verder met autisme

1. ASS bij volwassenen en ouderen drs.Susanne Wolthaar stafmedewerker dr. Leo Kannerhuis verder met autisme

2. Levensloop van mensen met ASS Primaire Steungroep Ook andere sociale contexten en relaties naast de primaire steungroep naar vervolg onderwijs met pensioen naar middelbare school naar werk / dagbesteding naar crèche naar school wisselingen in werk,wonen en relaties naar zelfstandig of begeleid wonen Geboorte Overlijden levenslijn

3. Autisme Spectrum Stoornissen (ASS) ------------------------------------------------------------------------------------------------------- Autisme PDD-NOS Sociaal ontalent(?) Asperger McDD RETT Desintegratieve Stoornis DSM IV-TR Pervasive Developmental Disorder (PDD)

4. Kenmerken van ASS • bij Autisme àlle 3 opvallend aanwezig • bij Asperger àlle 3 opvallend aanwezig een goed taalgebruik een bovengemiddelde intelligentie • bij PDD-NOS wisselend van sterkte aanwezig ! 1 2 3 - 1 2 3 - 1 2 3 - 1 2 3 - etc

5. Voorkomen van ASS Laatste cijfers: 1 % van de bevolking ! (Baron Cohen 2009) ASS komt steeds meer voor. Het komt in Nederland rondom Eindhoven meer voor ! Verhouding man-vrouw 4:1

6. Voorkomen van ASS bij volwassenen • 1% van de bevolking: kinderen en jeugdigen • mannen: vrouwen- 4:1 geldt niet voor de groep met een verstandelijke beperking /met psychiatrische problematiek • onder diagnosticering • zowel van mannen als en vooral van vrouwen

7. Hersenen van mensen met ASS zijn ànders in totaal meer massa, minder ‘pruning’ Plaatje uit: lezing prof. van der Gaag 17 jan.2008

8. Hersenen van mensen met ASS zijn ànders veel meer verbindingen Plaatje uit: lezing prof. van der Gaag 17 jan.2008

9. Hersenen van ASS zijn àndersHersenen van mensen met ASS zijn ànders veel minder spiegelneuronen Plaatje uit: lezing prof. van der Gaag 17 jan.2008

10. ASS kenmerken • Beperkingen sociale interacties • Beperkingen in de communicatie • Beperkingen in verbeeldend vermogen en het soepel kunnen denken • en een weerstand tegen veranderingen

11. ASS eigenlijk een prikkelverwerkingsstoornis 1. Prikkels komen anders binnen 2. Problemen bij interpretatie en verwerking van prikkels 3. Koppelings/generalisatie problematiek

12. Verstoorde informatieverwerking • nabijheidszintuigen • verte zintuigen

14. Cognitieve stijl 1.Abnormale prikkelgevoeligheid 2. Detailwaarneming 3. Concreet denken 4. Star denken

15. Verklaringsmodellen • TOM theorie • Centrale Coherentie theorie • Executive Functioning

16. Theory of mind moeilijk is: • begrijpen dat een ander óók denkt • de bedoelingen van een ander snappen • gedrag van anderen voorspellen

17. Sociale kontaktname • afwijzend • passief • actief maar bizar • formeel • overaangepast

18. Centrale Coherentie • Oog voor details • Het geheel niet overzien • Het niet volgen van de rode draad • De kern missen

19. Ordenen van de context Alles Minder Visualiseren Structuur

20. Executive Functioning Het plannen, organiseren en monitoren van het eigen (leer)gedrag Zelfsturing en zelfmanagement

21. EF functies speciaal in de puberteit belangrijk • verstoord bij ADHD en ASS • kennis uit letselstudies • rijping • eind lagere schoolleeftijd • begin middelbare school • begin adolescentie

22. Executive functioning • coaching in planning en organisatie gedurende de héle levensloop • startmotor extern regelen • helicopterfunctie overnemen • helpen uit de ‘groef’ te komen

23. Talenten • uitstekend geheugen voor visuele informatie (digitaal) • detail waarneming • quick scan • minder afleidbaar door sociale cues • minder gestuurd door sociale wenselijkheid

24. Wat weten we van ouder worden met ASS ? • Nog weinig lange termijn onderzoek • Verhalen van ASSers zelf • PAS nederland • Uitzending RKK Kruiswerk

25. Caroline Schuurman rivierduinen 2008

26. Problemen in de volwassenheid:opleidingen • Ambulante begeleiding in het onderwijs: • van voortgezet naar vervolg • van vervolg naar eindstudies voorbereiding op arbeid • Maatjesprojecten op de universiteiten • Marieke & Darryl • IVO

27. Problemen in de volwassenheid:werken • De loopbaan van normaal- tot hoogbegaafde mensen met autisme ziet er vaak grillig uit, volgens het principe "twaalf ambachten, dertien ongelukken". • Onderzoek Annelies van der Spek: banen die het langst behouden worden: technisch! April 2010

28. Dia:rivierduinen okt 2008 5 jaar arbeidshulpverlening

29. Kira methodiek intake, assessment en oriëntatie, toeleiding en coaching.

30. Problemen in de volwassenheid:relaties • Oefenen van vriendschappen • Peer to peer relaties • Fases van rouw en aanvaarding van het ánders zijn Omgaan met sexuele verlangens Partnerkeuze

31. Adolescenten met ASS Buitenkant versus binnenkant

32. Problemen in de volwassenheid:ouderschap • -naar aanleiding van diagnose kind • Vaders • en voor moeders

33. Problemen in de volwassenheid: wonen • Onvoldoende middelen voor zelfstandig wonen • Langdurig bij ouders • Begeleid (groeps)wonen • Ambulante woonbegeleiding (huishoudelijk) • Studentenhuizen voor ASS (STUMASS)

34. Problemen in de volwassenheid zelfbeeld • Motivatieproblematiek • Zelfbepaling • Discrepanties in mogelijkheden

35. Achtergronden van motivatieproblemen • Typen problemen Niet weten Niet kunnen Niet willen Niet durven

36. Problemen vanuit “niet weten” Kern: naïviteit en wereldvreemdheid Moeite met: • Informatie zoeken • Informatie begrijpen • Informatie in breder persoonlijk en maatschappelijk verband plaatsen

37. To do: ‘Niet weten’ • Psycho-educatie / ervaringsleer • Voorlichting geven / visualiseren • Communicatie aanpassen • Checken of info begrepen is • Aanbieden van leersituaties en trainingen

38. Problemen vanuit “niet durven” Kern : - (faal)angst • Geen doorzettingsvermogen • Negatief zelfbeeld • Angst voor controleverlies en falen

39. To do: ‘Niet durven’ • Steun en veiligheid bieden • Vertrouwen en verantwoordelijkheid geven • Kleine stapjes / tempo aanpassen • Zelfinzicht vergroten (psycho-educatie) • Kwaliteiten benadrukken / belonen • Succeservaring op doen • Samenwerking clentsysteem • Schakeltijd geven

40. Problemen in de Volwassenheid Prikkelverwerking • Problemen met de modulatie (bogdashina) • Vertraagde prikkelverwerking • Vervormingen in de waarneming, • Lacunes in de waarneming • Een versterkte waarneming • Een verzwakte waarneming • Een gefragmenteerde waarneming, • Onvoldoende schakelen tussen waarnemingen

41. Anti Stress trainingen • Ontspanningsoefeningen • Mindfulnesstraining • Anders leren denken (Kairo project zie de demo op internet) • Yoga Aandachts oefeningen

42. Problemen in de volwassenheid • Trauma’s • gepest worden ( 5 % van de bejaarden • misbruik • middelengebruik

43. Wat is zinvol: Psycho educatie • Niet alléén over ASS ook over • gevoelens • communicatie • relaties

44. Copings strategieën • Probleem-analyse • G-G-Gschema • Stresshantering • Stresssignaleren in je eigen lijf • Ontspanningstechnieken • Cognitieve herstructurering • verschillen en verbanden zien • leren afstand nemen in het kijken

45. Empowerment • Competentie • Zelfbeschikking • Impact • Betekenis • Positieve identiteit • Groepsoriëntatie

46. Cognitieve herstructurering Lezing zeist:Attwood 2008

47. Emotional Toolbox: To Fix The Feeling Toolbox Tony Attwood

48. Fysieke inspanning afstand nemen relaxatie prikkelreductie medicatie ‘Sociale’ activiteiten Toolbox Tony Attwood

49. Communicatie problematiek • Moeite met non-verbale communicatie ongeduld,irritatie, desinteresse van de ander niet herkennen zelf non-verbale signalen verkeerd of niet gebruiken • Moeite met de semantiek van de taal letterlijk nemen van taal humor niet begrijpen • Moeite met de pragmatiek van de taal niet gezellig kletsen, weinig populaire taal wat zeg je tegen wie • Géén problemen met grammatica en syntax

50. Communicatietrainingen Luistervaardigheden • actieve luisterhouding weergave van inhoud, gevoel Gesprekstechnieken Openvragen Gesloten vragen Praten over het hier en nu Small talk oefenen