ONG ÑOÁT

1. ONG ÑOÁT Bs. Phuøng Nguyeãn Theá Nguyeân BM Nhi - ÑHYD 1

2. MUÏC TIEÂU • Trình baøy ñaëc ñieåm caùc loaïi ong thöôøng gaëp ôû VN. • Trình baøy caùc trieäu chöùng laâm saøng vaø bieán chöùng khi bò ong ñoát. • Trình baøy caùch xöû trí treû bò ong ñoát.

3. Ngaønh chaân ñoát (arthropoda) Phaân ngaønh coù oáng khí (tracheata) Lôùp coân truøng (insecta) Phaân lôùp coân truøng coù caùnh (ptescota) Boä caùnh maøng (hymenoptera) kieán Ong 1. ÑAÏI CÖÔNG

4. 1. ÑAÏI CÖÔNG • Vespidae (loâng trôn): • Ong voø veõ (hornet) • Ong ñaát (wasp) • Apidae (loâng xuø): • Ong maät (honey bee) • Ong ngheä (bumble bee)

5. ONG MAÄT Ngoøi noïc coù ngaïnh, sau kho ñoát khoâng ruùt ra ñöôïc, ong cheát vaø chæ ñoát 1 laàn

6. ONG VOØ VEØ (vespa affinis)

7. ONG ÑAÁT (vespa nigrithorax)

8. Kim noïc 90% Chaát ñoäc ñöôïc ñöa vaøo trong 20 giaây ñaàu. Loûng trong suoát, pH acid.

9. ÑAÏI CÖÔNG

10. DÒCH TEÃ • Nam > nöõ. • Tuoåi > 5 do treû nghòch phaù toå ong (< 5 tuoåi bò ñoát thöôøng do ñi qua nôi ñang phaù toå ong). • Muøa heø.

11. 2.ÑOÄC TOÁ

12. ONG ÑOÁT Phan öùng dò öùng Taùc duïng ñoäc toá Toaøn thaân -Soác phaûn veä -Phaûn öùng phaûn veä Taïi choå -Phuø neà -Söng ñau Toaøn thaân Taïi choå -Ñau -Hoaïi töû Maùu Taùn huyeát Thaän Toån thöông teá baøo oáng thaän Gan Toån thöông teá baøo gan Thaàn kinh Roái loaïn tri giaùc. Yeáu lieät cô. Vieâm ña daây TK Cô Tieâu cô Tieåu Hemoglobine Hoaïi töû oáng thaän caáp Tieåu Myoglobine SUY THAÄN CAÁP 3.CÔ CHEÁ BEÄNH SINH

13. 4. LAÂM SAØNG Trieäu chöùng tuøy thuoäc vaøo: • Soá muõi ñoát. • Loaïi ong. • Vò trí ñoát. • Tình traïng söùc khoûe beänh nhaân. • Cô ñòa (dò öùng).

14. BIEÅU HIEÄN LAÂM SAØNG • Taïi choã: phuø neà, ñau, ngöùa; nhieãm truøng,hoaïi töû • Toaøn thaân: • Phaûn öùng phaûn veä: xaûy ra sôùm 10-20 phuùt sau chích  24 giôø. • Yeáu toá nguy cô: • Nam > nöõ. • Nhieàu muõi ñoát (> 20). • Tieàn söû dò öùng vôùi coân truøng. • Suy thaän caáp: thöôøng xaûy ra 3-5 ngaøy sau ñoát. • Hoaïi töû teá baøo gan. • Tieåu huyeát saéc toá. • ARDS: 24-48 giôø sau.

15. Laâm saøng

16. THIEÅU & VOÂ NIEÄU • Theå tích nöôùc tieåu bình thöôøng: 600 + 100 (n-1) ml • Theå tích nöôùc tieåu: • < 1 ml/kg/giôø & < 0,5 ml/kg/giôø. • < 20 ml/kg/ngaøy & < 10 ml/kg/ngaøy. • < 300 ml/m2 da/ngaøy & < 100 ml/kg/ngaøy.

17. 5. CAÄN LAÂM SAØNG • CTM: thieáu maùu (tieåu maùu, taùn huyeát, HOAËC ure huyeát taêng). • DIC. • Men gan taêng, bilirubin taêng. • Suy thaän (taêng creatinin, RLÑG, toan chuyeån hoaù). • CPK taêng (bình thöôøng 75-195 U/L). • TPTNT, Hb nieäu. • X-quang phoåi, ECG

18. 6. ÑIEÀU TRÒ • Ñieàu trò soác phaûn veä. • Ñieàu trò suy thaän, suy gan, suy hoâ haáp • Ñieàu trò nhieãm truøng

19. ÑIEÀU TRÒ • TAÏI HIEÄN TRÖÔØNG: • Laáy kim ñoát neáu coù: khoâng ñöôïc eùp tuùi noïc vì ñoäc toá seõ vaøo theâm • Röõa saïch veát ñoát baèng xaø boâng. • Ñaép laïnh ñeå giaûm ñau. • Chuyeån ñeán beänh vieän.

20. ÑIEÀU TRÒ PHAÛN ÖÙNG PHAÛN VEÄ

21. ÑIEÀU TRÒ: SOÁC PHAÛN VEÄ • Naèm ñaàu phaúng • Caáp cöùu ngöng thôû ngöng tim neáu coù • Adreùnaline 0,1% • Lieàu: 0,3-0.5 ml TB hay 0,01 mg/kg. • Coù theå laäp laïi moãi 5 phuùt neáu tình traïng khoâng khaù hôn • Khi coù vein 0,01mg/kg tieâm TM (adrenalin 1/10.000). • Coù theå duøng Adreùnaline TTM lieàu 0, 1-1g/Kg/ph neáu phaûi laëp laïi nhieàu laàn. • Pha soá mg adrenalin = 0,3 x p trong oáng tieâm 50 ml, lieàu 1 ml/giôø = 0,1 g/kg/ph • Ñaët ñöôøng truyeàn TM: sau lieàu adrenaline ñaàu tieân neáu BN khoâng ra soác: LR 20ml/kg/giôø TTM, neáu thaát baïi phaûi duøng Ñaïi phaân töû TTM.

22. ÑIEÀU TRÒ: SOÁC PHAÛN VEÄ • Thôû oxy neáu beänh nhi khoù thôû. • Neáu coù khoù thôû thanh quaûn: khí dung Adreùnaline 0,1% 2-5 ml, laëp laïi 30 phuùt. • Caùc thuoác khaùc: • Meùthylprednisolone 1-2 mg/kg TMC Hoaëc Hydrocortisone 5 mg/kg TM moãi 6 giôø • Diphenhydramine (Dimeron) 1 mg/kg TB moãi 6 giôø

23. ADREÙNALINE Lieàu : 0,01 mg/kg • Adreùnaline 1/1.000 : 0,01 ml = 0,01 mg/kg TB, TDD, TNKQ • Adreùnaline 1/10.000 : 0,1 ml = 0,01 mg/kg TM, TTX, TNKQ • Lieàu toái ña: 0,1-0,2 mg/kg.

24. ÑIEÀU TRÒ • Ñieàu trò suy thaän caáp: • Haïn cheá dòch: dònh = V nöôùc tieåu + 20-30 ml/kg (nöôùc maát voâ hình). • Ñieàu chænh roái loaïn ñieän giaûi: haï Na, taêng K maùu • Cheá ñoä aên: haïn cheá ñaïm (1-1,5 g/kg/ngaøy) • Chæ ñònh thaåm phaân, loïc thaän

25. ÑIEÀU TRÒ TAÊNG KALI MAÙU

26. Chæ ÑÒNH ñieàu trò thay theá thaän • Hoäi chöùng taùn huyeát ureâ huyeát cao: chaùn aên, buoàn noân, noân, roái loaïn tri giaùc, tieáng coï maøng ngoaøi tim. • Quaù taûi: OAP, suy tim, cao huyeát aùp, phuø nhanh nhieàu • Roái loaïn toan - kieàm, ñieän giaûi maø khoâng ñieàu chænh ñöôïc baèng noäi khoa.

27. Caùc bieän phaùp ñieàu trò thay theá thaän trong ong ñoát • Loïc maøng buïng. • Chaïy thaän ngaét quaõng. • Loïc maùu lieân tuïc

28. Loïc maøng buïng • Nhöôïc ñieãm: • Hieäu quaû chaäm. • Vieâm phuùc maïc cao. • Chöôùng buïng, toan maùu • Öu ñieãm: • Ñôn giaûn. • Chi phí thaáp. • Khoâng aûnh höôûng huyeát ñoäng

29. Chaïy thaän ngaét quaõng • Hieäu quaû nhanh: xöû trí phuø phoåi, taêng K+. • Khoù aùp duïng treû nhoû. • Aûnh höôûng huyeát ñoäng: 20-30% haï huyeát aùp. • Toán keùm • Khoù thöïc hieän hôn

30. Loïc maùu lieân tuïc • Ít aûnh höôûng treân huyeát ñoäng: aùp duïng ñöôïc khi coù soác. • Kieåm soaùt toát toan kieàm, ñieän giaûi. • Laáy ñöôïc caùc protein coù troïng löông trung bình vaø cao.

31. Chæ ñònh loïc maùu trong ong ñoát • Coù roái loaïn ít nhaát 2 cô quan: • Suy thaän. • Toån thöông gan. • Taùn huyeát hay roái loaïn ñoâng maùu. • Huyû cô • Roái loaïn tri giaùc. • Suy hoâ haáp

32. ÑIEÀU TRÒ • Ñieàu trò nhieãm truøng: • < 10 veát: cefa 1 uoáng. • > 10 veát, coù trieäu chöùng toaøn thaân: cef 1 tieâm. • Giaûm ñau: paracetamol.

33. DIEÃN TIEÁN 14 ngaøy 5 ngaøy 24 giôø Suy thaän caáp Soác phaûn veä Hoài phuïc Suy thaän caáp

34. 7. TIEÂN LÖÔÏNG TIEÂN LÖÔÏNG NAËNG KHI: • Loaïi ong: ong ñaát, voø veõ. • Tuoåi < 3 tuoåi. • Vuøng bò ñoát: ñaàu maët. • Soá veát ñoát  30 ñoát. • Soá veát ñoát/caân naëng  1.5 • Tieåu Hb nieäu. • Toån thöông gan, thaän. • CPK > 15.000 U/l • Toån thöông côù quan sôùm (< 5 ngaøy).