1 / 35

Radyonükleer ajanlar

Radyonükleer ajanlar. Tanım. Radyasyon; enerjinin herhangi bir ortamda parçacık şeklinde veya elektromanyetik dalgalar halinde ilerlemesi (iletilmesi) dir . Nükleer; atom çekirdeği ile ilgili olan demektir.

quincy-boyd
Download Presentation

Radyonükleer ajanlar

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Radyonükleer ajanlar

  2. Tanım • Radyasyon; enerjinin herhangi bir ortamda parçacık şeklinde veya elektromanyetik dalgalar halinde ilerlemesi (iletilmesi) dir. • Nükleer; atom çekirdeği ile ilgili olandemektir. • Radyoaktivite; bir maddenin kararsız yapı göstermesi nedeniyle(özellikle atom çekirdeğindeki nötronların sayısı, proton sayısına göre oldukça fazla olan) çekirdeğinin alfa, beta, gama gibi çeşitli ışınlar yaymak suretiyle parçalanmasıdır. Çevresine bu şekilde ışın saçarak parçalanan maddelere radyoaktif madde (ışınımsal madde) denir.

  3. Radyasyon türleri • Elektromanyetik radyasyon -Cep telefonları, görünür ışık, kızılötesi ışınlar, mikrodalga, mor ötesi ışınlar, radyo, radar, TV dalgaları ile X-ışınları. • Parçacık radyasyon -Alfa ve beta parçacıkları, proton, nötron, diğer atom altı parçacıklar.

  4. Girinirlik

  5. İyonlaştırıcı / iyonizan radyasyon • Atomdan elektron kopararak yapısının bozulmasına sebep olan radyasyon türleridir. -Parçacık radyasyon; TÜMÜ -EM radyasyon; Sadece X ve Gamma ışınları

  6. İyonlaştırıcı olmayan radyasyon • Yeteri kadar enerjiye sahip olmadıkları için iyonlaştırıcı radyasyon kadar etkili olmaz. Radyo dalgaları, mikrodalgalar, kızıl ötesi ışık, mor ötesi ışık (ultraviyole) ve görünür ışık iyonlaştırıcı olmayan radyasyon olarak isimlendirilir. • Elektrik enerjisi ileten ya da enerjiyle çalışan her türlü araç ve gereç, çalışma durumunda çevresinde bir elektromanyetik alan oluşturur. İyonlaştırıcı olmayan radyasyon kaynaklarının yarattığı manyetik alan, kaynakların yoğunluğuna ve frekanslarına bağlı olarak değişiklik gösterir. İyonlaştırıcı olmayan radyasyon kaynaklarını ultraviyole ışınları ve EMR nitelikli radyasyon şeklinde sınıflandırılır.

  7. Nükleer reaksiyonlar • Fisyon ya da bölünme Kütle numarası çok büyük bir atom çekirdeğinin parçalanarak kütle numarası daha küçük iki çekirdeğe dönüşmesi olayıdır. Fisyon reaksiyonlarında radyoaktif elementler kullanılır ve tepkimeler için bir ilk enerjiye (aktiflenme enerjisi) ihtiyaç vardır. Reaksiyon sonucunda kararsız çekirdekler ve nötron oluşur. Oluşan nötronların her biri yeni bir uranyum atomu ile tepkimeye girer. Bu esnada açığa çıkan nötronlar ortamdan uzaklaştırılmazsa tepkime zincirleme olarak devam eder. Grubuna göre değişen bir element ile kararlı hale gelerek sonlanır. • Füzyon ya da kaynaşma İki hafif elementin nükleer reaksiyonlar sonucu birleşerek daha ağır bir element oluşturmasıdır. Çekirdek tepkimesi olarak da bilinen bu tepkimenin sonucunda çok büyük miktarda enerji açığa çıkar. Bu işlemle oluşturulabilecek en ağır element demirdir.

  8. Neden nükleer enerji • 1 gr U-235 deki tüm çekirdekler fisyona uğradığı zaman; –1.96*1010 Cal • 1 gr kömürde ise 5000 Cal • Enerji olarak; 1 gr U-235 = 4 ton kömür

  9. Alfa bozunumu • Alfa bozunumu; • çekirdeğin kendiliğinden bir alfa parçacığı yayınlaması ile olur. iki protonla iki nötrondan veya bir helyum çekirdeğinden oluşur. • Alfa parçacığı, bazı radyoaktif atomların bozunumu sonucu, çekirdeklerden çıkan yüksek hızlı parçacıklardır. Yükü ise +2e kadardır. • Kütle ve hızları dikkate alındığında çabuk yavaşlar ve fazla uzağa gidemezler. Ölü derilerden geçemezler. • Hemen hemen bütün α-yayıcıları, doğal olarak görülen ve radyoaktif materyal olan uranyum, toryum ve onların ürünleridir

  10. Beta bozunumu • İki tip beta bozunumu vardır; ß- (elektron) ve ß+ (pozitron) bozunumu, Beta (β+) parçacığı elektronla özdeş olup çekirdekten çıkan parçacıktır. • β-parçacığı (-e) yüklü olup kütlesi α-parçacığınınkinin 1/7347 sine eşittir. Bu nedenle β-parçacıkları, α-parçacıklarına göre daha fazla nüfuz eder. Bu parçacıklar deriden geçip canlı dokuya zarar verebilir, fakat iç organlara nüfuz edemez. • Vücuda yakın kaynaktan yayılan β-parçacıkları, canlı dokuya ve göz merceğine zarar verebilir. Biyolojik ve tıbbi araştırmalarda kullanılan birçok izotop β aktiftir.

  11. Gama bozunumu • Çekirdeğin gamma bozunumu, alfa ve beta yayınımı ile birlikte olur. • Gama radyasyonu, elektromanyetik dalga olmaları bakımından alfa ve beta radyasyonundan farklıdır. • • Araştırmalarda yaygın olarak 51Cr, 59Fe, 125I ve 131I kullanılır.

  12. Alfa; 2 nötron 2 proton, yavaş hareketli, yüksek iyonizan Beta; yüksek enerjili elektron, güneş yanığı Gama; yüksek enerjili dalgalar, korunma zor Nötronlar; tıbbi etkiler? yerin metrelerce altına iner CERN

  13. AKTİFLİK VE YARI ÖMÜR • Bilinen radyoaktif izotopların yarı ömürleri; -(1022 )saniye kadar kısa süreden 1021 yıl kadar uzun bir süreye kadar değişir

  14. Çevresel radyasyon kaynaklarının çevresel radyasyona katkı % leri • Radon %55 • Karasal %8 • Dahili %11 • Medikal X ışını %11 • Kozmik %8 • Nükleer tıp %4 • Tüketici %3

  15. RADYASYON MARUZİYETİ/KONTAMİNASYON KAYNAKLARI • Kazalar • Nükleer reaktörler • Tıbbi tedavi üniteleri (radyoterapi) • Endüstriyel radyasyon • Kaybolan/çalınan tıbbi/endüstriyel radyoaktif kaynaklar • Depolama, taşıma sırasında meydana gelen kazalar • Terörizm • Kirli bomba • Nükleer tesislere saldırı, sabotaj • Düşük kudrette nükleer silahlar

  16. Kirli bomba • Genelde konvansiyonel bir bombanın radyolojik bir madde ile karışımı ile elde edilen bombalardır. • uranyum, plütonyum • temin edilmesi daha kolay olan Kobalt-60, Stronsiyum-90, Sezyum-137, Iridyum-192 ve Amerikyum-241 gibi radyoaktif maddeler kullanılarak yapılmaktadır.

  17. RADYASYON ÖLÇÜM YÖNTEMLERİ • Geiger- Müllerdedektörleri (Alfa, Beta duyarlığı fazla, gamma duyarlığı azdır) • Kişisel dozimetre (film, dijital)

  18. RADYASYON ÖLÇÜM YÖNTEMLERİ

  19. RADYASYONUN SAPTANMASI VE ÖLÇÜMÜ

  20. RADYASYONDAN KORUNMA Noktasal kaynaklardan yayınlanan radyasyon şiddetleri kaynaktan olan uzaklığın karesiyle azaldığından, uzaklık iyi bir korunma aracı olmaktadır. Örneğin; doz hızı 1 m de 100 mR/s ise 10 m deki doz hızı 1 mR/s dir. Tahliyenin sebebi halkı mümkün olduğunca kaynaktan uzak tutmaktır.

  21. RADYASYONDAN KORUNMA Dış radyasyon tehlikelerinden korunmanın en etkin yöntemi zırhlama olup radyasyonun şiddetini azaltmak için radyasyon kaynağı ile kişi arasına uygun özelliklerde koruyucu engel konulmalıdır. En yaygın zırhlama malzemesi beton ve kurşundur.

  22. RADYASYONDAN KORUNMA Radyasyon dozu miktarı radyasyon kaynağının yanında geçirilecek süre ile orantılı olarak arttığından kaynak yakınında mümkün olabildiğince kısa süre kalınmalıdır. Yani doz hızı 500 mR/s ise bu alanda 1 s kalınırsa 500 mR , 10 s kalınırsa 5000 mR doz alınır.

  23. Çevresel dekontaminasyon • Buhar, basınçlı su, • Ultrasound • Otların biçilmesi • Asfaltın yıkanması • Bana kaplamaların kaldırılması • Yüzeyin kumla örtülmesi, betonlama • Gıdaların imhası • Hayvanların kapalı oramda tutulması, kuru beslenmesi • Kişilerin maske, kıyafet, kağıt mendil vs ile korunması, sığınak

  24. RADYASYON MARUZİYETİ/KONTAMİNASYON KAYNAKLARI • Ermenistan'da kurulu olan Metsamor Nükleer Reaktörü sınırımıza yaklaşık 16 km. uzaklıktadır. • Bulgaristan'da kurulu olan Kozloduy Nükleer Reaktörü ise sınırımıza yaklaşık 300 km. uzaklıktadır • Romanya'da kurulu olan Cernavoda Nükleer Reaktörü yine sınırımıza yaklaşık 300 km. uzaklıktadır

  25. Işınlama Harici Kontaminasyon Dahili Kontaminasyon * * * * * * * * RADYASYON YARALANMALARI

  26. RADYASYONUN BİYOLOJİK ETKİLERİ • Değişik seviyelerdeki biyolojik etkiler • Moleküler (DNA) • Sub-cellular • Hücre • Organ • Organizma

  27. RADYASYONUN BİYOLOJİK ETKİLERİ • İnsan dokularının radyasyon duyarlılığı; • Embryonikdoku • Hematopoetik sistem • Gonadlar • Epidermis • İntestinal mukozal membran • Bağ dokusu • Kas dokusu • Sinir dokusu

  28. Radyasyon etkisi

  29. Akut Radyasyon Sendromu • Prodromal dönem • Bulantı, kusma, diyare, halsizlik • Yüksek dozlarda daha ciddi ve daha erken gelişen semptomatoloji • Hastalık dönemi • Hematopoetik • Gastrointestinal • Merkezi sinir sistemi Olay oluş zamanı Etkilerin ciddiyeti

  30. RADYASYON YARALILARININ TIBBİ YÖNETİMİ (DAHİLİ KONTAMİNASYON) RadionüklidTedavi Yol Cesium-137 Prussian blue Oral Iodine-125/131 Potassium iodide Oral Strontium-90 Aluminum phosphate Oral Americium-241/ Ca- ve Zn-DTPA IV infüzyon Plutonium-239/ Cobalt-60

  31. RADYASYON YARALILARININ TIBBİ YÖNETİMİ 30 Gy 1 Gy 12 Gy SEREBROVASKÜLER SENDROM SUBKLİNİK SEMPTOMLAR HEMATOPOETİK SENDROM GASTROİNTESTİNAL SENDROM 2 Gy: Destek tedavisi 2-8 Gy: Antibiyotik tedavisi, kan infüzyonu, bakım hizmeti 8-10 Gy: Kemik iliği nakli ? >10 Gy: Ağrı ve fiziksel sıkıntıların giderilmesi

  32. RADYASYON YARALANMALARI- IŞINLAMA -

  33. HASTA YÖNETİMİ - DEKONTAMİNASYON • Yaralının kıyafetlerini ve şahsi eşyalarını dikkatlice çıkartın, torbalayın, emniyetli bir şekilde depolayın (kontaminasyon %95 azaltılır) • Yaralıdan mümkünse biyolojik örnekler alın (nazal sürüntü) • Yabancı cisimleri aksi söylenene kadar radyoaktif materyalmiş gibi yaklaşın • Dekontaminasyon önceliği: • Önce yaralar sonra sağlam cilt • En fazla kontamine olan bölgeden başlayın • Her yaralıdan sonra dış eldivenleri değiştirin

  34. HASTA YÖNETİMİ - DEKONTAMİNASYON • Kontaminasyonu en aza indirmek için bıyık ve sakalları elektrikli makine yardımı ile traş edin • Kontamine olmayan yaraları su geçirmez malzeme ile kapatın • Kontamine yaralar: • Steril malzeme ile irrige edin, ılık su sabun olabilir • Uzman hekime danıştıktan sonra kontaminedebridmanları uzaklaştırın ve güvenli bir yerde biriktirin • Agresif müdahaleden kaçının • Sık sık temizlik malzemesini değiştirin • Saçlı deri ve sağlam cildi su ve sabun ile dekontamine edin • Temizlenmiş ve pansumanı yapılmış yaraları su geçirmez malzeme ile kapatın • IŞINLANMADA DEKONTAMİNASYOM GEREKMEZ

More Related