Gebruik van het LH Crowded Symbol Book

1. Gebruik van het LH Crowded Symbol Book Opsporing van visuele stoornissen bij kinderen met een verstandelijke beperking volgens de JGZ-richtlijn ‘Opsporing visuele stoornissen 0-19 jaar (eerste herziening)’

2. Opmerking vooraf… Vanwege de leesbaarheid wordt de JGZ-richtlijn ‘Opsporing visuele stoornissen 0-19 jaar’ - eerste herziening in deze presentatie telkens aangeduid met ‘richtlijn OVS’ Gebruik van het LH Crowded Symbol Book

3. Inhoud van de presentatie • Waarom een aangepast programma? • Voor- en nadelen van verschillende visustesten • Het opsporingsprogramma in het speciaal onderwijs • Het LH Crowded Symbol Book • Testen met het LH Crowded Symbol Book • Controle- en verwijscriteria • Wat als het ook met het LH Crowded Symbol Book niet lukt? • Verwijzing • Cerebrale visuele stoornissen • Vragen en discussie Gebruik van het LH Crowded Symbol Book

4. Waarom een aangepast programma? • Kinderen met een verstandelijke beperking hebben vaker visuele stoornissen dan kinderen met een normale intelligentie (Evenhuis 2007) • Verstandelijk beperkte kinderen met een verminderde visus hebben minder compensatiemogelijkheden dan kinderen met een normale intelligentie • Behandeling van (corrigeerbare) visusafwijkingen is daarom extra belangrijk voor deze groep kinderen (Evenhuis 2001, Nagtzaam 1999) • Het standaard opsporingsprogramma is niet altijd bruikbaar (de Landolt-C kaart is voor een aantal kinderen ‘te moeilijk’) Gebruik van het LH Crowded Symbol Book

5. Voor- en nadelen van verschillende visustesten Gebruik van het LH Crowded Symbol Book

6. Het opsporingsprogramma in het speciaal onderwijs Aangepast programma gericht op alle kinderen met een verstandelijke beperking (geldt ook voor verstandelijk beperkte kinderen die ‘met een rugzakje’ regulier onderwijs volgen): • Start met Landolt-C volgens kalenderleeftijd • Als (instructie van) Landolt-C niet lukt, LH CrowdedSymbolBook gebruiken Gebruik van het LH Crowded Symbol Book

7. Gebruik van het LH Crowded Symbol Book

8. Het LH Crowded Symbol Book • Spiraalboekje met kunststof bladzijden die verspringend ten opzichte van elkaar in het spiraal zijn geplaatst om het omslaan te vergemakkelijken • 14 bladzijden bedrukt met LH-symbolen (tweezijdig), 1 voorblad, 1 achterblad • Telkens 4 bladzijden achter elkaar met 5 symbolen van dezelfde grootte • De rangschikking van de symbolen op een bladzijde is zodanig dat op het middelste symbool het ‘crowding fenomeen’ van toepassing is • LH-symbolenkaart en losse LH-symbolen bijgeleverd (om te oefenen en om het juiste symbool te laten aanwijzen) Gebruik van het LH Crowded Symbol Book

9. Testen met het LH Crowded Symbol Book: vooraf • De onderzoekskamer dient goed te zijn verlicht • De testafstand is drie meter, deze dient uitgemeten en duidelijk gemarkeerd te worden • Voor het uitmeten is een stalen meetlint goed bruikbaar • De afstand wordt gemeten vanaf de ogen van het kind tot het LH Crowded Symbol Book • Wanneer kind en/of onderzoeker het onderzoek zittend uitvoeren, wordt voor het meten van de afstand uitgegaan van het midden van de stoel(en) Gebruik van het LH Crowded Symbol Book

10. Testen met het LH Crowded Symbol Book: zittend of staand? Zittend of staand testen? • Zittend testen kost meer ruimte (er wordt gemeten vanaf het midden van de stoel, er is per saldo dus meer dan drie meter nodig) • Wanneer het kind aan een (lage) tafel zit, kan de LH-symbolenkaart neergelegd worden, wat het aanwijzen vergemakkelijkt (de onderzoeker moet dan wel op een hogere stoel zitten om te voorkomen dat de tafel het zicht belemmert) • Kinderen die zitten, komen minder snel van hun plaats dan kinderen die staan Gebruik van het LH Crowded Symbol Book

11. Testen met het LH Crowded Symbol Book: instructie • Leg het kind op begrijpelijke wijze uit wat er van hem verwacht wordt • Oefen het benoemen en/of aanwijzen • Benader het kind positief, zeg nooit dat een antwoord fout is Gebruik van het LH Crowded Symbol Book

12. Testen met het LH Crowded Symbol Book: uitvoering • Begin met het rechter oog (tenzij het een herhalingsonderzoek betreft, begin dan met het ‘slechte’ oog) • Dek het andere oog af met een afdekbril • Begin bij de bladzijde met decimaal 0,32 • Wijs het meest linker symbool aan • Het kind kan benoemen wat het ziet of het symbool aanwijzen op de symbolenkaart(jes) Gebruik van het LH Crowded Symbol Book

13. Testen met het LH Crowded Symbol Book: uitvoering (vervolg) • Ga daarna steeds 4 bladzijden verder (= de eerste bladzijde met een kleinere symboolgrootte) en wijs weer het meest linker symbool aan, enzovoorts • Wanneer het kind een fout maakt of lang twijfelt, ga dan terug naar de laatste bladzijde van de vorige symboolgrootte • Wijs op deze pagina het meest linker symbool aan en daarna het middelste symbool • Toon vervolgens op de andere drie pagina’s van deze symboolgrootte het middelste symbool Gebruik van het LH Crowded Symbol Book

14. Testen met het LH Crowded Symbol Book: uitvoering (vervolg) • Als drie van de vier middelste symbolen goed benoemd worden, ga dan verder naar een kleiner formaat symbolen; worden er echter maar twee van de vier middelste symbolen goed benoemd, geef dan nog een vijfde kans door een van de andere symbolen aan te wijzen • Als deze vijfde kans goed is, ga dan verder naar een kleiner formaat symbolen; is de vijfde kans echter niet goed, dan is de test klaar (de visus is die van het formaat ervoor) • Test maximaal door tot regel 1,0 Gebruik van het LH Crowded Symbol Book

15. Testen met het LH Crowded Symbol Book: uitslag en notatie • De visuswaarde is gedefinieerd als de laatste symboolgrootte waar minimaal drie van de vijf middelste symbolen correct benoemd zijn • Noteer de gemeten visuswaarde in decimalen, noteer ook welke kaart/methode is gebruikt Gebruik van het LH Crowded Symbol Book

16. Controle- en verwijscriteria • Bepaal aan de hand van tabel 5.11 of 5.12 (richtlijn OVS, blz 49) of de visus voldoende (v), twijfelachtig (t) of onvoldoende (o) is • onvoldoende visus: verwijzen • twijfelachtige visus: onderzoek zo snel mogelijk herhalen (3,6 tot 5,0 jaar binnen drie maanden, vanaf 5,0 jaar binnen zes maanden), is de uitslag dan hetzelfde of slechter: verwijzen • Voldoende visus: geen actie NB De controle- en verwijscriteria voor het LH CrowdedSymbolBook zijn hetzelfde als voor de Landolt-C kaart Gebruik van het LH Crowded Symbol Book

17. Wat als het ook met het LH Crowded Symbol Book niet lukt? • Lukt de visusbepaling niet door onvoldoende medewerking van het kind, herhaal het onderzoek dan (binnen drie maanden voor kinderen tot en met vier jaar, binnen zes maanden voor kinderen vanaf 5 jaar) • Start bij het herhalingsonderzoek met het oog waarbij de eerder gemeten visuswaarde het slechtst was • Als het bij herhaling niet lukt om een betrouwbare visuswaarde te verkrijgen: verwijzen Gebruik van het LH Crowded Symbol Book

18. Verwijzing • Ongeacht de leeftijd (dus ook > 10 jaar) wordt verwezen naar de huisarts met het verzoek het kind door te verwijzen naar een oogheelkundig team voor nader onderzoek • Afhankelijk van regionale afspraken kan ook rechtstreeks naar de tweede lijn verwezen worden (conform de LESA visuele stoornissen) • Overweeg verwijzing naar een instelling voor visueel beperkten (Bartiméus, Koninklijke Visio) wanneer er sprake is van forse gedragsproblemen waardoor de kans van slagen van visusbepaling in de reguliere setting klein is Gebruik van het LH Crowded Symbol Book

19. Cerebrale visuele stoornissen (cerebral visual impairment, CVI) Specifieke problemen door gestoorde verwerking van visuele prikkels in het brein, komt vaker voor bij kinderen met verstandelijke beperking dan bij kinderen met een normale intelligentie: • Niet kunnen zien van bewegende objecten • Verminderd zien als het kind zelf in beweging is • Zich moeilijk kunnen oriënteren in een omgeving met veel visuele informatie (volle kamer, groep mensen) • Anamnese: vaak tegen dingen aanbotsen en/of struikelen NB De visuswaarde kan bij CVI 1,0 zijn! Gebruik van het LH Crowded Symbol Book

20. Cerebrale visuele stoornissen (vervolg) • Cerebrale visuele stoornissen hebben mogelijk grote invloed op het dagelijks functioneren en de schoolprestaties van een kind • Er is (nog) geen gevalideerd screeningsinstrument beschikbaar dat bruikbaar is in de JGZ • Diagnostiek staat nog in de kinderschoenen • Bij anamnestische verdenking op cerebrale visuele stoornis > overweeg verwijzing naar instelling voor visueel beperkten (Bartiméus, Koninklijke Visio) Gebruik van het LH Crowded Symbol Book

21. Vragen en discussiepunten Gebruik van het LH Crowded Symbol Book

22. Contactinformatie Voor alle vragen en opmerkingen over de richtlijn ‘visus’ en het LH Crowded Symbol Book: centrumjeugdgezondheid@ncj.nl Gebruik van het LH Crowded Symbol Book

23. Gebruik van het LH Crowded Symbol Book