MOBILNE RADIOKOMUNIKACIJE

1. MOBILNE RADIOKOMUNIKACIJE MEHANIZMI PROSTIRANJA SIGNALA U MOBILNOM RADIO KANALU

2. MEHANIZMI PROSTIRANJA SIGNALA U MOBILNOM RADIO KANALU • Osnovni mehanizmi prostiranja signala u mobilnom radio kanalu su:  Refleksija  Difrakcija  Rasijanje • Prostiranje radio signala u realnim uslovima podrazumijeva sva tri mehanizma, a koji će od njih biti dominantan, zavisi od dužine veze

3. MEHANIZMI PROSTIRANJA SIGNALA U MOBILNOM RADIO KANALU

4. PROSTIRANJE U SLOBODNOM PROSTORU PtGt – efektivna izotropna izračena snaga (EIRP)

5. PROSTIRANJE U SLOBODNOM PROSTORU • Snaga primljenog signala (Pr) opada sa kvadratom rastojanja (d) između predajnika i prijemnika (Friis-ova formula) Pt – emitovana snaga Gt i Gr – dobitak predajne i prijemne antene, respektivno λ – radna talasna dužina L ≥ 1 – faktor koji predstavlja hardverske gubitke u sistemu koji nemaju veze sa propagacionim gubicima

6. GUBITAK U SLOBODNOM PROSTORU (Gr=Gt=1) f u [MHz], d u [km]

7. Gubitak u slobodnom prostoru u zavisnosti od rastojanja i radne frekvencije

8. ZONA DALEKOG ZRAČENJA • Zona dalekog zračenja, ili Fraunhofer-ova zona, određena je Fraunhofer-ovim rastojanjem df. Ovaj parametar zavisi od najveće linearne dimenzije predajne antene D i radne talasne dužine λ , df >> D, df >> λ Za d < df ne važi Friis-ova formula.

9. OPŠTA RELACIJA ZA SNAGU PRIMLJENOG SIGNALA • Mjerenja sprovedena na konkretnim sistemima i u realnim uslovima pokazuju da snaga primljenog signala zavisi od rastojanja po zakonu v – koeficijant slabljenja koji zavisi od okruženja i karakteristika sredine (2 ≤ v ≤ 6) • Opšta jednačina za snagu primljenog signala dref – referentno rastojanje

10. Snaga primljenog signala u zavisnosti od rastojanja i parametra ν

11. RADIO HORIZONT re ≈ 6 370 km (poluprečnik Zemlje)

12. EKVIVALENTNI POLUPREČNIK ZEMLJE uzima se k = 4/3 a = 8 493 km

13. RASTOJANJE DO RADIO HORIZONTA • Pretpostavljajući da je površina Zemlje glatka, rastojanje do radio horizonta može se izraziti sljedećom jednačinom: odnosno • Uticaj zakrivljenosti Zemlje neće doći do izražaja ako je: dLst i dLsr – rastojanje do radio horizonta gledano sa strane predajne i prijemne antene, respektivno

14. RASTOJANJE DO RADIO HORIZONTA • U stvarnosti, rastojanje do radio horizonta je manje zbog profila terena i raznih objekata koji površinu Zemlje čine neravnom. Što je područje brdovitije i sa više visokih objekata, veća je vjerovatnoća da radio horizont bude zatvoreniji. • Uzimajući u obzir nepravilnost terena, rastojanje do radio horizonta u realnom slučaju može se izračunati pomoću empirijske formule: Δh – "parametar nepravilnosti terena"

15. Parametar nepravilnosti terena

16. EFEKTIVNA VISINA ANTENE • Ako sa hgi označimo strukturnu visinu antene (rastojanje od tla do vrha antene), tada efektivnu visinu antene hei možemo definisati kao:

17. EFEKTIVNA VISINA ANTENEMOBILNE JEDINICE • Ako je antena postavljena na slučajno izabranoj lokaciji (što je slučaj kod antene mobilne jedinice), onda je prosječna nadmorska visina terena na lokaciji antene jednaka referentnom nivou. U tom slučaju je efektivna visina antene jednaka strukturnoj visini, . hei=hgi

18. EFEKTIVNA VISINA ANTENEBAZNE STANICE • Ako je antena postavljena na pažljivo izabranoj lokaciji (što je slučaj kod antene bazne stanice), razvijena je sljedeća empirijska formula za određivanje efektivne visine antene: , za hgi ≤ 5 , za hgi > 5 m Uzima se c=4 za pažljivo odabranu lokaciju antene, i c=9 za veoma pažljivo odabranu lokaciju

19. Efektivna visina antene u funkciji njene strukturne visine

20. Rastojanje do radio horizonta u funkciji strukturne visine antene

21. PROSTIRANJE IZNAD RAVNE POVRŠINE ZEMLJE • Model prostiranja iznad ravne, djelimično provodne površine Zemlje, predstavlja dobar model za predikciju snage primljenog signala u LOS regionu. Analiza uključuje direktni, reflektovani i površinski talas (Bullington-ov princip). Relacija koja povezuje emitovanu i primljenu snagu je: P0 – očekivana snaga pri prostoranju u slobodnom prostoru R – kompleksni koeficijent refleksije A – koeficijent apsorpcije površinskog talasa Δ – fazna razlika direktnog i reflektovanog talasa

22. PROSTIRANJE IZNAD RAVNE POVRŠINE ZEMLJE • Na VHF i UHF opsegu možemo zanemariti površinski talas, tako da se model svodi na direktni i reflektovani talas

23. PROSTIRANJE IZNAD RAVNE POVRŠINE ZEMLJE • Relacija koja povezuje emitovanu i primljenu snagu u ovom uprošćenom slučaju je: • Koeficijent refleksije R zavisi od upadnog ugla ψ, polarizacije talasa i karakteristika zemljišta na kome se dešava refleksija

24. PROSTIRANJE IZNAD RAVNE POVRŠINE ZEMLJE • Razlika između dužina putanja direktnog i reflektovanog talasa: • Ova razlika dužina putanja prouzrokuje sljedeću faznu razliku: • Za frekvencije iz UHF opsega i za male upadne uglove (ψ≈ 0) R ≈ -1 tako da se primljena snaga može izraziti kao:

25. Dobitak pri LOS prostiranju iznad ravne površine Zemlje

26. Dobitak pri LOS prostiranju iznad ravne površine Zemlje • Prethodna slika pokazuje da LOS prostiranje iznad ravne površine Zemlje rezultira:  maksimalnim dobitkom od 6 dB u odnosu na prostiranje u slobodnom prostoru, u slučaju kada je Δ/2 neparan umnožak od π/2  poništenjem, u slučaju kada je Δ/2 umnožak od π Za ostale vrijednosti fazne razlike dobitak se kreće od 0 do 4 puta, što zavisi od efektivne visine predajne i prijemne antene i rastojanja između njih

27. PROSTIRANJE IZNAD RAVNE POVRŠINE ZEMLJE • Uvrštavajući izraz za P0, snagu primljenog signala koji se prostire iznad ravne Zemljine površine, možemo izraziti kao: • Za Δ/2 < 0.3 rad može se napraviti aproksimacija sinx ≈ x, pa se gornja jednačina svodi na: - rastojanje za koje je Δ/2 = 0.3 rad

28. PROSTIRANJE IZNAD RAVNE POVRŠINE ZEMLJE • Iz prethodne jednačine se može zaključiti da snaga primljenog signala opada sa četvrtim stepenom rastojanja, odnosno slabljenje signala sa porastom rastojanja d se povećava 40 dB/dec, što je i eksperimentalno potvrđeno • Prethodna jednačina predstavlja dobar model za predikciju slabljenja u navedenim uprošćenim uslovima, mada ima određenih nedostataka koji se prije svega odnose na:  nezavisnost slabljenja od radne talasne dužine, i  netačnu zavisnost slabljenja od efektivne visine antene mobilne jedinice

29. FRESNEL-OVE ZONE • Posmatrajmo slučaj kada je fazna razlika između direktnog i reflektovanog talasa: • Rastojanje d > dn odgovara n-toj Fresnel-ovoj zoni Specijalno, d > d1 odgovara prvoj Fresnel-ovoj zoni • Analizirajuću prethodnu sliku dolazimo do zaključka da za d < d1 dolazi naizmjenično do konstruktivne i destruktivne interferencije između direktnog i reflektovanog talasa, dok je za d > d1 prisutna samo konstruktivna interferencija

30. FRESNEL-OVE ZONE • Fresnel-ova zona n-tog reda se definiše kao elipsoid koji sadrži tačke refleksije za koje je razlika između dužina putanja direktnog i reflektovanog talasa manja od n-tog umnoška polovine radne talasne dužine

31. ODREĐIVANJE POLUPREČNIKA PRVE FRESNEL-OVE ZONE

32. DIFRAKCIJA NA "IVICI NOŽA"

33. DIFRAKCIJA • Određivanje gubitaka usljed difrakcije ima smisla samo u slučaju kada je prva Fressnel-ova zona zauzeta, ili uz nešto strožiji kriterijum, kada nije slobodna neka od zona višeg reda • Jačina električnog polja Ed difraktovanog talasa u odnosu na jačinu električnog polja pri prostiranju u slobodnom prostoru E0, može se izračunati primjenom kompleksnog Fresnel-ovog integrala koji ima oblik: p –Fresnel-Kirchoff-ov difrakcioni parametar

34. DIFRAKCIJA • Fresnel-Kirchoff-ov difrakcioni parametar je funkcija efektivne visine prepreke h i pozicije prepreke između predajnika i prijemnika • Efektivna visina prepreke se uzima kao pozitivna kada je vrh prepreke iznad linije direktne vidljivosti, tj. kada prepreka blokira tu liniju (slučaj A na slici), dok se u slučaju kada linija direktne vidljivosti nije ugrožena, efektivna visina prepreke uzima sa znakom minus (slučaj B na slici)

35. DOBITAK USLJED DIFRAKCIJE

36. DOBITAK USLJED DIFRAKCIJE • Dobitak usljed difrakcije može se izračunati prema relaciji: • Za praktične potrebe, kriva sa prethodne slike se aproksimira sljedećim jednačinama: za p ≤ -1 za -1 ≤ p ≤ 0 za 0 ≤ p ≤ 1 za 1 ≤ p ≤ 2.4 za p > 2.4

37. DVOSTRUKA DIFRAKCIJA NA "IVICI NOŽA"

38. RASIJANJE • Glatke površine koje imaju mnogo veće dimenzije od radne talasne dužine mogu se modelovati samo kao refleksione površine. Grubost površine često produkuje prpagacione efekte koji su različiti od reflesije. • Da bi se korektno izračunala snaga primljenog signala koji se reflektuje od grube površine, koeficijent refleksije treba pomnožiti sa faktorom slabljenja zbog rasijanja ρS.

39. RASIJANJE • Ako se uzme da je visina neravnina na površini (h) slučajna promjenljiva sa Gauss-ovom raspodjelom, tada se faktor ρS može izračunati preko formule: σh – standardna devijacija visine neravnina oko srednje vrijednosti θi – upadni ugao • Modifikovana formula za koeficijent rasijanja koja se bolje poklapa sa eksperimentalnim rezultatima ima oblik: