G O S P O D A R K A O T W A R T A (WYBRANE PROBLEMY)

1. G O S P O D A R K A O T W A R T A (WYBRANE PROBLEMY)

2. GOSPODARKA OTWARTA to taka gospodarka, która współpra-cuje gospodarczo z zagranicą. Najważniejsze formy tej współpracy to: HANDEL ZAGRANICZNY, PRZEPŁYWY KAPITAŁU, oraz MIGRACJE OSÓB.

3. Skutkiem współpracy gospodarczej różnych krajów bywa: INTEGRACJA GOSPODARCZA i GLOBALIZACJA.

4. Skutkiem współpracy gospodarczej róznych krajów bywa: INTEGRACJA GOSPODARCZA - scalanie gospodarek GRUPY krajów (np. zanik barier handlowych, rozwój kooperacji firm z różnych krajów, przenoszenie uprawnień decyzyjnych ze szczebla kraju na szczebel wspólnoty) (np. Unia Europejska, UE; North American Free Trade Agreement, NAFTA). a GLOBALIZACJA - scalanie WSZYSTKICH gospodarek świata.

5. 1. WYBRANE FORMY MIĘDZYNARODOWEJ WSPÓŁPRACY GOSPODARCZEJ I BILANS PŁATNICZY HANDEL ZAGRANICZNY 2007 r.: eksport na świecie: 12 940 mld dol.; w tym Polska 139 mld dol., czyli 1,1% (40,8% PKB). W ujęciu per capita: Polska 3 641 dol. w porównaniu z np. 28 319 dol. w Irlandii (81,1% PKB) (Czechy - odpowiednio – 11 851 dol. i 79,8%). (Dane GUS).

6. Polski handel zagraniczny, 1990-2006 (ceny bieżące, w mln dol. $) Źródło: Dane GUS.

7. PRZEPŁYWY KAPITAŁU 2005 r. INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE (ang. FDI) w Polsce: 9,6 mld dol.; INWESTYCJE PORTFELOWE: 10,6 mld dol. (Dane GUS).

8. PKB a PNB Dochód narodowy brutto w Polsce (2000-2007; mld zł, ceny bieżące) a Stanowi saldo wynagrodzeń, dochodów z inwestycji bezpośrednich i portfelowych oraz pozostałych dochodów i odsetek. Źródło: Rocznik Statystyczny RP 2008, GUS, Warszawa 2008, s. 682.

10. 2. KORZYŚCI Z HANDLU ZAGRANICZNEGO Y = AEPL = C + I + G + X – Z Czyżby handel zagraniczny był oplacalny tylko dla kra-jów mających dodatnie saldo bilansu handlowego?

11. 2. KORZYŚCI Z HANDLU ZAGRANICZNEGO I ICH PRZYCZYNY a) Przewaga ABSOLUTNA produktywności i specjalizacja  PRZEWAGA ABSOLUTNA produktywności oznacza, że jeden kraj wytwarza dobro niższym kosztem niż drugi kraj.

12. a) Przewaga ABSOLUTNA produktywności i specjalizacja Powiedzmy, że w obu krajach jest po 100 pracowników, którzy mogą produkować albo METODĄ „WSZYSTKIEGO PO TRO-CHU” (150 porcji ryb + 150 porcji wina) albo SPECJALI-ZOWAĆ SIĘ (200 porcji ryb + 200 porcji wina) w sposób suge-rowany przez absolutne przewagi produktywności.

13. a) Przewaga ABSOLUTNA produktywności i specjalizacja Powiedzmy, że w obu krajach jest po 100 pracowników, którzy mogą produkować albo METODĄ „WSZYSTKIEGO PO TRO-CHU” albo SPECJALIZOWAĆ SIĘ w sposób sugerowany przez absolutne przewagi produktywności… Oczywiście, warunkiem koniecznym takiej spe-cjalizacji jest handel zagraniczny! WNIOSEK: Specjalizacja pozwala zwiększyć łączną produkcję obu krajów… HAMUJĄC HANDEL ZAGRANICZNY, POZBAWIAMY SIĘ TYCH KORZYŚCI.

14. b) Przewaga KOMPARATYWNA produktywności i specjalizacja • PRZEWAGA KOMPARATYWNA produktywności oznacza, że • jeden kraj wytwarza dobro niższym KOSZTEM ALTERNA- • TYWNYM* niż drugi kraj. --------------------------------------- * Koszt alternatywny (ang. opportunity cost) to KOSZT, KTÓRY PONO-SIMY DLATEGO, ŻE ROBIMY TO, CO ROBIMY, A NIE COŚ INNE-GO.

15. Zauważ: Kraj A ma absolutną przewagę produktywności w pro-dukcji wszystkiego, lecz kraj B ma komparatywną przewagę pro-duktywnosci w produkcji wina!

16. 4 10 Powiedzmy, że w kraju B 10 pracowników przechodzi z gałęzi rybnej do winnej, a w kraju A 4 pracowników przechodzi z gałęzi winnej do rybnej. Oto zmiany wielkości produkcji spowodowane taką specjalizacją: A: -8W +24R B: +10W -20R Niech cena w handlu zagranicznym wynosi np. 2,4 [R/W] [określa ona WARUNKI HANDLU(ang. terms of trade) tych krajów]… OCZYWIŚCIE, WARUNKIEM KONIECZNYM TAKIEJ SPEC-JALIZACJI JEST HANDEL ZAGRANICZNY!

17. 4 10 Powiedzmy, że w kraju B 10 pracowników przechodzi z gałęzi rybnej do winnej, a w kraju A 4 pracowników przechodzi z gałęzi winnej do rybnej. Oto zmiany wielkości produkcji spowodowane taką specjalizacją: A: -8W +24R B: +10W -20R Niech cena w handlu zagranicznym wynosi np. 2,4 [R/W] [określa ona WARUNKI HANDLU(ang. terms of trade) tych krajów]… Zauważ! Pokazaliśmy (na przykładzie), że NAWET JEŚLI JEDEN KRAJ JEST LEPSZY W PRODUKCJI WSZYSTKIEGO, OBOPÓLNIE KORZYSTNA SPECJALIZACJA I HANDEL SĄ MOŻLIWE!

18. WNIOSEK: Także w takiej sytuacji specjalizacja pozwala zwiększyć łączną produkcję obu krajów… HAMUJĄC HANDEL ZAGRANICZ-NY, POZBAWIAMY SIĘ TYCH KORZYŚCI.

19. ZADANIE Jerycho i Ur produkują wino i oliwę. W tablicy pokazano dzienną wydajność pracownika. a) W produkcji jakich dóbr te miasta mają przewagę: (i) absolutną? (ii) komparatywną? Co to znaczy? b) Kto i co będzie sprzedawać? c) Podaj przykład obustronnie korzystnej specjalizacji i handlu. d) Podaj przykład obustronnie korzystnych terms of trade. e) Podstaw Niemcy za Jerycho i Polskę za Ur; zaproponuj odpowiedniki wina i oliwy. a) (i) Jerycho ma absolutną przewagą w produkcji obu dóbr (wytwarza oba dobra wydajniej, czyli niższym nakładem pracy). (ii) Ur ma komparatywną przewagą w produkcji oliwy. Oznacza to, że Ur ma niższy koszt alternatywny produkcji oliwy niż Jerycho (2, a nie 3 porcje wina). Innymi słowy Ur jest mniej gorsze w produkcji oliwy niż w produkcji wina). b) Ur będzie sprzedawać oliwę, a Jerycho – wino. c) Ur przesunie 10 pracowników z gałęzi „winnej” do gałęzi „oliwnej”. W efekcie produkcja wina zmaleje tu o 20 porcji, a produkcja oliwy wzrośnie o 10 porcji. Jerycho przesunie 4 pracowników z gałęzi „oliwnej” do gałęzi „winnej”. W efekcie produkcja wina wzrośnie tu o 24 porcje, a produkcja oliwy zmaleje o 8 porcji. Następnie Ur sprzeda Jerychu 10 porcji oliwy po 2,4 porcji wina za porcję oliwy. W efekcie Ur zyska „na czysto” 4 porcje wina, a Jerycho – 2 porcje oliwy. d) 2,4 porcje wina za porcję oliwy. e) Komputery i usługi budowlane?

20. ZADANIE Przez godzinę gracz giełdowy jest w stanie sprzątnąć 1 pokój ich ogromnej willi lub zarobić 1000 gb. Jej mąż sprząta dwa razy wol-niej, a na giełdzie jest w stanie wygrać tylko 100 gb na godzinę. Czy w tym przypadku podział pracy ma sens? a) Porównaj jej i jego koszt alternatywny sprzątnięcia pokoju. Jej koszt alternatywny sprzątnięcia pokoju wynosi 1000 gb, a jego tylko 200 gb. b) Kto i w produkcji czego ma przewagę komparatywną? On ma przewagę komparatywną w sprzątaniu. c) Zaproponuj korzystny dla obu stron podział pracy. On powinien więcej sprzątać, ona – dłużej grać na giełdzie. d) Wyjaśnij, skąd się bierze nadwyżka, która jest warunkiem opła-calności wymiany. (Wskazówka: Ile traci ten, kto wykorzystuje swo-ją przewagę komparatywną? Ile zyskuje jego partner?). On, sprzątając dodatkowy pokój, traci 200 gb. Dzięki temu ona może wygrać 1000 gb. Nadwyżka do podziału wynosi (1000–200) gb.

21. c) SPECJALIZACJA I KORZYŚCI SKALI (handel wewnątrzgałę- ziowy) Powiedzmy, że Niemcy specjalizują się w produkcji samochodów BMW, a Polska w produkcji samochodów Fiat…

22. d) NASILENIE SIĘ KONKURENCJI Pamiętasz? Monopol produkuje mniej i sprzedaje drożej niż gałąź wolnokonkurencyjna …

23. e) Inne korzyści z handlu zagranicznego: WZROST RÓŻNOROD-NOŚCI TOWARÓW.

24. ZADANIE Przyporządkuj zjawiska korzyściom z handlu: a) Fiaty z Tych są sprzeda-wane w całej Europie, więc produkcja jest duża, a koszty niskie. b) Dostęp-ność serów z Francji wymusiła wzrost jakości polskich serów. c) Bez handlu zagranicznego Polacy mogliby jeść jabłka, lecz nie banany. d) Niemcy są lepsi od Polaków w produkcji aut, a Polacy od Niemców – w produkcji grzy-bów, więc specjalizacja się opłaca. e) Polacy są mniej gorsi od Hiszpanów w produkcji mebli, a nie czerwonego wina, więc specjalizacja się opłaca.

26. 3. POLITYKA HANDLOWA A zatem, zwodnicza jest myśl, że skoro: Y = C + I + G + NX oraz NX<0, to należy ograniczyć skalę handlu zagranicznego. OZNACZAŁO-BY TO REZYGNACJĘ Z OPISANYCH PRZED CHWILĄ KO-RZYŚCI Z HANDLU ZAGRANICZNEGO! Jednak wiele krajów dąży do osiągnięcia nadwyżki salda bilansu handlowego, NX…

27. Polityka handlowa oznacza, że państwo wpływa na eksport i im-port.  POLITYKA HANDLOWA polega na kształtowaniu przez państwo wielkości importu i eksportu.

28. POLITYKA HANDLOWA: SPÓR O PROTEKCJONIZM • PROTEKCJONIZM to polityka handlowa, ktorej celem jest och-rona rynku krajowego przed towarami z zagranicy. Protekcjo-nizm jest przeciwieństwem WOLNEGO HANDLU. • Celem PROTEKCJONIZMU jest ochrona rynku krajowego przed towarami z zagranicy.

29. Argumenty przeciwko wolnemu handlowi: • a) O ochronie miejsc pracy. • Kontrargumenty: • Import też tworzy miejsca pracy. • Import jest warunkiem eksportu. • Ochrona miejsc pracy kosztuje (chodzi m. in. o utracone korzyści nabywców).

30. Argumenty przeciwko wolnemu handlowi: • a) O ochronie miejsc pracy. • b) O taniej pracy za granicą. • Kontrargumenty: • W kategoriach kosztów jednostkowych kraje rozwinięte i tak BYWAJĄ lepsze… • 20$/h 40 koszul/h • 1$/h 1 koszula/h

31. Argumenty przeciwko wolnemu handlowi: • a) O ochronie miejsc pracy. • b) O taniej pracy za granicą. • Kontrargumenty: • W kategoriach kosztów jednostkowych kraje rozwinięte i tak BYWAJĄ lepsze... • A jeśli nawet nie są lepsze, to rozwiązaniem jest między-narodowa specjalizacja, a nie protekcjonizm.

32. Argumenty przeciwko wolnemu handlowi: • a) O ochronie miejsc pracy. • b) O taniej pracy za granicą. • c) O „młodych” sektorach gospodarki (ang. infant indus-tries). • Kontrargumenty: • Państwo nie jest w stanie ich identyfikować, prywatne banki są w tym lepsze. • Ewentualne subsydiowanie takich dziedzin jest lepszym rozwiązaniem od ochrony celnej.

33. Argumenty przeciwko wolnemu handlowi: • a) O ochronie miejsc pracy. • b) O taniej pracy za granicą. • c) O „młodych” sektorach gospodarki (ang. infant indus-tries). • d) O dumpingu. • Kontrargumenty: • To tylko trudna do udowodnienia hipoteza (alternatywą jest np. hipoteza o różnicowaniu cen). • Na rynku światowym nikt nie jest w stanie zdobyć pozycji monopolistycznej.

34. Argumenty przeciwko wolnemu handlowi: a) O ochronie miejsc pracy. b) O taniej pracy za granicą. c) O „młodych” sektorach gospodarki (ang. infant indus-tries). d) O dumpingu. e) O bezpieczeństwie. Komentarz: Pełna samodzielność (np. co się tyczy produkcji sprzętu wojskowego itp.) i tak nie jest możliwa. Należy się specja- lizować w ramach sojuszy.

35. Argumenty przeciwko wolnemu handlowi: a) O ochronie miejsc pracy. b) O taniej pracy za granicą. c) O „młodych” sektorach gospodarki (ang. infant indus-tries). d) O dumpingu. e) O bezpieczeństwie. f) O ochronie wsi, rzemiosła, tradycji itp. Kontrargumenty: Lepszym rozwiązaniem od cła jest subsydium.

36. Argumenty przeciwko wolnemu handlowi: a) O ochronie miejsc pracy. b) O taniej pracy za granicą. c) O „młodych” sektorach gospodarki (ang. infant indus-tries). d) O dumpingu. e) O bezpieczeństwie. f) O ochronie wsi, rzemiosła itp. g) O ochronie kultury narodowej (japońskie kreskówki itd.). Kontrargumenty: Tu chodzi raczej o pogoń za rentą (ang. rent seeking) lokal-nych twórców, którzy nie wytrzymują konkurencji lep-szych od siebie...

37. Argumenty przeciwko wolnemu handlowi: a) O ochronie miejsc pracy. b) O taniej pracy za granicą. c) O „młodych” sektorach gospodarki (ang. infant indus-tries). d) O dumpingu. e) O bezpieczeństwie. f) O ochronie wsi, rzemiosła itp. g) O ochronie kultury narodowej. h) O „strategicznej polityce handlowej” („oni wspierają swoich, więc my też musimy”). Kontrargumenty: Zamiast sobie szkodzić nawzajem, trzeba koordynować politykę handlową w skali całego świata!

38. Dlaczego, mimo wszystko, stosuje się ograniczenia handlu? • Cła są źródłem „łatwych” dochodów państwa. • „Syndrom ROZPROSZONYCH KORZYŚCI I SKONCENT- • ROWANYCH STRAT”... • Z wolnego handlu (np. wieprzowiną) bardzo wielu konsumentów skorzystałoby „po trochu” każdy (tańsza wieprzowina). • Duże straty ponieśliby wzglednie nieliczni hodowcy. • JEDNAK TE „SKONCENTROWANE” STRATY MOTYWUJĄ DO DZIAŁANIA SKUTECZNIEJ NIŻ TE „ROZPROSZONE” ZYSKI!!

39. Dlaczego, mimo wszystko, stosuje się ograniczenia handlu? • Cła są źródłem „łatwych” dochodów państwa. • „Syndrom ROZPROSZONYCH KORZYŚCI I SKONCENT- • ROWANYCH STRAT”... • 500 hodowców straci po 200 000 (łącznie 100 mln) • 2 000 000 konsumentów zyska po 100 (200 mln)

40. ZADANIE Przyporządkuj opinie argumentom: a) Tanie tenisowki z Chin niszczą krajo-wy przemysł! b) Pijąc duńskie piwo, zabierasz pracę Polakom. c) Nim otworzymy granice, pozwólmy okrzepnąć krajowym producentom. d) Ukra-ińcy sprzedają nam węgiel zbyt tanio! e) Japońskie kreskówki ogłupiają polskie dzieci! f) Oni pomagają swoim firmom, więc i my pomóżmy swoim! g) Rosyjska ropa zagraża naszej suwerenności! h) Serki z Niemiec rujnują polską wieś, ostoję ojców i matek.