Zaburzenia dziecięce

1. Zaburzenia dziecięce Opracowanie - Izabela Sztela

2. Emocje • Emocja to stan znacznego poruszenia umysłu. Emocja implikuje aspekt działaniowy. • Ze względu na siłę emocje dzielimy na: • nastroje, • afekty, • namiętności.

3. Emocje • Nastroje - uczucia o spokojnym przebiegu, mniejszym nasileniu i dłuższym czasie trwania (np. zadowolenie lub niezadowolenie, wesołość lub smutek, niepokój, tęsknota, nostalgia, irytacja, samotność, dobrostan wewnętrzny).

4. Emocje • Cechy nastrojów: • wolno opanowują człowieka i ustępują, • najczęściej są długotrwałe, • mają łagodny przebieg i nie ujawniają się wyraźnie, • mają wpływ na całe zachowanie człowieka, • ich przyczyna na ogół nie jest znana.

5. Emocje • Afekty - uczucia powstające najczęściej pod wpływem silnych bodźców zewnętrznych, zwłaszcza działających nagle (gniew, złość, rozpacz, radość i strach). Posiadają wyraźny komponent fizjologiczny i ograniczają racjonalność działania.

6. Emocje • Cechy afektów: • szybko opanowują człowieka, • są krótkotrwałe, • są silne i mają ostry przebieg, • wyraźnie ujawniają się na zewnątrz, • towarzyszy im przymglenie świadomości, • najczęściej ich przyczyna jest znana.

7. Emocje • Namiętności - to trwałe skłonności do przeżywania różnych nastrojów w związku z określonymi dążeniami człowieka. Namiętności mają dużą siłę pobudzającą, ukierunkowują myśli, spostrzeżenia, pamięć i inne procesy psychiczne. Są charakterystyczne dla wieku młodego, z czasem słabną, ale niektóre (np. chciwość) mogą narastać.

8. Rozpoznanie zaburzeń dziecięcych • Podstawowe pytanie: które z problemów zanikają wraz z dojrzewaniem, a które będą trwały lub doprowadzą do poważniejszych zaburzeń? • Środowisko dziecka – ubogie środowisko upośledza rozwój mózgu; środowisko urozmaicone sprzyja rozwojowi mózgu i akceptacji behawioralnej.

9. Rozpoznanie zaburzeń dziecięcych • Podatność na zaburzenia – czynniki genetyczne (np. schizofrenia) i powikłania w okresie prenatalnym (np. zaburzenia w uczeniu się), środowisko, zwłaszcza we wczesnym dzieciństwie. • Większość zaburzeń dziecięcych jest wynikiem podatności konstytucjonalnej i wpływów środowiskowych.

10. Rozpoznanie zaburzeń dziecięcych • Powszechność zaburzeń – różnice płciowe (u chłopców częściej występują zaburzenia charakteryzujące się tendencjami destrukcyjnymi, dziewczynki częściej cierpią na zaburzenia odżywiania, depresje i lęki).

11. Specyficzne aspekty zaburzeń dziecięcych • Rozwój psychiczny występuje w różnym tempie u każdego dziecka, dlatego zdarza się, że trudno jest odróżnić prawdziwy problem psychiczny od określonego etapu rozwojowego dziecka. • Zmiana na przestrzeni krótkiego okresu (np. agresywne dziecko wyrasta na nastolatka o przytłumionym zachowaniu).

12. Specyficzne aspekty zaburzeń dziecięcych • Regres, np. umiejętności językowych. • Dzieci nie potrafią mówić o swoich problemach, a niepokój, który odczuwają może prowadzić do zachowań destrukcyjnych. • Błędne interpretowanie zachowań dziecka przez dorosłych – ignorowanie problemu w przekonaniu, że dziecko z tego wyrośnie.

13. Specyficzne aspekty zaburzeń dziecięcych • Problemy dzieci często mają charakter konkrety i dotyczą szczególnej sytuacji lub kontekstu (np. nadmierna ruchliwość występuje tylko w szkole).

14. Typy zaburzeń dziecięcych • Zaburzenia dziecięce: • stanowią odstępstwa od tego, czego oczekuje się od dziecka w określonym wieku i kontekście kulturowym, • mają charakter trwały i uciążliwy, • wpływają na rozwój i codzienne funkcjonowanie dziecka. • „Zaburzenie” = cierpienie

15. Typy zaburzeń dziecięcych – zaburzenia emocjonalne • Zaburzenia emocjonalne: brak poczucia bezpieczeństwa, stany lękowe, zaburzenia nastroju, natręctwa myślowe i czynności przymusowe, fobie, reaktywne zaburzenie przywiązania.

16. Reaktywne zaburzenie przywiązania • Przyczyną zespołu jest niewłaściwa opieka (zaniedbanie lub nadużycia). • Dwa podtypy: zahamowanie (niezdolność inicjowania i reagowania na sytuacje społeczne) i odhamowanie (taka sama reakcja na osoby znane i obce). • Zaburzenie częste u dzieci wychowywanych w domach dziecka.

17. Lęk separacyjny • Dziecko wykazuje nadmierną potrzebę kontaktu z opiekunami. • W normalnym rozwoju taki lęk pojawia się pomiędzy szóstym miesiącem a czwartym rokiem życia i objawia się jako protest przed oddzieleniem od rodziców.

18. Lęk separacyjny • Objawy lęku separacyjnego: • przerażenie na myśl odłączenia od rodziny, • częste myśli, że coś strasznego może przydarzyć się najbliższym, • panika, gdy następuje oddzielenie, • podążanie krok w krok za ukochanymi osobami, • koszmary nocne na temat separacji, • ciągłe fizyczne symptomy lęku (bóle głowy, żołądka, mdłości).

19. Lęk separacyjny • Dzieci, u których występują takie objawy nieprzerwanie przez przynajmniej dwa dni, mogą cierpieć na lęk separacyjny. • Lęk separacyjny jest jednym z najpowszechniejszych zaburzeń emocjonalnych wieku dziecięcego (4 % u dzieci przed okresem dojrzewania). • Dwa razy częściej występuje u dziewczynek niż u chłopców.

20. Lęk separacyjny • W skrajnych przypadkach lęk separacyjny może pozbawiać dzieci zdolności normalnego funkcjonowania. • Epizody lęku separacyjnego pojawiają się niejednokrotnie w ciągu dzieciństwa i okresu dorastania u tych dzieci, u których go rozpoznano. • Wraz z wiekiem wzrasta ryzyko wystąpienia ataków paniki.

21. Lęk separacyjny • Pierwszy epizod leku separacyjnego pojawia się w wyniku traumatycznego przeżycia (śmierć kogoś bliskiego lub zwierzątka, pobyt w szpitalu, przeprowadzka). • Podwyższone ryzyko u dzieci, których rodzice cierpią na depresję lub zaburzenia lękowe. • Modelowanie lęków przez rodziców.

22. Lęk separacyjny • Do leczenia lęku separacyjnego stosuje się procedury poznawczo-behawioralne. Rodzice są uczeni technik wzmacniania poczucia niezależności i pewności siebie u dzieci. Stosuje się także leki przeciwdepresyjne.

23. Fobie • W pewnym okresie prawie wszystkie dzieci doświadczają skrajnie silnego, nieuzasadnionego lęku. • Lęki dziecięce są zjawiskiem uniwersalnym, choć różnym kulturowo.

24. Najczęstsze przyczyny strachu dziecka

25. Najczęstsze przyczyny strachu dziecka

26. Fobie • Normalny strach przeradza się w fobię wówczas, gdy zachwiane zostają proporcje co do rzeczywistego zagrożenia. • Powszechność fobii przed okresem dorastania – 2 – 8 %. • Fobie częściej ujawniają się u dziewczynek niż u chłopców (2:1).

27. Fobie szkolne • Najczęstsze i najbardziej problematyczne fobie dziecięce. • Szanse wyleczenia u nastolatków są mniejsze niż u młodszych dzieci. • W życiu dorosłym podwyższone ryzyko wystąpienia różnego rodzaju problemów (np. agorafobia, trudności w pracy i zaburzenia osobowości).

28. Fobie szkolne • Wiele dzieci, u których występuje fobia szkolna, dobrze radzi sobie w szkole i wyraża chęć chodzenia do szkoły, ale doświadcza silnego strachu w momencie szykowania się do wyjścia (np. często korzystają z toalety, pocą się). • Fobie leczy się behawioralnie (np. stopniowe wydłużanie czasu obcowania z obiektem strachu). Ważny jest udział rodziców.

29. Depresja dziecięca • Depresja ma najbardziej trwały charakter na przestrzeni cyklu życia. • Występowanie: • kobiety – 21,3 %, • mężczyźni – 12, 7 %, • dzieci przed okresem dojrzewania – 0,4 – 3 %, • dzieci w okresie dojrzewania 0,4 – 8 %.

30. Depresja dziecięca • Wskaźnik depresji znaczenie wzrasta w wieku dorastania (szczególnie u dziewcząt). • Wskaźnik depresji stale rośnie przy jednoczesnym spadku wieku pojawiania się pierwszych symptomów. Przyczyny tego stanu rzeczy nie są znane, lecz prawdopodobnie są wynikiem zmian społecznych.

31. Depresja dziecięca • Czynniki ryzyka: • przypadki depresji w rodzinie, • stresujące wydarzenia życiowe, • niskie poczucie własnej wartości, • pesymistyczne nastawienie do życia, • zaburzenia w funkcjonowaniu rodziny (np. konflikty pomiędzy rodzicami).

32. Depresja dziecięca • Leczenie depresji dziecięcej powinno się odbywać z udziałem całej rodziny. • U większości dzieci objawy depresji znikają zaraz po tym, jak ich sytuacja ulegnie poprawie, ale znaczna grupa pozostaje depresyjna przez miesiące, a nawet lata. • Epizody depresyjne podwyższają ryzyko popełnienia samobójstwa.

33. Leczenie zaburzeń emocjonalnych • Pierwszy krok – psychoterapia, zwłaszcza terapia behawioralna. • Leczenie psychiatryczne.

34. Typy zaburzeń dziecięcych – zaburzenia odżywiania i nawyków • Zaburzenia odżywiania – obżarstwo, anoreksja i bulimia. • Zaburzenia nawyków – moczenie nocne, jąkanie, tiki ruchowe.

35. Modele zaburzeń odżywiania

36. Enureza • Enureza (nietrzymanie moczu) – mimowolne oddawanie moczu przynajmniej dwa razy w miesiącu u dzieci między 5 a 6 rokiem życia i przynajmniej raz w miesiącu u dzieci starszych. • Społeczne konsekwencje moczenia się mogą stwarzać warunki dla pojawienia się poważniejszych problemów psychicznych.

37. Enureza • Przyczyny enurezy: • czynniki biologiczne (dziedziczenie), • schorzenia fizyczne (choroba, która zakłóciła porządek dnia), • stres, • mniejsza wrażliwość na bodźce sygnalizujące przepełnianie pęcherza.

38. Jąkanie • Zaburzenie rytmu mowy. • Występowanie – 1 % dzieci (częściej dotyczy chłopców niż dziewczynek). • Jąkanie pociąga za sobą skutki psychiczne (wyśmiewanie przez rówieśników, popędzanie przez nauczycieli lub unikanie pytania, lęki, depresja). W skrajnych przypadkach prowadzi do logofobii.

39. Tiki • Tik – pojawiający się nagle i powtarzający się mimowolny ruch lub wydawany dźwięk. • Powszechne tiki: mruganie, potrząsanie szyją, grymasy twarzy, pochrząkiwanie, pociąganie nosem. • Tiki nasilają się w warunkach stresu. • Występują łącznie z innymi zaburzeniami psychicznymi, np. w zespole Tourette’a.

40. Typy zaburzeń dziecięcych – zaburzenia zachowania • Destrukcyjne zaburzenia zachowania – brak samokontroli, nadmierna aktywność, nieuwaga, agresja, zapędy destrukcyjne i bunt. • Zaczynają się pojawiać w wieku przedszkolnym lub na początku szkoły podstawowej. • Częściej dotyczą chłopców.

41. Typy zaburzeń dziecięcych – zaburzenia zachowania • Trzy typy destrukcyjnych zaburzeń zachowania: • zaburzenia zachowania (pogwałcenie praw innych osób i podstawowych norm społecznych), • zaburzenia opozycyjno-buntownicze (brak posłuszeństwa, zachowania negatywistyczne, wrogie i buntownicze), • ADHD(impulsywność, brak uwagi, nadpobudliwość).

42. Zaburzenia zachowania • Występuje trzy razy częściej u chłopców. • Wzorzec zachowania ulega zróżnicowaniu płciowemu – chłopcy okazują agresję fizyczną, natomiast dziewczynki kłamią i chodzą na wagary. • Wzorzec zachowania ulega zmianie z wiekiem. Początkowo: kłamstwa, bójki, agresja wobec zwierząt; w okresie dorastania: napady uliczne, napady z bronią, gwałty.

43. Zaburzenia zachowania • Dzieci z zaburzeniem zachowania stanowią grupę podwyższonego ryzyka wystąpienia aspołecznego zaburzenia osobowości w wieku dorosłym. • Wystąpienie zaburzenia zachowania przed ukończeniem 15 r. ż. stanowi kryterium diagnostyczne aspołecznego zaburzenia osobowości.

44. Zaburzenia zachowania • Przyczyny zaburzeń zachowania: • czynniki społeczne (brutalne filmy i gry komputerowe, dostęp do pornografii, broń), • czynniki rodzinne (brak uczuć, wysoki poziom niezgody, ostra, niespójna dyscyplina, słaby nadzór nad dzieckiem, rozwody i separacje rodziców, ubóstwo), • cechy indywidualne (trudności w nawiązaniu stosunków z rówieśnikami), • czynniki biologiczne (dziedziczność, komplikacje w życiu płodowym, niski poziom serotoniny).

45. Leczenie zaburzeń zachowania • Terapia rodzinna • Trening umiejętności poznawczego rozwiązywania problemów • Trening zarządzania dla rodziców (identyfikowanie, definiowanie i obserwowanie zachowań problemowych, uczenie pozytywnych wzmocnień, łagodnego karcenia i negocjacji) • Terapia wielosystemowa (wnika we wszystkie aspekty codziennego życia dziecka)

46. Zaburzenia opozycyjno-buntownicze • Cechy: postawa negatywistyczna, wrogość, wybujały temperament, bunt wobec osób reprezentujących władzę przez przynajmniej 6 miesięcy. • Zwykle dzieci z tym zaburzeniem brak uległości okazują dorosłym. • Występowania – około 2 %. • Częściej u chłopców.

47. ADHD • ADHD (ang. AttentionDeficitHyperactivityDisorder) to zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. Występuje na całym świecie i we wszystkich kulturach u 3 – 10 % dzieci. • Problemy z: • utrzymaniem uwagi, • nadmierną ruchliwością, • impulsywnością.

48. Czym jest ADHD? • ADHD nie jest: opóźnieniem rozwojowym, upośledzeniem umysłowym, efektem błędów wychowawczych czy patologii. • Nadpobudliwość zmienia się wraz z wiekiem. U małego dziecka – mocniejsze objawy nadpobudliwości i kłopoty z kontrolą impulsów; u starszych dzieci – większe problemy z koncentracją uwagi.

49. Diagnoza ADHD • Diagnozę stawia się na podstawie DSM-IV albo ICD-10 (zespół hiperkinetyczny). • Dziecko przejawia objawy niezgodne z normą rozwojową, które: • utrzymują się co najmniej przez pół roku, • pojawiają się w co najmniej dwóch środowiskach (np. w domu i szkole), • wystąpiły przed ukończeniem przez dziecko 7 roku życia. • ADHD diagnozuje psychiatra.

50. Przyczyny ADHD • Dziedziczność (50 %). • Zaburzenia wydzielania neuroprzekaźników (dopaminy, noradrenaliny, serotoniny) odpowiedzialnych za hamowanie i samokontrolę, regulację nastroju i prawidłowy rytm snu. • Nieprawidłowa praca tworu siatkowatego. • Problemy okołoporodowe. • Działanie szkodliwych czynników w czasie ciąży.