‘Disruptive’ (verstorende) Innovatie The Innovator’s Prescription (Christensen, 2009)

1. ‘Disruptive’ (verstorende) Innovatie • The Innovator’s Prescription (Christensen, 2009) • Wat is verstorende innovatie? • Waarom is verstorende innovatie nodig? • Wat is nodig voor verstorende innovaties? • Toepassing op (algemeen) ziekenhuis • Toepassing op huisartsenpraktijk • Toepassing op zorg voor chronisch zieken

2. 1. Wat is verstorende innovatie? • Technologische ontwikkeling: • in de enge zin: gloeilamp, benzinemotor, microchip • in de brede zin: manier van werken • die… • mogelijk maakt dat een bepaalde ‘klus’ die de klant (cliënt, burger) gedaan wil hebben: • gemakkelijker wordt • toegankelijker (meer betaalbaar) wordt • en daarmee… • de gebruikelijke wijze van produceren ‘verstoort’ (van de kaart veegt)

3. 1. Wat is verstorende innovatie? • ‘Gewone’ innovatie • complexere producten / diensten • meer functies dan gebruikt worden • Producten / diensten zijn: • relatief duur: verminderde de toegankelijkheid • doen niet noodzakelijk de ‘klus’ van de klant: verminderd gemak • ‘Disruptive’ innovatie • vereenvoudiging van producten / diensten • functies toegesneden op de ‘klus’ van de klant • Producten / diensten zijn: • relatief goedkoop: verbeterde de toegankelijkheid • doen de ‘klus’ van de klant : vergroot gemak

4. 1. Wat is verstorende innovatie? Gewone innovatie Prestatie Prestatieverbetering die wordt aangeboden Verstorende innovatie Prestatieverbetering die klanten kunnen gebruiken Prestatie Prestatie Tijd • Focus op: • Functie: ‘klus’ • Eenvoud: gemak • Betaalbaarheid: toegang Tijd Tijd Aantal niet-consumenten

5. 2. Waarom is verstorende innovatie nodig? Maatschappelijke waarde Toegankelijke, kwalitatief goede, betaalbare zorg • Maatschappelijke uitdaging • ‘Disbalans’ • Toegankelijkheid • Kwaliteit • Betaalbaarheid • staan onder druk • Toename van de vraag • Vergrijzing • Differentiatie van het aanbod • Aanbod staat onder druk • Productiviteit • Vergrijzing / ontgroening • Professionals

6. 2. Waarom is verstorende innovatie nodig? Nodig • Slim omgaan met de vraag: ‘dempen’ • Ondersteuning zelfredzaamheid • Disruptieve innovatie (Christensen) • Proactieve instrumenten • Slim omgaan met organisatie van het • aanbod: ‘versterken’ • Productiviteit in brede zin: kwaliteit, effectiviteit, efficientie • Kwaliteit van de arbeid: stresskansen, leermogelijkheden, betrokkenheid

7. 2. Waarom is verstorende innovatie nodig? Dempen en Versterken: maatschappelijk probleem Bijdrage bedrijfskunde: eenvoudig model Strategische regelen Inrichtingsregelen • Organisatiestructuur Operationeel regelen • HR + systemen Infrastructuur • Technologie Primaire processen Diagnose, Behandelplan, Behandeling, Evaluatie

8. 2. Waarom is verstorende innovatie nodig? Disbalans vraag - aanbod Vraag: dempen Aanbod: versterken Productiviteit Kwaliteit Arbeid I nfrastructuur Organisatie-structuur HR + HR syste-men Technologie

9. 3. Wat is nodig voor verstorende innovatie? Infrastructureel Technologische ‘enabler’(TE) Bedrijfsmodellen (BM) Koppeling technologische ‘enabler’ - bedrijfsmodellen Institutioneel Coherente waardenetwerken (WN) Ondersteunende regulering en standaarden (R&S) TE R&S BM WN

10. 3. Wat is nodig? (A) technologische ‘enabler’ Interventiecyclus: Diagnose, Ontwerp (behandelplan), Interventie (behandeling), Evaluatie • Symptomen en oorzaken (onderliggende aandoeningen) • relatief klein aantal symptomen • groot aantal onderliggende oorzaken A1 A2 A3 A4 Stel je hebt alleen zicht op symptomen wat betekent dit voor de diagnose en behandeling van patiënten? S1 S2

11. 3. Wat is nodig? (A) technologische ‘enabler’ Drie basale technieken: intuïtief, empirisch, precisie • Techniek 1: Intuïtieve geneeskunde • weinig inzicht in onderliggende oorzaken • symptoomgebaseerde diagnose en behandeling • Interventieproces • ‘trial and error’: iteratieve actieselectie op basis van feedback op actie (diagnose, behandelplan en behandeling zijn moeilijk te onderscheiden) • tussen professional en cliënt

12. 3. Wat is nodig? (A) technologische ‘enabler’ Drie basale technieken • Techniek 2: Empirische geneeskunde • weinig inzicht in onderliggende oorzaken • symptoomgebaseerde diagnose en behandeling • betrouwbare statistische kennis over patronen van symptomen, aandoeningen en succesvolle behandelingen • Interventieproces • als de aandoening is vastgesteld: tot op zekere hoogte routine

13. 3. Wat is nodig? (A) technologische ‘enabler’ Drie basale technieken • Techniek 3: Precisiegeneeskunde • inzicht in onderliggende oorzaken • oorzaakgebaseerde diagnose en behandeling • Interventieproces • routine na diagnose

14. 3. Wat is nodig? (A) technologische ‘enabler’ precisie precisie appendicitis nierstenen botbreuken Type 1 diabetes HER2/Neu+ borstkanker prostaatkanker Mate van doelmatigheid van behandelen empirisch empirisch osteoporose • Technologische ‘enabler’ ontwikkeling • van intuïtief naar precies • van dodelijk naar chronisch • van chronisch naar acuut obesitas Alzheimer schizofrenie migraine intuïtief intuïtief Chronische rugpijn H5N1 influenza Resistente TB depressie Mate van begrip van het onderliggende causale mechanisme

15. 3. Wat is nodig? (B) bedrijfsmodellen Wat is een bedrijfsmodel? Vier componenten: Waardepropositie Type proces Hulpbronnen Winstmodel

16. 3. Wat is nodig? (B) bedrijfsmodellen Bedrijfsmodellen: waardepropositie, processen, bronnen, winstmodel • Component 1: Waardepropositie • gebruikelijk: indeling naar product / dienstcategorieën of naar klantcategorieën • Christensen: centraal staat de ‘klus’ die de klant gedaan wil hebben (‘the job the client wants to have done’) • Vraagt om inzicht in de leefwereld van de klant en de problemen waarmee de klant in die leefwereld te maken heeft

17. 3. Wat is nodig? (B) bedrijfsmodellen Bedrijfsmodellen: waardepropositie, processen, bronnen, winstmodel Component 2: Processen: drie basale typen

18. 3. Wat is nodig? (B) bedrijfsmodellen Bedrijfsmodellen: waardepropositie, processen, bronnen, winstmodel • Component 3: hulpbronnen • mensen (professionals en niet-professionals) • middelen (ICT, gebouwen) • Component 4: winstformule • vergoeding per dienst • vaste prijs • Lidmaatschapsbijdrage / contributie • Technologische ‘enabler’ en componenten vertonen een systematische samenhang • koppeling techniek - bedrijfsmodel

19. 3. Wat is nodig? (C) koppeling techniek - bedrijfsmodellen

20. 3. Wat is nodig? (C) slimme koppeling techniek - bedrijfsmodellen • Christensens: probleem • De verschillende procestypen komen vaak gemengd voor in de structuur van zorginstellingen: dit leidt tot problemen • Christensens: voorstel • Ontvlecht de verschillende procestypen in meer ‘zuivere’ structuren: functionele deconcentratie • Leidt tot verstorende innovatie van: • Algemeen ziekenhuis • Artsenpraktijk • Omgaan met chronische ziekten

21. 4. Verstorende innovatie: het algemeen ziekenhuis • Algemeen ziekenhuis: traditionele karakteristieken • multifunctioneel (‘doing everything for everyone’) • meerdere technieken (PM, IM, CI) en procestypen (VAP, SS, FN) • structuur: meerdere technieken/procestypen worden door dezelfde capaciteit uitgevoerd • Consequenties: structuur algemeen • veel gecompliceerde procespaden: fouten, wachttijden, lange doorlooptijden • complexe planning: fouten, wachttijden, lange doorlooptijden • voor iedere aandoening / orgaan is tenminste één specialist nodig: mogelijke onderbezetting • voor ieder diagnose/behandeltype is instrumentarium nodig: mogelijke onderbezetting • één accountingsysteem voor verschillende typen processen (SS: vergoeding; VAP: vaste prijs; FN: lidmaatschap): gebrekkig inzicht in kosten

22. 4. Verstorende innovatie: het algemeen ziekenhuis • Consequenties structuur: bijzonder • Intuïtieve geneeskunde (SS): gebrek aan integratie tussen specialisten • gebrek aan overzicht • kans op complicaties • Precisie geneeskunde (VAP): mogelijke voordelen worden niet benut • inefficiëntie in het proces (gebrekkige standaardisatie en ‘economies of scale’) • kwaliteitsverlies • specialist i.p.v. verplegend personeel wordt ingezet • kwaliteit van verplegend personeel wordt niet gebruikt Voordeel: het algemeen ziekenhuis kan alles Nadeel: het algemeen ziekenhuis is duur en ongemakkelijk voor klanten en leidt tot: kwaliteitsverlies, ondoelmatigheid en weinig transparantie

23. Klassieke algemene ziekenhuizen blijven bestaan, maar sommige… Hevelen activiteiten over naar… Verbijzonderde VAP (bijv. staarkliniek) Transformeren in… Verbijzonderde solution shop (bijv. ziekenhuis voor com-plexe ademhalings-stoornissen) • Ziekenhuizen met ‘paden’ n.a.l.v. VAP’s maar met behoudt de oude structuur • Ziekenhuizen met ziekenhuizen ‘binnen’ het ziekenhuis: • Solution shops • Vap’s • Facilitated network • Ieder met eigen hulpbronnen en winstmodel Verbijzonderd facilitated network (bijv. obesitas) 4. Verstorende innovatie: het algemeen ziekenhuis

24. 5. Verstorende innovatie: de klassieke huisartsenpraktijk • Huisartsenpraktijk: traditionele karakteristieken • Diagnose en behandeling in het domein van de precisiegeneeskunde • ‘Monitoren’ en bijstaan van chronisch zieke cliënten • Gezondheidsonderzoek (preventief / curatief) mogelijk resulterend in… • eerste identificatie van aandoeningen in het domein van de intuïtieve geneeskunde • Poortwachter • bijhouden van de gezondheid / ziektegeschiedenis van cliënten • doorverwijzen naar specialist • Consequenties van deze karakteristieken • Huisarts: hoge werkdruk: huisbezoek, consult, administratie: stress • Cliënt: ongemak: bereikbaarheid, wachttijden, betrouwbaarheid van de diensten

25. 5. Verstorende innovatie: de klassieke huisartsenpraktijk • Klassieke huisartsenpraktijk • Precisie diagnose en behandeling • Zorg voor chronische patiënten • Gezondheidsonderzoek en eerste identificatie van intuïtieve aan- doeningen + verwijzing • Bijhouden ziektegeschiedenis Gaat toenemend naar… Value added clinics (bijv. ‘minute clinics’) Gaat toenemend naar… Facilitated networks Solution shops Verandert in… Verstoor…!! • Geïntegreerde huisartsenpost (meerdere huisartsen): • Verminderen van werkdruk en stress • Vergroten van gemak en kwaliteit • Bereiken van schaalvoordelen • D.i. overgangsfase volgens Christensen Elektronisch patiëntendossier Gaat toenemend naar…

26. 6. Verstorende innovatie: ondersteunende netwerken • Chronische ziekten (bijv. Diabetes, Parkinson, asthma, schizofrenie) • relatief ‘nieuw’ • relatief verspreid • relatief kostbaar • Dynamiek chronische ziekten: • ouderen (co-morbiditeit) • ontwikkeling precisiegeneeskunde • (acuut fataal; chronisch; acuut behandelbaar) • Lastig om goede bedrijfsmodellen te vinden • voor de Nederlandse situatie • vergoedingen • rol werkgevers • geïntegreerde aanbieders • Bestaande bedrijfsmodellen: • huisarts • ziekenhuis • zijn problematisch

27. 6. Verstorende innovatie: ondersteunende netwerken • Soorten chronische aandoeningen: • empirische / precisie geneeskunde: regelgebaseerde behandeling (bijv. HIV, type II diabetes, chronische hepatitis) • intuïtieve geneeskunde: trial and error; differentiaal (bijv. obesitas, Alzheimer, chronische vermoeidheid) • Wat maakt chronische ziekten speciaal? • primaire preventie: niet ziek worden • secundaire preventie: niet ziek blijven • tertiaire preventie: reduceren van / omgaan met de gevolgen, voorkomen van ‘verminderd’ leven

28. 6. Verstorende innovatie: ondersteunende netwerken Nodig: Diagnose en behandeling (secundair) Ondersteuning bij voorkomen (primair) Ondersteuning bij leren leven met en zelf managen van de aandoening teneinde een zo normaal mogelijk te leven (tertiair) 2 + 3: actieve participatie van de cliënt (zelf leren en toepassen o.b.v. feedback) is wezenlijk

29. 6. Verstorende innovatie: ondersteunende netwerken Diagnose en behandeling (secundair) Precieze aandoeningen: huisarts / verpleger (verstoring door retailklinieken) Intuïtieve aandoeningen: team-based solution shop: gespecialiseerde klinieken waarin verschillende specialismen samen geval-per-geval behandelen

30. 6. Verstorende innovatie: ondersteunende netwerken Ondersteuning bij het leren leven met de aandoening (tertiair): actieve participatie van de cliënt Technologie afhankelijk Gedragsafhankelijk

31. 6. Verstorende innovatie: ondersteunende netwerken Bedrijfsmodellen voor ondersteuning • Kwadrant 1: direct en sterk / beperkte gedragsverandering • geen probleem: cliënten houden zich aan het voorgeschreven regime:huisarts + follow-up (fee-for-service) • Kwadrant 2: direct en sterk / uitgebreide gedragsverandering • Gefaciliteerd netwerk van cliënten (lidmaatschapsbijdrage) • Kwadrant 3 en 4: uitgesteld en zwak / uitgebreide gedragsverandering • ziektemanagement netwerk: professionals ondersteunen cliënten bij het managen van hun ziekte (vaste jaarlijkse bijdrage)