dr inż. Marta Kołodziej-Hajdo

1. Studium wykonalności projektu w kontekście „Metodologii opracowania studium wykonalności-analiza ekonomiczno-finansowa” opracowanej na potrzeby RPO WD 2007-2013Oświata i zdrowie dr inż. Marta Kołodziej-Hajdo

2. Plan prezentacji Źródło: 1. Metodologia opracowania studium wykonalności analiza ekonomiczno-finansowa na potrzeby Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolnośląskiego 2007-2013. 2. Kryteria wyboru operacji finansowanych w ramach RPO dla województwa dolnośląskiego na lata 2007-2013.

3. Plan prezentacji Zakres studium wykonalności. Analiza finansowa Poziom dofinansowania projektu. Analiza kosztów i korzyści społeczno-ekonomicznych. Analiza wrażliwości i ryzyka. Ocena projektu – kryteria finansowe – na podstawie studium wykonalności. Podsumowanie.

4. 1. Studium wykonalności - definicje Studium wykonalności (feasibility study) jest kompendium wiedzy na temat projektu inwestycyjnego oraz jego otoczenia. Celem realizacji feasibility study jest dostarczenie wszelkich danych istotnych do podjęcia decyzji inwestycyjnych, zarówno samemu inwestorowi, jak i instytucji finansującej, która na jego podstawie przeprowadza ocenę inwestycji. W związku z tym studium obejmuje wszelkie aspekty handlowe, techniczne, finansowe, ekonomiczne związane ze środowiskiem naturalnym, uwarunkowania projektu inwestycyjnego.

5. 1. Studium wykonalności - definicje Projekt generujący dochód: w myśl art. 55 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 są to wszelkie operacje obejmujące inwestycję w infrastrukturę, korzystanie z której podlega opłatom ponoszonym bezpośrednio przez korzystających oraz wszelkie operacje pociągające za sobą sprzedaż gruntu lub budynków lub dzierżawę gruntu lub najem budynków, lub wszelkie inne odpłatne świadczenie usług.

6. 1. Studium wykonalności - definicje Wskaźnik „luki w finansowaniu”: to ta część zdyskontowanych nakładów inwestycyjnych pierwotnej inwestycji, która nie jest pokryta zdyskontowanym dochodem netto z projektu, generowanym w okresie referencyjnym.

7. 1. Studium wykonalności - definicje Analiza kosztów i korzyści (ang. Cost-Benefit Analysis - CBA): schemat analityczny, mający na celu ustalenie, czy lub w jakiej mierze dany projekt zasługuje na realizację z publicznego lub społecznego punktu widzenia. Analiza kosztów i korzyści różni się od zwykłej oceny finansowej tym, że uwzględnia wszystkie zyski (korzyści) i straty (koszty), niezależnie od tego, kto je ponosi (również jako Analiza K/K). Analiza K/K przybiera często postać analizy ekonomicznej, w której koryguje się wyniki analizy finansowej o efekty fiskalne, efekty zewnętrzne oraz odchylenia. Wyniki analizy K/K można wyrazić na wiele sposobów, w tym w postaci wewnętrznej stopy zwrotu, bieżącej wartości netto i współczynnika korzyści-koszty.

8. 1. Studium wykonalności - definicje Efekty zewnętrzne: w analizie projektów efekt zewnętrzny jest to rezultat projektu odczuwany przez jego otoczenie i stąd nie uwzględniony w ewaluacji projektu jako takiego. Ogólnie rzecz biorąc, efekt zewnętrzny występuje wtedy, gdy fakt produkcji lub konsumpcji dobra lub usługi przez jedną jednostkę gospodarczą ma bezpośredni wpływ na poziom dobrobytu producentów lub konsumentów wchodzących w skład innej jednostki. Efekty zewnętrzne mogą być pozytywne lub negatywne.

9. 1. Studium wykonalności - definicje Analiza finansowa: analiza mająca na celu ustalenie wartości wskaźników efektywności finansowej projektu, weryfikację trwałości finansowej projektu oraz ustalenie właściwego (maksymalnego) dofinansowania z funduszy UE. Dokonywana jest ona zazwyczaj z punktu widzenia właściciela infrastruktury. W przypadku, gdy właściciel i operator (np. infrastruktury) są odrębnymi podmiotami, można zastosować skonsolidowaną metodę analizy. W analizie finansowej, w celu ustalenia wskaźników efektywności finansowej oraz wyliczenia luki w finansowaniu, stosuje się metodę zdyskontowanego przepływu środków pieniężnych (DCF).

10. 1. Studium wykonalności - definicje Analiza ekonomiczna: analiza posługująca się wartościami ekonomicznymi, które odzwierciedlają wartości, jakie społeczeństwo byłoby gotowe zapłacić za określone dobro lub usługę. Analiza ekonomiczna wycenia wszystkie czynniki zgodnie z ich wartością użytkową lub kosztem alternatywnym dla społeczeństwa. Analiza ekonomiczna jest szczególnym rodzajem analizy kosztów i korzyści – przeprowadzana jest w drodze skorygowania wyników analizy finansowej o efekty fiskalne, efekty zewnętrzne oraz odchylenia cenowe (ceny rozrachunkowe).

11. 1. Studium wykonalności - cel opracowania • W opracowaniu beneficjent powinien wykazać, że: • projekt jest wykonalny, • dane, na podstawie których oceniany jest projekt są wiarygodne (i - na ile to możliwe - porównywalne), • planowana inwestycja jest spójna z założonymi celami, • postulowany wariant jest najlepszy z punktu widzenia społeczeństwa, • postulowana kwota dofinansowania jest niezbędna do osiągnięcia celów, • zapewniona zostanie trwałość inwestycji po jej realizacji.

12. 1. Studium wykonalności - założenia • 1. Założenia ogólne: • Dla projektów realizowanych w ramach RPO WD wprowadza się podział projektów: • projekty „mniejsze” do 0,8 mln PLN wartości dotacji • projekty „większe” powyżej 0,8 mln PLN wartości dotacji

13. 1. Studium wykonalności - zakres • Wytyczne RPO WD wprowadzają następujący ramowy układ dokumentu, którego celem jest prezentacja wykonalności • przedsięwzięcia (studium wykonalności lub innego dokumentu): • Definicja celów projektu. • Identyfikacja projektu. • Analiza wykonalności i rozwiązań alternatywnych. • Analiza finansowa. • Analiza kosztów i korzyści. • Analiza wrażliwości i ryzyka.

14. 1. Studium wykonalności - zakres RAMOWA STRUTURA STUDIUM WYKONALNOŚCI I. PRZEDMIOT STUDIUM 1. Geneza i istota projektu. Potencjał i możliwości 2. Nazwa i cel projektu 3. Podmioty odpowiedzialne za realizację przedsięwzięcia: Inwestor, Beneficjent i Operator II. PODSUMOWANIE I WNIOSKI 1. Wprowadzenie do projektu 2. Koszty przedsięwzięcia 3. Podsumowanie wyników analiz i finansowanie 4. Główne uwarunkowania inwestycji (prawne, administracyjne) wraz zaleceniami i rekomendacjami

15. 1. Studium wykonalności - zakres III. OTOCZENIE MAKROEKONOMICZNE I TRENDY 1. Potencjał położenia geograficznego 2. Potencjał społeczno-gospodarczy 3. Zidentyfikowane problemy 4. Uwarunkowania społeczno-ekonomiczne realizacji przedsięwzięcia IV. LOGIKA INTERWENCJI 1. Źródła identyfikacji projektu 2. Cele projektu 3. Spójność z celami RPO i komplementarność z innymi programami 4. Analiza SWOT (fakultatywnie) 5. Korzyści i oddziaływanie 6. Rezultaty 7. Produkty 8. Matryca logiczna (LogFrame)

16. 1. Studium wykonalności - zakres V. ANALIZA RYNKU / ANALIZA SPECYFICZNA 1. Definicja rynku usług 2. Wielkość rynku i jego podział (podaż/popyt) 3. Udział nowego przedsięwzięcia w rynku 4. Odbiorcy usług/ 5. Konkurencja 6. Analiza popytu bieżącego i przyszłego

17. 1. Studium wykonalności - zakres • VI. ANALIZA INSTYTUCJONALNO-PRAWNA • 1. Status prawny beneficjenta • 2. Status prawny inwestora • 3. Status prawny operatora • 4. Powiązania prawno-własnościowe pomiędzy uczestnikami projektu • 5. Przygotowania formalno-administracyjne przedsięwzięcia • Wydane decyzje i zezwolenia administracyjne • Wymagane decyzje i zezwolenia do wydania i harmonogram ich wydania • Trwałość projektu instytucjonalna

18. 1. Studium wykonalności - zakres VII. ANALIZA TECHNICZNA 1. Opis istniejącego systemu/przedsięwzięcia (stan istniejący), 2. Analiza wariantów 3. Analiza opcji, 4. Lokalizacja, 5. Opisu projektowanego zakresu przedsięwzięcia, 6. Przygotowanie inwestycji, VIII. PLANU WDROŻENIA I FUNKCJONOWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA 1. Struktura organizacyjna wdrażania i eksploatacji 2. Strategia cenowa 3. Procedury przetargowe, harmonogram realizacji 4. Umowy z odbiorcami i inne

19. 1. Studium wykonalności - zakres IX. ANALIZA FINANSOWA 1. Założenia do analizy finansowej 2. Plan inwestycyjny 3. Finansowanie 4. Prognoza przychodów i kosztów operacyjnych 5. Zapotrzebowania na kapitał obrotowy netto 6. Poziom dofinansowania ze środków UE. Metoda luki w finansowaniu 7. Pro forma sprawozdania finansowe (ograniczony zakres dla projektów mniejszych, nieprzychodowych, niedochodowych) 8. Przepływy pieniężne projektu. Wskaźniki efektywności finansowej projektu 9. Weryfikacja trwałości finansowej 10. Podsumowanie i wnioski

20. 1. Studium wykonalności - zakres • X. ANALIZA KOSZTÓW I KORZYŚCI SPOŁECZNO-EKONOMICZNYCH • 1. Analiza kosztów i korzyści – tylko dla „większych” projektów • Korekta o efekty fiskalne • Rachunek kosztów i korzyści społecznych • Odchylenia cenowe • Wskaźniki ekonomicznej efektywności projektu • Koszty i korzyści projektu o charakterze niefinansowym • 2. Opis i kwantyfikacja efektów społecznych inwestycji – metoda • wielokryterialna – dla „mniejszych” projektów • 3. Analiza efektywności kosztowej • 4. Podsumowanie i wnioski z analizy ekonomicznej • 5. Podsumowanie i wnioski z analizy CBA

21. 1. Studium wykonalności - zakres XI. ANALIZA RYZYKA I WRAŻLIWOŚCI 1. Analiza ryzyk ekonomiczno-finansowych 2. Analiza ryzyk formalno-instytucjonalnych 3. Analiza ryzyk ekologiczno-technicznych 4. Podsumowanie XII. OCENA ODZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO (odniesienie do wymogów prawa wspólnotowego i krajowego oraz realizacji polityki zrównoważonego rozwoju)

22. 1. Studium wykonalności - zakres • XIII. ZAŁĄCZNIKI • Załącznik nr 1 Założenia projekcji finansowej dla celów przeprowadzenia analizy ekonomiczno-finansowej projektu inwestycyjnego • - Scenariusz bez projektu • - Scenariusz z projektem • WYNIKI analizy ekonomiczno-finansowej projektu inwestycyjnego (sprawozdania finansowe proforma) i tabela obliczeniowa luki finansowej dla projektów dochodowych – vide plik „prezentacja • wyników sw.xls” i aktywny plik „luka finasowa_1.xls”

23. 1. Studium wykonalności - zakres Załącznik nr 2 Opis struktury instytucjonalnej Projektu Załącznik nr 3 Matryca logiczna projektu (fakultatywnie) Załącznik nr 4 Zastosowany schemat pomocy publicznej (dla projektów kwalifikujących się do pomocy publicznej) Załącznik nr 5 Analiza zdolności kredytowej beneficjenta i struktura finansowania przedsięwzięcia Załącznik nr 6 Harmonogram realizacji, rzeczowo-finansowy

24. 2. Analiza finansowa - istota • Analiza finansowa - ma na celu wykorzystanie danych o prognozowanych przepływach w ramach projektu w celu wyliczenia odpowiednich wskaźników rentowności (stóp zwrotu), w szczególności: • Finansowej Wewnętrznej Stopy Zwrotu (FRR/C i FRR/K), • Finansowej Zaktualizowanej Wartości Netto (FNPV/C i FNPV/K), • BEP, okres zwrotu - fakultatywnie.

25. 2. Analiza finansowa - cele • Cele opracowania analizy finansowej: • ocena finansowej rentowności inwestycji i kapitału własnego (krajowego) poprzez ustalenie wartości wskaźników efektywności finansowej projektu; • weryfikacja trwałości finansowej projektu i beneficjenta/operatora; • wykazanie potrzeb finansowych projektu (tj. że dla jego realizacji niezbędna jest dotacja ze środków publicznych) i ustalenie właściwego (maksymalnego) dofinansowania z funduszy UE.

26. 2. Analiza finansowa - zakres Powinna ona obejmować: 1. Określenie założeń dla analizy finansowej. 2. Zestawienie przepływów pieniężnych projektu, w tym planu inwestycyjnego projektu 3. Ocenę finansowej efektywności inwestycji oraz kapitału własnego 4. Określenie właściwego (maksymalnego) dofinansowania projektu z funduszy UE, 5. Weryfikację trwałości finansowej projektu.

27. 2. Analiza finansowa - zakres • Wymagany zakres analizy finansowej: • Założenia do analizy finansowej. • Plan inwestycyjny. • Finansowanie. • Prognoza przychodów i kosztów operacyjnych. • Zapotrzebowania na kapitał obrotowy netto. • Poziom dofinansowania ze środków UE. Metoda luki w finansowaniu. • Pro forma sprawozdania finansowe. • Przepływy pieniężne projektu. Wskaźniki efektywności finansowej projektu. • Weryfikacja trwałości finansowej. • Podsumowanie i wnioski.

28. 2. Analiza finansowa – założenia • Horyzont czasowy (okres odniesienia). • Ceny zmienne. • Stopa dyskontowa – 8%. • Podatek VAT? • Zaleca się wykorzystanie dwóch scenariuszy makroekonomicznych: podstawowego i pesymistycznego. • Wartość rezydualna nie powinna być niższa od wartości netto aktywów projektu dofinansowanego z funduszy UE i związanych z nim inwestycji odtworzeniowych na koniec ostatniego roku okresu odniesienia przyjętego do analizy. • Nakłady inwestycyjne projektu planowanego do dofinansowania z funduszy UE mogą obejmować rezerwy na nieprzewidziane wydatki.

29. 2. Analiza finansowa - założenia • 8. Analiza finansowa w pełnym zakresie powinna być sporządzona dla wszystkich projektów generujących dochód, niezależnie od wartości całkowitych kosztów. • 9. Spójne prognozy makroekonomiczne zgodnie z informacjami, które będą aktualizowane na stronach MRR. • 10. Obejmuje także niekwalifikowane koszty finansowe projektu (odsetki od kredytu na współfinansowanie części inwestycji). • 11. Okres amortyzacji odpowiadający rzeczywistemu okresowi użytkowania.

30. 2. Analiza finansowa - metodologia Kategorie inwestycji:Wyróżnia się dwie kategorie inwestycji, które są przedmiotem różnych metod analizy finansowej. Kwalifikacji poszczególnej inwestycji do danej kategorii dokonuje się na podstawie odpowiedzi uzyskanych na następujące pytania: a) Czy możliwe jest oddzielenie strumienia przychodów inwestycyjnych od ogólnego strumienia przychodów beneficjenta?b) Czy możliwe jest oddzielenie strumienia kosztów operacyjnych i nakładów związanych z inwestycją od ogólnego strumienia kosztów operacyjnych i nakładówbeneficjenta?

31. 2. Analiza finansowa - metodologia Kategoria 1dotyczy inwestycji, dla których możliwe jest oddzielenie przepływów pieniężnych od ogólnych przepływów pieniężnych beneficjenta. W tej sytuacji możliwe jest zastosowanie metody standardowej. Kategoria 2dotyczy inwestycji, dla których niemożliwe jest rozdzielenie przepływów pieniężnych, zarówno osobno dla kategorii przychodów oraz kosztów, jak i dla obydwu kategorii równocześnie.W tym przypadku niemożliwe jest zastosowanie metody standardowej, w związku z czym analiza finansowa przeprowadzana jest metodą złożoną, która opiera się na różnicowym modelu finansowym.

32. 2. Analiza finansowa – etapy

33. 2. Analiza finansowa – przepływy pieniężne • Przepływy pieniężne nettot = wpływyt -wydatkit • Prognoza przyszłych przepływów gotówkowych projektu musi zostać wykonana dla rocznych przedziałów czasowych dla całego horyzontu czasowego. • W analizie efektywności finansowej pod uwagę bierze się wyłącznie przepływ środków pieniężnych, tj. rzeczywistą kwotę pieniężną wypłacaną lub otrzymywaną przez dany projekt. • W rezultacie niepieniężne pozycje rachunkowe, jak np. amortyzacja, czy rezerwy na pokrycie nieprzewidzianych wydatków nie mogą być uwzględniane w analizie.

34. 2. Analiza finansowa – przepływy pieniężne Finansowe wpływy gotówkowe zawierają:- Przychody ze sprzedaży produktów i usług.- Wartość rezydualną (zwykle dodawana na koniec roku prognozy).

35. 2. Analiza finansowa – przepływy pieniężne • Finansowe wydatki gotówkowe zawierają:- Nakłady inwestycyjne. • Nakłady odtworzeniowe. • Zmianę w zapotrzebowaniu na kapitał obrotowy. - Koszty operacyjne.

36. 2. Analiza finansowa – wskaźniki oceny • Wskaźniki oceny efektywności finansowej projektów: • metody proste (okres zwrotu, BEP) • dyskontowe (NPV, IRR)

37. 2. Analiza finansowa – wskaźniki oceny • Wskaźniki oceny efektywności finansowej projektów: • metody proste (okres zwrotu, BEP). • dyskontowe (NPV, IRR). • Okres zwrotu, to czas który musi upłynąć od momentu rozpoczęcia inwestycji do chwili odzyskania początkowych nakładów przez osiągane w kolejnych latach nadwyżki finansowe. Nadwyżki te obejmują zysk netto oraz amortyzację.

38. 2. Analiza finansowa – wskaźniki oceny Próg rentowności (BEP - break event point) to punkt graniczny, w którym badane przedsięwzięcie nie przynosi zysków ani nie powoduje strat.

39. 2. Analiza finansowa – wskaźniki oceny Zaktualizowana wartość netto (NPV) – suma bieżących wartości wszystkich przyszłych przepływów gotówkowych.NCFt– różnica pomiędzy wpływami i wydatkami w okresiet , dt – współczynnik dyskontowy w okresie t.

40. 2. Analiza finansowa – wskaźniki oceny Wewnętrzna stopa zwrotu (IRR)Maksymalna stopa dyskontowa przy której projekt będzie do zaakceptowania (opłacalny).Stopa przy której przepływy gotówkowe dają zerową wartość NPV. NPV = 0

41. 2. Analiza finansowa – wskaźniki oceny Do wyliczenia wskaźników efektywności finansowej inwestycji (FNPV/C i FRR/C) stosuje się następujące kategorie strumieni pieniężnych: • Przychody operacyjne. • Wartość rezydualna. • Koszty operacyjne (bez amortyzacji). • Całkowite nakłady inwestycyjne.

42. 2. Analiza finansowa – wskaźniki oceny Do wyliczenia wskaźników efektywności finansowej z kapitału (FNPV/K i FRR/K) stosuje się następujące kategorie strumieni pieniężnych: • Przychody operacyjne. • Wartość rezydualna. • Koszty operacyjne (bez amortyzacji). • Koszty finansowe. • Spłata kredytów. • Kapitał własny prywatny. • Krajowy wkład publiczny (na poziomie lokalnym, regionalnym i centralnym). Nie bierze się w tym przypadku nakładów w części refinansowanej dotacją z UE.

43. 2. Analiza finansowa – trwałość finansowa • Finansowa trwałość – projekt posiada finansową trwałość, gdy skumulowane przepływy pieniężne w kolejnych latach horyzontu czasowego są dodatnie. • Analiza trwałości projektu obejmuje następujące działania: • Analizę zasobów finansowych • Analizę sytuacji finansowej beneficjenta • Określenie źródeł prefinansowania nakładów inwestycyjnych współfinansowanych z funduszy UE

44. 2. Analiza finansowa – trwałość finansowa

45. Poziom dofinansowania projektu Określenie poziomu pomocy wspólnotowej opiera się na stopie „luki w finansowaniu” w danym projekcie, czyli tej części zdyskontowanego nakładu inwestycji, która nie jest pokryta zdyskontowanym dochodem netto projektu. Artykuł 55 ust.2 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. utrzymuje metodę luki w finansowaniu, jako podstawę obliczania dotacji UE dla wszystkich projektów (nie tylko dużych) generujących dochody. Przepis ten nie ma zastosowania w następujących przypadkach: 1. Projekty, które nie generują przychodów. 2. Projekty, których przychody nie pokrywają w pełni kosztów operacyjnych. 3. Projekty podlegające zasadom pomocy publicznej.

46. 3. Poziom dofinansowania projektu Zgodnie z wytycznymi dot. przygotowania studium wykonalności projektu dla RPO WD obliczenia wymagane są zarówno dla projektów: - dochodowych (wartość bieżąca zdyskontowana dochodów netto generowanych w ramach projektu jest dodatnia), jak i - niedochodowych (wartość bieżąca zdyskontowana dochodów netto generowanych w ramach projektu jest ujemna).

47. 3. Poziom dofinansowania projektu

48. 3. Poziom dofinansowania projektu Etapy określania dotacji UE w okresie programowania 2007-2013 Krok 1. Określenie wartości DNR DNR - zdyskontowany przychód (dochód) netto DNR = zdyskontowane przychody – zdyskontowane koszty operacyjne + zdyskontowana wartość rezydualna Jeżeli DNR>1 należy przejść do kroku 2. Jeżeli DNR<1 R=3, należy przejść do kroku 3.

49. 3. Poziom dofinansowania projektu Krok 2. Określenie wskaźnika luki finansowej R= Max EE / DIC Max EE - maksymalny kwalifikowany wydatek Max EE = DIC - DNR DIC - zdyskontowany nakład inwestycyjny,

50. 3. Poziom dofinansowania projektu Krok 3.Określenie „kwoty decyzji”, tzn. „kwoty, dla której ma zastosowanie stopa współfinansowania dla danej osi priorytetowej”: DA = EC * R gdzie: EC - koszty kwalifikowane niezdyskontowane Etap 3. Obliczenie wielkości (maksymalnej) dotacji UE Dotacja UE = DA * Max CRpa