8.b. ikasgaia. Lana eta denbora

1. 8.b. ikasgaia. Lana eta denbora

2. Aurkibidea • 1. Lanaldiaren iraupena • a. lanaldi arrunta • b. lanaldia bereziak iharduera zehatzetan. • c. egoera pertsonalagatiko lanaldi bereziak • 1.2 Aparteko orduak. • 1.3 Errekuperatzeko orduak • 2. Lanaldiaren antolaketa; Lan ordutegia • a.Etengabeko lanaldia edo lanaldi zatituta • b.Ordutegi zurruna eta ordutegi malgua • c. Gaueko lana gaueko langileak • d. txandako langileak • 3. Lan egutegia • 4. Atsedenaldiak • a. Asteko atsedenaldiak • b.Lanegunen arteko atsedenaldia. • c.Lan jaiak • d.Urteko oporraldia • e. baimenak.

3. Denboraren eragina lan harremanak erregulatzerakoan 3 aspektu desberdin Lanaren iraupena  lanaldia lanaldia antolatzen  ordutegia laneko atsedenak  atsedenak Denbora lanean erregulatze horretan 4 maila desberdinak; -Lege minimoak ezartzen dira; legeak zedarritzera eta gutxienezko atsedenak ezartzea mugatzen da (LELeko 34 art) -Hitzarmen kolektiboak  lanaldiaren arautze eta lanaldiaren antolatzea -Banako negoziazioaren bidez zehazten da lanaldia  pakturikoa legeak eta hitzarmen kolektiboak esandakoaren kontra ezin da joan ez eta ezarritako minimoak baino txarragoak ezin dira izan.  kontratua laneko baldintzak hobetzeko bidea dugu soilik -Laneko denbora zenbait aspektu enpresa-buruaren alde bakarreko erabakiaz antolatzen dira,  betekizun formalei dagozkionak (lan egutegia) edo pakturiko egoerak aldaraztea

4. Lanaldia • Def.  lan egiteko paktatzen (eta beraz egin behar) den denbora • 3 mailak desberdin ditzakegu; • -lanaldi arrunta • -lanaldi bereziak. • -aparteko lanaldia Lan egiteko denbora hauek 3 erreferentziekin agertu ahal zaizkigu;egunekoa, astekoa eta urtekoa Lanaldi arrunta bada egoera normalean egin behar den lanaldia, alegia, arlo ekonomiko baten soldatapeko langile guztiei aplikatzen zaiena Salbuespenak: Kontratu partziala,lanaldi bereziak eta etxetiko lana Lanaldi arrunta  Hitzarmen kolektiboen bidez ezarzten dena Lanaldi bereziak  jarduera ekonomio batzuek dituzten baldintzak kontuan hartuz (itsasoko lana,adid.) legez egoera orokorretatik lanaldia eta atsedenak erregulatzekotan aldetzen dira zenbait langieek bere egoera pertsonala edo bere ezaugarriak direla eta, lanaldian berezitasunaren bat badu Aparteko lanaldia lanaldia arruntetik gora egiten dena (aparteko orduak)

5. Eregelaorokorrak 1. lanaldiaren iraupen maximoa batez besteko 40 ordukoa, urteko kopuruan neurturik (1826 ordu eta 27 minutoak) 2. lanaldia nola neurtu  zer denbora sartzen da lanaldiaren kontzeptu barruan Benetako lana (LELeko 34.5 art.) Guardiako denbora, enpresaren esanetara edo zain egotekoa normalean ez da lanalditzat jotzen. Lanera joateko denbora, arropa aldatzekoa eta abar ez da lanalditzat jotzen; laneko denbora lanpostua egonik eta lan egiteko prest izanik hasten da kontatzen 3. Maximoa bataz besteko izanik, ez dago arazorik lanaldiarekin urtearen zehar banaketa irregularraegiteko egunero eta astero ordu kopuru desberdinak egin dadila urteko muga gainditu gabe. Enpresak lanaldiaren ehuneko 10a bere kabuz irregularki jarri ahal du. Horretako 5 eguneko aurre-abisatu behar dio. Negoziazio kolektiboaren bidez ; ezin da banakako kontratuaren bidez egin • Eguneko lanaldia (laneguna) ezin da igaro 9 orduetatik (hitzarmen • Kolektiboak kontrakoa esan daiteke)  ordezkatzeko erregela  soilik • Aplikagarria hitzarmen kolektiboak kontrakorik ez badu esaten • 2. atseden minimoak lanegun batetik bestera 12 ordukoa • 3. asteko atsedena 1 egun eta erdikoa da Mugak Banaketa Irregularra egiteko

9. c. egoera pertsonalagatiko lanaldi bereziak Leko 34.8 art.  bizitza famiIliarra eta lana bateratzeko eskubidea (lanaldia jarraitua, ordutegi malgua, eta abar…) a. 12 urteko haurra edo elbarritu baten legezko zaintza (LELeko 37.5 art.) • Helburua.12urte baino txikiago den umea edo elbarritu (edo atzeratu psikikoa) ber legezko zaintza erraztea (16/2013 ED Legeak 8tik 12ra igo du haurraren adina) Bere kasuan eskatzen da ere senideak ordaindutako lanik ez egitea. • Lanaldi gutxitzeko eskubidea  lanaldiaren gutxienez, ½tik -1/8ra lanaldira soldata eta lanaldia gutxituz. (emakume zein gizonentzat erabilgarria, baina biok enpresa berean egotekotan enpresak bakar bati aitortu ahal dio eskubidea) • Berria seme-alaba larriki gaixoa zaintzeko  gutxienez, ½tik -1/8ra lanaldira soldata eta lanaldia gutxituz. B- 9 hilabete baino gazteago den haurra elikatzeko (LEko 37.4 art-) Helburua; 9 hilabete baino gazteago denume koskorrari bularra ematea edo elikatzea da • Emakume langileak aukera hauek ditu: • -alde egiteko ordu beteko eskubidea (bitan bana daitekeena) • -lanaldia ordu erdi bat gutxitzea egunero • Lanegunetan bildu eta amatasunaren epeari batu (horretako hitzarmen kolektibo edo paktuaren bidez zehaztu behar da zenbat egunetan bildu den) Ume bat baino gehiago jaioez gero  baimena proportzionalki handitzen da Biok lan eginez gero  aita edo amak erabili ahal du

10. c. Umea goiztiar jaiotzen bada edo jaioez gero ospitalean egon beharra Helburua; ume goiztiarra zaintzea  aitak edo amak lanetik alde egiteko eskubide dute ordu batez  badute ere eskubidea lan eguna 2 orduz gutxitzeko (soldata neurri berean gutxituz) • Umea elikatzeko edo zaintzeko ordutegi bereziak edo baimenak zehaztea langileari dagokio bere lan ordutegiaren barruan (LEko 37.6 ART.a) • Honi buruzko desadostasunak konpotzeko prozesu berezi dago => 36/2011 Legearen 139 art.an agertzen dena d. Laneko segurtasunaz edo osasunari buruzko hezkuntza langilearentzat ( LEko 19.4 art eta LAPLeko 19 art) Laneko segurtasunaz edo lan osasunari buruzko hezkuntza lanaldiaren barruan emandako heziketa lanalditzat jotzen da besterik gabe Lanalditik at eginez gero lanaldia gutxitzen da

11. e. 18 urte baino gazteagoak. • Erregulazio berezia • -18 urterainoko langileak ezin du lanaldi arrunta gainditu eta egunero ezin dute 8 urte baino gehiagorik egin. • -gaueko lana debekatzen zaie • legeak atseden berezia araupetzen du langile hauentzat: bai astekoan (bi egunak), bai lanaldi jarraituan (30 -minututako atsedena, 4ordu eta 30 minutuetara hedatzen bada lanaldia) • f. Generoren bortxako errugabea babesteko neurria. (LELeko37.7 berria) eta terrorismoko biktimentzat neurria • Helburua = biktima babestea edo osoko gizarte laguntza ematea da. Langileak badu eskubidea lan eguna gutxitzeko (soldata neurri berean gutxituz) edo lan orduak beste era batez antolatzeko • g- lanaldia moldatzea ikasteko eta hezkuntza eskubidea babesteko eskubidea • LEKo 22.3 art,an agertzen dena (3/2012 Legeak aldatu du) • 1. Titulu lortzeko ikasketak )  eskubide bikoitza • Azterketara joateko eskubidea • Txanda hautatzeko lehentasuna • 2. Lanbide hezkuntzako ikastaroak egiteko: eskubide bikoitza • Lanaldia moldatu • Baimena eman (lanpostua erreserbarekin) • Eskubide erabiltzea  negoziazio kolektiboaren bidez eta sexu-diskriminaziorik gabe • 3. (Berria)  Langilearen eskubidea enpresaren aldaketekin moldatzeko hezkuntz izateko eskubidea • 4. (Berria ) Ikasteko 20 ordu baimena (5 urtetan pila daiteke). Baldintza: urte bete eramatea enpresan

12. 1.2 Aparteko orduak • Def.  paktatzen den lanaldi arrunatren gainetik egiten diren lan orduak • Malgultasunaren tresna bat enpresa-buruarentzat • 2 motak: • 1. Ezinbesteko orduak istripuz eta kalteak ekiditeko edo erreparatzeko egiten direnak. Ezaugarriak; -bete beharrezkoak - ez dira kontuan hartu ez lanaldi maximorako es aparteko orduen kopurako 2. Aparteko orduak enpresariak bere arrazoiengatik eskatzen dituenak erregela orokorrak; 1. borondatezkoak dira (H.K.an kontrakoa pakta daiteke) 2.16/18 urtekoentzat debekatuak 3. Gaueko langileentzat debekatuak 4.denbora partzialekoentzat debekatuak 5. aparteko orduek badute muga; gehienez 80 ordu urte betean 6.Ordainketa -Diruz (gutxienez ordu arruntaren baliokidea) -AtsedenaK (hurrengo 4 hilabetetan besterik ez bada esaten

13. 2. Lan ordutegia • Laneko ordutegia = laneko denbora nola antolatzea • Lanera sartzeko eta ateratzeko uneak zehaztea baitakar etabaita ere atsedenaldiak.Lanaldia, ezin da berdindu, besterik gabe, lan ordutegiarekin • Lanaldia egunero banatzerakoan: aukera batzuk: • A.Etengabeko lanaldia edo lanaldia zatituta • B. Ordutegi zurruna edo malgua • C. Gaueko lana eta gaueko langilea • D. txandako langileak

14. A. etengabeko lanaldia edo lanaldia zatituta= lanaldia jarraiturik (etengabe) edo zatiturik (etenekin) egitea 6 ordu baino gahiago jarraituta lan eginez gero  atsedenerako 15 minutakoa gutxienez Atseden hau  ordaindua edo ez paktatzen den arabera 16/18 urteko langileak atsedena 30 minutakoa eta lanaldia jarraitua = 4 ordu eta erdia B. Ordutegi zurruna eta ordutegui malgua Langilearenztat  ordutegi zehatza eta itxia edo malgua (puntu bateraino) izatea Legeak honi burz ez du ezer adierazi C. Gaueko lana eta gaueko langileak Araua: LELeko 36.1 art. Gaueko lana = gaueko 10etatik goizeko 6ra arte egindakoa ordain saria Ordainketa berezia hitzarmen kolektiboaren bidea Salbuespenak; gauekotasuna kontuan hartu bada ordaintzeko (lanbidean) Atsedenez ordaintzen bada Gaueko langilea  lanaldia eta lan osasunaren eraginetarako = gauaz lanaldiaren heren bat egiten duena Gaueko langilearentzat Babes berezia  Erregelak ; 1.Ezin dute 8 ordu baino gehiago lan egin, batzaz besteko Gisa eta 15 egunetan bildurik. 2.Eizn aparteko ordurik 3. Gaueko langilea bihurtu baino lehen osasun azterketa eta gero aldika 4. Osasun arazoak sortzen bazaizkio goizeko lanegunera Aldatu behar zaio 5. Osasun baesa egokiturik eta behar diren zerbitzuak eta Prebentzioak egon beharra

15. d. Txandako langileak • Araua; LELeko 36.3 art. • Lana antolatzeko forma  non lan taldeka langileak lanpostu berean aldatzen diren erritmo batez, eta horrek ekartzen du lan ordutegia aldatzea • Erregelak • 1. enpresa egunero 24 orduak lan egiten bada  inork 2 astean jarraiturik gaueko txandan, bere nahiaz ez bada • 2.igande eta jaiegunetan ere lan egitean  2 aukera; • Edo txandako lanetan sartzen da baina aste beteak barneraturik • Edo langileak horretarako bereziki kontratzen dira • 3. Txandako langileek osasun babesa egokiturik izan behar dute • 4. ikasten dagoen langileak badu lehentasuna txanda hautatzeko

16. 3. Lan egutegia • Lan egutegia= urtean zehar lanaldia eta atsedenen banaketa • Lan egitegia pakta daiteke, baina negoziaziorik ezean  enpresa-bururari dagokio egitea • Urte bateko egutegiak aurreko egutegiarekin konparatuz ekartzen badituLELeko 41art.koprozedura erabili behar da(lan baldintzen funtsezko aldakuntza • Lan egutegiaren dokumentazioa lantokianleku agerian egon behar da, guztiok ikus dezaten •  ez egitea lege-hauste arina

17. 4. Atsedenaldiak def. lan egiteko edo enpresariaren esanetara egoten ez den denbora, baina hala ere ordaintzen dena MOTAK 1. lanegunen arteko atsedenaldia 2. atsedena lanaldi jarraituan 3. asteko atsedenaldiak 4. lan jaiak 5. Baimenak 6. Urteko oparraldia 1.Lanegunen arteko atsedenaldia Araua; LELeko 34.3 art. lanegun batetik bestera 12 ordu gutxienez igaro behar 2.Atsedena lanaldi jarraitua 6 ordukolanaldi jarraituan  15 minutuko atsedena 16/18 urteko langileentzat  4 ordu eta erdiko lanaldia  30 minutuko atsedenaldia 3. Asteko Atsedenaldiak araua; LELeko 37.1 art edukia; egun bat eta erdi  normalean igande oso eta larunbataren arratsaldea edo astelehenaren goiza  badira salbuespenak Asteko atsedena  14 egunetan bildu ahal dira Salbuespenak; • 16/18 urtekoentzat 2 egun jarraiturik aste bakoitzean • Zenbait ihardueratan 4 astetan bildu dira edo banatu egun erdia beste unean hartzeko • Atsedenak hartzekobeste sistemak iharduera berezietan • 4 hilabetetan batu (ostalaritzan), oporraldiari gehitu (itsasoko lanetan) edo gutxienezko • Atsedena 2 astekoa

18. Lan jaiak Araua; LELeko 37.2 art. Laneko jaia = botere publikoek hala erabakita lanegun ez dena, baina hala ere ordaindua eta errekuperatu ezina Edukia; 14 lan egunak (gehienez) Erkidego autonomoek beste bat ezarri ahal dute (berreskuragarria) Zehapenak; - 14 lanegun 2 tokikoak 4 estatukoak eta finkoak ( eguberria, urteberria, maiatzaren lehena eta urriaren 12) + 8 estatukoak baina 3 Erkidego Autonomoek zehazten dituzte - zubi aurkako neurria  Gobernuak astelehenera eraman ahalditu beste astegunetan erori direnak. -igande erortzen direnak  hurrengo astelehenera eraman ahal dira Jaiak 4 taldetan antolatzen dira; a-urriko 12 (Espainiako Festa nazionala,eta abenduko 6ª (Konstituzio eguna) b. Urtarrileko 1 (urte berria), maiatzako 1 (Lanaren eguna) eta abenduaren 25 (eguberria) c Abuztuaren 15 (ama birjinaren zeruratze edo jasokundea) azaroko 1 (domu santua edo Omia saindua) eta abenduaren 8 Ama Birjinaren Sortze Garbia) eta ostiral Saindua d. Ostegun santua (Ostegun gurena), Urtarrileko 6 ( jaunaren agerkundea), martxoaren 19 (Jose deuna) eta uztaileko 25 (Santiago apostolua) Erkidego autonomoen ahalmenak _ Jose deuna eta santiago Apostolua artean hautatu (orohar d letrako jaien artean hautatu) - berezkoak adierazi (d letrakoekin aldatuz) - igandetik astelehenera eramandakoa aldatzea. - bere jaiak astelehena eraman -beste jai bat gehitu

19. Lan Jaien egutegia (Euskadin, 75/2012 dekretua,2013)

20. 2014ko Lan Jaien egutegia(Euskadin , 381/2013 DEKRETUA, uztailaren 9koa,)

21. Urteko oporraldia • Arauak; LELeko 38 art. eta101 eta 132 LNEren Hitzarmenak • Oporraldia hitzarmen kolektiboen bidez antolatzen da • Erregela minimoak • 1. Lege minimoak = gutxienezko oporraldia 30 egun naturalak • Lanegunen bidez paktatzea zilegia handiago bada • 2, bermak • a.oporraldia urte berean erabili behar da, • b.ezin da hurrengo urterako utzi • oporrak benetan erabili behar dira, ezin dira diruz trukatu (salbuespena; aurretik bukatuta egonez gero orduan diruz ordaindu behar da  aldi baterako kontratuetan • c. oporrak jaisteko isuna edo zigorra == debekatuta • 3. Urte bete enpresan egonez gero  paktaturiko oorraldia • Tarte txikiago eginez gero  oporrak proportzionalak • 4.Langilearen erruagatik  lan hutsunek oporraldia gutxitu ahal dute. Legezko greba ez dute gutxitzen oporraldia • 5. Lan ez gaitasunaren eragina oporraldian: • Erantzuna hitzarmenaren arabera  paktatu denaren arabera. Pakturik ezean jurisprudentziarentzat oro har 2 aukera;Oporraldia noiz den zehazten bada hitzarmenaren bidez, langilearen kalterako izango da ezgaitasuna izatekotan tarte horretan. Bestela, oporraldirik ez badago zehazturik  oporraldi berri bat izateko eskubidea • Egun TS de 24.06.2009.06.24ko Auzitegia gorenaren epaiak 2 aukera hobetsi du • amatasunaren aldia legez ezarrita dago (LETeko 38.3art) oporrak beste unean izateko eskubidea ·  LEKO 38.3 art.aren testua 3/2012 Legeak aldatu du oporretarako eskubidea bermatzeko • 6. Oporraldia noiz izango den zehazteko akordioaren bidez • 7. Oporraldia zatika daiteke  gutxienez zati bat 2 asteko jarraitukoa (LNEren132 hitzarmenaren arabera) • 8. enpresa-buruak oporraldia 2 hilabete lehenago jakinarazi behar dio langileari noiz den • 9. Enpresak oporraldia egunez aldatzekotan  kalte-ordainak eskatzeko eskubidea • 10. Oporrak aurretik ordaindu beharra  ordainketa arrunta edo bataz bestekoa izan beharra

22. Baimenak (ikus 12 gaia)