تبیین نظری ماهیت اقتصاد مقاومتی و رابطه آن با توسعه ملی

1. تبیین نظری ماهیت اقتصاد مقاومتی و رابطه آن با توسعه ملی

2. فهرست مطالب: • مقدمه • تعریف اقتصاد مقاومتی • تجزیه و تحلیل کانون اصلی اقتصاد مقاومتی • تبیین ساختار صادرات و واردات به‌عنوان یکی از آسیب‏ها و ضعف‏های اقتصاد ملی • تبیین آثار آسیب پذیری‌ها • تجارب جهانی در زمینه اقتصاد مقاومتی • جمع بندی و نتیجه گیری

3. مقدمه: در چند سال اخير و با شدت يافتن تحريم‌های يک جانبه و غيرانسانی غرب عليه جمهوری اسلامی ايران، واژه‌ی جدید «اقتصاد مقاومتی» به ادبيات اقتصادی كشور اضافه شده است. این واژه اولین بار از سوی مقام معظم رهبری در شهریور سال 1389 مطرح گرديد و در مقاطع زمانی بعدی نیز به تبیین ابعاد گوناگون آن پرداخته‌ شده است.

4. مقدمه (ادامه) این مفهوم در ابتدا به دو دليل «فشار اقتصادی دشمنان» و «آمادگی كشور براي جهش» ارائه شد. اما در طی سال‌های بعد به تشریح ابعاد و مولفه های دیگر مفهوم اقتصاد مقاومتی پرداخته شد که کاملترین آن را می توان در اواخر اسفند ماه سال 1392 در خصوص تبیین مولفه‌های دهگانه اقتصاد مقاومتی جستجو نمود. با بررسی سیر تحول مفهوم اقتصاد مقاومتی، مشاهده می‌شود که این مفهوم، به تدریج معنای کامل‌تر، جامع‌تر و فراگیرتری را به خود گرفته و وجوه کاربردی‌تری پیدا کرده است.

5. تعریف اقتصاد مقاومتی «استفاده از امکانات و ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل کشور به نحو شایسته و مناسب و با رویکرد جهادی برای مقاوم شدن اقتصاد ملی در مقابل آسیب‌ها». بنابراین اقتصاد مقاومتی مترادف فرآیند مقاوم‏سازی اقتصاد است که آن نیز منوط به کاهش همه‏جانبة آسیب‏پذیری‏ها می‏باشد.

6. تجزیه و تحلیل کانون اصلی اقتصاد مقاومتی مقاوم‏شدن اقتصاد ملی منوط به کاهش آسیب‏پذیری‌های ناشی از دو ناحیه ضعف‌های درونی و عوامل تهدیدزای بیرونی می‌باشد. کاهش آسیب‌پذیری اقتصاد مقاومتی

7. تجزیه و تحلیل کانون اصلی اقتصاد مقاومتی (ادامه) برای درک هرچه بهتر از مفهوم آسیب‏ها می‏توان از مبانی مدل « قوت، ضعف، فرصت، تهدید (SWOT)» بهره‌گیری کرد. بدین معنا که S+O= امکان نیل به پیشرفت W+T= آسیب منتج به پسرفت

8. تجزیه و تحلیل کانون اصلی اقتصاد مقاومتی (ادامه) • مقام معظم رهبری در 20 اسفند 1392 به علل و انگیزه چهارگانه ابلاغ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی اشاره نمودند که علاوه‏بر بیان توانمندی‏ها از یک سو دلالت بر ضعف‏ها و از سوی دیگر گویای تهدیدات مبتلا‏به اقتصاد کشور می‏باشد و از این بابت حائز اهمیت فراوان است.

9. قوت ضعف تهدید تهدید

10. تجزیه و تحلیل کانون اصلی اقتصاد مقاومتی (ادامه) نکته بسیار مهم اینست که اجزای آسیب‏رسان اقتصادماهیت‏های متفاوتی دارند. از آن جمله: ضعف‌ها عمدتاً قابل پیش‌بینی و کنترل هستند. تهدیدات عمدتاً غیرقابل پیش‌بینی و غیر قابل کنترل هستند.

11. تجزیه و تحلیل کانون اصلی اقتصاد مقاومتی (ادامه) • برای درک هرچه بهتر مرزهای ضعف و تهدید به تبیین مثال های زیر پرداخته می شود • مثال 1: بافت فرسوده شهرها و پدافند غیرعامل» • «مثال 2: اتاق عمل نا مناسب و ژنراتور اضطراری»

12. تجزیه و تحلیل کانون اصلی اقتصاد مقاومتی (ادامه) • بنابراین کشورهای در حال توسعه همچون ج.ا. ایران باید از یک سو به رفع ضعف ها که عمدتاً قابل پیش بینی و کنترل هستند، بپردازند و از سوی دیگر به کاهش تهدیدها که عمدتاً غیر قابل پیش بینی و غیر قابل کنترل هستند، توجه داشته باشند.

13. تجزیه و تحلیل کانون اصلی اقتصاد مقاومتی (ادامه) • از مفاهیم مزبور، می‌توان برای تقسیم‌بندی کلان میان کشورهای مختلف جهان بهره‌گیری نمود. • کشورهای در حال توسعه که ضعف‌های ساختاری فراوان دارند. • کشورهای توسعه‌یافته که دارای ضعف‌های ساختاری کم می‌باشند. • تمام کشورها اعم از توسعه یافته و در حال توسعه، تاحدی در معرض تهدیدات محیطی یکسان می‏باشند، اما الزاماً سرنوشت آنها مشابه و مشترک نیست.

14. تجزیه و تحلیل کانون اصلی اقتصاد مقاومتی (ادامه) با توجه به اینکه کشورهای در حال توسعه ضعف‌های ساختاری فراوان‌تری نسبت به کشورهای توسعه‌یافته دارند، باید تلاش مضاعفی را جهت کاهش آسیب‌پذیری‌ها به‌عمل آورند. به‌عبارت دیگر این کشورها باید از یک سو به رفع ضعف‌های ساختاری بپردازند و از سوی دیگر مواجهه فعالانه با تهدیدات محیطی را مدنظر قرار دهند.

15. تبیین ساختار صادرات و واردات به‌عنوان یکی از آسیب‏ها و ضعف‏های اقتصاد ملی • همانطورکه گفته شد کانون اصلی اقتصاد مقاومتی به کاهش آسیب‌پذیری‌ها بازگشت دارد. کاهش آسیب‌پذیری‏ها در ج . ا . ایران بیشتر منوط به رفع ضعف‌های ساختاری می‌باشد. ضعف‌های ساختاری در اقتصاد ملی ایران مختلف و گوناگون هستند که به‏عنوان نمونه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: • عدم تعادل در وضعیت صادرات و واردات • عدم تعادل در بازار نیروی کار (نیروی تحصیل کرده) • عدم تعادل در تولید و مصرف منابع طبیعی • عدم تعادل در بودجه عمومی کشور بین بودجه جاری و عمرانی • عدم تعادل در بازار ارز • عدم تعادل در بازار پول • ...... در این نشست علمی تنها به تحلیل و تبیین یکی از نقاط آسیب پذیر در اقتصاد ملی که مربوط به عدم تعادل در وضعیت صادرات و واردات می گردد، پرداخته می شود.

16. تبیین ساختار صادرات و واردات به‌عنوان یکی از آسیب‏ها و ضعف‏های اقتصاد ملی (ادامه) • ضعف‌های ساختاری در وضعیت صادرات و واردات کشور را می‌توان در محورهای ذیل خلاصه نمود: • سهم بالای نفت در صادرات کل؛ • عدم توازن میزان واردات نسبت به درآمد حاصل از صادرات غیر نفتی. • در ادامه مطالب به تشریح هر یک از ضعف‌های مذکور و همچنین جهت‏گیری اصلی تحریم ها و تهدیدات محیطی نسبت به آنها پرداخته می شود.

17. تبیین ساختار صادرات و واردات به‌عنوان یکی از آسیب‏ها و ضعف‏های اقتصاد ملی (ادامه) سهم بالای نفت در صادرات کل هرگاه موازنه تجارت بین‌المللی کشور مثبت‌ باشد، توان و قدرت چانه‌زنی نخبگان سیاسی در مواجهه با مسائل مختلف بین‌المللی در عرصه‌های اقتصادی، سیاسی و ... افزایش و آسیب‌پذیری‌ها کاهش می‏یابد. اما اگر موازنه مثبت تجاری عمدتاً ناشی از صادرات یک کالای خاص باشد، ابعاد آسیب‌پذیری نه تنها کاهش نمی‌یابد، بلکه در صورت ظهور و بروز تکانه‌های تخاصمی و حتی غیر تخاصمی، کشور دچار بحران درآمد می‌شود و از این ناحیه آسیب‌پذیری در اقتصاد ملی افزایش می‌یابد.

18. تبیین ساختار صادرات و واردات به‌عنوان یکی از آسیب‏ها و ضعف‏های اقتصاد ملی (ادامه) با مرور ترکیب اقلام صادراتی کشور، مشاهده می‏شود که سهم نفت در صادرات کل بالا است. لذا، این امر می‏تواند به‏عنوان یکی از نقاط آسیب‏پذیر کشور محسوب شود و زمینه را برای تشدید و تحمیل فشارهای بیرونی فراهم آورد.

19. تبیین ساختار صادرات و واردات به‌عنوان یکی از آسیب‏ها و ضعف‏های اقتصاد ملی (ادامه) واردات و صادرات کشور (نفتی و غیرنفتی) طی سال‌های 1375 الی 1392 میلیون دلار مأخذ: بانک مرکزی ج.ا. ایران، سازمان توسعه تجارت ایران. آمار درآمد صادرات نفت و گاز در سال 92 مقدماتی است.

20. تبیین ساختار صادرات و واردات به‌عنوان یکی از آسیب‏ها و ضعف‏های اقتصاد ملی (ادامه) مطابق با ارقام جدول فوق، طی سال‏های 90-1375، میانگین سهم صادرات نفت در صادرات کل، بیش از 80% بوده است. این وضعیت نمایانگر ضعف‏ها و کاستی‏های فراوان ساختار صادراتی کشور می‏باشد. از اینرو زمینه برای تشدید فشارها و تهدیدها فراهم گردید و جهت‏گیری اصلی تحریم‏ها معطوف به این نقطه آسیب شد.

21. تبیین ساختار صادرات و واردات به‌عنوان یکی از آسیب‏ها و ضعف‏های اقتصاد ملی (ادامه) عدم توازن میزان واردات نسبت به درآمد حاصل از صادرات غیر نفتی • هرچند سهم صادرات غیرنفتی طی سال‌های 92-1375 در صادرات کل افزایش یافته و از 14 درصد به 32 درصد رسیده است. ضمن اینکه بخشی از این افزایش به دلیل کاهش صادرات نفت پس از تحریم‏ها می‏باشد، باید توجه داشت که نسبت واردات به صادرات غیرنفتی کماکان وضعیت نامناسب می‏باشد. • به‌عبارت دیگر، درآمد حاصل از صادرات غیرنفتی جوابگوی واردات کشور نیست.

22. تبیین ساختار صادرات و واردات به‌عنوان یکی از آسیب‏ها و ضعف‏های اقتصاد ملی (ادامه) بدین معنی که این نسبت در سال 1375، 4.8 برابر بوده و در سال 1389 نیز 2.4 برابر می‌باشد. در سال‏های 92-1390 علی‏رغم کاهش واردات به‏علت افزایش تحریم‏ها این نسبت از 1.5 برابر نیز بیشتر بوده است. جدول ذیل این روند را نشان می‌دهد: • این امر نیز به نوبه خود یکی دیگر از کانون‌های آسیب‌پذیری در اقتصاد ملی را موجب شده است. مأخذ: بانک مرکزی ج.ا. ایران، سازمان توسعه تجارت ایران. آمار سال 92 مقدماتی است.

23. تبیین آثار آسیب پذیری‌ها • همانطور که گفته شد، وضعیت صادرات و واردات کشور منشاء آسیب‌پذیری‌های مختلفی می‌باشد. آسیب‌پذیری‌هایی که ریشه در «ضعف‌های ساختاری» دارند، زمینه لازم را برای مواجهه فعالانه با شوک‌ها و یا تکانه‌های تحریم منتفی می‌سازند. این امر آثار گوناگونی در اقتصاد ملی در طی چند سال داشته است که عبارتنداز: • آثار تورمی آسیب‌پذیری‌ها • آثار رکودی آسیب‌پذیری‌ها

24. تبیین آثار آسیب پذیری‌ها (ادامه) آثار تورمی آسیب‌پذیری‌ها • با توجه به اینکه بودجه جاری دولت وابستگی فراوانی به درآمدهای نفتی دارد، کاهش در درآمدهای نفتی که حاصل از تحریم‌های بین‌المللی و ضعف‌های ساختاری اقتصاد ملی بود، به عدم تعادل‌های اساسی در بودجه کشور ‌انجامید. • تحریم‌های بین‌المللی نفتی به کاهش شدید درآمدهای نفتی منجر گردید و از اینرو دولت ناچار به استقراض از بانک مرکزی شد. این استقراض باعث افزایش پایه پولی کشور و به تبع آن افزایش تورم گردید.

25. تبیین آثار آسیب پذیری‌ها (ادامه) نرخ تورم سال‌های 92-1375 درصد مأخذ: بانک مرکزی ج. ا. ایران

26. تبیین آثار آسیب پذیری‌ها (ادامه) آثار رکودی آسیب‌پذیری‌ها • کاهش درآمدهای حاصل از صادرات نفت و گاز از یک سو منجر به کاهش واردات گردید و از سویی دیگر افزایش نرخ ارز را در برداشت. افزایش نرخ ارز نیز منجر به افزایش قیمت واردات مواد اولیه و کالاهای واسطه‌ای برای تولید گردید و هزینه‌های تولید را با افزایش چشمگیری روبرو ساخت و زمینه‌ساز رکود اقتصادی در کشور شد. • رکود اقتصادی، کاهش تولید ناخالص داخلی را در برداشت.

27. تبیین آثار آسیب پذیری‌ها (ادامه) • نرخ رشد اقتصادی در سال‌های 91-1375 درصد مأخذ: بانک مرکزی ج. ا. ایران، *آمار نهایی نیست.

28. تبیین آثار آسیب پذیری‌ها (ادامه) • ارزیابی • ضعف‌های ساختاری درخصوص وضعیت صادرات و واردات، نمایانگر آسیب‏پذیری‏های اقتصاد ملی است. از اینرو جهت‏گیری اصلی تحریم‏ها معطوف به آنها گردیده و این امر به افزایش تورم در سال‏های 1391 و 1392 و همچنین رشد منفی تولید ناخالص داخلی در سال‏های 91و 92 انجامید. • ترکیب دو پدیده تورم و رکود در اقتصاد ایران، منجر به وقوع «رکود تورمی» در سال‌های اخیر گردیده است.

29. شمای ضعف‏های ساختاری (صادرات و واردات) و آثار تحریم‏ها

30. تبیین آثار آسیب‏پذیری‌ها (ادامه) پدیده رکود تورمی در سال‌های 92-1391 ظهور و بروز پیدا کرد. در دوره‌های گذشته گاه شاهد «افزایش نرخ تورم» و گاه شاهد «کاهش نرخ رشد اقتصادی» بودیم. برای مثال، در دوره‌های 78-1375 و 90-1387 نرخ تورم بالا بود اما نرخ رشد اقتصادی روند متوسطی را داشت. یا اینکه، در دوره 86-1379، متوسط نرخ رشد برابر 6.1 درصد و متوسط نرخ تورم 13.9 درصد بود. در بدترین دوره که بروز «رکود تورمی» را شاهد هستیم، دوره 92-1391 می‌باشد که هم نرخ رشد منفی و برابر5.5- درصد بوده و هم نرخ تورم خیلی بالا و برابر 32.6 درصد بوده است. ریشه این وضعیت را باید در «کاستی‌های ساختاری صادرات و واردات» و «جهت‌گیری تحریم‌های بین‌المللی» بر روی آنها جستجو نمود.

31. مولفه‌های اصلی زیرمولفه‌ها و شاخص‌ها تبیین آثار آسیب پذیری‌ها (7) • ارزیابی • پیام اصلی مباحث اقتصاد مقاومتی معطوف به کاهش آسیب پذیری ها از طریق برطرف نمودن عدم تعادل‏های ساختاری در اقتصاد ملی همچون وضعیت صادرات و واردات است. • از اینرو در مولفه‏های دهگانه اقتصاد مقاومتی که از سوی مقام معظم رهبری مورد تبیین قرار گرفته است، به این مهم تأکید فراوانی شده است.

32. تبیین آثار آسیب‏پذیری‌ها (ادامه) • این نمودار گویای این است که برای «توانایی مقاومت در برابر عوامل تهدیدزا» همچون «تکانه‌های تخاصمی همچون تحریم ها» باید از طریق «کاهش وابستگی به درآمد فروش نفت» اقدام نمود. • نماد کاهش وابستگی به درآمد فروش نفت، تلاش در جهت رفع ضعف‏های ساختاری صادرات و واردات است.

33. تجارب جهانی در خصوص اقتصاد مقاومتی همانطور که در قسمت قبلی اشاره شد، هر چند که کشورهای پیشرفته دارای ضعف های ساختاری کمتری هستند اما در مقابل تهدیدات محیطی دارای آسیب پذیری می‏باشند. از اینرو کشورهای توسعه یافته طی دهه‏های پیشین به کاهش آسیب‌پذیری اقتصاد ملی از محل تهدیدات محیطی توجه پیدا کرده‌اند. این روند در سال‌های اخیر نیز شدت یافته است.

34. تجارب جهانی در خصوص اقتصاد مقاومتی (ادامه) کشورهای پیشرفته از مفهوم تاب‌آوری اقتصادی یا «Economic Resilience» به جای مقاومت اقتصادی که ترجمه آن در متون « Resistive Economy» است، استفاده کرده‌اند. بعد از مطرح شدن اقتصاد مقاومتی از سوی ایران، آنها این مفهوم را با واژه «Resistive Economy» منتشر کردند که بیشتر معنایی دفاعی و منفعلانه دارد و در خدمت جنگ و دفاع می‌باشد و صحیح نیست.

35. تجارب جهانی در خصوص اقتصاد مقاومتی (ادامه) نمونه‏ای از اقدامات کشورهای توسعه‏یافته برای تاب‌آور‌سازی اقتصاد ملی و کاهش آسیب‏پذیری ها • به‏دنبال بحران و شوک نفتی 1973 کشورهای توسعه‏یافته و بالاخص کشورهای واردکننده نفت خام، برای کاهش آسیب‌پذیری و واکنش مناسب و فعالانه در خصوص بحران انرژی، تصمیم‌های کلان ذیل را اتخاذ نمودند: • ایجاد ذخایر استراتژیک؛ • ایجاد آژانس بین‌المللی انرژی؛ • سرمایه‌گذاری در انرژی‌های جایگزین و نو؛ • افزایش بهره‌وری و کاهش شدت مصرف انرژی؛ • اجرای سیاست تنوع‌بخشی خرید نفت از کشورهای مختلف؛

36. تجارب جهانی در خصوص اقتصاد مقاومتی (ادامه) • در دهه 1990 و با پیش‏بینی احتمال افزایش مخاطرات زیست‏محیطی جهانی، نسبت به برگزاری کنفرانس ‍ محیط‏زیست و توسعه سازمان ملل در سال 1992 در شهر ریودوژانیروى برزیل (اجلاس عالى زمین) اقدام شد. • در سال 1997 نیز با بحران شرق آسیا و زیان‏ها و آسیب‌هایی که به کشورهای آن حوزه وارد آمد، بازشناسی زمینه‌های آسیب‌های اقتصاد برون‌گرا آغاز شد. • با بحران مالی و اقتصادی 2008 آمریکا، ابعاد مخاطرات محیطی در قالب‏های جهانی مطرح شد.

37. تجارب جهانی در خصوص اقتصاد مقاومتی (ادامه) از اینرو کشورهای توسعه یافته برای کاهش زمینه‌های آسیب‌پذیری در محیط‌های به شدت مخاطره‏آمیز که عدم قطعیت‌های آن در قرن بیست و یکم دارای پیچیدگی‏های بیشتری شده است، نسبت به بازتولید مفهوم جدید تاب‌آوری و مولفه‌های آن اقدام کرده‌اند. هرچه توان پیش‌بینی مخاطرات کمتر باشد، لزوم اتخاذ تدابیر تاب‏آورانه و مقاومتی باید افزایش یابد.

38. با توجه به نکات ارائه شده، مجمع جهانی اقتصاد در طی سالهای اخیر نسبت به ارائه تعریف تاب‏آوری ملی و مولفه‏های مربوطه اقدام نموده است. تعريف تاب‌آوري ملي: • زماني يك سيستم اجتماعي، تاب‌آور(Resilient)است كه بتواند مخاطرات موقت يا دائم را جذب كرده و خود را با شرايط به سرعت در حال تغيير انطباق دهد. كشوری تاب‌آور است كه قابليت‌هایی همچون سازگاري (انطباق) با تغيير موقعيت‌ها و در برابر مخاطرات ناگهاني و همچنین خودبازيابي تا رسیدن به يك تعادل مطلوب را داشته باشد.

39. مولفه‌هاي تاب‌آوري • تاب‌آوری دارای مولفه‌های پنجگانه ذیل است: • استحكام (پابرجایی)(Robustness) • استحکام دلالت بر کاهش احتمال نشر فراگير و سراسري خسارت بالقوه به يك بخش از كشور دارد. • افزونگی (Redundancy) • افزونگی گویای برخورداری از ظرفيت اضافي و سيستم‌هاي پشتيباني است كه در صورت بروز آشفتگي‌ها، امكان حفظ كاركردهاي محوري را دارا باشد. • پرتدبيري (Resourcefulness) • پرتدبیری، توانِ سازگاري با بحران، انعطاف در پاسخ‌دهي و تبديل پيامدهاي منفي به پيامدهاي مثبت است.

40. مولفه‌هاي تاب‌آوري (ادامه) • واكنش (Response) • واکنش، موجب توانايي بسيج سريع در برابر بحران‌ها می‌شود. اين مؤلفه‌ به نحوه توانايي تشخيص سريع مشكلات در حال ظهور از سوی تصمیم‌گیران می‌پردازد. • بازيابي (Recovery) • بازیابی، به توانايي كسب مجدد درجه‌اي از وضعيت طبیعی پس از يك بحران بازگشت دارد و توانايي تصميم‌گیران را براي سازگار شدن با محيط در حال تغيير، ارزيابي مي‌كند.

41. اقتصاد تاب آور • با بهره گیری از مولفه های پنجگانه، نسبت به ارائه تعریف از اقتصاد تاب‌آور اقدام شده است: • اقتصاد تاب‌آور، مي‌تواند در مقابل شوك‌هاي دروني، بيروني، حوادث، بلاياي شديد طبيعي و كاهش توليدات به حيات خود ادامه دهد و به تعادل برسد. بعبارت دیگر، نه تنها به بحران‌ها پاسخ دهد، بلكه در اين مسير به توانمندي و كاركرد بهتر دست يابد. • اقتصاد تاب‌آور دارای قابلیت «تقابل با شوک» است و در مرحله بالاتر دارای قدرت «جذب شوک» می‌باشد. اقتصادهایی که تاب‌آور نیستند، دارای اقتصاد شکننده و یا آسیب‌پذیر می‌باشند.

42. اقتصاد آسیب‌پذیر (vulnerable economy) • تعریف اقتصاد آسیب پذیر نیز عبارتست از: • اقتصادي كه ظرفيت مناسب را براي اجراي مسئوليت هاي حاكميتي ندارد و فاقد توانايي توسعه و تعامل سازنده با جامعه ‌باشد، دارای آسیب‌پذیری بیشتر در مقابل شوك‌هاي دروني، بیروني، بحران‌ها و بلاياي طبيعي است. • اقتصاد آسیب‌پذیر دارای شاخص‌هایی همچون درآمد سرانه پایین، سهم بالای کشاورزی در GDP،نسبت فقر بالا، ضریب جینی بالا، درصد جمعیت روستایی به شهری بالا، سهم بالای بدهی‌ها و دارایی‌های خارجی به GDP می‌باشد.

43. انواع مخاطرات • در ادامه نیز «مجمع جهانی اقتصاد» نسبت به دسته‌بندی حوزه‌های مختلف مخاطرات جهانی و همچنین بررسی میزان احتمال وقوع و تاثیرگذاری آنها اقدام نموده است. • گزارش مخاطرات جهانی در آغاز هر سال میلادی منتشر می‌شود. • مخاطرات جهانی در پنج دسته اقتصادی، زیست‌محیطی، جغرافیای سیاسی، اجتماعی و فن‌‌آوری تقسیم‌بندی شده است که از دو منظر «میزان احتمال وقوع» و «میزان تاثیرگذاری» مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است.

44. رتبه‌بندی مخاطرات جهانی به لحاظ میزان احتمال وقوع • در مجمع جهانی اقتصاد (اجلاس داووس) مخاطرات بر اساس احتمال وقوع در سال‌های 2014-2010 به شرح جدول ذیل تنظیم شده است:

46. رتبه‌بندی مخاطرات جهانی به لحاظ میزان تاثیرگذاری • همچنین از منظر میزان شدت تاثیرگذاری مخاطرات بر جهان در سال های 2014-2010نتایج زیر بدست آمده است:

48. جمع بندی و نتیجه گیری • 1- کانون اصلی اقتصاد مقاومتی معطوف به آسیب‏پذیری می‏باشد. • 2 -آسیب پدیری دارای اجزای مختلف همچون ضعف و تهدید است. • 3-کشور های در حال توسعه دارای ضعف های ساختاری بیشتر نسبت به کشور های توسعه یافته هستند.

49. 4-رویکرد اصلی اقتصاد مقاومتی در ج.ا.ایران از یکسو به رفع ضعف های ساختاری و از سوی دیگر به مواجهه فعالانه با تهدیدات محیطی بازگشت دارد. • 5- کشور های توسعه یافته مفهوم اقتصاد مقاومتی را با ادبیات دیگری تحت عنوان تاب آوری مد نظر دارند.

50. 6- رویکرد اصلی اقتصاد مقاومتی و یا تاب آور در کشورهای توسعه یافته معطوف به مواجهه فعالانه با تهدیدات محیطی است. • 7- اقتصاد مقاومتی در ج.ا.ایران به عنوان پیش نیاز اصلی توسعه ملی محسوب می شود.