجرا: منطقه عملیاتی شلمچه ـ شمال غربی خرمشهر و شرق بصرهارگانهای عمل کننده‌: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروهای ارتش جمهوری اسلامیاهداف عملیات: فتح منطقه‌ای از خاک عراق و گرفتن امتیاز اراضی برای پایان عادلانه به جنگ دو ساله ـ طی 5 مرحله

4. سه قرارگاه فجر، فتح و نصر در این عملیات زیر نظر قرارگاه مرکزی مشترک کربلا، آماده اجرای عملیات شدند و مطابق طرح ريزي در قرارگاه كربلا جبهه ايران شكل گرفت، این عملیات در واقع طرح عملياتي كربلاي 4 بود كه به دليل اجراي آن در ماه رمضان «عمليات رمضــان» نام گرفت. • در اين عمليات 10 تيپ از سپاه پاسداران و دو لشكر از نيروي زميني ارتش جمهوري اسلامي ايران حضور داشتند كه تحت امر 4 قرارگاه عملياتي بودند

5. پس از فتح خرمشهر و مشخص شدن ناتوانی عراق در جنگ با ایران و تصویب قطعنامه 514 توسط شورای امنیت، طرح ‌ریزی عملیات رمضان با هدف تنبیه متجاوز و ضربه زدن بر قوای انسانی و نظامی رژیم بعث عراق انجام شد. در واقع پس از فتح خرمشهر و برتری سیاسی- نظامی ایران، رژیم بعثی عراق به‌دلیل قرار‌گرفتن در موضع ضعف مسئله صلح را مطرح کرد در حالی که هیچ تغییری در ماهیت رفتار سران این رژیم مشاهده نمی‌شد و در واقع پافشاری عراق بر ادعای قبلی خود مبنی بر عدم‌پذیرش قرارداد 1975 الجزایر حضور در بخشی از خاک ایران و ادامه حملات، تأیید این مدعای ایران بود. انگيزه هاي عمليات رمضان

6. تلاش عراق و مجامع بین‌المللی و کشورهای حامی آن در منطقه برای طرح صلح نه از روی اعتقاد بلکه به‌دلیل شرایط حادی بود که آنان را در موضع ضعف قرار داده بود و منافعشان را تهدید می‌کرد. لذا هدف آنان صلح‌جویی نبود بلکه گرفتن زمان از جمهوری اسلامی و چیرگی بر ‌اوضاع دگرگون شده بود. این در حالی بود که شورای امنیت سازمان ملل هیچ توجهی به حقوق و نظریات ایران نداشت و در این وضعیت درصدد نجات عراق از این مهلکه بر آمد. در واقع پایان دادن به جنگ، دریافت غرامت از عراق و آزاد کردن مردم عراق از قید رژیم بعثی 3 دلیل اساسی ایران برای ورود به خاک عراق در عملیات رمضان بود.

7. پس از پيروزى در عمليات بيت المقدس كه به آزاد سازى بخش اعظمى از مناطق اشغالى منجر شد، ايران براى اجراى عملياتى كه سرنوشت جنگ را مشخص كند چاره اى جز ورود به خاك عراق نداشت و با اذن امام خمينى(ره) مبنى بر ورود به خاك عراق، فرماندهان، منطقه شلمچه و بصره را براى حمله نهايى خود برگزيدند كه بر اساس پيش بينى هاى صورت گرفته با رسيدن نيروهاى ايرانى به بصره يا نزديكى آن، رژيم صدام سقوط می کرد، اما مستکبرین از طریق رژیم صهیونیستی حمله گسترده از زمين و هوا به لبنان را به اوج خود رساندند.

8. در اين زمان طی جلسه ای در شوراى عالى دفاع، پس از چندين ساعت بحث و تبادل نظر تصميم گرفته شد ايران به جنوب لبنان نيرو اعزام كند ،اما شهيد صياد شيرازى كه در آن مقطع به سوريه سفر كرده بود از قراين و شواهد متوجه شد كه پرداختن به لبنان و غفلت از عراق دامى براى ايران است و نظر خود را در اين خصوص در بازگشت به محضر امام (ره) رساند و اعلام اين استراتژي از سوي امام خميني (ره) كه « راه قدس از كربلا مي‌گذرد»، همگان را در كشور متوجه اولويت مسئله  جنگ با عراق كرد و در واقع ترفند رژيم صهيونيستي با شكست مواجه شد و نيروها از لبنان بازگشتند. هرچند ايران از اين دام نجات یافت اما صدام طی این يك ماه، نهايت استفاده را كرد و ضمن ساماندهى ارتش خود به سرعت بر استحكامات شرق بصره افزود.

9. ارتش عراق پس از فتح خرمشهر به طور کامل از سرزمین‌های ایران عقب نشینی نکرد و خسارات وارد آمده به ایران را هم جبران نساخت و به معاهدة 1975 هم تمکین نکرد. شورای امنیت سازمان ملل یک روز قبل از شروع عملیات رمضان قطعنامه 514 را در تاریخ 21 تیر 1361 مطابق با 12 ژوییه 1982 صادر کرد. شورای امنیت سازمان ملل به جز قطعنامه‌ای که در هفته اول آغاز جنگ صادر کرد، به مدت 22 ماه و تا زمانی که فتح خرمشهر صورت گرفت، ساکت بود. پس از آن که ستون فقرات نیروهای اشغالگر عراق در عملیات بیت المقدس شکست و هزاران نظامی عراقی به اسارت درآمدند، این شورا دوباره فعال شد و پس از گذشت نزدیک به 50 روز از آزادسازی عمده سرزمین‌های ایران، در جلسة2383 خود این قطعنامه را به اتفاق آراء تصویب کرد. تحلیلی بر قطع نامه ی 514

10. این قطعنامه خواستار «آتش بس و خاتمة فوری همه عملیات نظامی» و «عقب کشیدن نیروها به مرزهای شناخته شدة بین‌المللی»، «و کوشش‌های میانجی‌گری از طریق دبیر کل سازمان ملل به منظور نیل به حل جامع اختلافات به نحو عادلانه و شرافتمندانه که مورد قبول هر دو طرف باشد از جمله احترام به حاکمیت، استقلال، تمامیت ارضی و عدم مداخله در امور داخلی کشورها» مطرح شده بود.

11. این قطعنامه در حالی صادر شد که قدرت نمایی ایران در آزادسازی سرزمین‌های خوزستان، فرصت مناسبی را در اختیار جمهوری اسلامی قرار داده و باعث هراس کشورهای عرب حامی عراق شده بود و آنها تمایل به پایان یافتن جنگ پیدا کرده بودند. لازم به ذکر است که از زمان صدور قطعنامه 479 که در هفته اول آغاز جنگ صورت گرفت تا زمانی که ایران چهار عملیات بزرگ خود را برای بیرون راندن ارتش متجاوز عراق انجام نداد، شورای امنیت سازمان ملل هیچ تحرکی از خود نشان نداد. ولی پس از آن که ایران توانست با یک سلسله اقدامات نظامی عمده سرزمین‌های خود را آزاد کند و در پی بررسی تعقیب ارتش متجاوز بعثی بود، در این زمان قطعنامه 514 صادر شد. در این قطعنامه سخنی از تجاوز و تعیین متجاوز به میان نیامده بود و مطلبی از پرداخت خسارت‌های جنگ و نیز تنبیه متجاوز، مطرح نشده بود و تضمینی برای امنیت و ثبات حقیقی وجود نداشت. این قطعنامه هیچگونه فشاری را بر عراق که با آغاز جنگ و توسل به زور صلح منطقه را نقض کرده بود، وارد نمی‌کرد.

12. جمهوری اسلامی ایران انتظار داشت که شورای امنیت سازمان ملل با تجاوز مقابله و عراق را به عنوان کشور متجاوز محکوم سازد و از کشور قربانی تجاوز حمایت کند، اما شورای امنیت، حتی در این جنگ بی طرفی را هم رعایت نمی‌کرد. به هر حال ایران به دلیل آنکه این قطعنامه را ناعادلانه تشخیص می‌داد و محتوای آن را مناسب ارزیابی نمی‌کرد، از پذیرش آن خودداری کرد، ولی عراق بی درنگ آن را پذیرفت. به هر حال عملیات رمضان پس از بازگشت فرماندهان سپاه و ارتش از سوریه که به منظور حمایت از مردم لبنان در برابر اشغال کشورشان توسط اسرائیل انجام شده بود، در اواخر خرداد ماه طرح ریزی شد.

13. اين عمليات در منطقه غرب جاده اهواز و شمال كانال ماهيگيري و شمال شرق بصره اجرا شد. عمليات رمضان تا تاريخ هفتم مردادماه همان سال يعني بيش از سه هفته ادامه داشت و در منطقه به وسعت بيش از 1500كيلومتر مربع با هدف تصرف مناطقي از عراق به ويژه بصره به مرحله اجرا درآمد.

14. در مرحله نخست ـ در سه محورـ به علت موانع و استحکامات پدافند مثلثی شکل و میادین مین فراوان، نیروهای ایرانی نتوانستند با سرعت عمل به تمامی اهداف مورد نظر دست پیدا کنند، لذا با روشن شدن هوا از ادامه پیشروی خودداری شد. اما در محور جنوبی ـ جنوب پاسگاه زید ـ چهار تیپ از سپاه و دو تیپ از ارتش توانستند با سرعت عمل چشمگیری همه مواضع دشمن را در هم کوبیده و تا عمق 30 کیلومتری مواضع عراقی‌ها رسیده و خود را به نهر «کتیبان» شرق اروند و کانال «ماهیگیری» برسانند، به گونه‌ای که به قرارگاه لشکر 9 زرهی عراق دست یافته، و ضمن به غنیمت گرفتن خودروی تویوتای فرماندهی، قرارگاه را منهدم نمایند. علی‌رغم این موفقیت، جناح راست نیروها باز مانده بود و با روشن شدن هوا عراقی‌ها با یک لشکر زرهی فشار اصلی را معطوف به این منطقه کرده و از تأمین نیروهای پیشروی ایرانی ممانعت به عمل آوردند. در این مرحله از عملیات 85 دستاه تانک و نفربر و 12 توپ دشمن منهدم و 71 دستگاه تانک و نفربر نیز به غنیمت گرفته شد.

15. نقشه شماتیک پیشروی تیپ های 8 نجف اشرف و 14 امام حسین علیه السلام در مرحله اول عملیات رمضان و رخنه ایجاد شده و سمت پاتک دشمنخطوط سیاه رنگ آخرین حد پیشروی مرحله اول عملیات است

16. مرحله دوم نیز در محور میانی ـ جنوب پاسگاه زید ـ و با همان یگانها و با تقویت دو تیپ دیگر در تاریخ 25 مرداد ماه 1361 صورت گرفت، که چندان موفقیت‌آمیز نبود و تنها مقداری خسارت به دشمن وارد‌ آمد و شماری از آنان کشته و زخمی و اسیر شدند.

17. در مرحله سوم احتمال می‌رفت که دشمن با تجمع نیروهای زرهی و آرایش وسیع آنان قصد پاتک دارد، لذا در تاریخ 30 مرداد ماه 1361 از شرکت نیروهای زرهی خودی صرف‌نظر شد تا نیروهای پیاده بتوانند به انهدام تانکها و نفربرها بپردازند. بنابراین عملیات مرحله سوم از جنوب پاسگاه زید آغاز شد و نیروهای ایرانی بطور خیره‌کننده‌ای به درهم شکستن و تصرف مواضع دشمن پرداختند. رزمندگان اسلام توانستند در این مرحله مهم، در زمینی به وسعت 180 کیلومتر مربع، نزدیک به 700 دستگاه تانک و نفربر را منهدم و 14 دستگاه تانک و نفربر دشمن را که 4 دستگاه آن از نوع پیشرفته «تی 72» بود را به غنیمت بگیرند

18. مرحله چهارم عملیات در یکم شهریور ماه 1361 از محور جنوبی منطقه عملیاتی شلمچه شروع شد اما به دلیل هوشیاری و آمادگی عراقی‌ها و استحکامات و مواضعی که تعبیه شده بود، راهی از خط نخست دشمن، به روی رزمندگان اسلام باز نشد.

19. مرحله پنجم و پایانی که تلاش نهایی و اصلی این عملیات سیاسی ـ نظامی بود، در تاریخ 6 شهریور ماه 1361 از شمال پاسگاه زید در حد فاصل دژ مرزی عراق و خاکریزهای مثلثی آغاز شد. در بدو درگیری و نبرد، همه چیز طبق طرح فرماندهان ایرانی پیش می‌رفت و نیروهای ارتش و سپاه توانستند گذشته از پاکسازی و الحاق، خاکریزی مناسب و دو جداره در جناح شمالی بسازند. ولی از آنجا که دقت کافی در ساخت آن بکار نرفت، دشمن توانست 5 کیلومتر در آن رخنه کند. در این مرحله 130 دستگاه تانک و نفربر منهدم و 11 دستگاه نیز به غنیمت گرفته شد و همچنین 800 تن از نیروهای دشمن کشته و زخمی شدند.

20. بنابراین آمار کل تلفات و خسارات وارده به ارتش عراق در عملیات رمضان عبارت بود از:1097 دستگاه تانک و نفربر منهدم شده، 50 تانک و نفربر به غنیمت نیروهای اسلام در آمد و 8715 تن از نیروهای بعثی عراقی نیز کشته و زخمی و اسیر شدند.جمهوری اسلامی ایران با اجرای این عملیات سیاسی ـ نظامی نشان داد که در نفوذ به خاک عراق و ادامه نبرد، تنها به دنبال خواسته‌های به حق مردم خود است، هر چند که محدوده پاسگاه زید عراق به وسعت 400 کیلومتر مربع تصرف و لشکر 9 زرهی عراق به طور کامل منهدم شد و هدف اصلی تأمین نگشت، اما این عملیات یک اقدام مثبت تلقی گردید.

21. متخصصان و تحليل گران نظامى مستقر در قرارگاه ها قدرت زرهى برتر، تشكيل يگان هاى دفاع متحرك،عدم ارزيابى صحيح از امكانات دشمن و تاخير در شروع عمليات را از جمله عوامل اين ناكامى ذكر كردند، اما از نظر شهيد صياد شيرازى ضعف بنيه معنوى رزمندگان و غرور ناشى از پيروزى در عمليات بيت المقدس و نيز خود محورى ارتش و سپاه درعدم موفقيت در اين عمليات را نبايد از ياد برد.

22. هرچند عمليات رمضان برابر طرح هاى تهيه شده به اهداف نهايى خود دست نيافت اما رزمندگان اسلام به هدف اصلى كه تنبيه متجاوز و انهدام هر چه بيشتر نيروهاى بعثى و مقابله با تمامى فشارهاى سياسى- تبليغاتى دنياى استكبار بود، دست يافتند.

23. در ادامه به بیان برخی از نقاط ضعف و قوت تیروهی ایرانی و عراقی در عملیات رمضان از دید یکی از فرماندهان عراقی می پردازیم که در زمان اسارتش در ایران به آنها اشاره کرده؛بی شک این گفته ها ، به طور کامل قابل پذیرش نخواهد بود ، اما حاوی نکات قابل توجهی ست!

24. نقاط ضعف نیروهای ایرانی

25. عدم حفظ اطلاعات و انتشار آن • نداشتن آمادگيهاي لازم جهت مقابله با پاتك هاي عراق • تعلل واحدهاي ايراني در ادامه پيشروي • حملات پراكنده و عدم نفوذ در عمق • تمركز حمله بر يك نقطه، محدود • اندك بودن آتش پشتيباني • استفاده از روشهاي قبلي در حمله به مواضع عراق • ـحمايت نكردن از جناحها ( و عدم تثبيت طرفين واحدهاي خط شكن )

26. اهميت زياد قائل نشدن به اين عمليات محدوديت نقش واحدهاي زرهي و مكانيزه بايد مواضع دفاعي در كنار رودخانه بعنوان اولين قدم اتخاذ مي شد عدم كنترل فرماندهي بر واحدهاي عمل كننده در عمق خاموش نكردن توپخانه دشمن عدم پيش بينيهاي لازم براي مقابله با حملات شيميائي عراق بدي اوضاع و احوال جوي پيشروي بدون كنترل

27. نقاط قوت نیروهای اسلام

28. سرعت گردآوري نيرو پس از انجام درگيريهاي گسترده • موفقيت در نزديك شدن به نيروهاي عراقي و كوبيدن مواضع آنها • انتخاب مناطق مناسب براي حمله بر عليه موانع عراق • وارد كردن تلفات زياد به نيروهاي عراقي در حملات اوليه • شهامت داشتن و پيشروي در عمق • پايمردي نيروهاي اسلام • شكــار تــانك

29. نقاط قوت نيروهاي عراقي

30. تجديد نظر در اتخاذ مواضع دفاعي قبلي طراحي مواضع دفاعي جديد وارد كردن سريع نيروهاي ذخيره تامين آتش پشتيباني عمق بخشيدن به مواضع دفاعي كنار گذاشتن انديشه خاكريز داشتن بهره گيري از پراكندگي نيروهاي اسلام بارز بودن نقش هوانيروز كسب اطلاعات مفيد

31. نقاط ضعف نيروهاي عراق

32. عليرغم آمادگي كامل آنان ، مواضع دفاعي آنان درهم شكسته شد حدفاصل بين لشكرها و ستون ها گستردگي جبهه برخي از لشكرها و ستونها تسلط بر اراضي ممنوعه زيانهاي زرهي

33. خاطــــرات

34. سردار عباس سرخیلی

35. عملیات رمضان دارای قرارگاه‌های «قدس، فجر، فتح و نصر» بود و من به عنوان مسئول تیپ زرهی قرارگاه قدس مشغول به كار شدم. قرارگاه قدس در عملیات رمضان دارای دو تیپ بعثت به فرماندهی شهید امینی و تیپ 41 ثارالله به فرماندهی حاج قاسم سلیمان بود. عملیات رمضان برخلاف عقب‌نشینی‌هایش موفق بود، چرا كه توانستیم از دژ مرزی ایران تا پاسگاه «زید» به فاصله 10 كیلومتر وارد خاك عراق شویم و تا پشت دیوارهای شهر بصره و كانال پرورش ماهی پیشروی كنیم. عراق دارای جدید‌ترین استحكامات مثلثی شكل بود كه به صورت مثلثی و كیلومتری آنها را ایجاد كرده بود. مثلث‌های زرهی دشمن به شكلی طراحی شده بود كه ضلع دوم آن نامعلوم بود و این نكته را می‌رساند كه توان نظامی روس‌ها و اسرائیلی‌ها، عراقی‌ها را در این عملیات مورد حمایت قرار داده است. كانال پرورش ماهی با داشتن 30 كیلومتر طول و یك كیلومتر عرض در نزدیكی «تنومه و بصره» به عنوان بزرگترین مانع برای پیشروی ما محسوب شد. ادامـــــه

36. این رزمنده دوران دفاع مقدس با بیان خاطراتی از شهید «ناهیدی» در عملیات رمضان خاطرنشان كرد: شهید ناهیدی، اهل تهران بود و علاوه بر اینكه در دانشگاه درس می‌خواند با لباس بسیجی به جبهه می‌آمد و با ابتكارات خودش توانست خدمات زیادی را انجام دهد. زمانی كه در قرارگاه نصر با حسن باقری كار می‌كردم شهید ناهیدی با نامه‌ای كه از رحیم صفوی در دست داشت به ما ملحق شد و با كوچكترین امكانات و به تنهایی توانست 2 عدد توپ را با ماشین كشنده در «دار خوئین» به دست ما برساند تا در عملیات مورد استفاده قرار دهیم و انگیزه بالای او به همراه شهید یزدانی برای سایر نیروها مثال‌زدنی بود.

37. امیر بازنشسته تراب ذاكری

38. امیر بازنشسته تراب ذاكری، افسر اطلاعات قرارگاه كربلا در عملیات رمضان: ما سرمست پیروزی‌های گذشته بودیم و دشمن را به درستی احصا نكردیم در حالی كه رژیم بعث با انجام تغییرات عمده پس از عملیات بیت‌المقدس، زمین را به كلی مسلح كرده و به بازسازی توان تحلیل رفته خود پرداخت.هماهنگی در این عملیات به درستی وجود نداشت و فرماندهان عملیات دچار اشكالاتی مانند وحدت فرماندهی شدند و این امر در ستادها نیز به چشم می‌خورد. عملیات رمضان در سه مرحله طراحی شده بود اما در 5 مرحله اجرا شد.در این عملیات توانستیم دستاوردهای بزرگی از جمله انهدام بخش عمده‌ای از تجهیزات زرهی دشمن، نفوذ به عمق خاک عراق و نشان دادن عزم جمهوری اسلامی ایران برای تنبیه متجاوز را به دست آوردیم، اما نتوانستیم هدف اصلی این عملیات یعنی تصرف شهر بصره را محقق كنیم.

39. امیر سرتیپ غلامعلی جانگداز

40. ما در عملیات رمضان یک ابتکار هم به خرج دادیم و صدای لودر و بولدوزر را ضبط کردیم. در منطقه‌ای که مهندسی ما کار نمی‌کرد این صدا را پخش کردیم تا دشمن گمراه شود؛ به این خاطر که به شدت روی بچه‌های مهندسی ما شلیک می‌کردند.

41. سردار جعفر جهروتی

42. مرحله دوم عملیات رمضان که شد، ما نبودیم. یعنی تیپ در سوریه و لبنان بود. وقتی برگشتیم، شهید همت مسوولیت تیم را برعهده گرفت. من در مرحلة پنجم عملیات مسوولیت مهندسی رزمی را بر عهده داشتم و مسوولیت گردان تخریب هم به عهده من بود. ماموریت ما جوری بود که روز و شب باید کار می‌کردیم.گردان تخریب باید جلوی گردان‌های عمل‌کننده راه می‌افتاد و معبر باز می‌کرد و برای مهندسی هم باید 17کیلومتر خاکریز می‌زدیم تا کاری کنیم که دشمن از پهلو نتواند سمت ما بیاید و مجبور شود نیرو‌ها را دور بزند. روبه‌روی ما مثلثی‌ها و کانال پرورش ماهی قرار داشت و سمت راست ما خالی بود. ما در این عملیات با حاج همت مشورت کردیم که بیاییم با وجود طولانی بودن خاکریز، شب قبل از عملیات یک مقدار از خاکریز را به سمت خاکریز دشمن بزنیم. این کار را شروع کردیم و همین باعث شد دشمن از عملیات ما مطلع شود. ولی چاره دیگری نداشتیم. این خاکریز باید بین خط ما و خط عراقی‌ها زده می‌شد؛ یعنی میان مرز و کانال پرورش ماهی و مثلثی‌ها. شب قبل از آن مقداری خاکریز زده بودیم و آن شب باید برای ادامه خاکریز قبلی، خاکریز عراقی‌ها را رد می‌کردیم و می‌رفتیم سمت مثلثی سوم. ادامــــــه

43. آن شب من خودم جلوی بولدوزرها راه افتادم. تصور کنید دشمن از عملیات ما کاملا مطلع بود و نمی‌خواست ما به مقصد خودمان برسیم. خاکریز عراق را که رد کردیم، من برای اولین بار در جبهه جنگ، دیدم که هواپیمای عراقی در شب می‌آمد و با ریختن منور تمام منطقه را مثل روز روشن می‌کرد. از آن طرف هم عراق آتش سنگینی می‌ریخت و این آتش آنقدر زیاد بود که وقتی ما به پشت میدان مین رسیدیم، اصلا جرات تکان خوردن نداشتیم. باز همانجا بود که ما برای اولین بار دیدیم دشمن در آن عملیات از گلوله‌های آتش‌زا استفاده می‌کند؛ گلوله‌هایی که وقتی به بچه‌ها می‌خورد، بچه‌ها آتش می‌گرفتند و می‌سوختند. حالا رسیده بودیم به میدان مین. آتش دشمن به قدری زیاد بود که بچه‌های تیپ علی ابن‌ابی‌طالب (ع) نتوانستند از میدان مین رد شوند و چیزی حدود 450 نفر از بچه‌ها آنجا شهید شدند. ادامــــــه

44. دیگر از بچه‌های تخریب هم خبری نبود. همه‌شان یا شهید شده بودند یا مجروح. همه چیز آنجا حسابی به هم ریخته بود. من راه افتادم وسط میدان مین. چون هیچ کسی آنجا نبود. باید سیم تله‌ها را برای خنثی کردن مین‌ها قطع می‌کردم، اما سیم‌چین همراهم نبود. مجبور شدم با دندان سیم تله‌ها را باز کنم و هر طور که شده مین‌ها را خنثی کنم. هوا دیگر داشت روشن می‌شد. ما یکدفعه دیدیم از پشت سر چند گلولة تانک به سمت خاکریز آمد. فهمیدیم که پشت سرمان نا امن است. آنجا حدود 30 لودر و بولدوزر داشتیم که دو تا از بولدوزرهایمان از بین رفته بود و یک لودرمان را هم زده بودند. راننده لودرها همه خسته بودند و دیگر توان کار کردن نداشتند. آنجا شهید «محسن حیات‌پور» همراه تیپ بی‌سیم به کمک من آمد. من هم قطب‌نما را به دست او دادم و گفتم او به جای من جلوی بولدوزرها حرکت کند. خودم هم چند گونی کمپوت از ماشین تیپ بی‌سیم برداشتم و یکی یکی باز می‌کردم و به راننده‌های بولدوزر می‌دادم تا بخورند و به کارشان ادامه بدهند.راننده ها خسته شده بودند.در میان همه آنها یک جوان 16، 17 ساله بسیجی که راننده لودر بود ایستاد و گفت من حاضرم خاکریز را ادامه بدهم. این در حالی بود که لودرها را چون زیاد بالا می‌آمدند عراقی‌ها می‌زدند و باید قبل از لودر، بولدوزر منطقه را دپو می‌کرد . اما این جوان که اصفهانی هم بود مصرانه می‌خواست کار کند و سرسختی او غیرت بقیه راننده‌ها را هم تحریک کرد و همه بعد از او آماده شدند تا کار کنند. تا دو کیلومتر خاکریز دوجداره را ادامه دادیم که یک‌دفعه لودر نوجوان 16 ساله را زدند و او همانجا شهید شد.

45. اسماعيل ميراب زاده

46. مرحله دوم عمليات رمضان در تاريخ 26/4/1361 انجام شد. شبي كه گردان نور (كربلا) مي بايد از محور پاسگاه زيد عراق به خط دشمن بعثي يورش آورده و مواضع مزدوران عراقي را به تصرف خود در آورد. در اين عمليات گروهان ما كه من افتخار فرماندهي آن را داشتم در يكي از محورها خط شكن بوده و براساس اهداف از پيش تعيين شده ميبايست تا عمق نيروهاي دشمن پيش روي مي كرد . دشمن زبون كه در عملياتهاي گذشته شكست سختي از رزمندگان دلاور اسلام خورده بود در اين عمليات از تاكتيكهاي جديد نظامي مانند سنگرهايu شكل و حفر سنگر درون زمين استفاده كرده بود تا از نفوذ رزمندگان جلوگيري نمايد . شب عملياتمن به همراه دو بيسيم چي در جلو گروهان حركت مي كرديم بر خلاف عملياتهاي پيشين هيچ سلاحي با خود نبرده و فقط يك كلت منور به همراه چند گلوله منور در جيب پاكتي شلوار خود حمل مي كردم گروهان به طرف جلو در حال حركت بود كه ناگهان بدليل لو رفتن عمليات آتشبارهاي عراقي شروع به تير اندازي نموده و منورهاي آنها منطقه را روشن كردند. ادامــــــه

47. بدليل نوع سنگرهايي كه عراقيها احداث كرده بودند تيرها از سطح زمين ارتفاع كمي داشتند چون نزديك سنگرهاي عراقي رسيده بوديم وكاملا در تيررس وديد دشمن قرار داشتيم به بچه ها گفت دراز كش شوند و وقتي نور منورها كم مي شد حركت مي كرديم در يكي از اين درازكشها ناگهان سوزش عجيبي پايم را گرفت و احساس كردم كاسه زانويم ريخته شده به خودم كه آمدم ديدم تير به كاسه زانويم اصابت كرد و خدا كمك كرد كه تير به گلوله هاي كلت منور اصابت نكرد . وقتي ديدم امكان حركت  ندارم به خاطر اينكه بچه ها تضعيف روحيه نشوند آهسته ماجرا را به مجيد نصاري پور كه پشت سرم بود گفته و هدايت گروهان را به ايشان سپرده و كلت منور و گلولهايش را هم به مجيد دادم تا بتوانند از آنها استفاده نمايند. بعد از اينكه نور منورها كم شده و گروهان به راه خود ادامه داد بصورت سينه خيز و كشان كشان خودرا تا جايي كه شني تانك زمين را كمي گود كرده بود رسانده و بخاطر اينكه از تيرهاي دشمن در امان بمانم بصورت درازكش در آنجا ماندم  در حاليكه مشغول دعا خواندن بودم يكي از بچه ها هم كه مجروح شده و خودش را به آنجا رساند در كنار من دراز كش شد وقتي كه حال او را پرسيدم متوجه شدم كه سجاد نوري پور است . حالا ديگر دو نفري براي پيروزي رزمندگان دعا مي كرديم كه يك نفر ديگر از رزمندگان كه او هم مجروح شده بود به جمع ما پيوست كه البته اورا نمي شناختيم خلاصه اينكه هرسه نفر در آنجا مانديم تا نزديكيهاي صبح توسط نيروهاي امدادگر به پشت جبهه منتقل شديم.

48. شب عمليات رمضان نزديكىهاى پاسگاه زيد بوديم . عمليات حدود بيست كيلومتر پياده روى داشت . بايد براى نماز از قبل وضو ميداشتيم چرا كه شايد مجبور مي شديم نماز را در حال حركت بخوانيم . خمپاره اى نزديك مان منفجر شد. همه در حال وضو گرفتن بوديم . تركشى خورد به سر يكی از بچه ها كه داشت مسح سر می کشید با خونسردی و لبخندی بر لب . خون از سرش جوشید و با آب وضوی صورتش آمیخت . اما خندههنوز روی صورتش بود

49. محور عملياتي پاسگاه زيد، تير ماه 1361، در عمليات رمضان و در گرماي شديد شلمچه، رزمنده‎اي پيكر پاك يك شهيد را در آغوش گرفته و براي انتقال به پشت جبهه مي برد.

50. مقطع عملیات رمضان در پاسگاه زید - تیر 1361جانباز محمدرضا قاسمی نراقی فرزند حسن مشهور به علی - جانباز محمد عضایی فرزند ابراهیم - جانباز اسماعیل حبیبی فرزند اکبر این عکس قبل از عملیات رمضان انداخته شده و ساعاتی بعد خمپاره 60 میلیمتری این جوانان شهر نراق را به خیل جانبازان پیوند می دهد .