ULUSLARARASI HUKUK

1. ULUSLARARASI HUKUK VE DIŞ İLİŞKİLER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

2. CEZA İŞLERİNDE KARŞILIKLI ADLİ YARDIMLAŞMA VE AVRUPA KONSEYİ SÖZLEŞMELERİ

3. ADLİ YARDIMLAŞMA- MERKEZİ MAKAM • Ceza İşlerinde Karşılıklı Adli Yardım Avrupa Sözleşmesi’nin 15. maddesinde, kural olarak, adli yardım taleplerinin Adalet Bakanlıkları aracılığıyla gönderileceği hükmü yer almaktadır. Bu Sözleşme dahil olmak üzere, pek çok sözleşmede Bakanlığımız Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü (UHDİGM) adli yardım taleplerinin iletilmesinde merkezi makam olarak görev yapmaktadır. • Genel Müdürlüğümüzün (UHDİGM) adli yardımlaşmaya ilişkin görevleri “2992 sayılı Adalet Bakanlığının Teşkilât ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkındaki Kanun”un 13/A maddesinde düzenlenmiştir.

4. ADLİ YARDIMLAŞMA MEVZUATIMIZ • Karşılıklı adlî yardımlaşma konusunda Türk mevzuatında özel ve ayrıntılı bir düzenleme mevcut değildir. • Spesifik nitelikli böyle bir düzenleme olmayınca Türkiye adlî yardım taleplerini; taraf olunan anlaşmalar, iç hukukundaki genel esaslar ve karşılıklılık ilkesi temelinde yerine getirmektedir.

5. ADLİ YARDIMLAŞMA MEVZUATIMIZ • Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 90. maddesine göre; “Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası andlaşmalar kanun hükmündedir”. • Bu düzenleme uyarınca karşılıklı adlî yardımlaşma konusunda akdedilen çok taraflı ve ikili anlaşmalar kanun hükmünü taşımakta olup, iç mevzuatımızın bir parçası durumundadırlar. • İç hukukumuzdaki en önemli düzenleme, 01/03/2008 tarihli ve 69 Nolu Bakanlığımız Genelgesidir.

6. CEZA ALANINDA ADLİ YARDIMLAŞMA SÖZLEŞMELERİ • a)Ceza İşlerinde Karşılıklı Adlî Yardım Avrupa Sözleşmesi (CİKAYAS) (Avrupa Konseyi Sözleşme No. 30) • b)Ceza İşlerinde Karşılıklı Adlî Yardım Avrupa Sözleşmesine Ek Protokol (Avrupa Konseyi Sözleşme No. 99):

7. TEBLİGAT - Uluslararası sözleşmeler, yardım isteyen tarafın adlî makamlarınca yapılmış olan tebligat taleplerinin, yardım istenen tarafın kendi mevzuatında öngörülen şekillere uygun olarak yerine getirileceğini öngörmektedir. - “Ceza İşlerinde Karşılıklı Adlî Yardım Avrupa Sözleşmesi (CİKAYAS)”nin 7. maddesi tebligata ilişkin hüküm içermekte olup, diğer işlemler gibi tebligat talep eden devletin iç hukukuna göre yerine getirilecektir.

8. TEBLİGAT - Kendilerine ülkemizde veya ilgili yabancı devletlerde tebligat yapılacak Türk vatandaşı veya yabancı uyruklu şahıslar şüpheli, sanık, hükümlü, mağdur, müşteki, katılan, tanık ya da bilirkişi olabilir.  - Mevzuatımızda 7201 sayılı Tebligat Kanunu’nun25 ve 25/a maddeleri yabancı ülkelerdeki yabancı uyruklu şahıslara ve Türk vatandaşlarına yapılacak tebligat usulünü düzenlemektedir.

9. Yabancı Ülkede Yabancı Uyruklu Şahsa Tebligat • 1.Tebligat evrakı, muhatabın bulunduğu ülkeye göre tercüme ettirilir. • 2. Ayrıca tebliğ edilecek adlî belgeyi ve tebellüğ edecek yabancı uyruklu şahsın adı ve soyadı, uyrukluğu, yabancı ülkedeki açık adresi (orijinal yazılışıyla), onaylı kimlik belgesi veya pasaport örneğini içermelidir. • 3. 69 Nolu Genelgemizin EK-2 sayılı Tebligat Talep Örneği doldurulmalıdır.

10. Yabancı Ülkede Türk Vatandaşına Tebligat • 1. Yabancı ülkelerdeki Türk vatandaşlarına, Tebligat Kanununun 25/a maddesi uyarınca ilgili ülkelerdeki diplomatik temsilciliklerimiz ve konsolosluklarımız vasıtasıyla tebligat yapılması halinde, tebliğ işlemi sırasında yabancı adlî makamın müdahalesi olmayacağından tercümeye gerek yoktur.  • 2.Tebliğ edilecek adlî belge, tebellüğ edecek Türk vatandaşının adı ve soyadı, ilgili yabancı ülkedeki açık adresi (orijinal yazılışıyla), onaylı nüfus kayıt örneği ile birlikte Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğüne muhatap bir üst yazıyla iletilmelidir.

11. Yabancı Ülkede Türk Vatandaşına Tebligat • 3. İlgili yabancı ülkedeki T.C. Büyükelçiliği Konsolosluk Şubesi veya T.C. Başkonsolosluğu, tebliğ yapılacak vatandaşımıza 7201 sayılı Tebligat Kanunun 25/a maddesi kapsamında tebliğ işlemlerini, o devletin izin verdiği yöntemle gerçekleştirecektir. Tebliğ tarihinden itibaren (30) gün içinde Konsolosluğa başvurulmadığı takdirde, tebligat (30) günün hitamında yapılmış sayılacaktır. Muhatap, Konsolosluğa başvurduğu halde tebliğ evrakını almaktan kaçındığı takdirde, bu hususta düzenlenecek tutanak tarihinde tebliğ yapılmış sayılır. • 4. Ancak, 25/a maddesi uyarınca tebligatın yapılamaması veya adlî makamlarımızca doğrudan 25/1’inci maddesi uyarınca yabancı makamlar aracılığıyla tebligat yapılmasının talep edilmesi halinde, tebliğ istenen belgenin tercümesi ile birlikte gönderilmesi gerekmektedir.

12. CEZA İSTİNABE • (1) Uluslararası istinabe, bir devletin yetkili bir adlî makamının (istemde bulunulan devlet) diğer bir devletin (istemde bulunan devlet) adlî makamı adına yerine getirdiği işlemler bütünüdür. • (2) İstinabe taleplerini, yardım istenen taraf, kendi mevzuatında öngörülen şekillere uygun olarak yerine getirir. • (3) Cezaî konularda istinabe; • a) Şüpheli ve sanıkların ifadelerinin alınması veya sorgularının yapılması, • b) Mağdur, müşteki, katılan, tanık ve bilirkişilerin dinlenilmesi,

13. CEZA İSTİNABE • c) Bilgi ve kanıt temini ile banka kayıtları, muhasebe belgeleri, şirket dosyaları ve ticarî belgeler de dahil olmak üzere, ilgili belge ve kayıtların asıllarının veya tasdikli suretlerinin sağlanması, • d)Delil toplamak amacıyla kazançların, malvarlıklarının, araç-gerecin ya da diğer hususların belirlenmesi veya izlenmesi, • e) Delil amaçlı arama ve elkoyma, eşya ve yer incelemesi, • f) El koyma ve müsadereye dair yabancı mahkeme kararlarının infazı, • Amaçları ile talep edilebilir.

14. İSTİNABENİN REDDİ SEBEPLERİ • - İstinabe taleplerini, yardım istenen taraf, kendi mevzuatında öngörülen şekillere uygun olarak yerine getirir. • - Ceza İşlerinde Karşılıklı Adli Yardım Sözleşmesi’nin 2. maddesinde, istinabe taleplerinin red sebepleri yer almaktadır. • - Bu maddeye göre, kendisinden yardım talep edilen taraf, talebe konu suçu, siyasî suçlarla veya siyasî suçlara murtabit suçlarla veya malî suçlarla ilgili sayıyorsa veya kendisinden yardım talep edilen taraf, talebin yerine getirilmesini memleketinin egemenlik, güvenlik, kamu düzeni veya diğer öz çıkarlarına halel getirecek nitelikte görüyorsa adlî yardımlaşma talebini gerekçeli reddedebilir. Adlî yardım talebinin her türlü reddi gerekçeli olmalıdır.

15. Hazırlanacak adlî yardımlaşma talebinin içereceği bilgiler • - İstinabe talepnameleri, 69 Nolu Genelgemizin EK-3 sayılı örneğine göre düzenlenmelidir • - Talebi yapan makamın adı, • - Soruşturma veya kovuşturmanın konusu ve niteliği nedir? • - Uygulanacak yasa maddeleri, mevcutsa iddianame, • - İstenilen yardımın tanımı, gerekçesi ve talep eden tarafın uygulanmasını arzu edebileceği herhangi bir özel usûlün ayrıntıları, • - Mümkün olduğu ölçüde, ilgili kişinin kimliği, adresi ve uyrukluğu, - Delil, bilgi veya işlemlerin hangi amaçla talep edildiği, - Talepte yer alan tüm belgelerin tercümesi

16. YABANCI DEVLETLERİN İSTİNABE TALEPLERİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR • - İstinabe talepleri, talepte bulunulan devlet mevzuatına göre yerine getirilir. Yabancı adlî makamın istinabe talebi Türk mevzuatı hükümlerine göre yerine getirilecektir. • - Adlî yardım talepnamesinde, talebin yerine getirilmesinde özel bir usul uygulanması istenmekteyse, bu usul ancak Türk mevzuatı ile bağdaştığı oranda uygulanmalıdır. • - Uygulanması istenilen usul tamamen veya kısmen hukuk sistemimizle bağdaşmıyorsa, bu durum talepte bulunan yabancı adlî makamlara iletilmek üzere Bakanlığımıza bildirilmelidir.

17. YABANCI ADLİ MAKAMLARIN İSTİNABE İŞLEMLERİ SIRASINDA HAZIR BULUNMA TALEPLERİ • - Ceza İşlerinde Karşılıklı Adlî Yardım Avrupa Sözleşmesinde yabancı adlî makamların hazır bulunması talebinin kabulü için zorunluluk getirilmemiş olmakla birlikte, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin R(80) 8 sayılı Tavsiye Kararında, yabancı adlî makamların hazır bulunmaya izin verilmesi taleplerinin mümkün olduğunca olumlu karşılanması önerilmektedir. • - Burada amaç, özellikle örgütlü ve ekonomik suçlara ilişkin karmaşık soruşturmalarda, soruşturma dosyasındaki bilgilerin tümünün, olayın aydınlatılmasını sağlayacak tüm soruların adlî yardım talepnamesine gerektiği şekilde aktarılması her zaman mümkün bulunmadığından, hazır bulunmasına izin verilen yabancı adlî makam temsilcilerine, istinabe işlemini yerine getiren adlî makam aracılığıyla ek sorular yöneltilebilmesine imkân sağlamaktır. Ayrıca, hazır bulunan yabancı görevli bizzat kendisi delillerin güvenilirliği ve inandırıcılığı konusunda kanaat sahibi olabilecektir.

18. YABANCI ADLİ MAKAMLARIN İSTİNABE İŞLEMLERİ SIRASINDA HAZIR BULUNMA TALEPLERİ • - Adlî yardım talepnamesinde açıkça belirtmek kaydıyla, adlî yardım talebinde bulunan merciler veya ilgili kişiler (şüpheli, sanık, mağdur ve müşteki gibi) istinabe işleminin yerine getirilmesi sırasında hazır bulunmalarına izin verilmesini talep edebilirler. - Talepte bulunulan adlî mercilerin de bu izni vermeleri halinde, hazır bulunmaya imkân verecek şekilde belirleyecekleri istinabe işlemi tarihini talepte bulunan makama bildirmeleri gerekir. - Soruşturma aşamasında şüpheli vekilinin bazı işlemlerde hazır bulunması sorunu?

19. Hazır bulunma talebini de içeren bir istinabe talebi alındığında • a) Yabancı görevli ve kişilerin, istinabe işlemi sırasında hazır bulunmalarına izin verilmesi olanağından yararlanarak, kendileri tarafından doğrudan bilgi ve belge sağlamaları mümkün olmayıp, tüm işlemlerin yetkili makam ve görevlilerimizce yerine getirilmesi, • b) İstinabe evrakının ve yapılan işlemlere ilişkin tüm belgelerin bir örneğinin işlem sonunda Bakanlığımıza gönderilmesi.

20. Hazır bulunma talebini de içeren bir istinabe talebi alındığında • Yukarıda yazılı hususlar dikkate alınmak suretiyle aşağıda belirtilen prosedürün uygulanması yerinde olacaktır: • a) İfadelerine başvurulması istenilen kişi/kişilerin öncelikle gösterilen adreste olup olmadığının tespiti, söz konusu adreste bulunmaları halinde ve istinabe işlemi sırasında hazır bulunma istemine izin veriliyorsa, yabancı ülkeden geleceklere duyuru yapılıp bunların işlem sırasında hazır bulunmalarına olanak sağlayacak şekilde işlem tarihinin (istemde tarih konusunda bir öneri mevcut ise, bu hususta göz önünde bulundurularak) ve yerinin saptanması, • b) Adlî yardım istemi farklı yerlerdeki adlî makamlarımızı ilgilendiriyorsa, bu takdirde ilgili adlî makamlarımızın birbirleriyle temasa geçmek suretiyle, istinabe işlemleri için birbirine yakın ve makul tarih tayin etmeleri,

21. ARAMA VE EL KOYMA TALEPLERİ • Türkiye (CİKAYAS)ı imzalarken arama ve eşyanın zaptını kapsayan talepleri, Sözleşmenin 5’inci maddesinin 1’inci fıkrasının a, b, c bentlerinde yazılı aşağıdaki şartlara bağlamış olup yetkili adlî makamımız tarafından adlî yardım talebinin düzenlenmesinde ve yurt dışından gelen adlî yardım taleplerinin yerine getirilmesinde; • a) İstinabeyi gerektiren suçun hem yardım isteyen hem de yardım istenen tarafın kanunlarına göre cezalandırılabilir bir suç olması, • b) İstinabeyi gerektiren suçun, yardım istenen taraf ülkesinde, suçlunun geri verilmesine elverişli bir suç olması, • c) İstinabenin yerine getirilmesinin, yardım istenen tarafın kanunu ile bağdaşması, • Hususları dikkate alınmalıdır.

22. EL KOYMA VE MÜSADERE KARARLARININ İNFAZINA İLİŞKİN KARŞILIKLI ADLÎ YARDIM • - Yasadışı gelirlerin etkisizleştirilmesi alanında karşılıklı adlî yardımlaşma mekanizması kuran ve 1988 « Uyuşturucu ve Psikotrop Maddeler kaçakçılığına Karşı BM Sözleşmesi » (Viyana Sözleşmesi, konuya ilişkin uluslararası düzeyde ilk belge) • - Avrupa Konseyi 8 Kasım 1990 Strazburg « Suçtan Kaynaklanan Gelirlerin Aklanması, Araştırılması, Ele Geçirilmesi Ve El Konulmasına İlişkin Sözleşme (Strazburg Sözleşmesi) • - 2000 tarihli BM Sınıraşan Suçlarla Mücadele Sözleşmesi(Palermo Sözleşmesi) • - Yolsuzluğa Karşı BM Sözleşmesi (Merida Sözleşmesi) suç gelirlerine uluslararası elkoyma ve müsadere alanında çerçeve sözleşmeler olarak ortaya çıkmaktadır.

23. EL KOYMA VE MÜSADERE KARARLARININ İNFAZINA İLİŞKİN KARŞILIKLI ADLÎ YARDIM - Elkoyma talepleri özellikle büyük miktarda malvarlıklarına ilişkin olduğundan ve mülkiyet hakkına kısıtlama da getirdiğinden uygulamada sorun olmaktadır. - CİKAYAS 20. maddesi, masrafların karşılanmasına ilişkin hüküm yer almakta olup, olağanüstü masraflara ilişkin hüküm yer almamaktadır. - Bu nedenle, el koyma talebinin uygulanması olağanüstü masraflara yol açacaksa bu masraflar talep uygulanmadan karşı taraftan talep edilebilir. (Örneğin SASMUS m.18/20) - Ayrıca, CMK’nın 141. maddesi uyarınca el koyma taleplerine ilişkin tazminat taleplerine karşı, yardım talep eden devletten teminat istenebileceği değerlendirilmektedir.

24. EL KOYMA VE MÜSADERE KARARLARININ İNFAZINA İLİŞKİN KARŞILIKLI ADLÎ YARDIM • - Ülkemizdeki davalarda yurtdışındaki malvarlıklarının tespiti ile elkoyma, müsadere ve iadelerinin sağlanması için anılan sözleşmelerin sağladığı imkanların çok iyi bilinmesi ve uygulanması gerekmektedir. • - Anılan sözleşmelerin elkoyma ve müsadere alanında uluslararası adli işbirliğine ilişkin mekanizmaları genelde benzer bazıları mücadeleyi hedeflediği suç tipleri ve hazırlanış tarihlerine bağlı olarak ek hükümler içermektedir.

25. YABANCI UYRUKLU ŞAHISLARIN DOĞUM VE SABIKA KAYITLARI İLE ADRESLERİNİN TESPİTİ • ÖNEMLİ: AB ülkeleri (Almanya, Hollanda, Bulgaristan gibi) kendi vatandaşlarının doğum, sabıka kaydı ve adres tespiti taleplerinin istinabe talebi şeklinde kendilerine iletilmesini istemektedirler. • 69 Nolu Genelgemize göre; (1) Ülkemizde suç işleyen ve şüpheli veya sanık sıfatı taşıyan yabancı uyruklu kişilerle, açılan kamu davalarında mağdur, müşteki veya tanık konumundaki yabancı uyruklu diğer kişilerin nüfus-sabıka kayıtlarının teminine ve adreslerinin tespitine ilişkin olarak adlî mercilerimizce yapılan talepler, • Uluslararası Kriminal Polis Teşkilâtı (INTERPOL) Ana Sözleşmesi’nin 2’nci maddesi ile “Ceza İşlerinde Karşılıklı Adlî Yardım Avrupa Sözleşmesi”nin 15’inci maddesi 5’inci bendi çerçevesinde İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü İnterpol Daire Başkanlığı tarafından • yerine getirilmektedir.

26. YABANCI UYRUKLU ŞAHISLARIN DOĞUM VE SABIKA KAYITLARI İLE ADRESLERİNİN TESPİTİ • Doğum ve sabıka kayıtlarının temini için İNTERPOL’e üye Devletler vatandaşlarının; • a)sanığın adı, soyadı, ana ve baba adı, tespit edilebilen açık adresi orijinal yazılış şekliyle yazılıp, atılı suç belirtilmek ve sanığın pasaport veya benzeri kimliğinin fotokopisi,fotoğraf ve parmak izi formu eklenmek suretiyle doğrudan Emniyet Genel Müdürlüğü İnterpol Daire Başkanlığı’ndan • b) Adreslerinin tespiti için ise; yukarıda sayılan bilgi ve belgelerle doğrudan ve birim adı belirtilmeksizin Emniyet Genel Müdürlüğü’nden, • İstemde bulunulması gerekmektedir.

27. YABANCI UYRUKLU ŞAHISLARIN DOĞUM VE SABIKA KAYITLARI İLE ADRESLERİNİN TESPİTİ - 69 Nolu Genelgemize göre, düzenlenecek istinabe evrakı ile, İNTERPOL’e üye olmayan ülkeler ile Filistin, Somali, Pakistan, Bangladeş, Irak, Hindistan, Nijerya, Afganistan ve Güney Afrika’ya yönelik taleplerin ise diplomatik kanaldan temin edilmek üzere Bakanlığımıza iletilmesi gerekmektedir. • - Irak uyruklular için talebe konu kişilerin kimlik fotokopisinin, nüfusa kayıtlı olduğu yer adının ve sayfa ve sicil no’larının, parmak izleri ve kendi el yazıları ile ülkelerindeki adreslerinin, akrabalarının adres ve telefon numaraları bilgilerinin, • - Afganistan uyruklular için tam doğum tarihi (gün/ay/yıl olarak), pasaport numaraları, pasaportun verildiği yer, nüfusa kayıtlı olduğu il, ilçe, köy ve büyükbaba (baba tarafından) isimlerinin,

28. YABANCI UYRUKLU ŞAHISLARIN DOĞUM VE SABIKA KAYITLARI İLE ADRESLERİNİN TESPİTİ - Filistin, Pakistan, Bangladeş Nepal, Lübnan gibi ülkelerde Irak ve Afganistan’ın istediği belgelerin benzerlerini aramaktadır. - Somali’de devlet otoritesi sağlanamadığından herhangi bir istinabe işlemi yapılamamaktadır.

29. Yurda giriş çıkış kayıtlarına ilişkin bilgi temini • İçişleri Bakanlığının 09/03/2005 tarih ve 2005/26 sayılı Genelgesinde belirtildiği üzere, adlî makamlarımızın, Türk ya da yabancı uyruklu şahısların yurda giriş veya çıkışlarına ilişkin bilgileri Emniyet Genel Müdürlüğünden değil, bu tür veriler Valilikler bünyesinde mevcut bilgi işletim sistemlerine de işlendiğinden, zaman kaybının önlenmesi ve gereksiz yazışmaya meydan verilmemesi amacıyla, adlî makamın bulunduğu yer Valiliğinden (Emniyet Müdürlüğünden) talep etmesi gerekmektedir

30. Yurda giriş çıkış tahdit kayıtlarının konulması veya kaldırılmasına dair Mahkeme kararlarının bildirilmesi • 5682 Sayılı Pasaport Kanunu’nun 7 ve 22’nci maddelerinin uygulanması ile ilgili olarak, yakalama emirleri ve tahdit konulması veya kaldırılmasına ilişkin bilgilerin zamanında ve eksiksiz şekilde İl Emniyet Müdürlüklerine iletilmesine ve evvelce haklarında eksik bilgi verilen şahıslarla ilgili ayrıntılı bilgilerin İl Emniyet Müdürlüklerine ayrıca duyurulmasına vatandaşların mağdur olmamaları açısından dikkat edilmelidir.

31. Ceza İşlerinde Karşılıklı Adlî Yardım Avrupa Sözleşmesinde (CİKAYAS) Düzenlenen Diğer Hususlar • 21. madde, akit devletlerin, kendi yürüttükleri soruşturma veya kovuşturmaları diğer devlete ihbar edebileceklerini, yani suç ihbarında bulunabileceklerini hükme bağlamıştır. Sözleşmenin Açıklayıcı Raporunda da hüküm bulunmadığından, ihbarda bulunan devletin tüm belgeleri tercümesi ile göndermesi zorunlu değildir. • Bu madde, özellikle talepte bulunan ülke içerisinde suç işleyen bir kişinin talepte bulunulan ülkenin sınırları içerisinde iltica ettiği ve iade edilemeyeceği hallerde uygulanır.

32. CEZA İSTİNABE VE TEBLİGAT EVRAKINA İLİŞKİN OLARAK,UYGULAMADA SIKLIKLA KARŞILAŞILAN BAZI OLUMSUZLUKLAR • -Evrakın Türkçesi gönderilmemektedir. • -KKTC, İran ve Suriye gibi ülkelere talimat evrakı gönderilirken Ceza İşlerinde Karşılıklı Adli Yardım Avrupa Sözleşmesine atıf yapılmamalıdır. • -Gönderilmesi düşünülen Türkçe evrakın tümünün tercümesi iletilmemektedir. • -Evraklar bazen yabancı ülkelerin kabul etmediği dillere çevrilmektedir. • -Türk vatandaşları için yapılan tebligatlarda tercümeye gerek bulunmamaktadır. • -İstinabe talebi yabancı ülkelere gönderildikten sonra adli makamlarımızca talebin akıbeti sorulmamaktadır. • -Talepnamelerin Genelge eki örneğe biçim ve içerik yönünden uygun olmaması, çoğu kere suçun türü ve dayanağı kanun hükümleriyle yetinilerek maddi olayın detaylandırılmaması, • -Genelgeye uygun olmadığı gerekçesiyle iade edilen adli yardımlaşma evrakının, belirtilen eksiklikler giderilmeden yeniden gönderilmesi,

33. CEZA İSTİNABE VE TEBLİGAT EVRAKINA İLİŞKİN OLARAK,UYGULAMADA SIKLIKLA KARŞILAŞILAN BAZI OLUMSUZLUKLAR • -Bakanlığımızca işleme alınarak ilgili yabancı ülke yetkili adli makamına sunulmak üzere iletilen adli yardımlaşma evrakının, akıbeti sorulabilecekken tekrar gönderilmesi, • -Yabancı ülke adli makamlarınca daha önce yanıtlandığı halde, aynı soruşturma/kovuşturma kapsamında ve aynı konuda gerekçe gösterilmeksizin yeniden adli yardımlaşma talebinde bulunulması, • -Yaptığı tercümenin yetersizliği saptanan tercümana iş verilmeye devam edilmesi, - Özellikle büyük illerdeki savcılıklara gönderilen yabancı adli yardımlaşma taleplerinin gecikmeli ve bazen eksik olarak ikmal edilmesi, tekitlere geç cevap verilmesi, - K.K.T.C.’ye, Bakanlığımız aracı kılınmaksızın doğrudan adli yardımlaşma evrakı gönderilmesi,

34. CEZA İSTİNABE VE TEBLİGAT EVRAKINA İLİŞKİN OLARAK,UYGULAMADA SIKLIKLA KARŞILAŞILAN BAZI OLUMSUZLUKLAR • - Başka bir yer savcılığı ile ilgili olduğu değerlendirilen yabancı ülke adli yardımlaşma taleplerinin, buraya gönderilmesi mümkünken Bakanlığımıza iade edilmesi, • - İstinabede hazır bulunma talebinin ayrıca değerlendirilmemesi ve talebe ilişkin kararın Bakanlığımıza bildirilmemesi, • - İstinabede hazır bulunma konusunda, Bakanlığımızın bilgisi dışında yabancı görevlilerle muhatap olunması ve gelişmelerden Bakanlığımıza bilgi verilmemesi, (Bazen ilgili devletten gelen bir yazı üzerine durumdan haberdar olunabilmektedir.) • - Herhangi bir kimlik belgesi bulunmayan ve ceza yargılaması süjesi olabilecek yabancı uyruklu kişilerin şahsi bilgileri ile fiziksel niteliklerinin yeterli şekilde tespit edilmemesi, • - İvedi mahiyetteki yabancı ölüm bildirimlerinin, gecikmeli ve bazen zorunlu evraklardan yoksun olarak yapılması,

35. CEZA İSTİNABE VE TEBLİGAT EVRAKINA İLİŞKİN OLARAK,UYGULAMADA SIKLIKLA KARŞILAŞILAN BAZI OLUMSUZLUKLAR • - Yine yabancı ölüm bildirimi yapılan durumlarda, daha sonra temin edilen kesin ölüm sebebini gösterir tıbbi raporların ayrıca iletilmemesi, • - Adli yardımlaşma talebi düzenlenmesini gerektiren hususların, Bakanlığımızdan veya aracılığımızla istenilmesi, - İçeriğinin İngilizce, Fransızca veya Almanca olmaması nedeniyle gereğinin yerine getirilip getirilmediği konusunda bir belirtme yapılmaksızın mahalline iletilen adli yardımlaşma evrakı cevabının, tercüme ettirilmeksizin, talebin yerine getirilip getirilmediğinin bildirilmesi için Bakanlığımıza tekrar gönderilmesi. (Bakanlığımız bünyesinde bir tercüme bürosu bulunmamaktadır.) • - Tebliği istenen kararların, mühürlü ve hâkim/savcı imzalı olması gerekirken yazı işleri müdürü veya zabıt katibi imzası ile ya da bunlar da bulunmaksızın yalnızca fotokopilerinin gönderilmesi.

36. CEZA İŞLERİNDE KARŞILIKLI ADLİ YARDIM AVRUPA SÖZLEŞMESİNE EK 2. PROTOKOL - Ceza İşlerinde Karşılıklı Adli Yardım Avrupa Sözleşmesi’ne Ek 2. Protokol’e Ülkemiz taraf değildir. Ancak bu Protokol çok önemli adli yardımlaşma hükümleri içermektedir. - Sözleşmenin 4. maddesi ile adli yardım taleplerinin, bir merkezi makama ihtiyaç duyulmadan, adli makamlar arasında doğrudan gönderilmesi (direct transmission) kabul edilmektedir.

37. CEZA İŞLERİNDE KARŞILIKLI ADLİ YARDIM SÖZLEŞMESİNE EK 2. PROTOKOL • -Sözleşmenin 9. maddesi ile video-konferans, 10. maddesi ile tele-konferans yoluyla tanık, sanık ve mağdurların dinlenebilme imkanı getirilmiştir. - İç hukukumuzda Ceza Muhakemesi Kanununun (CMK) 180/5 ve 196/4 maddeleri ile video-konferans yolu ile sanık, tanık ve bilirkişilerin dinlenmesi kabul edilmiştir. Ancak tele-konferans yolu ile dinleme hukukumuzda öngörülmemiştir. - CMK-180. maddesi video konferans yöntemine ilişkin bir yönetmelik hazırlanmasına atıf yapmıştır.

38. CEZA İŞLERİNDE KARŞILIKLI ADLİ YARDIM SÖZLEŞMESİNE EK 2. PROTOKOL - Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığınca video konferans yöntemine ilişkin altyapı çok büyük oranda tamamlanmış olup, yönetmelik hazırlanmasına ilişkin çalışmalar devam etmektedir. Ülkemizde bazı önemli davalarda bu sistem başarıyla uygulanmıştır. Ancak, şu ana kadar yurtdışından gelen istinabe taleplerine, gerek yönetmeliğin hazır olmaması gerekse tekniğin yaygın uygulanmaması nedeniyle olumlu cevap verilememiştir. • - Video konferans yönteminde, geniş coğrafyaya sahip Ülkemizde, her adliyenin simultane tercüman temin etmesinin sorun oluşturabileceğini düşünmekteyiz.

39. CEZA İŞLERİNDE KARŞILIKLI ADLİ YARDIM SÖZLEŞMESİNE EK 2. PROTOKOL • - Sözleşmenin 15 ve 16. maddesi ile, herhangi bir taraf adli makamlarına usuli belgeler ile mahkeme karar orijinallerini, gönderilen şahsın bildiği farz edilen dildeki özet çevirisi ile birlikte şahsa doğrudan posta yoluyla gönderebilme imkanı getirmiştir. Bu maddenin uygulamada vatandaşların hak kaybına yol açabileceği ve bölgesel dil problemlerine yol açabileceği düşünülmektedir.

40. CEZA İŞLERİNDE KARŞILIKLI ADLİ YARDIM SÖZLEŞMESİNE EK 2. PROTOKOL - Sözleşmenin, “Sınır ötesi takipler” başlıklı 17. maddesi, bir suçu işlediği kuvvetle muhtemel olan bir kişinin takibinin, diğer Taraf Ülkesinde devam edilmesini öngörmekte ve diğer Akit Tarafa, daha önceden gönderilmiş olan talepname sonucunda silahla sınır ötesi takip yapma yetkisi vermektedir. Sözleşmeye göre, takiple görevli kişiler takibin yapıldığı ülkenin iç mevzuatına ve yerel yetkililerin direktiflerine uymak zorundadır.(17-3 a) Bu görevliler takip edilen kişiyi durduramaz, sorgulayamaz, tutuklayamaz. • - Başka bir ülkenin adli kolluğunun Ülkemizde faaliyet göstermesinin CMK ve kolluk mevzuatı açısından değerlendirilmesi gerekmektedir. Ayrıca, Ceza hukukunda mülkilik ilkesi bulunması ve CMK 157 ve devamı maddelerinde hazırlık soruşturması Cumhuriyet Savcısının talimatı doğrultusunda yürütülmesi nedeniyle bu Sözleşme onaylandığı takdirde CMK’da gerekli değişikliklerinde yapılması gerekmektedir.

41. CEZA İŞLERİNDE KARŞILIKLI ADLİ YARDIM SÖZLEŞMESİNE EK 2. PROTOKOL • - Örneğin Belçika sınır ötesi takibi sadece terörizm, silah kaçakçılığı, uyuşturucu ticareti, insan kaçakçılığı ve pedofili suçları için kabul edebileceğini ayrıca bu metodun sadece Belçika yetkili görevlileri tarafından gerçekleştirilebileceğine dair çekince koymuştur. • - Sözleşmenin 18. maddesi ile “kontrollü teslimat” düzenlenmiştir. Hukukumuzda kontrollü teslimat, 4208 sayılı Karaparanın Aklanmasının Önlenmesine Dair Kanunun 10. maddesi ve “Kontrollü Teslimat Uygulaması Esas ve Usulleri Hakkında Yönetmelik” hükümlerindedüzenlenmiştir ve halen adli yardım taleplerinin yerine getirilmesinde kullanılan yöntemlerden birisidir. Kanun ve Yönetmelik, Ankara Cumhuriyet Başsavcılığını yetkili ve görevli kılmıştır.

42. CEZA İŞLERİNDE KARŞILIKLI ADLİ YARDIM SÖZLEŞMESİNE EK 2. PROTOKOL • - Sözleşmenin 20. maddesi ile ortak soruşturma timlerini düzenlemektedir. Bu maddede, ortak soruşturmaya katılan görevlilerin soruşturmanın yürütüldüğü ülkenin hukukuna uygun şekilde bazı soruşturma tedbirlerini uygulamakla görevlendirilebileceğinin kabul edildiği görülmüştür. • - Soruşturma timi soruşturmanın yapıldığı taraf ülkenin hukukuna uygun bir biçimde operasyonlarını gerçekleştirecektir. • - Soruşturma timleri tarafların yapacağı bir anlaşma,mutabakat ile oluşturulacaktır. Bu mutabakatta yetkiler, hedefler ve kapsam belirlenecektir. Tim lideri soruşturmanın yapılacak olduğu ülkenin temsilcisi olacak ve ulusal hukukun kendisine tanıdığı yetki içinde hareket edecektir.

43. CEZA İŞLERİNDE KARŞILIKLI ADLİ YARDIM SÖZLEŞMESİNE EK 2. PROTOKOL • - Tim içinde yer alan misafir taraf görevlileri tim başkanının liderliğinde ve anlaşmada belirlenen yetkileri çerçevesinde görevlerini yerine getirecektir. • - Misafir görevliler soruşturmaya ilişkin önlemler uygulanırken hazır bulunabilirler ancak tim lideri ülkesinin hukukuna uygun olarak aksine karar verebilir. Tim lideri ülkesinin hukukuna uygun olarak bazı görevleri misafir görevlilere devredebilir. Elde edilen deliller belli şartlara bağlı olarak kullanılabilir. Sadece araştırılan suç için kullanılabilir, diğer suçlar için kullanmak delilin elde edildiği yer tarafın rızasına bağlıdır.

44. SONUÇLAR VE ÖNERİLER -İç hukukumuzda adli yardımlaşma kanununun bulunmaması nedeniyle, uluslararası adli yardımlaşma anlaşmaları iç hukukumuza uygun şekilde aktarılamamaktadır. - Ceza İşlerinde Karşılıklı Adli Yardım Avrupa Sözleşmesi, hükümleri itibariyle çok yetersiz hale gelmiştir. Konsey, Suçluların İadesine Dair Avrupa Sözleşmesinin revizyonu çalışmalarını tamamlamış olup, aynı çalışmayı bu Sözleşmede de yapması gerekmektedir.

45. SONUÇLAR VE ÖNERİLER - Bulgaristan bir AB Projesi kapsamında 100 savcısını 6 günlük eğitimlerle adli yardımlaşma konusunda eğitime tabi tutmuş olup, benzer bir eğitime, öncelikle adli yardım taleplerinin yoğun olarak iletildiği yerlerden başlamak üzere, ihtiyaç duyulduğu düşünülmektedir. - Bu konuda, AB Genel Müdürlüğümüzün yurt içinde adli yardımlaşma irtibat savcıları eğitimine ilişkin bir AB Projesi hazırlama çalışması devam etmektedir.

46. SONUÇLAR VE ÖNERİLER - Ayrıca, yargı mercilerinin yazışmalarını büyük oranda kalem personeli şekillendirdiğinden, benzer bir eğitimin kalem personeline verilmesi çok yararlı olacaktır. - Adli yardım taleplerine ilişkin sorunlarda, 0 312 218 78 08 nolu telefondan dosyanın hakimi öğrenilmek suretiyle irtibata geçmek mümkün olmaktadır.