Bilimsel Araştırma Yöntemleri Ders notu

1. Bilimsel Araştırma YöntemleriDers notu Prof. Dr. Turgut Göksu tgoksu@hotmail.com www.turgutgoksu.com

2. Bilimsel Araştırma İlmin temeli meraktır. Neden uyuşturucu kullanıyorlar? Uyuşturucu kullanımını nasıl önleriz? Satışları nasıl artırabiliriz? Turgut Göksu

3. Bilgi-bilim Bilginin kaynakları Duyu-deneyim Akıl Sezgi Hafıza İnanç Otorite İdeoloji Turgut Göksu

4. Bilimin tanımları • Bilim evreni (kâinatı) anlama ve açıklama gayretlerinin tümüdür. • Bilim, bilimsel yöntemlerle elde edilmiş bilgilerin tümüdür. • Bilim, gerçeği anlama faaliyetleridir. • Bilim, tasniftir. • Bilim, organize edilmiş (düzenlenmiş) bilgiler topluluğudur. • Bilim, evrensel yasaları elde etme çabalarıdır. • Russel: “Bilim, gözlem ve akıl yoluyla olguları ve bu olguları birbirine bağlayan yasaları bulma çabasıdır.” • Einstein, algılarla düşünme arasında uygunluk sağlama çabası. Turgut Göksu

5. Bilimin özellikleri • Bilim olgusaldır: Gözlemlenebilir, görülebilir, anlaşılabilir olay ve olgularla ilgilenir (hayal, efsane, mit X) • Bilim metodiktir. Yöntem çok önemlidir. • Bilim mantıkidir. (X önermesi doğru ise X doğrudur. X, hem doğru hem yanlış olamaz. X, ya doğru ya yanlıştır) • Bilim nesneldir (objektiftir). • Genelleyicidir. • Seçicidir. • Değişmez kurallar ve doğrular yoktur; dolayısıyla eleştiriye açıktır. • Olguları bol gerçek bir dünyayla muhataptır. • Gerçek dünyadaki düzeni ve olgular arasındaki düzenli ilişkileri inceler. • Olgular başka olgulara bağlı olarak ortaya çıkar • Olguların zaman ve mekan boyutları bir realitedir. • Bilimde miktar her zaman vardır ve ölçme, tartma, sayma çok önemlidir. • Temel inançlara dayanır (varsayımlar) Turgut Göksu

6. Bilimin amacı ve işlevi Bilimde amaç kainatı anlamak ve açıklamak; sonuçta da kainatı (doğayı) kontrol edebilmektir. Bilimin işlevleri Bilim gerçeği bulur, tasvir eder, anlatır, açıklar. Değişkenler arasındaki ilişkiyi tespit eder ve değişimin ne yönde gelişeceğine dair tahminlerde bulunur. Olayların ve olguların (doğada ve sosyal hayatta) denetlenebilmesini sağlar. Turgut Göksu

7. Bilim ve Pozitivizm Pozitivizm, teoloji ve metafizik içermeyen, gözlem ve deney ile sadece fiziksel ve maddi dünyanın gerçeklerine dayalı bilimsel anlayış. Sosyal olaylar da doğa olayları gibi gözlem ve deneyle açıklanabilir. Akıl-rasyonalizm-modernist düşünce-tek doğru Turgut Göksu

8. Aklın Yolu Birdir Turgut Göksu

9. Bilim ve Pozitivizm Tarihin üç aşaması (Comte 1798-1857) Teolojik (-1300): Dini, tanrısal kuvvetler Metafizik (1300-1800): Soyut kuvvetler (özgürlük, eşitlik…) Bilimsel (1800+): Gözlem ve deneyler Newtoncu paradigmada, doğa basit, kurallara tabi ve son tahlilde kontrol edilebilir bir şey olarak görülür. Charles Darwin- Türlerin Kökeni HerbertSpencer Doğal seleksiyon Emile Durkheim, sosyal olgu, sebep-sonuç Karl Marx, diyalektik yöntem, tarihi materyalizm, tez-antitez-sentez Turgut Göksu

10. Eleştiriler ve paradigma değişimi Turgut Göksu

11. Turgut Göksu

12. Turgut Göksu

13. Turgut Göksu

14. Turgut Göksu

15. Tümdengelim (Dedüksiyon) - Tümevarım (Endüksiyon) Tümdengelim Bütünden parçalara, genelden özele Antik çağdan 17.yy.a kadar bilgi edinmede en etkili yol Akıl mantık yürütme İlk iki önermenin doğruluğu kabul edilirse sonra gelen 3. önerme doğru bir hüküm haline gelir. Turgut Göksu

16. Tümevarım Tümdengelimin tersi. Parçalardan bütüne, özelden genele Tek tek olgulardan genel hüküm (önerme) çıkarma Tek tek deney ve gözlemler yapılır. Ayrı ayrı yapılan gözlemler ve deneyler bir araya getirilir ve karar verilir, genellemeler yapılır. Francis Bacon (1561-1626) Turgut Göksu

17. Turgut Göksu

18. Turgut Göksu

19. Turgut Göksu

20. Turgut Göksu

21. Turgut Göksu

22. Anakronizm-senkronizm Anakronizm, herhangi bir olay ya da varlığın içinde bulunduğu zaman dilimi (dönem) ile kronolojik açıdan uyumsuz olması. Örnekler: Tarihi filmlerde arka fondan uçak Muhteşem Yüzyıl (1520-1566) Domates doğrama- Amerika- Osmanlı1835 Manisa sarayında parke (ilk Fransa (1684 Versailles) Turgut Göksu

23. Son Akşam Yemeği, portakal ikramı, Leonardo da Vinci Turgut Göksu

24. Senkronizm, eşzamanlılık, aynı zamana tesadüf etme. Herhangi bir olay ya da varlığın içinde bulunduğu zaman dilimi (dönem) ile kronolojik açıdan uyumlu olması. İki şeyin aynı anda hareket etmesi. Soyguncuların saatleri senkronize etmesi. Turgut Göksu

25. Geçerlilik ve Güvenilirlik Geçerlilik (validity) Bir araştırmanın gerçekten ölçmek istediği şeyi ölçmesi ve araştırıp bulması. Ölçme aracının ölçmek istediği şeyi ne derece doğru ölçtüğüdür. Bir işe alma sınavındaki başarı derecesi işteki başarıyı da gösteriyorsa bu sınav geçerli bir sınavdır. ÖSYM’nin sınavları İngilizce hocası İngilizcesizKPSS’ye göre Sadece KPSS olursa konuşamayan hoca Turgut Göksu

26. Hayvanların üstünlük yarışını bir özelliğe göre belirleme. Turgut Göksu

27. Güvenilirlik (reliability) Bir araştırmanın farklı mekân ve zamanlarda benzer (mümkünse aynı) sonuçları vermesi. Ölçmenin tutarlı, kararlı ve istikrarlı olmasıdır. Ölçme aracının geçerli ve güvenilir olması? Tansiyon aleti, terazi, doktor… Turgut Göksu

28. Güvenilirlik için • Doğruluk • Objektiflik • Zamansal uyum • Kaynağın güvenilir olması gerekir • Metotlar • Test-tekrar test • Alternatif form • İkiye ayırma • İç tutarlılık • Gözlemciler arası güvenilirlik Turgut Göksu

29. Turgut Göksu

30. Değişken (variable) Ölçülebilir bir faktör, karakteristik, olay veya bir olgudur. Bir değişkenin bilimsel anlamda ifade edilebilmesi için iki veya daha fazla değer almalıdır. Cinsiyet değişkeni: Kadın-Erkek Bağımlı (dependent) – Bağımsız (independent) Değişken Nedensellik bağı kurulan bir varsayımda değişkenlerden belirleyici olan ve “sebep” teşkil ettiği düşünülen değişkene bağımsız değişken (etkileyen); bağımsız değişkene bağlı olarak değişen değişkene de bağımlı değişken (etkilenen) denilir. Sosyal adaletsizlik mala karşı suç işleme ihtimalini artırır. Turgut Göksu

31. Egosentrizm Benmerkezcilik Etnosentrizm Bir kimsenin olayları açıklarken kendi etnik kökenini veya kültürünü temel alması, ona göre değerlendirmeler yapması. Genellikle de kendine ait olanı öne çıkarması. Grup, dil, din, siyasi görüş…. Turgut Göksu

32. Gözlem Duyu organları yoluyla bilgi elde edilmesi olayıdır. Görme, işitme, koklama, dokunma, tatma. Olgu Araştırma konusu olan olay veya oluşumlar. Hipotez (Varsayım) Gözlemlere ilişkin var olan realitenin ifade edilmesidir. İspatlanması gereken yargı cümlesidir. Eldeki verilere göre oluşan kanı ve yargılar. Araştırmalarla hipotezler test edilir. Turgut Göksu

33. Paradigma Söylem şekli, dünyaya bakış açısı. Görüşlerin genel çerçevesi. Paradigma sosyal gerçeğin durumu konusundaki varsayımlardan oluşmaktadır. Teori (Kuram) Olay ve olgulara dayanan sistematik bilimsel açıklama. Teoriler bilim adamları için adeta pusula gibi yön tayin eden araçlardır. Kanun (Yasa) Bilimsel kanunlar kesinliği ispat edilmiş teorilerdir. Bilimsel kanunlar teoriler gibi değildirler, evrenseldir. Yerçekimi Kanunu, deniz seviyesinde suyun 100°C’de kaynaması, azalan verim kanunu gibi. Turgut Göksu