LABORATUVAR TESTLERINI ETKILEYEN DURUMLAR NISPETEN AZ KULLANILAN TESTLER Dr.Kemal ASLAN Biyokimya ve Klinik Biyokimya

1. LABORATUVAR TESTLERINI ETKILEYEN DURUMLAR & NISPETEN AZ KULLANILAN TESTLER Dr.Kemal ASLAN Biyokimya ve Klinik Biyokimya Uzmani

2. Dünyada da hastalik tanilarinin % 70’ten fazlasi, laboratuvar testleriyle konulmaktadir. Bu oran giderek daha da artiyor. Her yil, FDA ve CE onayi almis onlarca laboratuvar testi tani alanina giriyor.  

3. Laboratuvar testlerinin dogrulugu 3 ana faktörün etkisinde. Preanalitik Faktörler: Venöz stazla kan alma Analitik Faktörler: Cihazin solüsyonlarindan birini az pipetlemesi Postanalitik Faktörler: Sonucun yanlis girilmesi Analitik ve Postanalitik hatalar kalite kontrol programlari ve dikkatli çalismalarla en aza indirilebilmektedir.

4. Preanalitik Faktörler hem klinisyenler hem de laboratuvar tarafindan iyi bilinmelidirler. Egzersiz glukoz (agir egzersizde düser), ürik asit, kreatinin, AST, CK, LDH, Aldolaz, Potasyum, pürivat, laktat aldosteron, GH prolaktin, Katekolaminler HDL-kolesterol . Trigliserid ve Kolesterol bir miktar düser, hematüri ve proteinüri olusur

5. Diyet (yemek yeme) Glukoz Trigliserid Insülin Gastrin Demir ALP Ürik asit LDH Bilirübinler Vitaminler Na,K,Cl,P Insülin glukoz,K,Na,Cl, P ve Mg’u Hücre

6. Asiri Proteinli Diyet Üre, Fosfor ve Ürik asit 12 saat, Kolesterol ve GH 1 saat yüksek kalir Asiri Karbonhidratli Diyet Glukoz artar, insülin salinir ve P,K azalir ALP ve LDH artar Asiri Yagli Diyet BUN ve Ürik asit azalir. Diyetle kolesterolün % 50 fazla alinmasi kan kolesterolünde sadece %5-10 artis yapar. Vejeteryanlik (et yememe) Total lipid, LDL,VLDL ve B12 azalir.

7. Uzun açlik-Oruç Glukoz Insülin Kolesterol TG Kreatinin Klirensi T3 ve birazda T4 Protein Potasyum Magnezyum Kalsiyum Fosfat Keton cisimleri Yag asitleri Glukagon Amino asitler 2 KAT Kreatinin AST ALT LDH Bilirubin GH basta 15 kata kadar artar, 3 gün sonra normal Kortizol Ürik asit Aldosteron

8. Mental veya fiziksel stres Katekolaminler ACTH Kortizol Total Kolesterol HDL-Kolesterol %15 düsebilir.

9. Postür Ayakta kan volümü yatar durumdakine göre 600-700 mL daha az. Yatar durumdan ayakta duruma geçme; Katekolaminler Aldosteron Anjiotensin II Renin ADH Epinefrin ve norepinefrin 10 dk’da ikiye katlanabilir; fakat bunlarin idrarla atilimlarinda degisiklik olmaz.

10. Cinsiyet Puberteden sonra; ALP Hemoglobin Bilirübin Total kolesterol Amino asitler Kreatinin Mg Ca Fe Üre Ürik asit Albümin AST,ALT CK Aldolaz aktiviteleri, erkeklerde kadinlardan daha yüksektir.

11. Ilaç kullanma Izoniazid : Hepatit. Birçok ilaç I.M verildiginde: CK, Aldolaz, LDH Fenitoin : ALP,GGT ,Bilirübinler,Ca ve P Yüksek dozda vitamin C: Glukoz Morfin ve meperidin :AST,ALT,GGT,Amilaz,Lipaz AST aktivitesinde artis miyokardiyal infarktüsü düsündürecek kadar yüksek olabilir. Diüretikler : Siklikla K ve Na’u düsürürler.

12. Ilaç kullanma Tiazidler : Hiperglisemi, Hiperürisemi Fenitoin: FSH’u,sperm sayisini ve fertiliteyi azaltir. T3 ve T4’ü düsürür. Folat yetersizligi olabilir. %10’unda Vitamin B12 düser.

13. Ilaç kullanma Oral kontraseptifler : Antitrombin III ve Folat belirgin derecede düser. Koagulasyon faktörleri Kolesterol Demir TDBK Na T4 TBG

14. Gebelik Anne kan hacmi yaklasik %45 artar. Artmis eritropoeze ragmen RBC, Hb ve HCT düser Lökosit sayisi 12-13 bine çikar. Fibrinojen %50 artar. Faktör 7, 9 ve 10 artar Faktör 11 ve 13 hafifçe azalir Total kolesterol ve Trigliserid yaklasik %40 artar. Albümin 3,4 g/dL’ye düser, globülinler biraz artar. TBG ve CBG birçok tasiyici protein artar. Glukozüri ve Proteinüri belirginlesebilir.

15. Gebelik Aldosteron Prolaktin Kortizol PTH Vitamin D Ca Ürik asit ALP LDH AST TT3 ve TT4 %50 kadar artar. Ancak serbest T3 ve T4 fazla degismez

16. Kisisel aliskanliklar Kafein 5-HIAA ve Katekolaminlerin idrarla atilimini Plazma kortizol Glukoz hafifçe 2 fincan kahve serbest yag asidlerini %30 kadar, gliserol, total lipidler ve lipoproteinleri daha az Birkaç hafta kahve içme kolesterolde hafif bir Serum gastrin 3 fincan kahveden sonra 5 misli

17. Kepekli gidalar Ca, Kolesterol ve Trigliserid emilimine engel olur. *** Ca 0,3 mg/dL ve trigliserid 20 mg/dL kadar düsebilir. 5-HIAA ve Serotonin testlerinde; ceviz, muz, patlican, domates, findik, fistik,avokado son 3 gün içinde yenmemelidir. MAO inhibitörü ilaçlar (rezerpin gibi), metildopa ve lityum türü ilaçlar son 3 gün kullanilmamalidir. Sogan plazma glukozunu düsürür. Sigara nikotin ile adrenal medüllayi uyarir ve plazma epinefrinini, idrarla katekolaminlerin ve metabolitlerinin atilimini artirir. Bir sigara içme 10 dakika içinde glukozu 10 mg/dL artirabilir ve bu artis, 1 saat süreyle kalir. Kortizol sigara içmeyle 5 dk içinde %40 kadar artabilir. Plazma laktati artarken, pirüvat konsantrasyonu azalir.

18. Sigara içmeyle Kolesterol ve Trigliserid artar HDL-K azalir. GH bir sigara içiminden sonra 30 dakika içinde 10 kat artabilir. Karboksihemoglobin total hemoglobinin %10’unu asabilir. Eritrositler artar. Lökositler %30 kadar artar.

19. Orta derecede alkol Glukoz %20-50 artar. Daha fazlasinda glukoneojenez inhibe olur hipoglisemi ve ketonemi olusabilir. Laktat ve Ürik asit artar.

20. Alkol Hipertrigliseridemi. Kortizol artisi. Testosteronda ani bir düsme LH’da artma. GGT, izositrat dehidrojenaz ve ornitin karbamoil transferaz artisi. GGT artisi alkol aliskanliginin markeri olarak kullanilir.

21. Yüksek rakimda yasama Eritrosit sayisi ve Hb belirgin artar. Artmis eritrosit sayisi, nükleoprotein turnoveri ile idrarda ürik asit artar.

22. Siklik Biyolojik Varyasyonlar “siklik varyasyon”: Vücut sivilarindaki maddelerin konsantrasyonlarinda günün, haftanin, ayin veya yilin belli zamanlarinda beklendigi sekilde meydana gelen degisiklikler. Siklik biyolojik varyasyonlar oldukça büyük olabilir. Serum demir ve kortizol saat 08.00’den 16.00’e kadar %50 degisebilir. Serum K 08.00’de 5.4 mmol/L 14.00’de 4,3 mmol/L’ye düser.

23. Çogu hipofiz hormonu gece artar gündüz ise düser. Asit fosfataz Gastrin GH Osteokalsin PTH Prolaktin TSH ögleden sonra ve aksam yüksektirler.

24. ACTH Katekolaminler Kortizol Demir Renin / aldosteron sabah yüksektirler.

25. Transfüzyon Tam kan veya plazmanin transfüzyonu protein konsantrasyonunu artirir. Serum LDH (özellikle LD-1 ve LD-2), transfüze edilen eritrositlerin yikilimi nedeniyle artar. Asiri kan transfüzyonu artmis serum demir ve siderosise yol açar. Serum K depolanmis kanin transfüzyonuyla artabilir. Glukoz infüzyonu genellikle plazma P ve K’unu düsürür. Bu bilesikler eritrositler tarafindan alinirlar. Plasentalardan hazirlanmis albümin infüzyonu plazma ALP aktivitesini artirabilir.

26. Turnikeler 1 dakikadan uzun sure tutulmasi ile ; AST ALT CK LDH Albumin Bilirubin Kalsiyum Kolesterol Total Protein Demir % 5-10 artar.

27. Hemoliz Alkol gibi dezenfaktanlarin kan alimindan önce deri üzerinde tam kurumamasi Kan alma sirasinda akimin türbülan olusuna bagli Kan alimindan sonra hatali mekanik tasiyicilar Yüksek hizda veya uzun süre santrifüj LDH AST Total protein Demir P Amonyum K Mg Kolesterol, Trigliserid, CK, CK-MB

28. Koruyucular ve antikoagulanlar EDTA’li Tüp Potasyum yanlis olarak yüksek . Fe Mg Ca ALP CK Lösin aminopeptidaz (LAP) yalanci düsük . Sitrat’li Tüp Ca P ALP AST ALT yalanci düsük.

29. Oksalat’li Tüp Ca Amilaz LDH ALP Asit fosfataz yalanci düsük . NaF’lü Tüp Kan glukoz tayinleri için bir koruyucu olarak kullanilir. Florür birçok serum enziminin güçlü inhibitörüdür. Bu nedenle enzimatik analiz metotlarini bozar.

30. Örnegin transportasyonu Genel olarak 1 saat kadar gecikme çogu maddenin konsantrasyonunda degisiklik yapmaz. Glukoz NaF gibi glikolitik inhibitörsüz tüpte normal oda sicakliginda saatte yaklasik %2-3 düser. Laktat, amonyak, hidrojen iyonu, enzimatik reaksiyonlar yavaslamadikça kan alimindan sonra örnekte birikirler.

31. 18-yasinda bayan HIV + myelopati tanisiyla haftalarca foscarnet sodyum and ganciclovir tedavisi Tedavi sirasinda elektrolit problemleri yok. 2 ilacin kesilmesinden 1 hafta sonra suur bulanikligi (agri için alinan opiatlara bagli?) Serum potasyum 6.6 mmol/L ve kalsiyum 4.2 mg/dL. Diger testler normal. Ayrintili incelemeye hastaneye tekrar yatis Her islemden önce kan alinmasi, testler normal Hastanin ilk hemisresine soruldu (Kanlar EDTA’li tüpe alinmis, önemli oldugunu bilmiyordum !)

32. 43 yas erkek ALP 5 U/L ( 45-115 ) Ca 2.0 mg/dL (8.5 - 10.5) K 22.0 mmol/L (3-5) Neden : ölçüm K3-EDTA’li tüpten alinan plazmada yapilmis. EDTA ALP aktivitesi için gerekli olan Mg ve Çinko baglar, bu nedenle ALP düsük. EDTA ayrica kalsiyumu da baglar,kalsiyumda düsük bulunur.

33. Adenozin Deaminaz (ADA) Malignitelerin ve enfeksiyonlarin birçok degisik tipinde (viral hepatit, infeksiyoz mononükleoz, tifoid fever ve tüberküloz), portal hipertansiyonla (asit) iliskili karaciger sirozunda en faydali test ADA’dir. Plevral Efüzyonlarda bulunan artmis ADA aktivitesi; Tüberküloz Bakteriyel enf. Romatolojik hast. Lenfoproliferatif hast. görülür. BOS’da ADA; Tüberküloz menenjit olgularinda yüksektir.

34. Adrenokortikotropik Hormon (ACTH) Hipotalamik-hipofizer bozukluklari ve ACTH sekrete edici tümörlerin tanisinda yardimcidir. > 100 pg/ml : Primer adrenal yetersizlik için tanisal.

35. Adrenokortikotropik Hormon (ACTH) Yükseldigi durumlar - Addison hastaligi (primer adrenal yetmezlik) - Cushing hastaligi (hipofiz bagimli adrenal hiperplazi) - Ektopik ACTH sendromu - Stres - Adrenogenital sendrom (konjenital adrenal hiperplazi) Azaldigi durumlar - Sekonder adrenal yetersizlik (hipofizer yetersizlik) - Cushing sendromu - Hipopitüitarizm - Adrenal adenoma veya karsinoma - Steroid uygulamasi

36. Aktive Parsiyel Tromboplastin Zamani (aPTT) Pihtiolusumunda, intrinsik sistemin ve genel yolun degerlendirilmesinde kullanilir.

37. Aktive Parsiyel Tromboplastin Zamani (aPTT) Yükseldigi Durumlar - Konjenital ve kazanilmis pihtilasma faktör eksiklikleri - Karaciger sirozu - Vitamin K eksikligi - Lösemi - DIK - Heparin uygulanmasi - Hipofibrinojenemi - Von Willebrand hastaligi - Hemofili Azaldigi Durumlar - DIK’in erken dönemi - Yaygin kanser

38. Alanin Aminotransaminaz (ALT, SGPT) Karaciger hastaliginin tanisinda en fazla kullanilan testtir. Kalpte, iskelet ve karacigerde bulunur. Yükseldigi durumlar -Karaciger hastaliklari; *Hepatit, *Siroz, *Reye sendromu , *Karaciger metastazi -Hepatik konjesyon -Alkolizm -Ciddi kas travmasi -Kas distrofisi, malignensi -Pankreatit -Enfeksiyoz mononükleoz -MI -Myokardit -Renal ve pulmoner enfarktus -Dehidratasyon -Dermatomyozit, polimyozit -Sok -Konvulsiyonlar, eklampsi .Azaldigi durumlar - Azotemi, malnutrisyon - Kronik alkolik karaciger hastaligi - Ilerlemis kronik böbrek diyalizi - Metronidazol.

39. AST/ALT orani

40. Siddetli yükselme (NÜS’in >15 kati) Akut viral hepatit (A-E, Herpes) Ilaçlar / toksinler Iskemik hepatit Otoimmun hepatit Wilson hastaligi Akut safra kanali obstrüksiyonu Akut Budd-Chiarri sendromu Hepatik arter ligasyonu

41. Albumin Albumin, karacigerde sentezlenen bir proteindir. Total proteinin yaklasik %60’ini olusturur. Besinsel durum, kan onkotik basinci, proteinürili böbrek hastaliklarinin takibinde kullanilir. Yükseldigi durumlar -Dehidratasyon (relatif artis) -IV albumin infüzyonu Azaldigi durumlar -IV sivilarla süratli hidrasyon, asiri hidrasyon -Siroz, diger karaciger hastaliklari, kronik alkolizm -Gebelik ve oral kontraseptif kullanimi, -Birçok kronik hastaliklar ( nefrotik sendrom, neoplazi, protein kaybettirici enteropatiler, peptik ülser, tiroid hastaliklari, yaniklar,ciddi cilt hastaliklari, uzamis hareketsizlik, kalp yetmezligi, kronik iltihabi hastaliklar ve diger kronik katabolik durumlar.) -Overhidrasyon, Kapiller permeabilite artisi -Inflamatuar hastaliklar, Familyal idiopatik disproteinemi

42. Alkalen Fosfataz (ALP) Hepatobiliyer ve kemik kaynakli hastaliklarin degerlendirilmesinde kullanilir. Yükseldigi durumlar -Safra tikanikligi -Siroz (özellikle primer biliyer siroz) -Karaciger hastaligi -Pulmoner enfarktus -Kemigin Paget hastaligi -Osteitis deformans, rickets, osteomalazi -D hipervitaminozu -Hiperparatiroidizm -Hipertiroidizm -Ülseratif kolit, barsak perforasyonu -Akromegali -Kemik neoplazmi, metastazi, kirik iyilesmesi -Enfeksiyoz mononükleoz -Gebelik, puberte, postmenopozal kadinlar Azaldigi durumlar -Hipotiroidizm -Malnütrisyon -Pernisiyoz anemi -Hipofosfatemi -D hipervitaminozu -Süt-alkali sendromu -Asiri B vitamini kullanimi -Çölyak hastaligi -Skorbüt

43. Amilaz Karbonhidrat moleküllerini daha küçük parçalara ayiran enzimdir. Serumdaki enzim yükselisi, pankreasin olaya katkisi ile direkt iliskili degildir. Ne kadar yükselirse o kadar akut pankreatit olma ihtimali artar. Yükseldigi durumlar -Akut pankreatit -Diabetik ketoasidoz -Makroamilazemi, tükrük bezi inflamasyonu -Böbrek yetersizligi -Pankreatik neoplasm, abseler, yalanci kistler -Kabakulak -Ektopik gebelik perforasyonu -Yaniklar -Asitler, perfore peptik ülser -Prostat tümörü -Barsak tikanmasi, barsak infarktüsü -Özefagus, akciger karsinomatozisi -Akut kolesistit, apandisit, peritonit -Ilaçlar (morfin), akut etanol alimi -Post endoskopik retrograd kolanjio pankreatografi (ERCP) -Bulimia, anorexia nervosa Azaldigi durumlar -Ilerlemis kronik pankreatit -Hepatik nekrozis -Kistik fibrozis

44. (ACE, Serum Angiotensin Converting Enzim) Sarkoidoz tanisinda kullanilir. Hassasiyeti %75, özgüllügü %95 civarindadir. Hastaligin evresi ile hassasiyeti artar. .Yükseldigi durumlar -Sarkoidoz -Gaucher hastaligi -Alkolik siroz -Myeloma -Akut, kronik bronsit -Tüberküloz -Aktif histoplazmozis -Skleroderma -Pulmoner fibrozis -Lepramatozis -Hodgkin hastaligi -DM -Hipertroidizim -Pulmoner embolizm -Amiloidozis -Romatoid artrit -Primer biliyer siroz Azaldigi durumlar -KOAH -Amfizem -Akciger kanseri -Kistik fibrozis

45. Anti-Mitokondriyal Antikor (AMA) Baslica primer biliyer siroz tanisinda kullanilir. Primer biliyer sirozlu hastalarin %94‘ünde AMA tespit edilir. Yükseldigi durumlar - Primer biliyer siroz - Kronik aktif hepatit - Sistemik lupus eritematosus (SLE) - Sifilis - Ilaca bagli kolestaz - Otoimmün hepatit - Ekstrahepatik obstrüksiyon - Akut enfeksiyöz hepatit

46. Anti-Nükleer Antikorlar (ANA) Bag (kollajen) doku hastaligi = sistemik romatizmal hastaliklardan süphenildiginde tarama testi olarak ANA ölçülür. Sistemik veya organ spesifik otoimmün hastaliklarin tanisinda kullanilir. SLE hastalarinin %95’inde pozitiftir.

47. Antistreptolizin O (ASO) Poststreptokokkal hastaliklar (Glomerulonefrit, romatizmal ates, bakteriyel endokardit veya kizil) gibi hastaliklarin neden oldugu streptokok enfeksiyonlarinin tanisinda kullanilir. Streptolizin O ya karsi kanda dolasan antikorlardir. Yükseldigi durumlar -Streptokok infeksiyonu -Akut romatizmal ates -Akut glomerülonefrit -Bakteriyel endokardit -Kizil -Streptokokkal pyodermi

48. Anti -Tiroglobulin Antikorlari (Anti-Tg) Konjenital hipotiroidizmin ve nonmedüller diferansiye tiroid karsinomasinin takibinde kullanilir. Tiroglobulin ve/veya tiroidperoksidaz otoantikorlari birçok otoimmün tiroid hastalarinda görülür. Tiroid peroksidaz otoantikorlu sahislarda, %3 oraninda hipotiroidizm gelisme riski vardir.

49. Anti-Tiroid Peroksidaz Antikorlari (Anti-TPO) Otoimmün tiroid hastalarinda (Hashimato tiroiditi, idiopatik miksödem, Graves hastaligi) saptanir. Otoimmün tiroid hastaligi olan kisilerde, TPO konsantrasyonu hastaligin siddeti ile iliskilidir. Addison hastaligi, pernisiyöz anemi, juvenil DM’da pozitif sonuçlar elde edilebilir. -Yükselmis TSH ve Anti-TPO kronik otoimmün tiroiditis (hashimato) tanisinda altin standarttir.

50. Aspartat Aminotransaminaz (AST, SGOT) Karaciger,kalp,eritrosit,beyin,pankreas,kas ve böbrekte. Karaciger hastaliginin saptanmasinda: Viral hepatit ve hepatik nekroz ile iliskili diger karaciger hastaliklarinda, hastaligin klinik belirtileri görülmeden önce AST ve ALT seviyeleri yükselir. Sarilik görüldügünde AST’de 20-50 kat yükseklikler çok sik görülür.

51. Aspartat Aminotransaminaz (AST, SGOT) Yükseldigi durumlar Myokardiyal infarktüsü - Kardiyak operasyonlar - Kardiyak kateterizasyon ve anjiyoplasti - Hepatitis - Hepatik sirozis - Ilaca bagli karaciger hasari - Hepatik metastaz - Hepatik nekroz (sadece baslangiç evre) - Hepatik enfeksiyöz mononükleozis Iskelet kasi travmalari - Kalp disi cerrahi islemler - Çoklu travmalar - Ciddi derin yaniklar - Ilerleyen kas distrofileri - Son zamanlardaki konvulziyonlar - Isi çarpmasi (heat stroke) - Primer kas hastaliklari (örn: myopati, myositis) Düsük AST seviyeleri Gebelik Vitamin B6 eksikligi Kronik Böbrek yetmezligi Ilaçlar (allopürinol,vitamin C ,metronidazol,NSAID,siklosporin,rifampin,prednizon,simvastatin)

52. C-Reaktif Protein (CRP; hs-CRP) Akut faz reaktanidir. Enfeksiyon hastaliklarinin, neoplastik hastaliklarin degerlendirilmesinde kullanilir. Ayrica (>5 mg/dl)’den yüksek konsantrasyonlar romatoid artritte erozyonlarin ilerlediginin göstergesidir. Yüksek serum CRP’si bakteriyel enfeksiyonlar için karakteristik olup viral menenjit veya meningoensefalit için karakteristik degildir. Yüksekligi koroner kalp hastaligi riskinin erken bir göstergesi oldugundan koroner kalp hastaligi için risk taramasi amaciyla da kullanilir. Yükseldigi durumlar -Artrit -Akut romatizmal ates -Reither sendromu -Chron hastaligi -Vaskülitler -SLE -Doku enfarktüsü ve hasari -Akut myokard enfarktüsü -Pulmoner enfarktüs -Renal transplantasyon reddi -Yumusak doku travmalari -Bakteriyel enfeksiyon -Postoperatif yara enfeksiyonu -Idrar yolu efeksiyonu -Tüberküloz -Malign hastaliklar -Bakteriyel menenjit

53. Eritrosit Sayisi (Kirmizi Hücre Sayisi; RBC) Yükseldigi durumlar Primer polisitemi (polisitemia vera) - Sekonder polistemi; Akciger ve kalp hastaliklarina bagli hipoksemi Renal kist Serebellum hemanjioblastomasi Feokromasitoma Hepatoma Nefroblastoma Sigara içimi Yüksek rakimli yerlerde yasama Agir egzersiz Hemokonsantrasyon Azaldigi durumlar -Eritrosit üretiminde azalmaya neden olan anemiler -Kan kaybi -Intravasküler hemoliz -Hamilelik -Hemodilisyon -Soguk aglutininlerin varligi eritrosit sayisinin yanlis olarak düsük sayilmasina neden olur.

54. Eritrosit Sedimentasyon Hizi (ESR) Bu test gizlenmis kronik bir hastaligi saptamak için kullanilir. Enflamatuar hastaliklar akut ve kronik enfeksiyonlar doku nekrozu temporal arterit maligniteler romatoid hastaliklar ve otoimmün hastaliklarin tani ve tedavi takibinde kullanilir. Ayrica ESR hastaligin takibinde ve tedaviye cevapta güvenilir bir indikatördür. Eger klinik belirti ile ESR uyum içinde degilse C-reaktif protein testi siklikla yapilir.

55. Ferritin Serum ferritini vücuttaki mevcut demir depolarinin iyi bir göstergesidir. Kronik hastalik anemisi ve demir eksikligi anemisi ayirici tanisinda kullanilir. 10 ng/dl’den düsük ferritin seviyesi demir eksikligi anemisi tanisi için uygundur. Ferritin ayni zamanda “akut faz” reaktan proteinidir. Yüksek durumlari demir depolarini göstermez, akut inflamatuar hastaliklar, metastatik kanser veya lenfomalar gibi maligniteleri gösterir.

56. Folat (Folik Asit) Megaloblastik ve makrositik aneminin degerlendirilmesinde önemlidir. Hafif folat ve vitamin B12 eksikliginde kan seviyeleri normal olabilir. Bu durumlarda homosistein ve metil malonik asitdaha duyarlidir. Yükseldigi durumlar -Pernisiyöz anemi -Vejeteryan diyet -Son zamandaki masif kan transfüzyonu Azaldigi durumlar -Folik asit eksikligi anemisi -Hemolitik anemi -Diyetle alimin az olmasi -Hemodializ -Malabsorbsiyon, (sprue, çölyak hastaligi) -Gebelik -Kronik alkolizm -Fenitoin -Malignite -Karaciger hastaligi -Anoreksia nervosa -Kronik böbrek hastaligi

57. Fruktozamin Glikolize proteinler (glikolize albumin = fruktozamin)’dir. Son 2-3 hafta içindeki ortalama glukoz konsantrasyonunu gösterir. Glikozile olmus protein miktarini gösterdiginden serum total protein seviyesindeki degisiklikler fruktozamin degerini etkileyebilir.

58. Gaitada Gizli Kan Arastirilmasi Test kolon kanseri taramasi amaciyla kullaniliyorsa, hastalar testin uygulanmasindan önceki 3 gün boyunca liften zengin bir gida rejimi uygulanmalidir. Bol sebze, meyve,salata, kuruyemis yenmesi mevcut olmasi durumunda kanseröz dokulardan kanama olmasi kolaylasacak ve dolayisiyla teshise yardimci olacaktir. Test öncesi 3 gün içinde çig veya az pismis et ve et ürünü yenmemis olmalidir. Test öncesi üç gün boyunca C vitamini alinmamis olmalidir. Aktif hemoroid ve menstrüasyon döneminde test yapilmamalidir.

59. Gama Glutamil Transferaz (GGT) Karaciger ve safra kanali en yüksek konsantrasyonda bulunan enzimdir. Safra tikanikligini, kolanjit ve kolesistiti saptayan en hassas karaciger enzimidir. Alkalen fosfatazdan daha fazla organs pesifiktir. Diger testler normal oldugunda kronik alkoliklerde yükselir.

60. Hemoglobin A1c (HbA1c, Glukolize Hemoglobin) Yetiskinlerde hemoglobinin %98’i Hemoglobin A’dir. Takriben HbAnin %7’si HbA1 tipidir . Diabetik hastalarda kan glukozunu uzun süreli takip etmede kullanilir. Son 4-8 hafta içindeki ortalama kan glukoz konsantrasyonunu gösterir. Yükseldigi durumlar -Yeni tani konmus diabet hastalari -Kötü kontrollü diabet hastalari -Non diabetik hiperglisemi (Akut strese cevap olarak, Cushing Sendromu, Feokromositoma, Glukagonoma, Kortikosteroid tedavisi,Akromegali), -Splenektomili hastalar -Gebelik Azaldigi durumlar -Hemolitik anemi -Kronik kan kaybi -Kronik böbrek yetersizligi

61. Laktat Dehidrogenaz (LDH) Miyokard infarktüsü, karaciger hastaliklari, pernisiyöz ve megaloblastik anemilerde, pulmoner emboli, malignite ve kas distrofilerin degerlendirilmesinde kullanilir. LDH-1 yüksekligi: -Akut myokardiyal infarktüs -Hemolitik anemi -Megaloblastik anemi -Akut renal infarktüs -Renal transplant -Hemolizli örnek -Testiküler kanser LDH-3 yüksekligi: -Akut pulmoner infarktüs -Yaygin pnömoni -Ilerlemis kanser -Akut pankreatit -Lenfositoz LDH-5 yüksekligi: -Hepatik konjesyon -Hepatit veya hasar -Iskelet kasi hasari Tüm izoenzimlerin yüksekligi: -Sistemik hastaliklar -Kollojen vasküler hastaliklar -Sepsis -Dissemine intravasküler koagulopati

62. Lupus Erythematosus Hücre Testi SLE’li hastalarin %70-90’inda LE hücresi görülür. Ayrica Romatoid artrit skleroderma konnektif doku hastaliklari ilaç reaksiyonlari ve lupoid hepatitte de LE hücresi %3-9 oraninda görülür.

63. Prolaktin (PRL) Galaktore (uygunsuz laktasyon) nin degerlendirilmesinde baslica testtir. Gebe olmayan bir kadinda 200ng/ml. nin üzerindeki prolaktin degerleri hipofizer bir mikroadenomu gösterir. Yükseldigi durumlar -Prolaktin salgilayan hipofiz tümörleri -Hipotalamo-pitüiter hastaliklar (Granüloma, Sarkoidoz) -Primer hipotiroidizm -Böbrek yetmezligi -Perineoplastik ektopik prolaktin salinimi -Hipofiz bezine metastaz -Polikistik over sendromu -Insülin kaynakli hipoglisemi -Adrenal yetmezlik -Stres (Anoreksia nervosa, cerrahi islem, asiri egzersiz, travma veyaciddi hastalik hali), -Bos sella sendromu Azaldigi durumlar -Hipofizer apopleksi -Kraniofaringioma -Sheehan sendromu

64. Protein S Aktivitesi (Protein S Fonksiyonel) Protein S aktive protein C’in kofaktörü olan vitamin K bagimli bir glikoproteindir. Protein S, faktör V ve VIII inhibe eden aktive protein C’e baglanir. Konjenital ve akkiz (karaciger hastaligi, oral antikoagülan kullanimi..) protein S eksikliklerinin saptanmasinda kullanilir. Protein S yetersizliklerinde tromboza egilim artar.

65. Retikülosit Sayisi Retikülosit sayisi, konjenital veya akkiz hemolitik anemide artar. Normal yenidoganlarda ve kronik kan kaybi olan hastalarda da yüksek olabilir. Yükseldigi durumlar -Hemolitik anemi -Sickle cell anemi -Kanama (3-4 gün sonra) -Post splenektomi -Eritroblastozis fetalis -Gebelik -Lösemi -Nutrisyonel anemilerin iyilesme dönemi -Anemi tedavisi sirasinda Azaldigi durumlar -Pernisiyöz anemi -Folik asit eksikligi -Adrenokortikal hipofonksiyon -Aplastik anemi -Radyasyon tedavisi -Kemik iligi yetmezligi -Demir eksikligi anemisi -Megaloblastik anemi -Kronik hastalik anemisi -Sideroblastik anemi

66. Romatoid Faktör (RF) IgG’ye karsi kanda dolasan antikorlardir. Yükseldigi durumlar -Romatoid artrit -Miks bag dokusu hastaliklari (Sjögren, SLE) -Kronik viral enfeksiyon, Subakut bakteriyel endokardit -Tuberküloz -Kronik hepatit -Dermatomyozit -Skleroderma -Infeksiyöz mononükleozis -Lösemi -Siroz -Sifiliz -Böbrek hastaliklari

67. Ter Testi Kistik fibrozis tanisinda kullanilir. Hasta infantlarda 3-5 hafta sonra pozitiflesir. Yükseldigi durumlar -Malabsorbsiyon -Hipotiroidizm -Adrenal yetmezlik -Pankreas yetmezligi -Renal hastaliklar

68. Vitamin B12 (Kobalamin) Vitamin B12, hematopoezis ve normal nöronal islev için gereklidir. Insanda, emilimi için IF’e gereksinim duyar. IF eksikliginde Pernisiyöz anemi gelisir. Bu test pernisiyöz aneminin B12 eksikligine bagli olup olmadigini belirlemede kullanilir. Nötrofil hipersegmentasyonunun degerlendirilmesinde, MCV > 100 oldugunda nedeninin arastirilmasinda, Makrositik megaloblastik anemi tanisinda, Alkolizm, Prenatal bakim degerlendirilmesinde, Malabsorbsiyon ve nörolojik bozukluklarin degerlendirilmesinde kullanilir. Karaciger hücre hasari ve myeloid lösemide oldugu gibi vitaminB12’de artma olabilir. Hafif vitamin B12 ve folat eksikliginde serum vitamin B12 ve folat seviyeleri normal olabilir. Böyle durumlarda Homosistein ve metil malonik asidin daha sensitif testler oldugu unutulmamalidir.

69. HEMOGRAM ve KLINIK YORUMU

70. Eritrosit Sayisi Indeksleri MCV (Ortalama eritrosit hacmi): Direk olarak ölçülmektedir. Normal eritrositlerin hacimleri 80-100 fl’dir. 80 fl’nin altindaki eritrositler mikrositik, 100 fl’nin üzeridekiler makrositik kabul edilir. Anemilerin siniflamasindaki en faydali parametredir. Anemi ve MCV düsüklügünde hipokrom ve mikrositer anemiler akla gelir. Bu tip anemilerin en sik görülen nedenleri; demir eksikligi Talasemi Sideroblastik anemi kronik hastalik anemileridir. Anemi ve MCV yüksekliginde megaloblastik anemiler ve myelodisplastik sendromlar düsünülmelidir.

71. Hematokrit Hematokrit eritrosit sayisinin ortalama eritrosit hacmi ile çarpimindan elde edilmektedir. (MCV x RBC) Hemoglobin direk ölçüldügü için hematokrite göre çok daha güvenilirdir. Polistemi Egzersiz Hemokonsantrasyon (dehidratasyon, yanik, asiri kusma, intestinal obstrüksiyon ..) Yüksek rakim Anemi ve Yatar pozisyonda Kan alirken turnikenin uzun süre kalmasi yanlis yüksek sonuçlara neden olabilir

72. RDW (Eritrosit dagilim genisligi): RDW eritrosit büyüklüklerinin dagilimi hakkinda fikir verir. RDW normalden yüksek ise, eritrositler birbirlerinden büyüklük olarak farkliliklar gösteriyor demektir (anizositoz). RDW, % = Eritrosit hacminin standart sapmasi x 100 / MCV RDW degeri normalde % 10-16 arasindadir. Demir eksikligi anemisi B12 ve folik asit eksikliklerinde Yenidoganlarda Hemolizle seyreden hastaliklarda Talasemi minor Kronik hastaliklarda Aplastik anemide RDW degeri normaldir.

73. MCH (Ortalama eritrosit hemoglobini): Normal degeri 30-34 pikogramdir. Hb / RBC X 10 Anemi siniflamasinda MCV ile paralellik arzeder. Makrositer anemiler (B12,folat eksiklikleri, alkolizm..) ve Yenidoganlarda yüksek Mikrositik anemilerde hacmi küçük olan eritrositlerin ihtiva ettigi hemoglobin az oldugundan MCH de düsüktür.

74. MCHC (Ortalama eritrosit hemoglobin konsantrasyonu): Eritrositlerde bulunan hemoglobinin yüzde olarak ifadesidir. %30-36 (gr / dl). Hb / HCT X 100 %37’yi geçmesi mümkün olmadigindan anemi siniflamasindan ziyade cihazlarin kontrol parametresi olarak olarak kullanilir. Hipokrom anemilerde azalir Demir eksikligi anemisi Talasemi Kronik Kan kayiplari Herediter sferositoz Yenidoganlar

75. CBC SONUÇLARINI NASIL YORUMLAMALIYIZ?

77. CBC SONUÇLARINI NASIL YORUMLAMALIYIZ? Hastanin anemi bulgulari yoksa düsük hemoglobin, hematokrit ve diger eritrosit parametrelerinin cihaz hatasi veya baska bir hastaya ait olabilecegi unutulmamali.(Bu durumun tam tersi de dogrudur) Anemisi olan hastada bakilacak ilk parametre MCV. Eger MCV düsükse mikrositik anemi söz konusudur ve RDW degerine bakilmalidir. RDW degeri yüksekse demir eksikligi normalse talasemi olabilir. Talasemide RBC degeri yüksektir. Kronik kan kaybina bagli demir eksikligi anemisinde ilimli lökositoz ve trombositoz olabilir. Eritrosit sayisi ile birlikte Hgb, HCT yüksekligi disinda anormallik yoksa sekonder eritrositoz yapan nedenler düsünülmeli. Ancak eslik eden beyaz küre ve trombosit sayisindaki artislar akla myeloproliferatif hastaliklari özelliklede polisitemia vera’yi getirmelidir.

78. CBC SONUÇLARINI NASIL YORUMLAMALIYIZ? Anemisi olan bir hastada lökositozda varsa akut veya kronik lösemi olabilir. Bu durumda trombosit sayisi önemlidir. Trombosit sayisi da düsükse akut lösemi olma olasiligi daha fazladir. Kronik lösemilerde trombosit sayisi yüksek veya normaldir. Sadece trombosit sayisinin düsük oldugu durumlarda trobositopeni yapan hastaliklar, özelliklede immüm trombositopeniler düsünülmelidir. Lökosit ve eritrosit parametrelerinde anormallik olmadan en sik görülen trombositopeni nedeni ITP’dir. Pansitopeni durumunda aplastik anemi, akut lösemi, myelodisplastik sendrom, megaloblastik anemiler akla gelmelidir.

79. lökositler

80. Granüler lökositler Nötrofil (40-70%) Eosinofil ( <5%) Basofil (<1%) Agranüler lökositler Lenfosit (20-45%) Monosit (<10%) Beyaz kan hücreleri (Lökositler)

81. Lökosit Yüksekligi : 1mm³ kanda lökosit sayisinin 10.000’in üzeride olmasidir. Lökositoz nedenleri: 1-Sistemik enfeksiyonlar: Sepsis, Menengit, Pnömoni vs. 2-Lokal enfeksiyonlar: Apse, Tonsilit, Sinüzit, Otitis media, Ampiyem vb. 3-Metabolik hastaliklar: Diabetik ketoasidoz, Üremi, Gut, Eklamsi vb. 4-Ilaç ve zehirler: Digitaller, Epinefrin, Civa, Co, Pb. 5-Kan yapimi sistemik hastaliklari: Lösemi

82. Lökosit Düsüklügü : 1mm³ kanda lökosit sayisinin 4000’den az olmasina denir. 1- Enfeksiyonlar: Tifo, Pratifo, Brucelloz 2- Bazi virüs ve riketsiya hastaliklari: Kizamik, Kizamikcik 3-Bazi protozoal hastaliklar: Leshmaniazis, Sitma. 4-Hematopoetik hastaliklar: Aplastik anemi, Agranulositoz, Pernisiyoz anemi. 5- Ilaçlar,agir metaller: Barbitüratlar,metotreksat,benzen,antihistaminikler,antitiroidler,antikonvülzanlar,arsenik,kemoterapotikler,diüretikler,NSAID) 6-Hipersplenizm

83. Nötrofili (> 7000 / mm3) Lökositlerin % 55-65’ini olustururlar. Nötrofili sebepleri: a) Fizyolojik sebepler: 1 Egzersiz 2 Sempatik aktivasyon. b) Patolojik Sebepler: 1- Travmalar 2- Kanamalar 3- Tümörler (Özellikle Hodgkin Lenfoma) 4- Enfeksiyonlar (Akut enfeksiyonlar, lokal enfeksiyonlar, sepsis 5- Yabanci protein girisi. 6- Zehirlenmeler 7- Operasyonlar 8- Myokard enfarktüs 9- Akciger enfarktüsü 10- Yaniklar 11- Akut hemoliz sonrasi 12- Kolljen doku hastaliklari (SLE, PAN) 13- Akut böbrek yetmezligi 14- Myeloproliferatif hastaliklar 15- Kortizon tedavisi 16- Fulminan hepatit 17- Eklampsi 18- Diabetik asidoz 19- Dehidratasyon

84. Eozinofili (> %5 veya 500/mm3) Eozinofili nedenleri: 1- Paraziter hastaliklar (barsak kurtlari, kist hidatik, trisinozis.) 2- Alerjik durumlar (ürtiker, bronsiyel astim, alerjik rinit, anaflaksi, anjiyonörotik ödem.) 3- Deri hastaliklari (psoriazis, egzema) 4- Malign tümörler (Hodgkin hastaligi, myeloproliferatif hastaliklar, splenektomi sonrasi, isin tedavisi sonrasi)

85. Bazofili (> 50/mm3) Bazofil artisi 1- Asiri duyarlilik durumlari 2- Miksödem 3- Myeloproliferatif hastaliklar (Kronik myeloid lösemi, polistemia vera,Hodgkin hast). 4-Allerjiler, splenektomi,kronik hemolitik anemi Bazofil düsüklügü Enfeksiyonlarin akut fazi Hipertiroidizm Stresler 8gebelik,MI,travma..) Steroidler,kemoterapotikler

86. Monositoz (> 500/mm3 veya > %10) Monositoz sebepleri: 1- Kronik bakteriyel enfeksiyonlar (tüberküloz, bruselloz, subakut bakteriyel endokardit) 2- Akut enfeksiyonlarin nekahat dönemi. 3- Sitma 4- Kala azar 5- Tifüs 6- Hodgkin hastaligi 7- Ulserotif kolit 8- Regional Enterit (Crohn Hastaligi) 9- Kollogen doku hastaliklan 10- Lösemi

87. Lenfositoz (>4000/mm 3) Lenfositoz sebepleri: 1- Kronik enfeksiyonlar 2- Viral enfeksiyonlar (EBV,kizamikçik,su çiçegi) 3- Lösemi 4- Non Hodgkin Lenfoma 5- Hipertiroidi 6- Addison hastaligi 7- Hipopitütiarizm 8- Crohn hastaligi

88. Lenfopeni (< 1000/mm 3) Kemoterapi,Radyasyon ACTH,kortizon Aplastik anemi Hodgkin hastaligi AIDS Tbc,SLE,Renal yetmezlikler Lenfatik obstrüksiyon (whipple hast, intestinal lenfaktezi.)

89. Trombositoz (>400.000/mm3) Esansiyel Trombositemi Kronik lösemiler Miyeloproliferatif hast Polisitemi vera Splenektomi Demir eksikligi anemisi Asfiksi RA,SLE gibi kollajen doku hast Akut kan kayiplari Akut infeksiyonlar Hodgkin hastaligi Lenfomalar Kronik pankreatitler Tbc Inflamatuvar barsak hast Böbrek yetmezligi

90. Trombositopeni (< 140.000/mm3) ITP Neonatal purpura Pernisiyöz anemi Aplastik anemi Hemolitik anemiler Akut infeksiyonlar Kan nakli sonrasi Viral-bakteriyel-riketsiyal enf Kalp yetmezligi Kemoterapi Radyasyon AIDS DIC TTP Eklampsi Alkol zehirlenmesi Renal yetmezlik Herediter (may-heglin hast,wiscott-aldrich,fankoni sendromu..) Trombosit antikorlari

91. MPV (mean platelet volume) trombosit boyutunun göstergesidir. Normal degerler 7-11 fl arasinda degisir. MPV yüksekligi ITP Sepsise bagli trombositopeni Prostetik kapak Masif kanamalar Lösemiler Splenektomi Vaskülitler Megaloblastik anemi MPV düsüklügü Wiskott-Aldrich sendromu

92. TÜMÖR BELIRTEÇLERININ KLINIK TANIDA ÖNEMI

94. ALFA FETO PROTEIN (AFP) Albumine benzer bir glikoproteindir. Mide- barsak kanali, fetal yolk kesesinden salgilanir. Hepatoselüler Ca. Over Ca Testis Germ hücreli tm. Hamilelik ve diger Karaciger Hastaliklarinda da yükselir.

95. CEA (Karsinoembriyonik Antijen) Meme CA (%40) GIS (Kolorektal CA) %50 artar. KB. ve rektum kanseri hücrelerinin çogu tarafindan üretilerek kan dolasimina salinir. KB. kanseri nedeni ile tedavi almis hastalarin takibinde kullanilir. Akciger CA %45 artar. Over CA ,Mide CA.,Pankreas CA, Safra Kesesi CA.,Tiroid CA,Uterus CA. Saglikli kisilerde 3 mg/ml Sigara içenlerde 5 mg/ml. Alkol kullaniminda da bir miktar artabilir. Siroz, Amfizem, Benign Meme Kitleleri, Rektal polipte de yükselebilir. Asit Sivisinda 10’dn yüksek ise Kanseröz Efüzyonlar düsünülmelidir.

100. KALSITONIN TIROID MEDÜLLER KANSERINDE yükselir. Tiroid bezinin parafoliküler hücrelerinden sentez edilir. Hiperparatiroidi Böbrek yetmezligi Akc Ca. Myeloproliferatif Hastaliklarda da yükselmektedir.

101. CA 125 Over kanserlerinde artmis CA 125 düzeyleri tümör kitlesi ile koreledir. Ca 125 baska kanserlerde de bulunup overlere spesifik degildir. OVER KÖKENLI MALIGNITELERDE TAKIPTE KULLANILIR.

102. CA 125 Endometirum, Pankreas, Karaciger ve fallop tüp kanselerinde de yükselebilir. Menstrüasyon Gebelik Endometriosis PID Pankreatit Kronik KC hastaligi Siroz Over kistleri Plevral efüzyonlar Perikardit Pulmoner enfeksiyonlar gibi benign durumlarda da artar.

103. CA 19-9 Pankreas ca , Safra yollari ca. ,Kolorektal ca, Mide ca, Meme ca, over ca yükselir. Ikter Pankreatitler Kolesistit Siroz Kistik fibroz Diabetik nefropati Romatizmal hastaliklar gibi benign durumlarda da yükselmektedir.

104. CA.15-3 (Karbonhidrat Antijen) Meme Kanserinde tedavi, teshis, tarama ve evre belirlemede kullanilmaz. Relaps,nüks ve metastazi belirlemede Kullanilir. Over Ca, Endometrium Ca, Tubal Ca ,Akc Ca.,Pankreas Ca, Mide Ca, Kolorektal Ca de de yükselir. Menstrüasyon, Gebelik, Endometriosis, PID , Meme Benign Kitleleri, Kronik KC Hastaliklari, Üriner Infeksiyon Akut Pankreatit gibi benign durumlarda da yükselir.

106. TIROGLOBULIN Tiroglobulin tiroid bezindeki bir depo proteinidir. Tiroid kanserli hastalarin izlenmesinde ve özellikle de radyoaktif iyot td. almis veya ameliyat olmus hastalarin takibinde kullanilir. Diferansiye tiroid kanserlerinde artar Tiroid IIAB Tirotoksikoz Tiroditler Tirodi adenomasinda da yükselir.

109. Diyabette tani kriterleri: Semptomlarin varliginda ? Önceki yemegin zamanina bakilmaksizin plazma glukozunun ?200 mg/dL olmasi ? Açlik plazma glukozunun (FPG) ?126 mg/dL olmasi ? OGTT sirasinda 2.saatteki plazma glukozunun ?200 mg/dL olmasi

110. Tip 2 diyabet için AKS ölçümü ile tarama American Diabetes Association (ADA) tarafindan, ?45 yasindaki asemptomatik kisilerde önerilmektedir. BMI ? 25 kg/m2 olanlarda özellikle Sonuçlar <110 mg/dL ise, test 3 yilda bir tekrarlanmalidir.

111. Diyabette Mikroalbüminüri

112. Diyabette Mikroalbüminüri Mikroalbüminürinin prognostik anlami vardir: Mikroalbüminürili tip 1 diyabetli hastalarin %80’ninde üriner albümin atilimi her yil %10-20 artar ve 10-15 yilda klinik proteinüri gelisir. Bunlarin da çogu (>%80) terminal döneme gider. Mikroalbüminürili tip 2 diyabetli hastalarin %20-40’inda nefropati gelisir. Bunlarin yalnizca ~%20’si terminal döneme gider. Mikroalbüminürili tip 1 ve tip 2 diyabetli hastalarda kardiyovasküler hastalik riski de artmistir.

113. Idrar yolu enfeksiyonu olmamasina ragmen piyüri (idrarda lökosit) görülebilen durumlar : Üriner Sistem Tasi Üriner Tüberküloz Interstisyel Nefrit Polikistik Böbrek Hastaligi Vulvovajinit Balanit Apandisit Dehidratasyon Atesli hastaliklar Meatal (üretra basi) irritasyon Menstruasyon kani Parazitler Ilaçlar (kanamisin,ampisilin) Agir egzersiz Salisilat zehirlenmesi

114. TSH Yükseldigi Durumlar : Primer hipotiroidi, Ektopik TSH üreten tm'ler (özellikle Akciger ve Meme ), Hashimato tiroiditi, Hipofiz tm'lerine bagli tirotoksikoz, TSH oto-antikorlari (nadir bir durumdur ama akilda olmali), Yetersiz tiroid hormon tedavisi alan hipotiroidi hastalari, Tiroid hormonlarina rezistans Neonatallerde TSH normalde yüksektir, yaklasik 1 hafta sonra normale döner. Lityum, Potasyum Iyod, amfetamin ve iyodlu ilaçlar TSH'i artirabilirler. Yaslilarda yüksek degerler saptanabilir (> 80 yasta 10 mikroU/mL'ye varabilir). NOT: Son 1 hafta içinde radyoizotop tedavisi alanlarda test yapilmamalidir. TSH Düsük Oldugu Durumlar : Primer Hipertiroidi, Sekonder ve Tersiyer Hipotiroidi, Tedavi sonrasi Graves Hastaligi, Ötiroid hasta sendromu, Hipotiroidide tedavide fazla tiroid hormon alimi Birçok ilaçlar (özellikle tiroid ilaçlari ve steroidler) TSH'i süprese ederler. Ilk trimester gebelikte TSH seviyeleri düsebilir.

115. APO E GENOTIP TAYINI Yüksek kolesterol ve trigliserid düzeylerinde neden genetik mi ? Özellikle diyet ve egzersizle düzelmeyen hiperlipidemilerde bakilmasi uygundur. Ayrica ksantomlari olan ve tip III hiperlipoproteinemi düsünülen hastalarda bakilabilir. Tedavide kullanilan statinler apo E gen gefekti varsa yeterli sonuç vermeyebilirler veya statinlere direnç olabilir. Apo E ?4 bireyler, ?2 olanlara göre statinlere daha az yanit verirler.

116. APO E GENOTIP TAYINI Ayrica Demans belirtileri olan hastalar eger Apo E ?4 bireyler ise bunun Alzheimer hastaligina bagli olma ihtimali artar (ortalama %60’ inda Apo E ?4 aleli görülür). ApoE e2/e2 alelli hastalarda prematüre vasküler hastaliklar riski artar. ApoE e4/e4 alelli hastalarda ateroskleroz olma ihtimali yüksektir. ApoE e3 alelli kisiler ise normal lipid metabolizmasina sahiptir, dolayisiyla istenen sonuçtur.

117. ANTI-CCP Romatoid Artrit’te klasik belirtec olan RF (Romatoid Faktor) önemli ise de sensitivitesi ve spesifitesi yeteri kadar iyi degildir. Bircok RF negatif romatoid artrit hastasinda Anti-CCP antikorlari pozitiftir. “American College of Rheumatology”’e göre erken dönem Romatoid Artrit hastalarinin % 50-60’inda Anti-CCP antikorlari saptanmaktadir (semptomlardan 3-6 ay sonra). Anti-CCP antikorlari ayrica tanisi tam konamamis artrit vakalarinda Romatoid Artrit gelisme riskini saptamak amaciyla da kullanilabilir. “American College of Rheumatology”’e göre Anti-CCP antikorlari pozitif olan kisilerde ileride % 95 olasilikla Romatoid Artrit gelisecektir.

118. MTHFR (METILEN TETRAHIDROFOLAT REDÜKTAZ ) GENOTIP TAYINI Koroner arter hastaligi, venöz tromboz ve inme için risk faktörü olan hiperhomosisteinemi ayni zamanda nöral tüp defektleri, ölü dogum ve tekrarlayan düsüklerde rol oynar. Hiperhomosisteineminin baslica nedeni ; Folat eksikligidir. Ayrica B12 eksikligi, Renal yetmezlik ve MTHFR gen degisiklikleri de nedenler arasindadir.

119. MTHFR enzimi homosisteinin metiyonine dönüsmesinde rol oynar. Enzimde en az 24 mutasyon saptanmis ama en önemlileri C677T ve A1298C mutasyonudur. MTHFR C677T nda KAH, preklampsi, nöral tüp defektleri, inme riski artar. Bu mutasyon homozigot olarak ortalama toplumun % 5-10 inde görülür. MTHFR A1298C ise toplumun % 30 unda görülebilir, bunda da enzim aktivitesi az ancak tek basina hiperhomosisteinemiye neden olmaz. Her iki mutasyonda diger genetik risk faktörleri (özellikle faktör V leiden mutasyonu) varsa venöz tromboz riskini çok artirir. Ne Zaman Istenir : Hiperhomosisteinemi Venöz tromboemboli, KAH ve /veya inme öyküsünde Gebelikte nöral tüp defektleri, ölü dogum veya tekrarlayan düsük hikayesinde Diger genetik hiperkoagülopati risk faktörleri varsa (faktör V leiden..) Akrabalarinda Hiperhomosisteinemi ve MTHFR gen mutasyonu olanlarda istenebilir.

123. Y delesyonlari özellikle 1 milyon spermatozoa/ml altinda olan hastalarda tespit edilmektedir. Y kromozomu mikrodelesyon taramasi diagnostik, prognostik ve koruyucu önleme sahiptir. Azospermik hastalarda rastlanacak komplet AZFa veya AZFb delesyonlari testiküler sperm elde edilmesi açisindan negatif prognostik degere sahiptir.

124. HOMOSISTEIN Homosistinüri tanisi, Vitamin B12 ve folat yetmezligi tanisi KKH- Inme riskini tahmin etmede kullanilir. Vitamin B6,12 ve Folat homosistein metabolizmasinda gereklidir, bunlar eksikse homosistein artar. Homosistein yüksekligi de anormal pihtilasma ve serbest radikallerin endotele hasari ile damar tikanikliklari,MI (kalp krizi) ,felç riskini artirir. Homosisteinde her 5 umol/L'lik artis KKH riskini ortalama % 240 oraninda arttirmaktadir.

125. FAKTÖR V LEIDEN MUTASYONU-PROTROMBIN (PT) 20210 MUTASYONU Faktör V proteinini kodlayan gende bir nükleotitde nokta mutasyonu sonucu faktör V leiden olusur. Mutant Faktör V normal çalisir ancak kendisini inhibe eden aktive Protein C ye dirençlidir (aktive Protein C rezistansi da denir). Sonuçta inhibe olmayan Faktör V leiden bol miktarda trombin olusumuna ve artmis venöz tromboemboli riskine neden olur. Ayni durum Protrombin (PT) 20210 proteini için de gereklidir. Faktör V leiden mutasyonu Amerika da anormal pihtilasmaya predispozisyon yaratan en sik genetik bozukluktur. %5 e varan oranda bu mutasyon izlenmektedir ve bu kisiler genellikle heterozigottur.

126. FAKTÖR V LEIDEN MUTASYONU-PROTROMBIN (PT) 20210 MUTASYONU Heterozigotlarda venöz tromboembolizm riski normale göre 3-8 kat, homozigotlarda ise 50-80 kat artmistir Ayni durum Protrombin 20210 içinde geçerlidir ama bunda tromboz riski daha azdir ve görülme sikligi da daha azdir(%1-2) Bu iki mutasyon birbirinden bagimsiz oldugu için test olarak istenirken ayri ayri istenmelidir.

129. 17-OH PROGESTERON Adrenal bezler ve Overlerde, kolesterolden sentezlenir. 21-Hidroksilaz ve 11 Hidroksilaz enzimleri ile kortizole çevrilir.

133. MAKRO- PROLAKTIN Prolaktinin makromoleküler formu Aminoasit zincirinin dimerizasyonu, polimerizasyonu veya prolaktinin IgG antikorlari ile kompleks olusturmasi sonucu olusur. Makroprolaktinemili hastalarin serumlarinda anti-prolaktin ab Bu formun biyolojik aktivitesi düsük. (kompleksin membrandan geçip prolaktin reseptörlerine ulasmasi güç ). Bu nedenle de hiperprolaktinemi semptom ve bulgulari gözlenmez. % 10 – 26 oraninda gözlenebilmektedir. Prolaktin artisina ragmen amenore ve galaktore’nin neden ortaya çikmadigi açiklamaktadir.

134. PAI-1 (PLAZINOJEN AKTIVATÖR INHIBITÖR-1) Fizyolojik fibrinolizis, trombüs plagina cevaben olusan düzeltici bir olaydir. Burada plazminojen doku plazminojen aktivatörleri ile plazmine döndürülür ve plazminde fibrini, diger koagülasyon proteinlerini, fibrinojeni, F 5 ve F 8'i yikar ve böylece asiri pihtilasmayi önler.

136. ANTI-KARDIYOLIPIN ANTIKOR SLE de hücrelerde bulunan ve bir fosfolipid olan kardiyolipine antikorlar sikça saldirir = Anti-Kardiyolipin Ab Arteryel ve Venöz trombozlar + Tekrarlayan Düsükler + Trombositopeni olur= Antifosfolipid sendrom. Pozitif Olabildigi Diger Durumlar (Nadir): Sifiliz Lupus Like Sendromu Spontan Trombozis Konnektif doku hastalari (Sjörgen sendromu, CREST, Dermatomiyozitis, Polimiyozitis..) Pozitif sonuçlar ortalama 1 ay sonra tekrarlanmalidir.

137. Anti-Kardiyolipin Ab ve Lupus Antikoagülani birer Anti-fosfolipid Antikordur. SLE’da Lupus antikoagülani % 8-65 pozitif, Anti-Kardiyolipin Ab’u % 25-60 pozitiftir. Anti-fosfolipid Antikorlarin pozitifligi ile ; Tekrarlayan düsükler Uzamis APTT Derin ven trombozlari Trombositopeni Inme Kangren Kalp krizleri Deride nekrozlar görülebilmektedir.

138. Anti ds-DNA ANA’nin bir alt grubudur. SLE tani ve takibinde kullanilir. Yükseldigi durumlar SLE Diger otoimmün hastaliklar, Kronik hepatit Enfeksiyoz mononükleoz Biliyer siroz. Ilaçlar (hidralazin ve prokainamid)

139. Anti-Retikülin Antikoru Gluten sensitif enteropati ve dermatitis herpetiformis tani ve tedavisinin takibinde kullanilir. gluten sensitif enteropatili çocuklarin %60’i, yetiskinlerin %30’unda saptanmistir. Dermatitis herpetiformis (%20) ve Crohn’s Disease hastalarinin serumunda da bulunur.

140. Anti-Sentromer Antikor (ACA) CREST Sendromlu hastalarda (Kalsinozis,Raynoud’s fenomeni, Özafageal hipomotilite, Sklerodaktili veTelenjektazi) bu otoantikorlar saptanmistir.

141. Beta-2 Mikroglobulin Çekirdekli hücrelerin membraninda, protein. Özellikle tümör hücreleri ve lenfositler tarafindan kana salinmaktadir. Böbrekten normalde %1’den daha az atilir. Özellikle renal transplantli hastalarin takibinde kullanislidir. Serumda yükseldigi durumlar; Lenfoma, lösemi, myeloma Glomerüler böbrek hastaliklari, Renal transplant rejeksiyonu, Viral enfleksiyonlar, Kronik enflamatuar hastaliklar. Azaldigi durumlar Tübüler fonksiyon bozuklugu olan hastalar ( serumda düser, idrarda artar)

142. ENA Antikorlari (Ekstrakte Edilebilir Nükleer Antijen Antikorlari) (Sm, RNP, ss-A, ss-B) SLE ve Sjögren sendromunun ayrilmasi dahil bag dokusu hastaliklarinin; SLE Miks bag dokusu hastaligi Sjögren sendromu Skleroderma Dermatomyozit Polimyozit ayrimi ve tanisinda kullanilir.

143. Glukoz 6 Fosfat Dehidrogenaz (G-6-PD) Eksikligi hemolitik anemiye neden olur. X’e bagimli genetik defekt dünya çapinda %2-3 oraninda görülür. Bu kisilerde ilaçlarla, ciddi enfeksiyonlarla ve stresle hemoliz gelisir. Yükseldigi durumlar -Pernisiyöz anemi -Megaloblastik Anemi -Kronik Kan Kaybi -MI -Hepatik Koma -Hipertiroidizm Azaldigi durumlar -G-6-PD Eksikligi -Hemolitik Anemi -Nadir Nonsferositik Anemiler

144. HbsAg Hepatit B virüsünün yüzey antijenidir. HBV ile temastan sonra 1-4 ay içinde tespit edilebilir. HBsAg 6 aydan uzun süre tespit edilirse hasta kronik hepatittir. HBsAg akut enfeksiyonunun en erken belirteci olup HBV tasiyiciligini ve hastaligin ilerleyisinin takibinde kullanilir. Kan donörlerinin taranmasi amaciyla kullanilir. HbsAg, hepatitin belirtisi ve kronik karaciger hastaligi hikayesi bulunmayan bazi hastalarda da pozitif olabilir. Bunlara asemptomatik tasiyici denir. Enfekte HbsAg’li hastalarin %2’sini olusturur.

145. Anti HBs Hepatit B virüsüne karsi immünitenin ve klinik iyilesmenin bir indikatorü. Bu test, hemodiyaliz ünitelerinde çalisan personel, kan alim hemsiresi gibi virüsle temasi yüksek riskli kisilerin immünitesinin saptanmasinda kullanilir. HBV asilanmasindan sonra immünitenin tespitinde ve Hepatit B asisina gereksinim arastirilmasinda kullanilir. HBV ile temastan yaklasik 5 ay sonra gelisir. Az sayida hastada hem HBsAg, hem de Anti-HBs birlikte bulunur. Bu tipte ki kisilerin Anti-HBs nin non-protektif bir formuna sahip olan kronik tasiyicilar oldugu düsünülmektedir. Hastalarin tamami immünizasyona cevap vermeyebilir (%10-20). <10 mIU/Ml’nin altindaki titreler koruyucu degildir.

146. Anti-HBs ile birlikte anti-HBc IgG pozitifligi dogal immüniteyi, sadece anti-HBs pozitifligi asilama ile olusan koruyuculugu gösterir Anti-HBc IgM ve IgG semptomlarin baslamasiyla ortaya çikar. Anti-HBc IgM serumda 12-24 ay pozitif kalabilmektedir Anti-HBc IgG yillarca pozitif kalabilir HBeAg viral replikasyonun devam ettigini ve infektiviteyi gösterir. HBsAg’den kisa bir süre sonra pozitiflesir. 10 haftadan uzun süre devam etmesi hastaligin kronikleseceginin belirtisidir

147. Anti-HCV HCV enfeksiyonunun tanisinda Karaciger hastaliklarinin nedeninin arastirilmasi ve kan donörlerinin taranmasinda HCV, kronik viral hepatitin en yaygin nedenidir. Genelde HCV enfeksiyonun geç evresinde kanda bulunur. Anti-HCV en erken 6-8 haftada pozitiflesir Anti-HCV pozitif olmasi akut-kronik enfeksiyon ayrimi yapmaz, sadece virüsle temasi gösterir. Koruyuculugu da yoktur. Pozitif ve zayif pozitif sonuçlar, RIBA (Rekombinant immünoblot assay) yöntemi ile dogrulanmalidir. PCR ile bakilan HCV RNA 2. haftada pozitiflesir 

148. Hidroksiprolin Hidroksiprolin kollajenin %13’ünü olusturur. Kollajenin yarisi kemikte bulunur. Total kollajen turnover’ini ve kemik rezorbsiyonunu gösterir. Ayrica tümörlere bagli kemik yikiminin degerlendirilmesinde de kullanilabilir. Idrar hidroksiprolini total kollajen turnoverin sadece %10’unun göstergesidir. Bu yüzden kemik rezorbsiyonunu degerlendirmek için tek basina yetersiz bir testtir. Yükseldigi durumlar -Akromegali, -Hipertiroidizm, -Paget hastaligi

149. HLA B-27 HLA doku grubu tayininde kullanilir. Ankilozan spondilit ve romatoid artritte destekleyici bir bulgudur. Ankilozan spondilit %95’inde HLA B-27 bulunur. HLA B-27 tasiyicilarinin %20’sinde Ankilozan spondilit vardir. HLA B-27 normal populasyonun %5-7’sinde pozitiftir. HLA B-27; Reiter sendromlu hastalarin % 80’inde pozitiftir. Yükseldigi durumlar -Ankilozan spondilit -Reiter sendromu -Yersinia enterocolitica’ya bagli artrit -Anterior üveit -Graves hastaligi -Çölyak hastaligi -Kronik aktif hepatit -Multiple skleroz -Myasthenia gravis -Dermatitis herpetiformis -Psöriazis -Juvenil DM -Hemokromatozis -Romatoid artrit

150. Immünglobulin A (Ig A) Total Ig’lerin %15’ini IgA olusturur. Özellikle sekresyonlarda bulunur, virüs nötralizasyonu IgA’nin monoklonal yüksekligi Multiple Myeloma ile karakterizedir. Yükseldigi durumlar -lg A Myeloma -Kronik karaciger hastaliklari (primer biliyer siroz) -Kronik enfeksiyonlar -Inflamatuar barsak hastaliklari -Siroz Azaldigi durumlar -Ataksi telenjektazi -Selektif IgA Eksikligi -Hipoproteinemi ( Nefrotik sendrom, protein kaybettirici enteropati), -Immünspresif ilaçlar (örnek: steroidler, dekstran).

151. Immünglobulin D (Ig D) lg D myelomasinin tani ve takibi. Immünglobulin G (Ig G) Serum immünglobulinlerinin %80’i. Bakteri, virüs ve toksinlere karsi uzun süreli koruyuculuk. Multipleskleroz, SSPE ve Nörosifiliz’de BOS IgG düzeyinde artis Yükseldigi durumlar -Kronik granülomatöz infeksiyonlar ( sarkoidozis) -Hiperimmünizasyon sendromlari -Kronik karaciger hastaliklari -Multiple myeloma (monoklonal IgG tipi) -Otoimmün hastaliklar (Romatoid artrit, Sjögren sendromu,SLE) -Rahim içi araç Azaldigi durumlar -Wiscott Aldrich sendromu -Agammaglobulinemi -AIDS -Hipoproteinemi (Nefrotik sendrom veya protein kaybettiren enteropatiler) -Ilaç immunosupresyonu (steroidler, dekstran) -Non-IgG multiple myeloma -Lösemi

152. Immünglobulin M (Ig M) Bakteri ve viruslara karsi üretilen ilk antikorlardir. Yükseldigi durumlar -Hiper IgM Sendromu -Waldenstrom makroglobulinemisi -Enfeksiyonlarin akut fazi -Otoimmun hastaliklar (SLE, Romatoid artrit) -Kronik karaciger hastaliklari (biliyer siroz) -Aktif sarkoidoz -Nefrotik sendrom -Bazi lenfomalar -Kronik infeksiyonlar (Hepatit, Mononükleozis, Sarkoidoz) Azaldigi durumlar -Agammaglobulinemi -AIDS -Hipoproteinemi (örnek: Nefrotik sendrom veya protein kaybettirenenteropatiler) -Ilaç immunosupresyonu (örnek: steroidler, dekstran) -IgG ve IgA multiple myeloma -Lösemi

153. Insulin Like Growth Factor-1 (IGF-1,Somatomedin C)

155. Lipoprotein a (Lp a) Hiperlipidemilerin siniflandirilmasinda kullanilir. > 30 mg/dL : Kardiyovasküler hastaliklar için bagimsiz risk faktörü. Yüksek Lp (a) ; MI ve serebral infarkt riski artisi. Lp (a) konsantrasyonlari genetik olarak belirlenmistir, diyetten etkilenmez. Yükseldigi durumlar -Prematür koroner arter hastaliklari -Serebral arter stenozu, -Kontrolsüz Diabetes Mellitus -Ciddi hipotiroidizm -Familyal hiperkolesterolemi -Kronik böbrek yetersizligi -Östrojen azalmasi Azaldigi durumlar -Alkolizm -Malnutrisyon -Kronik hepatosellüler hastaliklar

156. Liver-Kidney Mikrozomal Antikor Tip1 (LKM Tip 1 Antikorlari) Karaciger hastaliklarinda seçilmis olgularda (otoimmün hepatit,prmer biliyer siroz, primer sklerozan kolanjit) antikorlarin ölçümü yararlidir. Daha çok çocuklarda görülen otoimmün kronik aktif hepatit tip-2 tanisinda kullanilir.

157. Nöron Spesifik Enolaz (NSE) Merkezi ve periferal sinir sisteminin nöronal ve nöroendokrin hücrelerinde Akciger orjinli küçük hücreli kanserlerde artmis seviyelerde ölçülür. Nöroblastomali olgularda da artmis seviyelerde bulunur. Komadaki hastalarda günlük seri NSE ölçümleri nöronal hasarin belirlenmesinde kullanislidir. Kardiyo-pulmoner resüsitasyon sonrasi 24. saat ve 48. saat NSE seviyeleri yüksek olan hastalarin seyirleri ciddidir. Tiroid medüller Ca, seminoma, pankreas adacik hücre ca, Feokromasitoma vs.de de artar.

158. Kromagranin A Özellikle karsinoid tümörler, feokromasitoma, insülinoma, küçük hücreli akc ca, nöroblastoma gibi nöroendokrin tümörlerin tani ve tedavi takibinde . Seviyeleri hastaligin siddeti ile iliskisiz ancak tm çapi ile iliskilidir. Ayrica karaciger hastaliklari, inflamatuvar barsak hastaliklari, böbrek yetmezligi ve stres ile de artabilir.

159. Oksalat (Idrar) Suda çözünmez ve bu nedenle de böbrek tasi olusumuna neden olur. Et, C vitamini ,Etien glikol zehirlenmesi ve oxalat içeren yiyecekler (ravent, çilek, fasülye, ispanak,domates, çukulata, çay,kahve) birikimine neden olabilir. Ürolitiazisin degerlendirilmesinde kullanilir. Yükseldigi durumlar -Yag malabsorbsiyonu, -Alanin gluoksalat transferaz enzim eksikligi, -Gliserat dehidrogenaz eksikligi, -Idiopatik hiperoksalüri, -Barsak hastaliklari, Siroz Sarkoidoz -Çölyak hastaligi, -Pankreas yetmezligi. Azaldigi durumlar -Böbrek yetmezligi.

160. Ristosetin Kofaktör (Ristosetin Von Willebrand Kofaktör (VWF) Aktivitesi) Ristosetin trombositopeniye yol açan yan etkilerinin belirlenmesinden sonra kullanimdan kaldirilan bir antibiyotiktir. vWFile bir araya geldiginde trombositlerin agregasyonuna neden olur. Ristosetin kofaktör aktivitesi von Willebrand hastaliginin teshisinde kullanilabilecek en spesifik testtir. Hastaligin bütün tiplerinde düsük bulunur. Hemofililerde normaldir. Bu nedenle hemofililerle VWFhastaligi arasinda ayirici tanida kullanilabilir.

161. Seruloplazmin Seruloplazmin, Cu+2 iyonlarini %95 oraninda dolasimda tasir. Seruloplazmin ayrica ferrooksidaz olarak görev yapar ve Fe+2 yi Fe+3 e çevirmede rol alir. Wilson hastaligi klinik tanisini desteklemede kullanilir. Yükseldigi durumlar -Gebelik, -Östrojen, -Oral kontraseptif kullanimi, -Inflamasyon, -Doku nekrozu, -Osteosarkomlar, -Bilier siroz ,-Travmalar. Azaldigi durumlar -Wilson hastaligi, -Menkes Kinky Hair sendromu, -Gastroenteropatiler.

162. Sitrat (Sitrik Asit) (Idrar) Idrardaki kalsiyum ile baglanarak böbrek tasi olusumunu önler. Düsük sitrat miktari böbrek tasi olusumu için risk Enterik hiperoksalürisi olan ve Renal tübüler asidozdan dolayi ürolitiazis gelisen hastalarda sik görülen bir durumdur. Kalsiyum içeren taslarin ve renal tübüler asidozun tani ve takibinde kullanislidir.

163. Testosteron (Serbest) Testesteron tasiyici protein olan SHBG konsantrasyonlarindaki degismelerden etkilenmez. Bu nedenle SHBG düzeyinin yüksek oldugu hipertiroidizm, gebelik, OKS kullanimi gibi durumlarda; SHBG düzeyinin düsük oldugu hipotiroidizm, androjen eksikligi, obesite gibi durumlarda serbest testesteron ölçümü total testesterondan daha yararlidir. Yükseldigi durumlar - Hirsutizm - Adrenal virilizan tümörler - Polikistik over sendromu - Androjen rezistansi Azaldigi durumlar - Hipogonadizm - P-450 enzim eksikligi

164. Troponin I CK-MB’den daha kardiak spesifiktir. Tn I ve CK-MB birlikte akut MI hakkinda daha iyi bilgi verir. Farkli olarak renal yetmezlikli olgularda Tn I ve TnT yükselmez. Akut MI dan 2-6 saat sonra yükselir ve 15-24 saat sonra pik yapar. uzun süre yüksek seviyelerde kalir (Yaklasik 7 gün kadar). Akut MI tanisi için tek ölçüm yetmez seri ölçümler yapilmalidir. Yükseldigi durumlar -Myokardiyal hasar, -Myokardiyal infarkt, -Konjestif kalp yetmezligi, -Kardiak travma, -Anstabil anjina, -Kardiak cerrahi.

165. Troponin T Kardiak hasar gelismedigi sürece dolasimda bulunmaz. (TnI’dan daha sensitif ama daha az spesifik, kas ve renal hastaliklarda da artabilir) Tn-T, MI’da 1 ile 3 saat sonra serumda görünür ve 10-14 gün süreyle yüksek kalir. Minimal kardiak hasarli akut MI lar ve anstabil anjinada görünen minimal CK ve CK-MB artislari tespit edilemiyebilir. Bu tür vakalarda Tn-T ölçümleri degerlidir.

166. Üre Nitrogen (BUN) Üre protein katabolizmasinin baslica azot içeren metabolik ürünüdür. %90’dan fazlasi böbrekler tarafindan atilir. Üre= BUN X 2.14 Böbrekten kaynaklanmayan faktörlerden dolayi kullanimi sinirlidir. Plazma üre tayinlerinin baslica kullanimi prerenal vepostrenal azotemi arasindaki ayrimi yapmak Prerenal azotemi beraberinde fazla kreatinin ile birlikte olmayan üre artislari ile saptanir. BUN / kreatinin genelde > 20 (kalp yetmezligi, dehidratasyon,ates, gastrik kanamalar..) (Böbrek genellikle saglam) Postrenal azotemi hem üre hem de kreatinin artar. Yükseldigi durumlar -Dehidrasyon, -Böbrek Hastaliklari - Prostat hipertrofi ,-Ilaçlar (aminoglikozidler, diüretikler, lityum,kortikosteroidler), -Gastrointestinal kanamalar, azalmis böbrek kan akimi (sok, MI) Atesli hastaliklar Protein katabolizma artislari (kanser, kemoterapi, yaniklar..) Azaldigi durumlar -Karaciger hastaliklari, -Kötü beslenme, -Gebeligin 3. trimesteri. -SIADH sendromu

167. Ürik Asit Pürin nükleotidi katabolizmasinin bir ürünüdür. Gut hastaligi tanisinda kullanilir. Yükseldigi durumlar- Gut -Pürinlerin artan alimi -Herediter -Metastatik kanser -Multiple myeloma -Asiri hücre yikimi (kemoterapoti, radyasyon tedavisi, lösemi, lenfoma, hemolitik anemi), -Hemoliz -Rabdomyoliz (agir egzerzis, yaniklar, ezilme, epileptik atak, myokardiyal infarktüs) -Kronik renal yetersizlik -Asidoz -Hipotiroidizm -Gebelik toksemisi -Hiperlipoproteinemi -Alkolizm -Sok veya kronik kan kaybi -Idiyopatik .-Kursun zehirlenmesi -Ilaçlar (diüretikler, ASA’nin düsük dozlari, ethambutol, nikotinikasit) Azaldigi durumlar -Wilson hastaligi ve hemokromatozis -SIADH Fankoni sendromu -Karaciger hastaligi, purin ve proteinlerden eksik diyet -Ksantin oksidaz eksikligi -Ilaçlar (Allopurinol,kortikosteroid, yüksekdozASA, probenesid, warfarin)

168. Vanilmandelik Asit (VMA) Feokromastoma, nöroblastoma, ganglionöroblastoma gibi adrenal tümörlerin ve diger nöral krest tümörlerin tanisinda ve tedavi edilen hastalarin monitörizasyonunda Yükseldigi durumlar -Feokromastoma -Ganglionöroma -Ciddi stres -Akut anksiyete -Nöroblastoma -Ganglioblastoma -Asiri egzersiz

169. Idrar Keton Karbonhidrat metabolizmasi bozulunca yaglar karbonhidratlarin yerini alir ve yikilir, bol miktarda keton cisimleri olusur. Idrarda bulunmasi ketoasidoz ve diyabetik komada önemli. Kandan önce idrarda artar, asidozun monitörizasyonunda bile kullanilir. Idrarda keton (ketonüri) DM Renal glukozüri Glikojen depo hastaligi (von gierke) Uzamis açlik Asiri yagli diyet Uzamis kusma –ishal Düsük karbonhidratli diyet Eklampsi Hipertiroidizm Ates Akut hastaliklar, siddetli egzersiz Anestezi sonrasi (eter-kloroform) Ilaçlar (levodopa, fenotiyazinler, insülin, alkol, metformin, penisilamin, fenazopiridin ve katopril) Idrar uzun süre bekletilirse keton cisimleri havaya geçer, yalanci negatif

170.