Hücre Organelleri

1. Hücre Organelleri

2. ÇEKİRDEK (çift zar) • Hücre çekirdeği çekirdek zarı , sitoplazması çekirdekçik ve kromatin iplikten meydana gelir. • Hücre bölüneceği zaman çekirdek zarı ve çekirdekçik eriyerek kaybolur. Hücre bölündükten sonra tekrar meydana gelir. • Çekirdekçik rRNA’nın sentezlendiği yerdir ve Ribozomun oluşturulmasını sağlar. • Çekirdek zarı Endoplazmik retikulumla bağlantılıdır. Porlar yardımıyla çekirdekten çıkan maddeler hücre sitoplazmasına geçer.

3. Çekirdek 3 temel yönlendirme yapar. 1) Hücrenin en basit şekilde iki yeni hücre vermek üzere bölünmesini kapsayan hücresel çoğalması, 2) Hücrenin metabolik aktivitelerinin oluşumu sırasında hücrenin farklılaşmasını kontrol etmesi, 3) Hücrenin metabolik aktivitelerini düzenlemesidir

4. Kromozomların yapısı • Bir hücrenin genetik bilgisini içeren DNA molekülüne genom adı verilir. • Ökaryotik hücre genomu büyük bir içerik taşıdıkları için prokaryotik genomdan daha büyük bir yer işgal eder ve aşırı derecede sıkışarak paketlenmiştir. Böylece hücre çekirdeğine sığar. DNA’nın proteinler yardımıyla sıkışarak paketlenmesiyle kromozomlar oluşur. • Kromozomlar sayesinde hücre bölünmesi ve oğul hücrelere eşit sayıda kromozom gitmesi mümkün olur.(Mitoz)

5. DNA molekülü aşırı derecede kıvrılarak ve proteinlerle birleşerek kromatin adı verilen yapıyı oluşturur. • Bu yapı hücre bölünmesine girerken daha da kısalır ve kendini eşleyerek kromatid adı verilen yapıya dönüşür. • Bir metafaz kromozomu böylece kendini eşlemiş bir çift kromatid den meydana gelir. Bunlara kardeş kromatidlerde denir. • Genetik açıdan birbirlerinin aynısıdırlar ve aynı DNA nükleotid sırasına sahiptirler.

6. Endoplazmik Retikulum (ER) • Hücre zarı ile çekirdek arasında madde iletimini sağlar. • Birbiriyle bağlantılı oldukları halde, yapı ve işlev açısından iki ER bölgesi vardır.

7. Düz ER’nin İşlevleri • Sitoplazmik yüzeyinde ribozomlar içermezler. • Farklı hücre tiplerindeki düz ER değişik metabolik süreçlerde görev alırlar. Bunlar arsında • lipid sentezi (fosfolipid, steroid) • Karbonhidrat metabolizması • İlaç ya da zehirlerin detoksifikasyonu bulunur.

8. Granüllü ER’nin işlevleri • Sitoplazmik yüzeyinde ribozomlar bulundurur. • Salgı proteinlerinin yapıldığı bölgedir. Salgı proteinlerinin birçoğu glikoprotein yapısındadır. • Zara proteinler ve fosfolipidler ekleyerek büyümesini ve Transpot veziküller ile paketlenmiş ürünlerin taşınmasını sağlarlar.

9. Golgi Aygıtı • Golgi aygıtı yassı keseciklerden oluşmuştur. • ER den gelen salgılar alınarak işlenir ve sitoplazma içine kesecikler halinde salgılanarak lizozomlar oluşturulur. • Salgı yapan hücrelerde gelişmiştir. • Yağ sentezlenmesi ve paketlenmesinde görevlidir. • ER ve GA, hücre ve çekirdek zarlarının oluşumunda birlikte görev yaparlar.

10. Lizozom • Lizozomlar kuvvetli sindirim enzimleri içeren organellerdir. ER ya da Golgi aygıtı tarafından meydana getirilirler. • Alyuvarlar hariç başta akyuvar olmak üzere bütün hayvansal hücrelerde bulunurlar. • Yabancı hücreler , yaşlanan organeller , besin maddeleri lizozomlar tarafından parçalanır.Hücrenin kendi içeriğinin lizozomlar tarafından parçalanmasına otoliz denir.

11. Aktif hidrolitik enzimler içeren lizozomların üretiminde ER ve Golgi aygıtı işbirliği yapar. • Lizozomlar hücre içine alınan maddeleri sindirir ve ortaya çıkan maddeleri hücrenin yeniden kullanımına sunar. • Yandaki şema besin kofulu ile kaynaşan bir ribozom ile hasarlı bir mitokondriyi içine alan bir başka lizozomu göstermektedir.

12. Ribozom Ribozom, ribozomal RNA (rRNA) ve proteinlerden yapılmış, hücrenin protein sentez yerleri. Virüsler hariç tüm hücrelerde bulunur.

13. Ribozom Oluşumu

14. Ribozomların Yapısı

15. Mitokondri • Oksijenli solunum yapan tüm canlıların hücrelerinde bulunur. • Çift katlı bir zarla çevrilmiştir. • İç yapısında üst üste katlanmış krista adı verilen bir yapı ve arlarında sıvı dolu matrix ten meydana gelmiştir. • Matrixte DNA ,RNA ve ribozom bulunur. • Mitokondri ATP sentezinin yapıldığı organeldir. • DNA’sı olduğundan kendi kendini eşleyebilir ve bölünebilir.

16. Kloroplast • Kloroplastlar bir plastit çeşididir. • Sadece bitkilerde bulunurlar ve fotosentezin gerçekleştiği organeldir. • Çift katlı zar sistemlerine sahiptir. Ayrıca kendilerine ait DNA’ , RNA ve ribozomu bulunur.

17. Tilakoyit adı verilen yapılar üst üste binmiş granumlardan meydana gelir. • Stroma granumların arasında bulunan enzim dolu sıvı kısımdır. • Granumların içerisinde bulunan klorofil molekülü ışığın emilmesi görevini gerçekleştirir.

18. Koful • Tek katlı zarla çevrili içi sıvı dolu olan keselerdir. • Besin maddelerinin depo edilmesini sağladıkları gibi artık maddeleri de depo edebilirler. • Hayvan hücrelerinde kofullar daha küçük ve daha fazla sayıdadır. • Tatlı sularda yaşayan paramesyum adlı tek hücreli canlıda suyun boşaltılmasını sağlayan kontraktıl kofullar bulunur.

19. HÜCRE İSKELETİ Görevleri ; • Hücreye desteklik ve şekil vermek . • Çeşitli şekillerdeki hücre hareketini meydana getirmek. • Hücre içinde motor proteinlerin organelleri taşıması için bir yol oluşturmak gibi üç önemli görevleri vardır.

20. Hücre iskeletini kuran üç tip lif tipi vardır. Bunlar; 1- Mikrofilamentler 2- Ara Filamentler 3- Mikrotübüller.

21. Mikrofilamentler • 7nm çapında sert çubuklardır. • Aktin moleküllerinden meydana gelmişlerdir. • Bir mikrofilament aktin alt birimlerinden oluşmuş ve birbiri • üzerine sarılmış iki zincirden meydana gelir. • Tüm ökaryotik hücrede bulunurlar. İki önemli görevleri vardır , • birincisi hücre hareketini gerçekleştirmek • ikincisi ise hücre şeklini korumak.

23. Ara Filamentler • Bunlar mikrofilmentlerden daha kalın , mikrotübüllerden ise daha incedir. • Görevleri arsında, • Hücre biçimlerini güçlendirme , • Organellerin hücre içerisindeki yerlerini sabitleme gibi görevleri vardır.

24. Mikrotübüller • Tüm ökaryotik hücrelerde bulunurlar. • İçleri boş olan tübül duvarı , tübilin adı verilen globüler proteinlerden meydana gelmişlerdir. • Hücre iskeletini oluşturmakla birlikte hücre içeride organellerin taşınması , kamçı ve sil yapısının meydana getirilmesi , • sentrozomları oluşturmları gibi birçok görevleri vardır.

25. Sentrozom • Sentrozomlar sentriyol çiftlerinden meydana gelmişlerdir. • Her bir sentriyol dokuz adet üçerli mikrotübülden oluşur. • Hücre bölünmesi öncesinde eşlenerek iki çift olurlar ve mitoz bölünme sırasında karşı kutuplara giderek kromozomların tutunup çekileceği iğ ipliklerini meydana getirirler.

26. Kamçı ve Siller • Siller ve kamçılar hücrelerin hareketini sağlarlar. • Siller daha kısa ama çok sayıda hücre yüzeyinde bulunurlar. Memelilerin solunum organlarındaki hücrelerin silleri tozların tutulmasını sağlar. • Kamçı ise hücrelerde bir yada iki tane olur ve sillerden daha uzundur. Sil ve kamçıların yapısında mikrotübüller vardır.