Regulering van k artels

1. Regulering van kartels Prof. Dr. Jo Seldeslachts Universiteit van Amsterdam & KU Leuven Lerarendag economie 2013

2. Tandpasta en zeep jarenlang te duur De Standaard, 3 Oktober 2012 Supermarkten hebben in de periode tussen 2002 en 2007 hun prijzen voor verzorgingsproducten op elkaar afgestemd. Daardoor betaalden consumenten jarenlang te veel voor onderhouds- en verzorgingsproducten. Tot die conclusie kwam de Raad voor de Mededinging, die maandag een jarenlang onderzoek afrondde. De concurrentiewaakhond viel in april 2007 binnen op de hoofdkantoren van zeven grootwarenhuizen, waaronder Carrefour, Colruyt en Delhaize. Daarbij verzamelde hij voornamelijk bezwarend e-mailverkeer. Dat het onderzoek zo lang aangesleept heeft, is volgens auditeur-generaal Bert Stulens te wijten aan de complexiteit van het dossier. Hoe kon het dat supermarkten en leveranciers jarenlang prijzen afspreken zonder dat de waakhond dit opmerkt? Bert Stulens, de auditeur generaal, wijst erop dat die markt weinig transparant is voor de buitenwereld. ‘Er zijn erg veel promoties waardoor het lijkt dat er veel beweging in de prijs is’, zegt hij. ‘Maar na elke promotie keert men terug naar het hoge prijsniveau.’ Lerarendag Economie 2013

3. Tandpasta en zeep jarenlang te duur De Standaard, 3 Oktober 2013 Het gaat om een lange lijst van producten, waaronder douchegel, tandpasta, scheerschuim, toiletpapier, maandverbanden, luiers, waspoeder en schoonmaakproducten. De betrokken producten zijn goed voor een jaarlijkse omzet van 900 miljoen euro. Als de supermarkten en de leveranciers veroordeeld worden, hangt hen een fikse boete boven het hoofd. In theorie kan die boete oplopen tot tien procent van hun wereldwijde jaaromzet uit 2007. Alleen al voor Carrefour, Colruyt en Delhaize kan de gezamenlijke boete oplopen tot tien miljard euro. Lerarendag Economie 2013

4. Tandpasta en zeep jarenlang te duur Prijsafspraak mechanisme http://kanaalz.knack.be/nieuws/z-nieuws-items/grootste-zaak-ooit-van-prijsafspraken/video-4000187265343.htm Lerarendag Economie 2013

5. Wat is collusieof kartelvorming? • Bedrijven maximaliseren hun eigen winsten onder ‘normale concurrentie’, zonder daarbij rekening te houden met de gevolgen van hun acties op de winst van andere bedrijven. • Collusie is dan de situatie waar sommige of alle bedrijven in een markt hun prijzen en hoeveelheden coördineren. Deze coördinatie wordt gedaan met de bedoeling van het verhogen van prijzen en dus van het verdienen van een hogere winst. De consument verliest dus bij collusie. Lerarendag Economie 2013

6. Motivatie voor collusie: imiteren van monopolie • De monopolist doet beter: Productie surplus monopolie > productie surplus duopolie  ½ monopolie winsten > 1 duopolie winst Lerarendag Economie 2013

7. Motivatievoorcollusie: imiterenvan monopolie Reden: Negatieveexternaliteitentussenbedrijvenindiencompetitie “Als ieder afzonderlijk uitsluitend in zijn/haar eigen belangen handelt, dan produceert dit niet noodzakelijk het maximale voordeel” Prisoner’s Dilemma Notguilty = samenwerken Guilty = niet samenwerken Lerarendag Economie 2013

8. Hoe werktcollusie?Kartel van kunstveilinghuizen • Veilinghuizenverkopenkunst en antiekals agent van de eigenaar, in ruilvooreen percentage van de verkoopsprijs. • Bedrijven: Christie’s, Sotheby’s. • Kartelduur: April 1993 tot Februari2000. Lerarendag Economie 2013

9. Hoe werktcollusie?Kartel van kunstveilinghuizen • "Prijs" is de commissie of percentage van finale biedprijs. • Winsttabel (eerstegetalin eencelis Christie’s winst) Lerarendag Economie 2013

10. Hoe werktcollusie?Kartel van kunstveilinghuizen • Uitkomst (‘evenwicht’) indien competitie: Beide huizen vragen 4% commissie Lerarendag Economie 2013

11. Hoe werktcollusie?Kartel van kunstveilinghuizen • Basis voor collusie: • Beidehuizenzijnbeteraf met eencommissie van 6 % of 8%. • Maar hoe raken en blijvenzedaar? • Christie’s and Sotheby’s anticiperendatzeherhaaldelijkinteractiesgaanhebben over de tijd. Lerarendag Economie 2013

12. Hoe werktcollusie?Kartel van kunstveilinghuizen • Eernstrategieomcollusie (8% commissie) tebewaren: • Eersteperiode, elk veilinghuisvraagt 8%. • Elke volgende periode; • Elk vraagt 8% als beide dit tot nu toe altijd hebben gedaan • Anders vraagt elk 4% • Check of dit een ‘stabiel’ kartel is: • Veronderstel dat elk veilinghuis de volgende periode maar 90% van de huidige periode waard vindt • Collusie rate van 8% geeftdaneentotalewaarde van 230 + 230 x 0.9 + 230 x 0.81 + 230 x .73 + … = 2300 • ‘Valsspelen’ geeft een totale waarde van 320 + 100 x 0.9 + 100 x 0.81 + 100 x 0.73 +… = 1220 • Het kartel is stabiel omdat in kartel blijven = 2300 > 1220 = valsspelen Lerarendag Economie 2013

13. Hoe werktcollusie?Kartel van kunstveilinghuizen • Beloning-straf schema ondersteuntcollusie. • Valsspelengeeft in dezeperiodeeenrelatievewinst van 90 (= 320 - 230) en eentoekomstigverlies van 130 = (230 - 100) in allevolgendeperiodes. • Als Christie’s “nice" is en 8% vraagt dan reageert Sotheby'sop dezelfde wijze en vraagt 8% in de volgende periode. • Als Christie’s"nasty" is en minder dan 8% vraagt, dan reageert Sotheby’s door de commissie te verlagen tot 4% in de daaropvolgende periodes (waarop Christie’sdan ook het beste 4% zet als rate). Lerarendag Economie 2013

14. Problemen die eenkartelmoetoplossenomtefunctioneren • Coördineren van akkoord • Onderhandelen • Communicatie • Controleren van akkoord • Monitoring van naleving akkoord • Straffen indien niet naleving • Controleren output bedrijven die niet in kartel zitten • Mag niet ontdekt worden door competitie waakhond of klanten • Voorbeeld: internationaalstaalkartel(1926) Lerarendag Economie 2013

15. 15Jo Seldeslachts Lerarendag Economie 2013

16. 16Jo Seldeslachts Lerarendag Economie 2013

17. Watvindenoverheden van collusie?Legalebehandeling • “Cartels are cancers on the open market economy ....” [Mario Monti, former European Commissioner for Competition, Sept 2000] • “.... negotiation between competitors may facilitate the supreme evil of antitrust: collusion…” [Supreme Court Justice Antonin Scalia, Verizon Communications, Inc. v. Law Offices of Curtis V. Trinko LLP, 2004] • Collusie is altijdillegaal (‘per se illegal’) in de V.S., E.U. en in de meesteanderejurisdicties • Illegaal op grond van het gedrag, onafhankelijk van intentie of effect; de inherentenatuur van de praktijk is slechten brengtschade toe. • Er is geenverdedigingmogelijk (enkeleindustrieënzijnvrijgesteld). Lerarendag Economie 2013

18. Types van collusie in de praktijk • Expliciete/openlijke collusie: coördinatie door directe communicatie • Wanneerbedrijvendirect communiceren over prijs, marktverdeling, en andereinformatie die de coordinatietussenbedrijvenvergamekkelijkt. • Legalestatus: altijdillegaal. • Stilzwijgende collusie: coördinatie door indirecte communicatie • Wanneer een minder competitief resultaat wordt bereikt door een onderlinge verstandhouding tussen bedrijven, prijsleiderschap, of marktsignalering met behulp van instrumenten zoals prijs • Legale status: meestal legaal Lerarendag Economie 2013

19. Het lysine kartelEenvoorbeeld van explicietecollusie • Eeninternationaalkartelvoordierenvoeding in de jaren 90 • Kartel is er in geslaagdomgedurende 9 maanden de prijs 70% teverhogen • Informatieverkregen via undercover rolvoor de FBI van manager in een van de participerendebedrijven • http://www.youtube.com/watch?v=wDH0Rv8R0SQ Lerarendag Economie 2013

20. FCC spectrum veilingenEenvoorbeeld van explicietecollusie • Achtergrond • Biedingenwarenpubliek • Elkelicensiehad eennummer. Lubbock, Texas was 264 and Amarillo, Texas was 013 • Biedingenwarenin dollars en haddenminstens 6 cijfers • Biedershebben de laatstecijfersgebruiktomtecoordineren • Voor de Lubbock licensie:biederMercury PCS wildedatbieder High Plains stopte met bieden op Lubbock • Om ditduidelijktemakenging Mercury hoogbieden op Amarillo, waar High Plains op dat moment hoogstebieder was. Om intentiestesignaliseren, bood Mercury eenbedragdateindigde op 264. Bv., een bod kan $1,600,264 geweestzijn • Om de boodschaphelemaalduidelijktemaken, bracht Mercury de volgendekeer op de Lubbock licensieeen bod uitdateindigde op 013 • De boodschapkwamaan. High Plains stopte met bieden op Lubbock, en Mercury stoptedaarna met bieden op Amarillo Lerarendag Economie 2013

21. MededingingsbeleidFazes & Bewijsverzameling • Fazes • Ontdekking • Vervolging • Boetes • Verzamelen en ontwikkeling van bewijzen • Rapporteren door consumenten of rivalen • Klokkeluiders & clementieregeling • Onaangekondigde inspecties (‘Dawn raids’) • Economische analyse Lerarendag Economie 2013

22. Klokkeluiders & clementieregelingDe InBev case • In 2007 heeft de EC de drie toonaangevende Nederlandse brouwerijen Heineken, Grolsch en Bavaria beboet voor een totaal van 274 miljoen Euro voor de exploitatie van dit kartel tussen ten minste 1996 en 1999 • Essentiële informatie over dit kartel kwam van InBev, dat het 4e lid van het kartel was • De informatie van InBev leidde tot onaangekondigde inspecties • De EC vond handgeschreven notities genomen op de vergaderingen, en bewijs van data • Dankzij de clementieregeling heeft InBev geen boete betaald • Vier bierbrouwers vormden een kartel op de biermarkt in Nederland Lerarendag Economie 2013

23. Clementie: destabilizeren van kartelsVergelijking van clementieregelingen • Plea – onderhandelen van lagereboete/straf in ruilvoorinformatie Lerarendag Economie 2013

24. MededingingsbeleidBoetes • Onderneming • Geldboete aan overheid • In verhouding van schade aangedaan aan consumenten • Individu • Persoonlijke geldboete aan overheid • Ontslag • Gevangenisstraf Lerarendag Economie 2013

25. Afschrikking • Idealiter moet de boete zo gezet worden dat de verwachte kosten van collusie (veel) hoger zijn dan de verwachte winsten • Als afschrikking goed werkt, dan gaan bedrijven nooit een kartel vormen en moeten de boetes nooit worden toegepast • Practische moeilijkheden • Wat is de kans dat een kartel wordt opgespoord en veroordeeld? • Wat zouden winsten geweest zijn zonder kartel? • Potentieel bankroet van bedrijven zet limiet ip maximale boetes • Hoe wordt gevangenis gevalueerd door individu? Lerarendag Economie 2013

26. Clementie en boetes in de V.S.Kunstveilinghuizen http://www.economist.com/node/3061321 Lerarendag Economie 2013

27. Kartel van Belgischesupermarkten • Watteverwachten? • Watzouidealeuitkomstzijnvolgensjullie? Lerarendag Economie 2013

28. Video: Het bouwkartel in Nederland https://www.facebook.com/video/video.php?v=178360845084 https://www.facebook.com/video/video.php?v=178524175084 https://www.facebook.com/video/video.php?v=178546025084 https://www.facebook.com/video/video.php?v=178575730084 Lerarendag Economie 2013

29. Referenties • Harrington J., 2011, “Lectures on Collusive Practices”, Cresse Summer School, Greece • Seldeslachts J. , 2012, “Deterrence in Competition Policy”, Lecture CISS Summerschool, Turkey Lerarendag Economie 2013