Стандарт – Дэлхийн хөгжлийн түлхүүр

1. СТАНДАРТЫН СУУРЬ АСУУДАЛ БА ХЭРЭГЛЭЭ Стандарт –Дэлхийнхөгжлийн түлхүүр Дархан-Уул аймгийн СХЗХэлтсийн МЛССангийн мэргэжилтэн Э. Оюун-Ундрага 2013 он

9. СТАНДАРТ БА СТАНДАРТЧИЛЛЫН ТУХАЙ ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ • Стандарт бол хүн төрөлхтөний үйлдвэржилтийн гурван том хувьсгалын нэг юм. Бараа бүтээгдэхүүнийг бөөнөөр үйлдвэрлэх боломж олгосон анхны алхам нь стандартжуулах явдал байсан. Стандартыг нийгмийн шинжтэй бүх үйл ажиллагааны хүрээнд үйлдвэрлэл, худалдаа, солилцоо үүссэн цагт хамт үүссэн гэж үздэг. Олон улсад стандартыг хамгийн эрүүл худалдаа ба шударга үнэнийг дэмждэг гэж үздэг. • Өнөөдөр олон улсын стандартчиллын тогтолцоо хөгжөөд 150 орчим жил болж байна.

10. СТАНДАРТ БА СТАНДАРТЧИЛЛЫН ТУХАЙ ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ • Манай ард түмэн ч эрт дээр үеэс эхлэн гэр орон, тавилга хэрэглэл, тоног хэрэгсэл, гутал хувцас, сав суулга, гоёл чимэглэлээ тогтсон хийц, хэмжээ, чанар ангилалтайгаар хийж ирсэн төдийгүй, нийгмийн хариуцлагын талаар өвөг дээдэс маань сургааль үгсээрээ хүртэл уламжлалт мэдлэг, зан үйлээ хэм хэмжээтэй байлгаж ирсэн нь “стандартчилал”-ын үйл ажиллагааны үр дүн, бичигдээгүй “стандарт” байжээ.

11. СТАНДАРТ БА СТАНДАРТЧИЛЛЫН ТУХАЙ ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ • Ингээд стандартын тодорхойлолтыг авч үзье: Á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿ç¿¿ëýëò, øààðäëàãûí õýì õýìæýýã çîõèõ æóðìûí äàãóó ñîíèðõîã÷ òàëóóä çºâøèëöºí áîëîâñðóóëæ, ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãààñ áàòàëñàí íîðìàòèâ òåõíèêèéí áàðèìò áè÷ãèéã ÑÒÀÍÄÀÐÒ ãýíý. /Стандартчилал,тохирлын үнэлгээний тухай” хуулиас

12. СТАНДАРТ БА СТАНДАРТЧИЛЛЫН ТУХАЙ ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ • ªíººäºðäýëõèéäñòàíäàðòõýðýãëýäýãã¿é, ñòàíäàðòûíáàéãóóëëàãàã¿éçàõçýýëèéíõàðèëöààãààðõºãæèæáàéãààóëñîðîíãýæíýã ÷ ¿ã¿éáèëýý. Çàõçýýëèéíõàðèëöààíûíºõöºëäõýðýãëýã÷èéíõýðýãöýý, øààðäëàãûãõàíãàõã¿éãýý𠺺ðººð õýëáýëñòàíäàðòõýðýãëýõã¿éãýýðÿìàð ÷ ¿éëäâýðëýë, ¿éë÷èëãýýãýðõëýõáîëîìæã¿é. Ýíýáîëýäèéíçàñàãçàõçýýëèéíõàðèëöààíä ÷àíäìºðääºãíýã ¸ñíûõóóëüþì.

13. ÑÒÀÍÄÀÐÒЧÈËÀË • Á¿òýýãäýõ¿¿í, àæèë, ¿éë÷èëãýýíèé õàðèëöàí îðëîëò, àþóëã¿é áàéäàë, ìýäýýëýë, òåõíèê, õýìæèëò, ñîðèëòûí íèéöòýé, íýãäìýë áàéäëûã õàíãàõ çîðèëãîîð íèéòëýã áºãººä äàõèí äàâòàí õýðýãëýõ æóðàì òîãòîîõ ¿éë àæèëëàãààã ÑÒÀÍÄÀÐÒ×ÈËÀËгэнý. • /Стандартчилал,тохирлын үнэлгээний тухай” хуулиас

14. СТАНДАРЧИЛЛЫН ҮҮРЭГ • Материал, эрчим хүч, хөдөлмөр болон байгалийн нөөцийн зарцуулалтын үндсэн хэмжээг норматив баримт бичгээр тогтооно

15. СТАНДАРЧИЛЛЫН ҮҮРЭГ

16. ÑÒÀÍÄÀÐÒЧÈËËЫН СУУРЬ АСУУДАЛ Стандарт нь: - нийгмийн тусын тулд шинжлэх ухаан техник тэргүүн туршлагын ололт, амжилтад үндэслэсэн - нөөцийг хамгийн зохистой хэмнэлттэй ашиглаж хамгийн их үр ашиг, үр нөлөөнд хүрэх - аливаа асуудлын хувьд нийтлэг, дахин давтан хэрэглэх хэм хэмжээ, аргыг тогтоох замаар тодорхой салбарын хөгжил дэвшлийг хангахад чиглэсэн үйл ажиллагаа.

17. СТАНДАРТЧИЛЛЫН ЗАРЧИМ • Стандартыг сайн дурын үндсэн дээр хэрэглэх ба түүнийг нэгэн утгатай хэрэглэх нөхцлийг хангах. • Үндэсний стандарт боловсруулахдаа олон улсын стандартыг хэрэглэх • Бүтээгдэхүүн үйлчилгээг боловсруулагч, үйлдвэрлэгч, хэрэглэгчдийн сонирхлыг тэнцвэржүүлэх • Стандартчилалд системчилэлийг хэрэгжүүлэх • Стандартчиллын түрүүлэх хөгжлийг хангах • Бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж борлуулахад болон ажил үйлчилгээ гүйцэтгэхэд саад тотгор үүсгэхгүй байх • Стандартын агуулгыг тодорхой томьёолох • Үзүүлэлт, шаардлагыг шалгах, хэмжих бодит байдал • Стандартыг нэг хэлбэрээр хэрэглэх

18. СТАНДАРТЫН ТӨРӨЛ АГУУЛГА • Суурь стандарт Тодорхой салбарын үндсэн асуудлуудыг агуулдаг. Шууд хэрэглэгддэг Бусад стандарт боловсруулахад суурь болж өгнө.

19. СТАНДАРТЫН ТӨРӨЛ АГУУЛГА 2. Нэр томьёоны стандарт Нэр томьёо түүний тодорхойлолт, зарим тохиолдолд тайлбар зураг, жишээ зэргийг агуулна.

20. СТАНДАРТЫН ТӨРӨЛ АГУУЛГА 3. Шинжилгээний аргын стандарт Сорилтын арга түүнийг хэрэглэхтэй холбоотой, сорилт хийх журам, статистик аргыг хэрэглэх, түүврийн дээж авах журмуудыг багтаана.

21. СТАНДАРТЫН ТӨРӨЛ АГУУЛГА 4. Бүтээгдэхүүний стандарт Тодорхой бүтээгдэхүүн буюу бүлэг бүтээгдэхүүн нь өөрийн зориулалтад тохирч байхын тулд хангаж байх ёстой шаардлагуудыг тогтооно. + нэр томьёо, тодорхойлолт, + түүврийн дээж авах, сорилт + савлалт, хаяглалт + технологийн шаардлага /бүтээгдэхүүний стандарт зайлшгүй хэрэглэгдэх шаардлагыг бүгдийг нь тусгаагүй тохиолдолд үлдсэн шаардлагыг тодорхой стандартаар тогтооно/

22. СТАНДАРТЫН ТӨРӨЛ АГУУЛГА 5. Үйл явцын стандарт Аливаа үйл ажиллагааны тодорхой үйл явц өөрийн зорилт зориулалтад тохирч байхын тулд хангаж байх ёстой шаардлагуудыг агуулна.

23. СТАНДАРТЫН ТӨРӨЛ АГУУЛГА 6. Үйлчилгээний стандарт Тодорхой үйлчилгээ өөрийн зориулалтад тохирч байхын тулд хангаж байх ёстой шаардлагуудыг тогтооно. /худалдаа, банк, даатгал, харилцаа холбоо, техник үйлчилгээ, зочид буудал, хими цэвэрлэгээ г.м\

24. СТАНДАРТЫН ТӨРӨЛ АГУУЛГА 7. Нийцтэй байдлын стандарт /interface standard/ бүтээгдэхүүн, тогтолцооны нийцтэй байдалтай холбоотой шаардлагуудыг тогтооно. ISO 9000, ISO 14000,ISO 31000, OHAAS 18000

25. СТАНДАРТЫН ТӨРӨЛ АГУУЛГА 8. Тодорхой өгөгдлийн стандарт Бүтээгдэхүүн, үйл явц буюу үйлчилгээг нарийвчлан тодруулж, оновчтой утга бүхий тоон үзүүлэлтийн жагсаалтыг агуулдаг. Заавар: зайлшгүй гүйцэтгэх ёстой үйлдлийн агуулга. Зөвлөмж: Тодорхой арга, хувилбарыг санал болгосон агуулгатай байвал Шаардлага:Хэрэгжүүлэх шаардлагатай үйл явц, түүний дэс дараалал, хэм хэмжээг илэрхийлсэн. Мэдээ: тухайн үйл ажиллагааг гүйцэтгэхэд шаардлагатай мэдсэн байх ёстой тодорхой өгөгдөл буюу сануулсан анхааруулсан агуулгатай байна.

26. ISO – IEC – ITU • ISO буюу Олон улсын стандартчилалын байгууллагад Монгол улс 1979 онд элссэн. Жинхэнэ гишүүн • IEC буюу Олон улсын цахилгаан техникийн комисст Монгол улс 2001 онд эхлэн, хөгжиж буй орнуудад зориулсан хөтөлбөрт хамрагдан ажиллаж байна. • ITUбуюу Олон улсын цахилгаан холбооний байгууллагад Монгол улс 1961 оноос элссэн.

27. ISO ба IEC стандартын зорилго • ISO ба IEC стандарт нь газарзүйн өргөн хүрээг хамарсан бөгөөд энэ хоёр байгууллагын гишүүнчлэл нь бүх дэлхийг хамарч байна • Газарзүйн энэ зохицуулагчид бодлого боловсруулах, техникийн шийдвэр гаргахад бүх талуудын зөвшилцөн боловсруулсан ISO ба IEC стандартыг сонгосноор цаг, мөнгөө хэмнэнэ

28. Техникийн зохицуулалт гэж юуг хэлэх вэ? Бүтээгдэхүүний үзүүлэлт, шаардлага, эсхүл түүнийг боловсруулах, үйлдвэрлэх аргыг заавал биелүүлэхээр эрх бүхий этгээдээс баталсан БАРИМТ БИЧИГ. Стандартчилал, тохирлын үнэлгээний тухай хуулийн 3.1.3

29. ISO ба IEC стандарт • Үйлдвэрлэгч, худалдаа эрхлэгч, худалдан авагч, хэрэглэгч, баталгаажуулалтын байгууллага, сорилтын лаборатори, хууль тогтоох байгууллага зэрэг бүх сонирхогч талууд ISO ба IEC стандартуудыг бүс нутаг, үндэсний стандарт болгон өргөнөөр хэрэглэж байна • Эдгээр стандарт нь дэлхий дахины үйлдвэрлэгчид, эрдэм шинжилгээний байгууллагууд, хэрэглэгчид, тохируулагчдийн шилдэг дадалд суурилдаг тул улс орнуудын нийтлэг хэрэгцээнд үндэслэдэг тул худалдаан дахь техникийн шаардлагагүй саад тотгорыг арилгах нэг үндсэн суурь болдог

30. Стандартыг боловсруулах үйл явц Стандартыг сонирхогч талуудтай зөвшилцсөний үндсэн дээр боловсруулдаг нээлттэй үйл ажиллагаа юм. Стандартыг хэн нэгэн, эсвэл хэсэг бүлэг хүмүүс, байгууллага санаачлан хийж болно. Стандартыг боловсруулах явц нь дараах үе шатуудаас бүрдэнэ.

31. Стандартыг боловсруулах үйл явц • Урьдчилсан үе шат- Тогтоосон шалгуур үзүүлэлтийн дагуу стандартын төслийг боловсруулах талаар шийдвэр гаргах • Санал дэвшүүлэх үе шат-Санал болгож буй стандартын төслийг бэлтгэх • Бэлтгэх үе шат - Санал болгож буй төслийг сонирхогч бүх талуудад санал авахаар тараах, түгээн хүргэх зэрэг болно.

32. Стандартыг боловсруулах үйл явц • Шүүлтийн үе шат • Холбогдох байгууллагаас ирүүлсэн стандартын төслийг энэхүү схемийн дагуу шүүлт хийн стандарт болох эсэхийг нарийвчлан тодорхойлдог. Энэхүү шүүлт хийх үйл явцыг тухайн салбарыг хариуцсан стандартын шинжээч гүйцэтгэдэг.

33. Стандартыг боловсруулах үйл явц • Хорооны үе шат • Нэмэлт оруулах / зөвлөлдөх, ирүүлсэн саналыг шүүн үзэж, шаардлагатай бол төслийг шинэчлэн боловсруулах • Батлах үе шат • Зөвшилцөн стандарт болгон батлах буюу шаардлагатай бол нэмэлт өөрчлөлт оруулан буцаах. • Хэвлэх үе шат • Батлагдсан стандартыг олон нийтэд мэдээллэх

34. Стандартчиллын схем Стандартыг боловсруулах үйл явц СХҮЗ Техникийн хороод Судалгаа шинжилгээ Тайван амьдралын баталгаа Төв байгууллага Стандартын төслийн санаа

35. Стандартыг боловсруулах үйл явц

36. Стандарт яагаад хэрэгтэй вэ? Стандартгүй бол тээвэр, худалдаа гацаанд орж зогсоно. Интернэт ажиллахгүй болно. Мэдээлэл харилцаа, холбооны технологи дээр үндэслэгдсэн хэдэн зуун мянган систем буюу Засгийн газар банкнаас авахуулаад эрүүл мэнд, агаарын замын хяналт, онцгой байдлын асуудал, аюул гамшигт нэрвэгсдэд үзүүлэх тусламж ба олон улсын дипломат харилцааны асуудал хүртэл гуйж эсвэл уналтанд орно. Тиймээс орчин үед дэлхийн маш олон хүчин зүйлүүд стандартаас хамаарч байна.

37. Яагаад заавал стандарт гэж? Стандарт нь: • Олон улсынхудалдааг хамгаална • Аюулгүй амьдрах, аюулгүй ажиллагааг хангана • Бүтээгдэхүүний чанарыг амлана • Харилцан орлолтыг бий болгоно • Амьдралын чанарыг дээшлүүлнэ • Өдөр тутмын амьдралыг хялбарчилна

38. Стандартыг хаанаас авах вэ? • Улс үндэсний стандартын байгууллага бүр Үндэсний мэдээлэл, лавлагааны төвийг ажиллуулж хэрэглэгчдэд, төрийн болон төрийн бус байгууллагыг стандартын мэдээллээр хангадаг.

39. Стандартчиллын ач холбогдол: • Үндэстэн ястануудын зан заншил, шашин шүтлэг үзэл бодлын хоорондын ялгааг бус харин баян, ядуу байх ялгааг арилгахад стандарт тусалдаг. Стандарт нь хөгжингүй орноос хөгжиж буй оронд технологи дамжуулах замаар үйлдвэрлэлийг дэмжих хэрэгсэл болдог. • Стандарт нь олон улсын худалдаачид хоорондын өрсөлдөөнийг баталгаажуулах замаар өндөр чанар, бага өртгийг хангахад тусалдаг. Худалдан авагчид худалдан авч байгаа тоног төхөөрөмж, үйлчилгээний сонголт хийхэд тусладаг. • Стандарт нь иргэдэд эдгээр үүрэг хариуцлагаа хүлээх, эрхээ эдлэхэд нь тусалдаг гарцаагүй баримт болдгоороо асар их ач холбогдолтой.

40. Стандартчиллын ач холбогдол: • Стандарт нь зөвхөн бизнесийг дэмжих төдийгүй, эх дэлхийгээ илүү тогтвортой байлгахын тулд нөөц бололцоогоо илүү үр дүнтэй ашиглахад нийгэмд тусалж байна. • Эцэст нь хэлэхэд “Стандарт” нь нас, хүйс, шашин шүтлэг, ажил мэргэжил, иргэншил, үзэл бодол зэргийг үл харгалзан хүн төрөлхтний ирээдүйн хөгжлийн төлөө эвлэлдэн нэгдэх, хамтран бүтээх, суурь нь болж хана хэрмээ босгож байна. • Олон улсын стандартын байгууллага, Дэлхийн худалдааны байгууллагаас дэвшүүлсэн “Нэг стандарт-нэг тохирлын үнэлгээ- нэг итгэмжлэл” уриан дор стандартчиллын үйл ажиллагаа чиглэгдэж байна.

41. Стандартынмэдээлэл, лавлагаанытөвөөс “Стандартчилал, тохирлынүнэлгээнийтухай” хуулийн11дүгээрзүйлдзаасныдагууСтандартчилал, хэмжилзүйнгазрындэргэдСтандартынмэдээлэл, лавлагаанытөважиллаж, олонулс, бүснутаг, МонголУлсадмөрдөгдөжбайгаастандартуудыг төвлөрүүлэнбүрдүүлэх, хадгалах, мэдээлэх, борлуулахзэрэгүйлажиллагаагхэрэгжүүлж , үйлчилгээнийтанхимаарнийтэдүйлчилжбайна. Эндээсхэрэглэгчта "МонголУлсынстандартынжагсаалт" ном, доорхвэбхуудсыгашигланхайлтхийх, стандартыгүзэжтанилцах, худалданавахболомжтой.

42. www.estandard.mn вэбхуудсаас • МонголУлсынбүхстандартыгугвэбхуудсаарнээлттэймэдээлжбайна. Эндээстастандартыгдугаараар, түлхүүрүгээрангилалтынкодоорхайлтхийж, үзэжтанилцах, түүнчлэнМонголУлсыннийтстандартынжагсаалт, шинээрболоншинэчлэнбатлагдсан, нэмэлтөөрчлөлторсон, хүчингүйболсонстандартынталаармэдээлэлтэйтанилцах, татажавахболомжтой.

47. Нийтийнашигсонирхол Ангилал, кодчилол Архив, засаг захиргааны баримт бичиг Нэр томьёо Хүнийэрүүлмэнд Хүнс Химийн хорт бодис Хүрээлэнбуйорчин Аюулгүй ажиллагаа Стандартынобъект Ус Агаар хөрс Улсорныаюулгүйбайдлыгхамгаалах Стратегийн бүтээгдэхүүн Шатдаг хий

48. Сонгон хэрэглэх Нийтийн ашиг сонирхол Заавал мөрдөх Хүний эрүүл мэнд Бусад обьект Хүрээлэн буй орчин Үндэсний аюулгүй байдал

49. 25. Үйлдвэрлэлийн техник-62 • 25.040.20 Тоон хяналтын машин-3 • 25.060 Суурь машины тогтолцоо -3 • 25.080.99 Бусад суурь машин -1 • 25.100.10 Зорох багаж -3 • 25.100.30 Өрөм, нүхний амсар томсгогч, сэвлүүр -20 • 25.100.70 Зүлгүүр -2 • 25.140.30 Гар ажиллагаат багаж -1 • 25.160.01 Халуун, хатуу, хүйтэн гагнуурын нийтлэг асуудал-1

50. 25. Үйлдвэрлэлийн техник-62 • 25.160.10 Гагнуурын ажиллагаа -14 • 25.160.40 Гагнасан холбоос ба гагнаас -11 • 25.160.50 Хатуу хүйтэн гагнуур -1 • 25.200 Дулааны боловсруулалт -1