Mobbing

1. Mobbing Proces, actoren, verklaringen, advies en preventie. Frank de Mink

2. Inhoud • Wat is…., en wat niet? • Verloop van het proces • Kenmerken dader en doelwit • Kenmerken omstanders, adviseurs • Mobbing op uw afdeling is anders • Verklaringen • Hulp = vraag naar grieven • Preventie? Mobbing: herkennen en erkennen

3. Wat is…., en wat niet… • vijandig, vernederend, intimiderend gedrag (verwarring met plagen op school) • gericht is op dezelfde persoon • het gebeurt vaak en gedurende lange tijd • de persoon die het doelwit is, kan zich niet verweren • de ‘dader’ heeft op één of andere manier meer macht dan het slachtoffer Mobbing: herkennen en erkennen

4. Mobbing in andere woorden • Machtsmisbruik, intimidatie, pesten • Psychisch geweld (bedreigen, intimideren, onder druk zetten) • Onderscheid mobbing (groep) en bullying • Ongewenste omgangsvormen Mobbing: herkennen en erkennen

5. Vormen van mobbing (Hubert) • Sociaal isoleren • Werken onaangenaam of onmogelijk maken • Bespotten • Roddelen • Dreigementen • Lichamelijk geweld • Seksuele intimidatie • Racisme, discriminatie Mobbing: herkennen en erkennen

6. Wat is mobbing niet? • Eenmalig conflict, botsing, ruzie • Afhankelijk van de bedoeling van de dader • Alles wat een ‘slachtoffer’ noemt als kwetsend • Stress, burn-out (dit zijn gevolgen) • Iets objectiefs (wel relationeel) • Makkelijk te herkennen, te erkennen • Zoals pesten op school Mobbing: herkennen en erkennen

7. Dilemma’s • Mobbing is niet strafbaar • Mobbing is niet juridisch te bewijzen • Indienen van klacht verstoort relatie • Wil je gelijk of geluk? • De juridische kosten (70.000?) • Blame the victim: “waar twee vechten..” • Just community hypothese: ontkenning.. • Hoe overtuig je, terwijl mobbing verborgen is Mobbing: herkennen en erkennen

8. 2. Proces van mobbing volgens doelwit • onenigheid, ruzie • intimidatie (nog niet herkend) • 1e confrontatie • dreigen, disciplinaire maatregelen • ontslagdreiging • ontslag: zonder / met uitkering • Bezwaarprocedure…twijfel… • Iets nieuws beginnen.. en vergeten…. of • Post-traumatische stress stoornissen… Mobbing: herkennen en erkennen

9. Conflict escalatie volgens Glasl Mobbing: herkennen en erkennen

10. Stadia van escalatie (Glasl) • Verharding: confrontatie v. standpunten • Debat, polemiek, polarisatie • Daden: gedrag ≠ woorden • Imago en coalitie vorming • Gezichtsverlies, morele beledingen • Bedreiging, aanvallen, toename stress • Beperkte vernietingsacties • Vernietiging van de vijand • Samen de afgrond in Mobbing: herkennen en erkennen

11. Stadia van conflicten en mobbing • Begin:je weet niet wat het is • Het is ernstiger dan je dacht • Je hebt voor het eerst een echt conflict • Nog erger, geen hulp, alleen, wanhoop • Het conflict heeft jou in de greep • Je kunt niet anders dan… • Had je maar nooit • De kosten zijn niet te overzien • Trauma’s laten sporen achter Mobbing: herkennen en erkennen

12. 3. De actoren: kenmerken • Dader (80% = manager) • Doelwit (vermijd het woord slachtoffer) • Omstanders • Adviseur / hulpverlener Mobbing: herkennen en erkennen

13. 3.1. Kenmerken daders • Uit op macht (machiavellisme) • Jaloers (overdreven vormen) • Narcisme (ziekelijke vorm) • Asperger (slim autisme) • Psychopaat (of sociopaat) Mobbing: herkennen en erkennen

14. 3.1.3. Narcisme • Weinig zelfvertrouwen • Egocentrisch • Narcistic supply • Overtreed grenzen • Wraakzuchtig • Onderdrukt angsten • Driftbuien Mobbing: herkennen en erkennen

15. Narcisme vervolg • Verdeel en heers • Wreedheid • ‘Voorraad’ van slachtoffers • Verslaafd • Geen echte belangstelling • Charmant, hartelijk, onschuldig • Spoor van ellende, promoveert verder • Nooit gepakt • Niet te verbeteren Mobbing: herkennen en erkennen

16. Wat doen daders? • Misbruik van macht • Doelwit belachelijk maken • Controleren, kritisch over bijzaken • Claimen de eer • Eigen regels • Steun organiseren Mobbing: herkennen en erkennen

17. Wat doen daders nog meer: • Taken afnemen + overladen • Onmogelijke doelen eisen • Doelwit begrenzen • Geruchten verspreiden • Redelijke verzoeken afwijzen • Promotie blokkeren Mobbing: herkennen en erkennen

18. 3.2. Kenmerken doelwit • Toegewijde werknemer • Onafhankelijk, goed in hun werk • Onvoldoende gesteund • Kunnen door mobbing sterk veranderen Mobbing: herkennen en erkennen

19. Waarom blijft het doelwit langer dan goed is? Ze denken dat niemand hen gelooft Bewijzen dat ze gelijk hebben Door de knieën gaan is zwakte Opstappen is een bevestiging m.a.w. patstelling!

20. Doelwit • Geïsoleerd • Niet begrepen, begrijpt zichzelf niet • Weet niets van intimidatie en mobbing • Niet gesteund, in de steek gelaten • Veroordeeld, en veroordeelt zichzelf Mobbing: herkennen en erkennen

21. Verwarring bij doelwit Taalverwarring: • juridisch • psychologisch • medisch • moreel • pragmatisch • existentieel Mobbing: herkennen en erkennen

22. 3.3. Omstanders • Herkennen de symptomen niet • Luisteren niet echt • Verkeerde adviezen • Worden moe van je, haken af • Geen held die wacht op het juiste moment • Solidair maar niet begrijpend • Machteloos, want ook onder druk • Moet verder: blame the victim Mobbing: herkennen en erkennen

23. Gevolgen voor omstanders • Hebben hier last van • Minder plezier, piekeren • Willen van baan te veranderen • Gezondheidsklachten • Meer verzuim: 5,3 dag • 15% van totaal Mobbing: herkennen en erkennen

24. 3.4. Adviseurs • Bij wie moet je zijn? • Spreken elkaar tegen • Stemmen niet onderling af • Hebben verschillende taal en belangen • Helpers of strijders • Weten ze genoeg van elkaar? • Voelen zich machteloos, zonder beleid Mobbing: herkennen en erkennen

25. Inhoud: Hoe ver zijn we • Wat is…., en wat niet? • Verloop van het proces • Kenmerken dader, doelwit • Omstanders, adviseurs • Mobbing op uw afdeling is anders • Verklaringen • Hulp = vraag naar grieven • Preventie Mobbing: herkennen en erkennen

26. 5. Onder academici: Professionele Intimidatie (PI) aan de universiteit = binnen de regels • Vals (doen) notuleren • Confidentieel, besloten • Incidenteel liegen • Scheppen van probleem dat er niet is • Wangedrag bestuurder = vergeeflijk • Niet nakomen verplichtingen • Bestuurder: “er zijn bezwaren tegen” + lijst van 25 Mobbing: herkennen en erkennen

27. 6. Oorzaken mobbing? Mobbing is mogelijk, dus is het er! Stress en frustratie door…of gevolg Slechte communicatie.. (altijd wel) Soort cultuur (tuurlijk) Kloof management - professionals Organisatorische veranderingen

28. 6. Verklaringen: Conflict waarom? Traditioneel: • tegenslag, ongeluk, misverstand, • of uitgelokt door een individu of groep: de schuldige. Systeemperspectief: Conflict vervult functies voor de organisaties en actoren handelen naar die functie, er zijn geen schuldigen of slachtoffers Mobbing: herkennen en erkennen

29. Positieve functies van conflicten • Onverenigbare taken zichtbaar maken • Mobiliseren van energie • Afrekenen met dreigende verloedering • Risico’s nemen • Orde brengen in de chaos Mobbing: herkennen en erkennen

30. 6. Oorzaken mobbing 2: Zes logica’s in strijd met elkaar Rationele: Wie is schuldige, wie is slachtoffer? Juridische: Is er bewijs? Zo niet, dan geen schuld. Ideologische: In het belang van de “zaak”, is alles geoorloofd

31. Zes logica’s • Morele: Is er uit opzet gehandeld en is men zich bewust van de draagwijdte van de daad? • Psychologische: Wat zijn de individuele mechanismen (zonder moreel oordeel) • Systemische: Wederzijdse beïnvloeding, interacties binnen het systeem als verklaringen. Mobbing: herkennen en erkennen

32. 6. Oorzaken mobbing 3: smoezen van de dader, van PenO, van het bestuur (=legitimering) Historie“altijd zo gedaan” Hiërarchie “dat is nu eenmaal aan mij opgedragen ” Sociale consensus “dat is democratie”, “niet meer geloofwaardig” Pragmatisch “de feiten spreken voor zich” Competenties “Daar heb ik geen verstand van” Territorium “ieder heeft zijn taak, daar heb ik niets mee te maken”

33. Grond van het recht “ik volg de regels” Defensieve legitimiteit “Er was niets met hem te beginnen, wat kon ik anders?” Psychologie“we doen wat we kunnen” “rekening houden met ieders karakter” Slachtoffer “ik kon er niets aan doen” Wederzijdsheid “oog om oog, tand om tand” UniversaliaRecht op verdediging, goed werkgeversschap

34. 6. Legitimering als verklaring • Misverstaan van de redenen / smoezen • Elkaars redenen niet kennen en niet accepteren • Geen gezamelijke taal beschikbaar • Geen forum of orgaan binnen de organisatie om die taal te ontwikkelen • Geen belang herkend in de organisatie voor het overbruggen van deze taalkloof Mobbing: herkennen en erkennen

35. 7. Advies: Grieven van het doelwit: Verliezen: vraag: wat heb je verloren, en waardoor?Geld, tijd, sociale relaties? Verminderd imago: Hoe kijken anderen naar je?geloofwaardigheid, imago, professionaliteit, sociale waardering Aantasting van waarden: Welke…vrijheid van meningsuiting, gelijke behandeling, respect, recht op privacy Aanvallen op loyaliteit: Wie steunen jeafbreuk aan ondersteunende personen en groepen Bedreiging van de identiteit: wat kun je, wie ben je? afbreuk aan de manier waarop betrokkene zichzelf definieert

36. Bedreiging van de toekomst: over 5 jaar? promotiemogelijkheden, functie, relationele ontwikkeling Belediging: wat heelt? Aanslag op eer en waardigheid Onrechtvaardigheid: En als het niet goed komt..Onbillijke behandeling van persoon t.a.z. van anderen Overschrijding: hoe erg, wat zit achter de regels?van impliciete en expliciete regels Vernedering: door wie vernederd? Nou en? Gedrag infantiliseert, iemand opzadelen met schaamte

37. 8. Op weg naar preventie • Taakgroepen Mobbingpreventie • Studeer op actoren, gevolgen, grieven • Laat lijsten maken met grensoverschrijdend gedrag per afdeling • Bedenkt vroege waarschuwing, signalering die veilig en geheim is • Vertrouwenspersonen (mediators) = deskundigheid per afdeling • Communiceert voornemen en kiest doelen en ijkpunten (bijeenkomsten, scholing) • Landelijk kwaliteitskenmerk: waardig werken Mobbing: herkennen en erkennen

38. Reacties? Vragen? Mobbing: herkennen en erkennen

39. Gevolgen van mobbing: Op sociaal gebied is dat onder andere sociale isolatie, stigmatisering en het vrijwillig ontslag nemen. Op sociaal psychologisch gebied betekent dat verlies van middelen met betrekking tot de handelingscompetentie. Op psychologisch gebied: gevoel van wanhoop, totale hulpeloosheid en grote angsten. Op psychosomatisch en psychiatrisch gebied kan het slachtoffer last krijgen van depressies, hyperactiviteit, dwangmatigheid psychosomatische ziektes wat uiteindelijk kan leiden tot zelfmoord. Mobbing: herkennen en erkennen

40. Gevolgen voor de gezondheid • Allereerst kunnen er zich bij de slachtoffers psychomatische klachten en stressver­schijnselen voordoen. • Daaronder vallen bijvoorbeeld maagklachten, slaapproblemen, neerslachtigheid, hartklachten, darmproblemen, reuma, storingen in de spijsvertering en aanvallen van astma. • Het slachtoffer kan zich passief of provocerend gedragen, getuigen van weinig zelfvertrouwen, lijden onder verslavingen, zelfmoordneigingen vertonen. • Gevolgen en intensiteit van de pesterijen zijn afhankelijk van het slachtoffer. Heeft hij een goede fysieke en psychische gezondheid, geniet hij sociale ondersteuning, dan zal hij er leren mee omgaan. Mobbing: herkennen en erkennen

41. Gevolgen van een paar dagen pesten, een half jaar pesten • De Nederlandse onderzoekster Adriënne Hubert heeft ontdekt dat een paar dagen van subtiele psychologische pesterijen kunnen volstaan om het slachtoffer letterlijk ziek te maken. Ze registreerde psychomatische klachten. • Na een half jaar lijden sommige slachtoffers aan post-traumatische stress-stoornis. Ze vertonen dezelfde ziekteverschijnselen als mensen die een oorlog, gijzeling, moord of verkrachting hebben meegemaakt. Dit kan leiden tot zekere verslavingen. • Na twee jaar vertrouwt het slachtoffer niemand meer. In Zweden berekende men dat 180 tot 270 van de 1800 zelfmoorden per jaar veroorzaakt worden door mobbing. Mobbing: herkennen en erkennen

42. Gevolgen voor pester en bedrijf • De pester laat zijn andere capaciteiten of vaardigheden onbenut of onderontwikkeld als hij actief gaat pesten. Als hij niet afgeremd wordt, blijft hij doorgaan en gaat hij ook anderen buiten het werk pesten. • Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat bedrijven maar weinig interesse tonen voor de problematiek. Dat komt doordat ze niet graag worden geassocieerd met het begrip pesten, want dat schaadt hun imago. • Bedrijfskunde-studenten aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam stelden vast dat het aantal fouten in de productie toeneemt en daardoor de productiekwaliteit afneemt. De flexibiliteit van de werknemers neemt ook af. Juist organisaties die het van de goodwill van hun werknemers moeten hebben, zullen hier op problemen stuiten. Mobbing: herkennen en erkennen

43. Verliezen • Van de Meer heeft het onder meer over de kosten (verzuim, minderprestaties, verloren tijd), groepsmentaliteit (imago), juridische processen, motivatie, produktkwaliteit, produktiviteit, verzuim. • Volgens Adriënne Hubert hebben ook de collega’s van het slachtoffer last van mobbing. Het gevolg is een verlies aan motivatie onder het personeel. Het slachtoffer zelf neemt uiteindelijk vaak ‘intern ontslag’. Mobbing kost ook geld aan de onderneming. Werknemers zijn minder gemotiveerd, maken sneller fouten. De gepeste is vaak ziek. • In Nederland werd berekend dat één pestgeval gemiddeld 32 500 euro per jaar kost, of in totaal zo’n 400 miljoen euro per jaar Mobbing: herkennen en erkennen

44. Cost of bullying to the employer • The bully is not fulfilling his or her duties and obligations but is consuming salary; the bully survives by stealing other people's work and the credit for it. • The bully is preventing other members of staff from fulfilling their duties; over time, staff will spend more and more time covering their backs and less and less time fulfilling their duties. • The bully is the main, but least recognised, cause of negative stress in the organisation. The divisive, disruptive and dysfunctional behaviour of a serial bully can spread throughout the organisation like a cancer. • Replacement cost: the cost of replacing one employee is at least £5,000 for advertising and basic recruitment costs plus an amount approximately equivalent to the employee's annual salary while that person gets to grips with the job, learns procedures, makes contacts, builds networks, etc. Some estimates put the induction and retraining cost at three times annual salary. Mobbing: herkennen en erkennen

45. Legal costs • Grievance procedures will cost the employer at least £1000 in staff time etc for each stage (usually three stages are involved) • Employment tribunals will cost in excess of £10,000 per stage and may cost up to £1,000,000 if sex or race discrimination is involved. Tribunals can occupy three stages: pre-hearing review, employment tribunal, appeal tribunal. • Employment tribunal proceedings may last several days but adjournments, delays and overruns may be spread over 1-2 years. The case of Yeboah v. London Borough of Hackney consumed 104 tribunal days - all at taxpayers' expense. • A County Court action (eg personal injury where the claim is up to £50,000) will cost at least £50,000 and usually takes at least 3 years for the case to be heard. • A High Court action (eg personal injury where the claim is over £50,000) will cost at least £100,000 and perhaps in excess of £1,000,000, and usually takes at least 5 years for the case to be heard. • An appeal to the House of Lords will also cost over £100,000 and usually takes at least two years for the case to be heard, perhaps longer. • A case which goes to Europe will cost over £1,000,000 and usually takes at least five years for the case to be heard, perhaps longer. • While legal action is in progress, everybody involved is being diverted from the job they were originally recruited to do. Mobbing: herkennen en erkennen

46. Court • A High Court action (eg personal injury where the claim is over £50,000) will cost at least £100,000 and perhaps in excess of £1,000,000, and usually takes at least 5 years for the case to be heard. • An appeal to the House of Lords will also cost over £100,000 and usually takes at least two years for the case to be heard, perhaps longer. • A case which goes to Europe will cost over £1,000,000 and usually takes at least five years for the case to be heard, perhaps longer. • While legal action is in progress, everybody involved is being diverted from the job they were originally recruited to do. Mobbing: herkennen en erkennen

47. Cost to the individual and family • For eighteen months I was tense, irritable, stressed, bewildered, repeatedly ill, and constantly fatigued; my poor wife and children bore the brunt and despite Herculean efforts on both sides our marriage eventually collapsed. I still feel extremely bitter that the cause of all this misery was a serial bully who, now that I'm out of the way, has sunk her claws into her next victim. Shortly after I left, her employer promoted her." • Loss of career and livelihood: most people who are bullied out of their job find themselves without job, without career, without health, without livelihood. Legal action is expensive, the law is inadequate, many solicitors do not know how to handle bullying cases (but may charge several thousands of pounds anyway). Frequently union representatives cannot or will not support a member. The bullied individual cannot get another job because of their health record (which may have included a year or two off work, plus impaired current health) and the fact they've taken their previous employer to tribunal (and are therefore seen as a troublemaker). The bully usually refuses to provide a reference, or provides a deliberately bad or indifferent one; this act alone is usually enough to prevent further employment, especially in the professions. Mobbing: herkennen en erkennen

48. Divorce and suicide • the UK has the highest divorce and single parent rates in Europe. Bullying at work places intolerable strain on the family and many marriages fail because the pressure is beyond even the strongest people's ability to cope. The partner and children are the unseen victims of bullying. • Suicide: at least 16 children kill themselves each year because they are being bullied at school and those in authority are failing in their duty of care. The number of adults killing themselves each year in which bullying is a contributory - or the main - factor is unknown. The main cause of death amongst 18-25-year-old males in the UK is suicide, often linked to lack of job prospects. Around 2500 UK males commit suicide each year; I estimate the number of adults killing themselves because of bullying is in three figures at least. Mobbing: herkennen en erkennen