SUPERVIZIJA U SOCIJALNOM RADU

1. SUPERVIZIJA U SOCIJALNOM RADU Mr Ljubica Dorontić Banja Luka, april 2012.

2. SUPERVIZIJA KAO NAČIN PODRŠKE POMAGAČIMA • Supervizija ima važno mjesto u profesionalnom radu svakog pomagača u socijalnom radu. • Krajem 19 vijeka supervizija kao metoda usvajanja profesionalnih znanja počela se razvijati u Sjedinjenim Američkim Državama upravo u području socijalnog rada. Vezana je uz djelovanje Mary Richmond koja je prva upotrijebila riječ supervizija u svojim nastojanjima da organizuje uspješan socijalni rad. • Funkcije supervizije na samom početku njezinog nastajanja su bile usmjerene na nadzor i organizaciju provođenja socijalnog rada. • U Evropu je supervizija je ušla tek 50-tih godina 20. stoljeća kao dio Marshallovog plana pomoći nakon II svjetskog rata (Van Kessel, 1997).

3. Pojam supervizija • Lat. SUPERVIDERE – gledati više, vidjeti više, nešto pregledati odozgo. • POD POJMOM SUPERVIZIJA PODRAZUMIJEVA: • • «DRUGA» PROFESIJA – druga profesionalna izobrazba koja se odvija na višoj metodskoj razini: uključuje osim teorijskog ovladavanja znanjima i iskustvo sa supervizijom u ulozi supervizanta, vođnje supervizije tokom izobrazbe i sudjelovanje u superviziji na superviziju, • opšte prihvaćena i nezamjenjiva METODA usvajanja profesionalnih znanja i profesionalnog razvoja svih onih stručnjaka koji neposredno i intenzivno rade s ljudima (tzv.pomagačke profesije),

4. Definicija supervizije • Supervizija je procesu kojem jedan stručnjak ima odgovornost da radi s drugim stručnjakom sa svrhom da se postignu određeni profesionalni, lični i organizacijski ciljevi superviziranog. • Ti ciljevi uključuju osiguravanje kompetentnog i odgovornog neposrednog rada s korisnicima, kontinuirani profesionalni razvoj, te ličnu podršku superviziranom (Harries, 1987). • Supervizija je interakcijski procesu kojem supervizor podupire i usmjerava praktični radsuperviziranog, koji neposredno podupire ljude u savladaju tjelesnih, materijalnih, socijalnih ili psiholoških prepreka uspješnom funkcionisanju kroz individualne, grupne ili porodične intervencije. Pritom supervizor ima obrazovnu, administrativnu i podržavajuću funkciju (Munson, 1993). • Supervizija je važna metodapomoću koje socijalni radnici mogu nastaviti razvijati i poboljšavati svoje vještine nakon završetka formalnog obrazovanja. Služi kao pomoć socijalnim radnicima početnicima, ali i onim iskusnima, u pružanju efikasne pomoćiuz naglašavanje prava klijenta (Davis, 1999).

5. Definicije supervizije • Supervizija pomažebilo studentima, mladim stručnjacima ili radnicima u sistemu socijalne zaštite da što više nauče iz svog ličnog iskustvakoje su stekli ostvarivanjem svojih profesionalnih zadaća s ciljem unapređivanja profesionalne prakse(Van Kessel, 1999). • Supervizija je ključno oruđe (metoda) za prepoznavanje znanja, briga, zapažanja, ideja, uloga i doprinosa pomagača u neposrednom radu s klijentom i kao takva je pokretač profesionalnog razvoja(Knapman i Morrison, 2000). • Supervizija je izazov praktičarima da reflektuju o svom radui tako pomiču granice svog profesionalnog djelovanja (Barretta-Herman i sar., 2000) • Supervizija je kreativni prostorterapeuta. To je mjesto gdje supervizant dobiva prostor da reflektuje o samom sebi i svojem udjelu u procesima koji nastaju u interakciji s klijentom. Svrha je supervizije da terapeut u sebi nađe ono što je jedinstveno za njega, njegov vlastiti stil, te da može birati vlastiti način ponašanja u susretu s klijentom. Polazeći od toga supervizija je proceskoji potiče razmišljanje i razvijanje kompetencije(Cajvert, 2001).

6. Supervizija je proces specifičnog učenja i razvoja, kao i metoda podrške pri profesionalnom reflektovanju koja omogućava stručnjacima da usvoje nove profesionalne i lične uvide kroz vlastito iskustvo. Pomaže stručnjacima da integrišu praktična iskustva s teorijskim znanjima i da dođu do svojih vlastitih rješenja problema s kojima se susreću u radu, da se uspješnije nose sa stresom i da izgrađuju svoj profesionalni identitet. Supervizija podržava profesionalno i lično učenje i razvoj stručnjaka (Žorga, 2003).

7. Definicija supervizije Evropskog udruženja nacionalnih organizacija supervizora (ANSE) Supervizija je: • Profesija i funkcija; • Odnosi se na ličnost,njezinu profesionalnu ulogu i područje rada; • Uvažava profesionalno iskustvo supervizora; • Odvija se u okviru jasnog dogovora o radu; • U pravilu je treća profesionalna izobrazba; • Predstavlja profesionalnu refleksiju.

8. Supervizija nije: • Savjetovanje i lična terapija pomagača; • Edukacija, iako će supervizirani mnogo naučiti o sebi i svojoj profesiji; • Konzultacija, iako će stručnjak tokom supervizije mijenjati mnogo toga u svom radu; • Ocjenjivanje, iako će dobiti mnogo povratnih informacija o svom radu; • Kontrola i nadzor.

9. Uloga supervizije • Nužna u profesionalnom radu i razvoju onih koji rade sa ljudima. • Kroz superviziju se razvijaju tzv. reflektirajući praktičari s produbljenim razumjevanjem odnosa među ljudima, uzroka nastanka problema i faktora koji potiču ili otežavaju daljnji razvoj i profesionalaca i klijenata.

10. Modeli supervizje • Podjela modela po dva kriterija: (1) pripadanje nekom terapijsko-tretmanskom teoretskom konceptu (sistemski model, humanistički, bihejvioralistički model supervizije, psihoanalitički (psihodinamski) model supervizije (Milošević Arnold i sur., 1999.). ili (2) s obzirom na funkcije i ciljeve procesa supervizije.

11. Modeli supervizije • Administrativno-upravljačka funkcija: Tumačenje superviziranima politiku vođenja i funkcionisanja ustanove,raspravljanje sa superviziranima o zakonima koji se tiču socijalne dobrobiti,pregledavanje dokumentacije slučajeva radi odgovarajuće pomoći klijentima, raspored slučajeva i dogovor o radnom rasporedu i vremenu rada. • Podržavajuće-pomažuća funkcija koja uključuje: Podržavajuće povratne informacije, zadovoljenje potreba superviziranog, razgovor o osjećanjima superviziranog vezanih za konkretan slučaj, upućivanje na tehnike za smanjivanje profesionalnog stresa.

12. Modeli supervizije • Obrazovno- podučavajuća funkcija koja uključuje: - Demonstriranje tehnika rada; - Procjenu slučaja i planiranje rada na slučaju; - Povratnu informaciju superviziranima o kvalitetu rada; - Raspravu o teorijama ljudskog ponašanja koje su povezane s konkretnim slučajem; - Objašnjavanje metode ili strategije intervencije.

13. Modeli supervizije • Američki (koji obuhvaća zemlje engleskog govornog područja) i Evropski. • Osnovna razlika što Evropski iz supervizije uglavnom isključuje administrativno organizacijsku funkciju supervizije, ne shvaća superviziju kao mjesto na kojem će rukovodioc procjenjivati, organizirati ili usklađivati rad sa zakonima ili interesima ustanove. • Evropski model u središte supervizije stavlja supervizanta (člana supervizijske grupe), njegove emocije, vrijednosti i osnovni mu je cilj osnaživanje i razvoj kompetencija supervizanata a ne organizacije kao takve. Naravno da će unapređenjem rada suprvizanata doći i do unapređenja rada ustanove.

14. Modeli supervizije • U Evropi se razvio cijeli niz modela: - Nizozemski model supervizije koji je još poznat kao model kompetentnosti (Van Kessel, 1999.), • Švedski model supervizije poznat kao model supervizije psihosocijalnog rada (Bernler i Johnson,1993.; Johnson, 1999. i Cajvert, 2001.). • Supervizor ima prvenstveno odgovornost da razvije i unaprijedi profesionalnu kompetentnost superviziranog, oslanjaju se na načelo osnaživanja i posmodernizam u socijalnom radu i terapiji uopšte.

15. Modeli supervizije • Organizacijska supervizija, Integrativno-razvojna supervizija i timska supervizija • Organizacijska supervizija treba osigurati uspješno funkcionisanje organizacije, dobro korištenje resursa, te kvalitetne i neposredne usluge korisnicima/klijentima. U njenom fokusu je sadržaj rada i klijenti/korisnici.

16. Razvojno-integrativna supervizija • Razvojno-integrativna supervizija usmjerena je na integrisanje teorije i prakse, razvoj profesionalne kompetentnosti i podržavanje stručnjaka u radu s klijentima. U njenom fokusu su stručnjak i proces rada, pa stoga kvalitete usluga korisnicima/klijentima osigurava posredno. Dakle, cilj ovog modela supervizije je ojačati stručnjaka i unaprijediti njegovu ili njezinu profesionalnu kompetentnost u radu s klijentom. • Model primjeren potrebama stručnjaka.

17. Timska supervizija • Je vrsta grupne supervizije usmjerena prije svega na sistemsku iskustvenu proradu saradnje između članova tima. • Osnovni cilj je razvoj timskih odnosa i kvalitetnija timska saradnja radi postizanja bolje kvalitete usluga. • Najčešće teme TS je saradnja, pitanje kompetencija za određeni posao, komunikacija, tračevi koji kruže o pojedinim osobama u timu, voditeljima, šefomima i sl.

18. Supervizija u socijalnom radu • Supervizija se razvija kao specifična profesija, koja nije usmjerena samo na sadržaj psihosocijalnog rada već i na proces u kojem se supervizant razvija kao «instrument» tog rada, koji potiče razvoj profesionalne i osobne kompetentnosti njega kao stručnjaka (Ajduković i Cajvert, 2004.). • Danas je supervizija potrebna u profesionalnom radu i razvoju svih onih koji neposredno rade s ljudima.

19. Svrha supervizije je pokrenuti: • Razvoj profesionalnih vještina; • Integrisanje teorije i prakse; • Lični rast i razvoj; • Poboljšanje kvalitete usluga psihosocijalnog rada; • Briga za mentalno zdravlje i smanjenje negativnih učinaka profesionalnog stresa.

20. Odrednice supervizije • Supervizija ulazi u područje učenja i razvoja profesionalne kompetentnosti. Prva asocijacija na riječ učenje jest usvajanje informacija i učenje se najčešće shvaća na taj način. No, supervizija nije samo primanje informacija i oblikovanje novih ideja i zamisli; supervizija je iskustvo i reflektovanje (Van Kessel, 2001., Ajduković, 2001., Ajduković i Cajvert, 2001). • Supervizija pridonosi efikasnosti tretmana i dobrobiti klijenata psihosocijalnog rada.

21. Supervizija kao posebna metoda • Supervizija kao posebna edukativna, razvojna i podupiruća metoda omogućava pojedincu da putem vlastitog iskustva dođe do novih stručnih spoznaja i proširi spoznaje o sebi samom, da integriše praktična iskustva s teorijskim znanjem, da se oslobodi napetosti i tjeskobe, pa čak i stresa, i da kontinuirano izgrađuje svoj stručni identitet (Žorga, 2000).

22. Šta se postiže supervizijom? • Kvalitetniji odnosi, komunikacija i saradnja u radnom kontekstu ljudi; • Unaprijeđuje ponašanje ljudi u profesionalnim ulogama u određenom institucionalnom kontekstu uzimajući interaktivno u obzir lični, organizacijski, društveni i politički aspekt. • Bez obzira što je supervizija refleksija, a ne instrukcija ipak je usmjerena na akciju i rezultate.

23. Šta supervizija olakšava? • Razumijevanje složenih pitanja sa kojima se profesionalci susreću; • Otkrivanje i proširivanje ličnih resursa; • Oblikovanje otvorenih razgovora; • Otvorenost prema različitim vrijednostima i detaljno ispitivanje vlastitih pravila.

24. Zašto je značajna supervizija u radu sa klijentima • Jedna od metoda koja olakšava stručnjacima neprekidno uključivanje u proces učenja kroz integrisanje ličnog iskustva u postojeće teorije, a omogućava podizanje kvaliteta rada s klijentima posebno u socijalnom sektoru.

25. Organizacija supervizije • Supervizija bi se trebala odvijati u redovnim razmacima. • Može biti vođena individualno ili grupno,a može biti i kombinovana. • Prije početka supervizije supervizor i supervizirani bi trebli prodiskutovati ciljeve i fokus supervizije,njen oblik, podjelu zadataka, kriterije i metode evaluacije. • Svaki supervizijski sastanak bi trebao slijediti planirani oblik i duljinu i baviti se temama koje su vezane uz specifičan slučaj ili slučajeve. • Značajno stvoriti atmosferu povjerenja i uzajmnosti. • Potrebno imati dovoljno vremena za supervizijski rad na pojedinom slučaju. • Supervizirani može dobiti određene zadatke (proučiti literaturu).

26. Teškoće pomagača i profesonalna podrška • Jedna od ključnih teškoća, jeste sindrom profesionalnog izgaranja i izloženost tuđem traumatskom iskustvu (sekundarna ili delegirana traumatizacija), • emocionalne reakcije koje prate rad pomagača, • izvori profesionalnog stresa i sagorijevanja pomagača, • Supervizija - prevencija profesionalnog sagorijevnja

27. Supervizija može pomoći pomagačima u socijalnom radu • Pronađu lične strategije za prevladavanje stresa; • Organizacijske strategije; • Da upoznaju strategije samopomoći i pomoći pomagačima; • Da upoznaju i osvjeste izvore profesionalnog stresa; • Da prepoznaju reakcije, znakove sindroma izgaranja,saagorijevanja, • Fazama sagorijavanja; • Prevenciji sagorijevanja • Usvajanje vještina koje olakšavaju nošenje sa teškim situacijama, napetim situacijama, načinima relaksacije; • Osnovnim tipovima profesionalne pomoći.

28. Моtiviza uključivanjeu superviziju Rezultati vezani za motive (pokretači za uključivanje usuperviziju)kao najintenzivniji motivatori koji imaju snagu da pojedinca zainteresuju za superviziju izdvojeni su: • Smanjivanje negativnih učinaka profesionalnog stresa • Pomoć u rješavanju težih slučajeva, • Razvoj profesionalnih vještina, • Opšte poboljšanje kvaliteta rada s korisnicima, • Druženje s kolegama • Povjerenje u osobu koja jesupervizor. Sve ove stavke suznačajne, odnosno, motivatori za uključivanje u superviziju.

29. Hvala na pažnji! Ljubica Dorontić E-mail: dorontic@gmail.com