1.2 PHOÅ TAÀN SOÁ

1. CHÖÔNG I TOÅNG QUAÙT VEÀ HEÄ THOÁNG THOÂNG TIN ÑIEÄN TÖÛ • 1.1 CAÙC THAØNH PHAÀN HEÄ THOÁNG THOÂNG TIN ÑIEÄN TÖÛ • 1.2 PHOÅ TAÀN SOÁ • 1.3 BAÊNG THOÂNG • 1.4 CAÙC ÖÙNG DUÏNG KYÕ THUAÄT THOÂNG TIN ÑIEÄN TÖÛ

2. Sô ñoà khoái cô baûn heä thoáng TTÑT: Input Maùy phaùt Moâi tröôøng truyeàn Maùy thu Voice, Data, Pictures v.v… Nhieãu Ouput Hình 1.1 Sô ñoà khoái cô baûn heä thoáng TTÑT 1.1 CAÙC THAØNH PHAÀN HEÄ THOÁNG THOÂNG TIN ÑIEÄN TÖÛ Maùy phaùt: taäp hôïp caùc linh kieän vaø maïch ñieän töû ñöôïc thieát keá ñeå bieán ñoåi tin töùc thaønh tín hieäu phuø hôïp moâi tröôøng truyeàn. Moâi tröôøng truyeàn: coù theå coù daây (höõu tuyeán nhö caùp ñoàng truïc, caùp quang) hay khoâng daây (voâ tuyeán). Maùy thu: taäp hôïp caùc linh kieän vaø maïch ñieän töû ñöôïc thieát keá ñeå nhaän tín hieäu töø moâi tröôøng truyeàn, xöû lyù khoâi phuïc laïi tín hieäu ban ñaàu. Nhieãu: (taïp aâm) tín hieäu ngaãu nhieân khoâng mong muoán, xen vaøo tín hieäu höõu ích, laøm saùi daïng tín hieäu thu. Nhieãu – moät vaán ñeà quan troïng cuûa TTÑT. Ñieän töû thoâng tin (TTÑT): Thoâng tin töø nôi naøy ñeán nôi khaùc baèng thieát bò ñieän töû.

3. Khuyeách ñaïi coâng suaát cao taàn Input Ñieàu cheá Ñoåi taàn Sô ñoà khoái maùy thu: Hình 1.2 Sô ñoà khoái maùy phaùt hieän ñaïi Ouput RF Amp (LNA) Ñoåi taàn 1 Ñoåi taàn 2 Giaûi ñieàu cheá Khuyeách ñaïi AGC Toång hôïp taàn soá Digital control Ñoàng chænh Hình 1.3 Sô ñoà khoái maùy thu hieän ñaïi Toång hôïp taàn soá Digital control Sô ñoà khoái maùy phaùt:

4. Maùy thu thanh vaø thu truyeàn hình daân duïng ñoåi taàn moät laàn. Maùy thu thoâng tin chuyeân duïng ñoåi taàn 2 laàn taêng ñoä choïn loïc vaø loaïi nhieãu taàn soá aûnh . Tín hieäu töông töï ( Analog) – tín hieäu coù bieân ñoä lieân tuïc theo thôøi gian. Ví duï tín hieäu thoaïi, ca nhaïc, video v.v….. Tín hieäu soá ( Digital ) tín hieäu coù bieân ñoä rôøi raïc theo thôøi gian thöôøng bieåu dieãn ôû daïng nhò phaân 0 vaø 1. Ví duï tín hieäu maùy tính, CD,VCD, tín hieäu PCM v.v… Tín hieäu töông töï coù theå truyeàn ôû daïng tín hieäu soá nhôø xöû lyù soá tín hieäu. Caùc tín hieäu ban ñaàu ( nguyeân thuûy ) daïng töông töï hay soá goïi laø tín hieäu baêng goác (baêng goác – Baseband signals). Tín hieäu daûi goác coù theå truyeàn tröïc tieáp trong moâi tröôøng truyeàn nhö ñieän thoaïi Intercom , tín hieäu truyeàn giöõa caùc maùy tính trong maïng LAN v.v… hoaëc giaùn tieáp baèng kyõ thuaät ñieàu cheá. Ñieàu cheá ( Modulation ) – Quaù trình bieán ñoåi moät trong caùc thoâng soá soùng mang cao taàn hình sin (bieân ñoä, taàn soá, pha ) tyû leä vôùi tín hieäu ñieàu cheá baêng goác (hoaëc coøn goïi laø tín hieäu ñieàu cheá taàn thaáp ). Coù 3 loaïi ñieàu cheá cô baûn: ñieàu bieân AM, ñieàu taàn FM, ñieàu pha PM , vaø nhieàu bieán theå cuûa chuùng nhö SSB, MGSK, DSB, FSK, PSK, QPSK, MPSK v.v… Ñoåi taàn ( troän taàn – Mix) – quaù trình dòch chuyeån phoå tín hieäu ñaõ ñieàu cheá leân cao ( ôû maùy phaùt Tx ) hoaëc xuoáng thaáp ( ôû maùy thu Rx ) maø khoâng thay ñoåi caáu truùc phoå ( daïng tín hieäu ) cuûa noù ñeå thuaän tieän xöû lyù tín hieäu. Toång hôïp taàn soá ( Frequence Synthesizers): boä taïo nhieàu taàn soá chuaån coù ñoä oån ñònh cao töø moät hoaëc vaøi taàn soá chuaån cuûa dao ñoäng thaïch anh .

5. Khuyeách ñaïi coâng suaát cao taàn (KÑCSCT-RF Power Amp): Khuyeách ñaïi tín hieäu ñaõ ñieàu cheá ôû taàn soá naøo ñoù ñeán möùc coâng suaát caàn thieát, loïc phoái hôïp trôû khaùng vôùi anten phaùt ATX. Anten phaùt ATX: phaàn töû bieán ñoåi naêng löôïng ñieän cao taàn thaønh soùng ñieän töø böùc xaï vaøo khoâng gian. Anten thu ARX: phaàn töû bieán ñoåi naêng löôïng soùng ñieän töû thaønh tín hieäu cao taàn ngoõ vaøo maùy thu RX. Anten coù tính thuaän nghòch. Boä khuyeách ñaïi cao taàn tín hieäu nhoû ( RF Amp ) – thöôøng laø boä khuyeách ñaïi nhieãu thaáp LNA ( Low noise Amp). Noù khuyeách ñaïi tieàn choïn loïc tín hieäu thu töø anten thu ñeán möùc caàn thieát giaûi ñieàu cheá. Giaûi ñieàu cheá: quaù trình khoâi phuïc laïi tín hieäu ban ñaàu ( tín hieäu ñieàu cheá taàn thaáp) töø tín hieäu cao taàn bò ñieàu cheá. Maïch ñieän töû thoâng tin lieân quan ñeán taàn soá cao, taûi choïn loïc taàn soá khoâng thuaàn trôû, phoái hôïp trôû khaùng, anten, xöû lyù tín hieäu v.v… Coâng ngheä hieän ñaïi ñaõ chuaån hoùa vi maïch haàu heát phaàn cao taàn tín hieäu nhoû maùy thu vaø modul cho maùy phaùt.

6. Teân daûi taàn Taàn soá Böôùc soùng Extremely low Frequency ELF (TS cöïc kyø thaáp) 30 ÷300Hz 107 ÷106m Voice Frequency VF (Ts aâm thanh) 300÷3000Hz 106÷105m Very Low Frequency VLF (Ts raát thaáp) 3÷30KHz 105÷104m Low Frequency LF (Ts thaáp) 30÷300KHz 104÷103m Medium Frequency MF (Ts trung bình) 300÷3000KHz 103÷102m High Frequency HF (Ts cao) 3÷30MHz 102÷101m Very High Frequency VHF (Ts raát cao) 30÷300MHz 101 ÷1m Ultra High Frequency UHF (Ts sieâu cao) 300÷3000MHz 1÷10-1m Super High Frequency SHF (Ts quaù sieâu cao) 3÷30GHz 10-1 ÷10-2m Extremely High Frequency EHF (Ts cöïc kyø cao) 30÷300GHz 10-2÷10-3m Infrared (Aùnh saùng hoàng ngoaïi) 0.7÷10µm The Visible Spectrum(light) (AÙnh saùng nhìn thaáy) 0.4 ÷ 0.8µm • 1.2 PHOÅ TAÀN SOÁ Phoå taàn soá chia ra nhieàu daûi taàn vôùi muïc ñích phaân loaïi söû duïng coù hieäu quaû .

7. Daûi taàn viba (microwave) coù taàn soá töø 1GHz tôùi 40GHz chia laøm nhieàu daûi nhoû: L band : 1 ÷ 2 GHz S band : 2 ÷ 4 GHz C band : 4 ÷ 8 GHz X band : 8 ÷ 12 GHz Ku band : 12 ÷18 GHz K band : 18 ÷ 27GHz Ka band : 27 ÷ 40GHz

8. 1.3 BAÊNG THOÂNG Baêng thoâng: laø hieäu giöõa taàn soá lôùn nhaát vaø nhoû nhaát cuûa tín hieäu. Ñoù laø khoaûng taàn soá tín hieäu truyeàn töø maùy phaùt tôùi maùy thu. Khi tín hieäu ñieàu cheá taàn thaáp ñöôïc ñieàu cheá leân soùng cao taàn bò ñieàu cheá chieám giöõ moät baêng thoâng quanh taàn soá soùng mang. Tuyø kieåu ñieàu cheá maø baêng thoâng cao taàn coù ñoä cao roäng khaùc nhau. Caùc kyõ thuaät vieãn thoâng höôùng tôùi giaûm baêng thoâng truyeàn tin, giaûõm nhieãu, tieát kieäm phoå taàn soá, bôûi leõ phoå taàn soá laø taøi nguyeân coù giôùi haïn cuûa nhaân loïai caàn ñöôïc söû duïng coù hieäu quaû. ÔÛ moãi quoác gia ñeàu coù cô quan giaùm ñònh, phaân boå taàn soá hoaït ñoäng cho caùc thieát bò ñieän töû vieãn thoâng naèm trong hieäp hoäi vieãn thoâng quoác teá ITU (International Telecommunication Union) moät toå chöùc do lieân hieäp quoác ñieàu phoái.

9. Vieäc söû duïng caùc chuaån treân laøm vieäc tính toaùn trôû neân ñôn giaûn. Möùc coâng suaát dBm vaø dBw laø hai möùc coâng suaát chuaån thöôøng duøng trong thoâng tin . dBm chuaån theo 1 mW, coøn dBw chuaån theo 1 W: Ñoä lôïi khueách ñaïi coâng suaát tính theo dB laø :

10. Ví duï (baøi 7) Ví duï (baøi 9)

11. 1.4 CAÙC ÖÙNG DUÏNG KYÕ THUAÄT ÑIEÄN TÖÛ THOÂNG TIN • 1. Thoâng tin moät chieàu (Simplex) - Phaùt thanh quaûng baù AM,FM. - Truyeàn hình quaûng baù. - Truyeàn hình caùp. - Nhaén tin. - Ño xa, ñieàu khieån xa. - Ñònh vò toaøn caàu GPS v.v. . . • 2. Thoâng tin hai chieàu (Duplex) - Ñieän thoaïi coâng coäng - Ñieän thoaïi voâ tuyeán di ñoäng hoaëc coá ñònh. - Ñieän thoaïi di ñoäng teá baøo. - Thoâng tin veä tinh. - Thoâng tin haøng khoâng. - Thoâng tin soá lieäu giöõa caùc maùy tính v.v …. • 3. Thoâng tin baùn hai chieàu (semiduplex, Haftduplex) • Maùy chuyeån tieáp boä ñaøm ( Repeater) • Maùy voâ tuyeán chung keânh (Trunking Radio)