Werkgroep Modelfunctionaliteit

1. Werkgroep Modelfunctionaliteit Wat we gedaan hebben, wat er gelukt is, en wat niet Gé van den Eertwegh (voorzitter)

2. Aanleiding: - bundeling bij kennisinstituten - initiatief Rijnland, HDSR en Vallei&Eem - bijeenkomst 1 november: conclusie: waterschappen zijn aan zet om te formuleren wat ze willen Besluit: - oprichting Werkgroep Modelfunctionaliteit

3. Doelstelling: - inventariseer beleidsvragen (NBW, KRW, …) - leid benodigde modelfunctionaliteit af - inventariseer beschikbare modelfunctionaliteit - stel hiaten vast - spreek af hoe de hiaten op te vullen - organiseer dit Facilitering door STOWA

4. Beleidssporen: - Provincie: Verdroging: 2010: reductie 40% verdroogde areaal - Rijk: NBW: Toetsing Wateroverlast: 2005, daarna wettelijk verankerd; GGOR: 2010, daarna realiseren; Inpassing droogtestudie: wanneer, hoe???; - Europa: KRW: Deelstroomgebiedsplan: 2009 operationeel: in samenhang: kwaliteit en kwantiteit, grond- en oppervlaktewater, terrestrische en aquatische natuur.

5. Voorgenomen aanpak: beleidsdoelen (NBW, KRW etc.) doelvariabelen toestandsvariabelen modelfunctionaliteit

6. Bevindingen: - Verschillen in ambitie - Verschillen in perceptie vragen en antwoorden - Verschillen in kennis - Geen collectieve afweging - Wie stijgt boven de materie uit?

7. Beleidsformuleringen staan meerdere modelaanpakken toe Twee voorbeelden: - toetsing wateroverlast (Harry Boukes) - KRW-aanpak (Maarten Ouboter en Joost Heijkers)

8. Bijdragen van Harry, Maarten en Joost

9. Bijdrage Joost Heijkers: I. Uitwerking van alle waterbeleidsthema’s i.h.k.v. de watergebiedsplannen; II. Werkstructuur o.b.v. de Waternood-systematiek III. Modelgebruik t.b.v.: Watersysteemanalyse Vlakdekkende schatting Huidige Situatie (=AGOR) Doorrekenen Maatregelen (=VGOR’s)

10. Dus: - er zijn meerdere wegen die naar Rome leiden - elke weg vraagt eigen (specifieke) modelfunctionaliteit - waterschappen bewandelen meerdere wegen - waterschappen vullen hun vraag naar benodigde modelfunctionaliteit verschillend in. Opdracht in feite niet gelukt

11. Waar leidt dit toe? Voorbeeld van hoe het gaat aan de hand van SOBEK-EM Harm Gerrits Rijnland

12. Huidige praktijk: emissies (belasting water) concentraties, transport, processen, massabalans ad hoc SOBEK (boezemstelsel) emissieregistratie, spreadsheets, enz. • afhankelijk landelijke berekeningen en aannames • vooral geschikt voor riviersystemen (bakjes) • koppeling emissie-polderwater-boezemwater ontbreekt • geen ruimte processen polder • verschillen in gebieds-schematisatie • softwarematig ad hoc en onhandig • geen scenarioberekeningen

13. gewenst SOBEK EM: emissies, concentraties, processen, transport in de polder concentraties, transport, processen, massabalans SOBEK (boezemstelsel) emissiemodule (EM) • maatwerk per gebied, eigen kentallen en rekenregels • correcte koppeling emissie-polderwater-boezemwater • inclusief verlies- en nalevering in de polder • 1 passende gebiedsschematisatie • aansluitend op beslaand waterkwaliteitsmodel • scenarioberekeningen eenvoudig

14. grof concept wensen SOBEK-EM • naadloze aansluiting op SOBEK-model boezem • decadebasis lijkt voldoende • polders, maar ook rioolgebieden • ook directe belasting boezem • basiskentallen (EVV) via GIS oid • eventueel koppelbaar gebiedsindeling emissieregistratie • bij te stellen rekenregels (emissie = EVV * EF) • Cl, N, P, zware metalen • uitbreiding andere stoffen • processen polder spelen een rol • rekenregels zijn schaalbaar tbv scenarioberekeningen

15. DUS: - WL wil ontwikkelen, vraagt bijdragen van ‘gebruikers’. - Klein groepje enthousiast, wil bijdragen, zoekt medestanders. - Antwoorden: + ‘Nee, wij hebben een andere methode’ + ‘Nee, het past niet binnen onze planning’. Vraag moet zijn: Is er een collectief belang van de waterschappen dat SOBEK-EM in de gereedschapskist zit?

16. Voorstel verbeteringen KRW- verkenner Ecologie: • Kennisregels opstellen voor M1 t/m M10 (kanalen en sloten) Chemie: • Toevoegen van zware metalen in bakjesmodel • Opnemen/verbeteren van processen in bakjesmodel • Opstellen van stoffenbalans (per waterlichaam, afwateringseenheid)

17. Beleidsvragen niet sturend voor collectieve vraag naar modelfunctionaliteit, …, maar wat is dan wel sturend?? - huidige beleid/aanpak van het betreffende waterschap - vakinhoudelijke standaard - externe ontwikkelingen

18. Huidige praktijk (beperkte inventarisatie uitgevoerd) - lang niet alles wat er is wordt gebruikt; - sommige delen van het watersysteem nog niet modelmatig opgepakt; (hoe erg is dat: model is middel, systeemkennis is doel) - niet altijd voldoende kennis/data om modellen te vullen; - we beginnen te laat, anticiperen niet op beleid wat er aan komt.

19. Beeld n.a.v. huidige praktijk: - er zijn voldoende procesformuleringen - ze zijn niet allemaal goed toegankelijk (niet adequaat) Behoefte (n.a.v. huidige praktijk): 1. Pre- en postprocessing 2. Ontsluiting bestaande procesformuleringen Tijdpaden moeten sporen

20. Vakinhoudelijke standaard: (reproduceerbaarheid, state-of-the-art, Good Modelling Practice, eenduidige nauwkeurigheids- en onzekerheids- analyse) Het modelwerk van waterschappen wordt niet getoetst, er is geen ‘standaard’. Waterschapsmodelleurs spiegelen zich niet aan elkaar.

21. Externe ontwikkelingen: - Nationaal modelinstrumentarium verfijnt, groeit richting regionaal detailniveau; - Nationaal instrumentarium focust op de lijn MODFLOW-SIMGRO(SWAP)-SOBEK-CF; - Andere modelleurs met dezelfde modelvragen bijv. Regionale Directies Rijkswaterstaat; - Kennisinstituten bundelen, afstand naar waterschappen wordt groter.

22. Verschil in perspectief: De werkwijze van beleidsdoelen naar modelfunctionaliteit is een top-down-benadering, vanuit Rijks-gezichtspunt. Waterschappen kijken vaak vanuit (de werking van) het systeem naar de beleids- vragen die op hen afkomen (bottom-up).

23. regionale weg modellen data rijksweg watersysteem beleidsdoelen (NBW, KRW etc.) doelvariabelen modelfunctionaliteit toestandsvariabelen watersysteemfunctioneren er is in modelgebruik een cultuurverschil tussen Rijk en Regio

24. Willen we aanhaken bij Nationaal Instrumentarium? - gegeven cultuurverschillen, verschillende taken, verschil in perspectief? Wat willen we er halen, wat willen we er brengen? Wat is de meerwaarde?

25. Doel: - gezamenlijke systeemanalyse; - bundeling ontwikkelingsenergie Middel: - data-uitwisseling, - elkaars taal spreken (afstemming methodiek) Uitgangssituatie nu: - Ieder voor zich - Data-verstrekking op verzoek, - Geen mede-verantwoordelijkheid, ‘Gooi maar over de muur’ - Rijk vertelt achteraf hoe de regio het moet zien

26. Bijdrage Timo Kroon

27. Contacten regionale Directies RWS - Beheerder van Rijkswateren op regionaal niveau - Veel overeenkomsten met taken waterschap - Vaak zelfde detailniveau - Behoefte aan krachtenbundeling

28. Concluderend: - op technisch niveau is het niet gelukt om een door alle waterschappen gedragen vraag te formuleren naar benodigde modelfunctionaliteit; - als er al overeenstemming is, dan luidt die dat er meer behoefte is aan data-beheer en pre- en postprocessing dan aan nieuwe procesformuleringen; - op strategisch/beleidsniveau is nog niet het onderste uit de kan gehaald: een poging om de collectiviteit te benoemen is kansrijker; - samenwerking met Rijk/anderen heeft voordelen.

29. Samenwerken! Met wie? Ten eerste: met elkaar! Daarnaast ook met: - RIZA/MNP/STOWA - Regionale Directies RWS Nog te benaderen: - provincies - Waterleidingbedrijven

30. DOEL Beheer Beleid Systeemkennis Model Programma’s en data MIDDEL

31. Samenwerken! Omgangsvormen: - niet zozeer één model of modelprogramma - wel afspraken hoe iedereen met modellen en data omgaat - eenduidigheid van werken stimuleren, maar niet als doel - openheid en transparantie t.a.v. data, kennis en software - uitwisseling van kennis, ervaringen, ideeën middels netwerken - eigen verantwoordelijkheid en detailniveau: een landelijke nitraatstudie vraagt een andere aanpak dan een regionale of lokale (hoewel je best nog wel hetzelfde rekenprogramma zou kunnen gebruiken).

32. Samenwerken! Programma’s: - niet zozeer één modelprogramma - wel benoemen van een ‘voorkeursgereedschapskist’ - nieuwe ontwikkelingen primair via voorkeurslijn - open source - modulair - in- en uitplugbaar middels OpenMI - korte termijn: focus op pre- en postprocessing en User-Interface

33. Samenwerken! Data: - Gratis, open, voor iedereen toegankelijke databestanden: + neerslag en verdamping + waterpeilen, grondwaterstanden + debieten en onttrekkingen + bodemopbouw, ondergrond, hydraulische eigenschappen + configuratie van watersystemen (IRIS) + maaiveldhoogten (AHN) + chemie Landelijke data ook landelijk beheren, regionale data in de regio, maar volgens eenduidig format

34. Samenwerken! Kennis: - helpdesk of informatiepunt, gericht op water, niet op software; - helpdesk omvat data, programma’s en kennis, en alles wat er tussen ligt - benutten van ‘super-specialisten’ binnen het netwerk; - gerichte netwerken en werkgroepen.

35. Samenwerken: organisatie: Scheiding van - ontwikkeling en innovatie, - beheer en onderhoud - toepassing van modellen. Data en programma scheiden, maar qua format afstemmen.

36. Hoe zou je dat kunnen regelen? Bijdrage Bob Pengel over voorstel SOBEK-DUFLOW

37. Hoe nu verder? 1. Samen met RIZA en RWS-RD voorstel uitwerken hoe samenwerking er uit kan zien en draagvlak zoeken (wie doet het in opdracht van wie?); 2. STOWA-Adviesgroep oprichten die de Programma- Commissie Water gevraagd en ongevraagd voorziet van adviezen m.b.t. software, data en kennis 3. Uitwerken behoefte emissiemodellering.

38. Opdracht niet volbracht, toch een stap verder.