Αυτοκτονικότητα και κατάθλιψη: Κατανόηση και θεραπεία Μαρία Μπανανή Ψυχολόγος ΑΠΘ

1. Αυτοκτονικότητα και κατάθλιψη: Κατανόηση και θεραπεία Μαρία Μπανανή Ψυχολόγος ΑΠΘ ΜSc Κοινωνικής και Κλινικής Ψυχολογίας ΑΠΘ

2. Ορισμοί • Αυτοκτονία: Ο αυτοπροκαλούμενος από τραυματισμό θάνατος. • Απόπειρα αυτοκτονίας: Η αυτοπροκαλούμενη, όχι θανατηφόρα, αλλά πιθανά επιβλαβής συμπεριφορά με την πρόθεση να πεθάνει το άτομο ως αποτέλεσμα αυτής της συμπεριφοράς. Μπορεί ή όχι να καταλήξει σε τραυματισμό. • Αυτοκτονική πράξη: Η αυτοπροκαλούμενη πιθανά επιβλαβής συμπεριφορά με την πρόθεση να πεθάνει το άτομο ως αποτέλεσμα αυτής της συμπεριφοράς. Η αυτοκτονική πράξη μπορεί να οδηγήσει ή όχι στο θάνατο. • Αυτοκτονικός ιδεασμός: Σκέψεις, εικόνες, πεποιθήσεις, φωνές που αναφέρονται από το άτομο σχετικά με την πρόθεσή του να δώσει τέλος στη ζωή του.

3. Προγνωστικοί παράγοντες • Δημογραφικά στοιχεία • Διαγνωστικές μεταβλητές • Στοιχεία ψυχιατρικού ιστορικού • Ψυχολογικές μεταβλητές

4. Επισπευδικοί παράγοντες • Η παρουσία όπλου και χαπιών στο σπίτι • Στρεσογόνα γεγονότα ζωής που αφορούν στην απώλεια (εργασία, οικογένεια, οικονομικά προβλήματα, ανεργία, χωρισμός, θάνατος κοντινού προσώπου, αποφυλάκιση, άστεγος) • Η αυτοκτονία κοντινών προσώπων

5. Απαιτεί άμεση παρέμβαση: • Η απειλή ότι κάποιος θα κάνει κακό στη ζωή του • Η αναζήτηση μέσων θανάτου (χάπια, όπλο) • Το να μιλάει ή να γράφει το άτομο για θάνατο ή αυτοκτονία

6. Σημάδια που απαιτούν άμεση βοήθεια: α) Απελπισία β) Θυμός, οργή, εκδίκηση γ) Απερίσκεπτες πράξεις που βάζουν το άτομο σε κίνδυνο πχ. να οδηγεί μεθυσμένο ή πολύ γρήγορα δ) Η αίσθηση ότι είναι παγιδευμένο ε) Η αύξηση στην κατανάλωση αλκοόλ ή ναρκωτικών στ) Απόσυρση από τους φίλους, την οικογένεια, την κοινωνία ζ) Άγχος, ανησυχία, αϋπνία ή υπερυπνία η) Δραματική αλλαγή στη διάθεση θ) Ανικανότητα εύρεσης νοήματος ή σκοπού στη ζωή

7. Προστατευτικοί παράγοντες • Να είναι παντρεμένος και γονιός, ιδιαίτερα μητέρα • Να έχει σκοπούς και στόχους στη ζωή • Η πίστη στη θρησκεία

8. Τα κριτήρια του καταθλιπτικού επεισοδίου Το άτομο παρουσιάζει τουλάχιστον ένα από τα δυο: Κακή διάθεση Έντονη ελάττωση του ενδιαφέροντος ή της ευχαρίστησης Το άτομο παρουσιάζει τουλάχιστον τέσσερα: Ελάττωση ή αύξηση της όρεξης και μεταβολή του σωματικού βάρους κατά 5% από το κανονικό Διαταραχές στον ύπνο Ψυχοκινητική διέγερση ή επιβράδυνση Απώλεια της ενεργητικότητας και σχεδόν καθημερινό αίσθημα κόπωσης Αίσθημα αναξιότητας, χαμηλή αυτοεκτίμηση και αίσθημα ενοχής Δυσκολία συγκέντρωσης Σκέψεις θανάτου και αυτοκτονικός ιδεασμός Διάρκεια συμπτωμάτων: τουλάχιστον δυο εβδομάδες

9. Γνωστικό προφίλ κατάθλιψης • Αρνητική οπτική για τον εαυτό • Αρνητική οπτική για τους άλλους • Απαισιοδοξία για το μέλλον

10. Συνηθισμένοι δυσλειτουργικοί τρόποι σκέψης • Αυθαίρετο συμπέρασμα • Συναισθηματικός τρόπος σκέψης • Τα «πρέπει» • Παραγνώριση των θετικών στοιχείων • Μεγέθυνση των αρνητικών στοιχείων • Διπολική σκέψη • Υπεργενίκευση

11. Οι αρνητικοί αυτοχαρακτηρισμοί • Αρνητική αυτοκριτική • Προσωποποίηση και αυτομομφή • Απόδοση γενικών χαρακτηρισμών στον εαυτό μας • Αποδοχή του εαυτού μόνο σε περιπτώσεις επιτυχίας • Επίθεση προς τον εαυτό • Μίσος για τον εαυτό • Κοινωνικές συγκρίσεις

12. Δυσλειτουργικές συμπεριφορές • Απόσυρση από κοινωνική ζωή • Εξάρτηση από τους άλλους • Απουσία από την εργασία ή τις σπουδές • Αίσθημα αβοηθησίας • Παράλυση βούλησης • Προσδοκία για την αποτυχία

13. Φαύλος κύκλος συμπτωμάτων

14. Παρορμητικότητα, δυσκολία στην επίλυση προβλημάτων, τελειομανία Στρεσογόνα γεγονότα ζωής Άγχος Άγχος Ενεργοποίηση σκέψεων και συναισθημάτων για την αυτοκτονία Δυσλειτουργικές ερμηνείες, κρίσεις, νοερές εικόνες, συμπεριφορές και συναισθήματα Απελπισία Επιλεκτική προσοχή σε σχετικά με την αυτοκτονία θέματα Αυτοκτονικός ιδεασμός ΟΡΙΟ ΑΝΟΧΗΣ Απόπειρα αυτοκτονίας

15. Η θεραπευτική αντιμετώπιση της κατάθλιψης & της αυτοκτονικότητας • Διερεύνηση παραγόντων κινδύνου • Διερεύνηση αυτοκτονικού ιδεασμού και θεραπευτικό συμβόλαιο • Σχέδιο ασφάλειας • Εκτίμηση της έντασης της κατάθλιψης • Προγραμματισμός δραστηριοτήτων • Γνωσιακή αναδόμηση • Φαρμακευτική αγωγή

16. Αντιμετωπίζοντας θέματα… • Υποταγής, εξάρτησης και επίκρισης • Ντροπής • Θυμού • Ματαίωσης και απογοήτευσης • Τελειοθηρίας και ανταγωνιστικότητας

17. Βιβλιογραφικές παραπομπές • Gilbert, P. (2009) Ξεπερνώντας την κατάθλιψη: Ένας οδηγός αυτοβοήθειας με γνωσιακές-συμπεριφοριστικές τεχνικές. Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα. • Greenberger, D. & Padesky, C.A. (2007) Σκέφτομαι άρα αισθάνομαι: Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Μέθοδος για τη θεραπεία της κατάθλιψης και του άγχους. Ιατρικές Εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης • Simon, R.I (2004) Assessing and managing suicide risk. American Psychiatric Publishing, Inc. • Wenzel, A., Brown, G.K. & Beck, A.T. (2009) Cognitive therapy for suicidal patients. American Psychological Association: Washington, DC.