Bilgi Okuryazarlığının Önemi

1. Prof. Dr. Serap Kurbanoğlu serap@hacettepe.edu.tr Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Bilgi Okuryazarlığının Önemi Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

2. Information literacy is the ability of transforming information into knowledge Gwen Gawit Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

3. Bilgi okuryazarlığı • Bilgi okuryazarlığı, bilgi problemlerini çözme becerisidir (ALA, 2000) • Bilgi okuryazarlığı, bilgi gereksinimini tanımlama, gereksinim duyulan bilgiyi bulma, değerlendirme, etkin şekilde kullanma ve iletme becerisidir (ALA, 1989) • Bilgi okuryazarı birey, problem çözmek ve karar vermek için gereksinim duyulan bilgiyi bulma ve kullanma gibi becerilere sahip olan bireydir (Burchial,1976) Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

4. Bilgi okuryazarlığı • Bilgi okuryazarlığı işte verimlilik ve etkinlik sağlamanın ötesinde, demokrasinin varlığını koruması için gereklidir (Owens, 1976) • Bilgi okuryazarlığı katılımcı yurttaşlık, sosyal kabul görme, yeni bilgi üretimi, kişisel ve kurumsal gelişim ve yaşam boyu öğrenme için ön şarttır (Bundy, 2004) • Bilgi okuryazarlığı, bireylerin kişisel, sosyal, mesleki ve eğitime yönelik hedeflerine ulaşmalarını sağlamak için yaşamın her alanında bilgiyi etkin şekilde arama, değerlendirme, kullanma ve yaratma becerisidir (Alexandria Proclamation, 2005). Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

5. Bilgi okuryazarı bireyin özellikleri • doğru ve yeterli bilginin karar vermedeki önemini bilir, • bilgi gereksinimini fark eder, • bilgi gereksinimine dayalı sorular formüle eder, • olası bilgi kaynaklarını belirler, • başarılı araştırma stratejileri geliştirir, • bilgi kaynaklarına erişir, • bilgiyi değerlendirir, • bilgiyi düzenler, • yeni bilgiyi mevcut bilgisiyle bütünleştirir, (Doyle, 1992) Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

6. Bilgi okuryazarı bireyin özellikleri • bilgiyi problem çözmek amacıyla kullanır • eleştirel düşünme becerisine sahiptir • bağımsız ve etkin bir bilgi tüketicisidir • bilginin nasıl düzenlendiğini bilir • bilgiyi nereden bulacağını ve nasıl kullanacağını bilir • bilgi üreticisidir • kendi kendine öğrenme becerisine sahiptir • kendini yönlendirme becerisine sahiptir • değişime kolay ayak uydurur Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

7. Kavramın evrimi • Eldeki tanımlar taşıdıkları ortak özelliklerin yanı sıra bazı farklılıklar da göstermektedir • Tanımların zaman içindeki gelişimi incelendiğinde elde edilecek en çarpıcı bulgu kapsamın giderek genişlediğidir • Bunun başlıca iki nedeni vardır: • Kavram kargaşasına engel olmak için daha fazla ayrıntı belirtme ihtiyacı • Değişime ayak uydurması zorunlu olan bu kavramın evrilmeye devam etmesidir. Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

8. Kavramın evrimi Eldeki tanımlar bilgi okuryazarlığının • eleştirel düşünce ve bilginin etik kullanımı ve demokratik haklar alanlarına doğru genişlediğini • sürekli eğitim, yaşam boyu öğrenme, kendi kendine öğrenme kavramlarıyla ilişkilendirildiğini • bilginin çeşitli formatlarda olabileceğine dikkat çektiğini • teknoloji becerilerini de içerdiğini • eğitim, iş yaşamı ve günlük yaşamda başarıyı etkilediğini • kişisel, mesleki, sosyal gelişimle ilişkilendirildiğini göstermektedir Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

9. Görsel okuryazarlık Ağ okuryazarlığı Bilgisayar okuryazarlığı Medya okuryazarlığı Kavram kargaşası Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

10. it is not the strongest of the species that survive, nor the most intelligent, but the one most responsive to changeCharles Darwin yaşamlarını sürdürmeyi başaran canlılar ne en güçlüler ne de en zekiler değil, değişikliğe en iyi uyum sağlayabilenlerdir Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

11. 21. yüzyıl Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

12. Değişimin yansımaları • Değişime ayak uydurmak zorunlu • Ayak uyduramayanlar rekabet güçlerini yitiriyor • Değişimden etkilenmeyen meslek ya da birey yok • Diplomaların ömrü kısaldı • Günümüz toplumları gereksinimlerini sorgulamaya başladı • Gereksinim duyulan iş gücü yeniden tanımlandı Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

13. Çağın bireylerinde bulunması gereken temel beceriler • Kaynak kullanımı • Kişilerarası ilişkiler • Bilgi kullanımı • Teknoloji kullanımı • Sistem analizi (SCANS, 1991) Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

14. Çağın bireylerinde bulunması gereken temel beceriler • İletişim kurma • Uyum sağlama • Doğru bilgiye ulaşma • Karar verme • Sorumluluk alma • Yaratıcılık gösterme • İşbirliği yapma • Sorun çözme • Karmaşık sistemleri algılama • Kendini geliştirme (TÜSİAD, 1999) Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

15. Öğrencilerde bulunması gereken temel beceriler • Bilgiye ulaşma • Ulaştığı bilgiyi seçme, örgütleme ve kullanma • Problem çözme • Teknolojiyi etkili olarak kullanma • İletişim kurma ve grup çalışması yapma (ISTE, 1998) Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

16. Üniversite mezunlarında bulunması gereken temel beceriler • Kuramı ve uygulamayı ilişkilendirebilme • Problem çözme • Bilgi teknolojilerini kullanabilme • Bilgi okuryazarlığı • Takım çalışması yapabilme • Sözlü ve yazılı iletişim (Orr, Appleton ve Wallin, 2001) Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

17. Değişime ayak uydurmak Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

18. Yaşam boyu öğrenme • Bireylerin yaşam sürelerince içinde bulunacakları her türlü rol, ortam ve çevre için gereksinim duyacakları tüm bilgi, değer ve becerileri sağlamalarına olanak tanıyan süreçtir • Yaşam boyunca devam eden ve bir süreklilik gösteren, formal veya informal her türlü öğrenme eylemidir Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

19. Yaşam boyu öğrenme Bağımsız öğrenme Bilgi okuryazarlığı Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

20. Bilgi okuryazarlığının önemi • Yaşam boyu öğrenmenin temel şartıdır • Kişisel, mesleki ve entellektüel gelişime yardımcı olur • Gelişmeleri anlama ve kavramaya yardımcı olur • Değişime ayak uydurmayı kolaylaştırır • Bilgi toplumuna uyumu kolaylaştırır • Öngörü kazandırır • Rekabet gücünü artırır • İş bulmayı kolaylaştırır • Sosyal dışlanmayı engeller • Bireylerin kendi yaşamları üzerindeki kontrolünü artırır • Yeni bilgi üretimi için gereklidir • Sosyo-ekonomik gelişime katkı sağlar • Nitelikli iş gücü oluşumunu sağlar • Daha güçlü toplumlar yaratır Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

21. Bilgi okuryazarlığının önemini artıran gelişmeler • Bilgi miktarındaki artış • Bilginin niteliğindeki belirsizlik • Yeni neslin özellikleri • Etik sorunlar Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

22. Bilgi miktarındaki artış • Bilgi, insanlığın sahip olduğu en değerli kaynak • Sorun artık yeterli bilgiye sahip olamamak değil, tam tersi çok fazla bilgi olması • Günümüz bireyleri, okulda, iş yerinde, günlük hayatta çok çeşitli bilgi seçenekleri ile karşı karşıya Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

23. Bilgi miktarındaki artış • Seçenek çok fazla • Bilgi Sağlayıcılar: Özel ve tüzel kurumlar, servis sağlayıcılar, kütüphaneler, medya, Internet • Form: Metin, grafik, görsel, işitsel • Erişim yöntemleri • Sorun tüm bu seçeneklerle başa çıkabilmekte Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

24. Never before in the history of the planet have so many people –on their own- had the ability to find so much information about so many things and about so many other people J. L. Friedman, 2005 Dünya tarihinde daha önce hiçbir zaman bu kadar çok insan kendi başına bu kadar çok şey ve bu kadar çok insan hakkında bu kadar çok bilgi bulma olanağına sahip olmadı Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

25. Günümüzde basılı bilgi miktarı her 5 yılda bir ikiye katlanıyor (Bundy, 1999) Son 30 yılda üretilen bilgi miktarı daha önceki 5000 yılda üretilenden daha fazla (Bundy, 1999) 2002 yılında 5 exabayt yeni bilgi üretilmiş (Lyman and Varian 2003) Bilgi patlaması Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

26. 1 Kilobayt 1.024 bayt • 1 Megabayt 1.048.576 bayt • 1 Gigabayt 1.073.741.824 bayt • 1 Terabayt 1.099.511.627.776 bayt • 1 Petabayt 1,125,899,906,842,624 bayt • 1 Exabayt 1,152,921,504,606.846,976 bayt • 1 Zettabayt 1,180,591,620,717,411,303,424 bayt • 1 Yottabayt 1,208,925,819,614,629,174,706,176 bayt Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

27. Kongre Kütüphanesindeki 19 milyon kitap ve basılı materyal koleksiyonu sayılsal ortama aktarılsa 10 terabayt bilgi içerir. 5 exabayt, Kongre Kütüphanesi büyüklüğünde 500.000 kütüphanenin basılı koleksiyonunu içerir (Lyman and Varian 2003) 5 exabayt’ın büyüklüğü nedir? Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

28. Yeni üretilen bilginin % 92’si manyetik ortamda, çoğunlukla hard disk’lerde depolanıyor Elektronik bilginin 1999 ve 2002 yılları arasında yılda % 30 oranında arttığı hesaplanmış Elektronik bilgi 1999 ile 2002 yılları arasında ikiye katlanmış. Bu da her yıl Kongre Kütüphanesi büyüklüğünde 37,000 yeni kütüphane koleksiyonunu içerecek kadar bilgi demek Ne kadar bilgi? Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

29. World Wide Web yüzeyde 170 terabayt bilgi içeriyor. Kongre Kütüphanesi basılı koleksiyonunun 17 misli (2 terabayt bir üniversite kütüphanesinin içeriği) Derin Web’in (Invisible Web) yüzeysel Web’den 400-450 kez daha büyük olduğu tahmin ediliyor (yaklaşık 91.850 terabayt) Günde yaklaşık 31 milyar elektronik mesaj üretiliyor. Yılda yaklaşık 400,000 terabayt (Lyman ve Varian, 2003) Ne kadar bilgi? Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

30. Aşırı bilgi yüklemesi • Fazla miktarda bilgi nedeniyle bireyin bir konuyu anlamakta ve o konuda karar vermekte güçlük çekmesi Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

31. Bilgi yorgunluğu sendromu • 1990 yılında psikolog Dr. David Lewis tarafından tanımlanmış Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

32. Bilgi yorgunluğu sendromu Semptomları: • analitik düşünme yetisinde kayıp • artan düzeyde kaygı • artan düzeyde stres • uykusuzluk • sürekli daha fazla bilgi arama eğilimi • karar verememe (kararlarından şüphe duyma) Nedenleri: • doğru bilgiye ulaştığından şüphe duyma • yeterli bilgiye ulaştığından şüphe duyma Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

33. Bilginin niteliğindeki belirsizlik • Filitrelenmeden kullanıcıya ulaşan bilgi miktarı giderek artıyor • Bu durum bilginin değeri ve güvenilirliği konusundaki soruları artırıyor • Web 2.0 içerik yaratma konusunda kullanıcı katılımını teşvik eden ve bunun için sayısız olanak ve araç sunan bir ortam • Web 2.0 isteyen herkese Internet üzerine bilgi koyma, yayma ve yorum yapma olanağı tanıyor • Web 2.0 araçları ile birlikte kullanıcılar tarafından üretilen içerik hızla artıyor • Blog’lar • Wiki’ler • Sosyal ağlar (MySpace, Facebook) Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

34. Peter, Thomas Edison ile ilgili paragrafın hakkında... • Ne olmuş ona? • Wikipedia’dan kelime kelime kopya etmişsin. Orijinal çalışmalar yapmanızı bekliyorum. • Wikipedia’daki bölümü benim yazmadığımı kim söylüyor? Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

35. Wikiality • Truth by consensus Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

36. Amatör yazarlar Amatör editörler Amatör eleştirmenler Amatör yorumcular Amatör kullanıcılar Amatör bilgi arayıcılar Amatörler çağı Şimdi seninle ilgili bir Wikipedia makalesi yaratacağım Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

37. Web 2.0 Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

38. Yayıncılık tarihinde yeni bir çığır • Web 2.0 bilginin hızlı şekilde üretilmesine ve yayınlanmasına ve tüketilmesine olanak sağlıyor • Üretim hızları en önemli avantajları • Web 2.0 ürünleri yeni yayıncılık ürünleri olarak görülmeli • Hakem ve editör değerlendirmesinden geçmemiş olmaları taşıdıkları en önemli dezavantaj • Geleneksel yayıncılık ürünlerinin güvenirliğini taşımıyorlar, ancak, bu değersiz oldukları anlamına da gelmiyor • Doğaları gereği açık ve demokratik bilgi ortamları, ancak bu güvenilir oldukları anlamına gelmiyor • Kullanıcıların bu kaynaklara yönelik eleştirileri anlaması ve kullanırken göz önünde bulundurmaları önemli Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

39. Sayılarla Web 2.0 • Myspace’in kullanıcı sayısı 100 milyonun üzerinde. Günde 230.000 civarında yeni üyelik söz konusu • Facebook’un kullanıcı sayısı 350 milyonun üzerinde. Günde 200.000 artıyor • Wikipedia 250 ayrı dilde 9 milyona yakın makale içeriyor. Bunların 2.5 milyonu İngilizce. 75.000 aktif katılımcısı var. • Blog sayısı her altı ayda bir ikiye katlanıyor. Technorati 100 milyonun üzerinde blog indeksliyor • ABD’de Internet kullanıcılarının • %51’i Web’de içerik üretmiş • Şirketlerin %70’i personal ihtiyacında LinkedIn’e başvuruyor. Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

40. Evet blog’unu da okuyabiliriz tabii ama bugün okul nasıldı bize anlatabilirsin... Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

41. Internet yokken herkes birbirine nasıl e-posta gönderiyordu? Bilgisayar çağında doğdular ve teknoloji ile iç içe büyüdüler Farklı kavramlar kullanılıyor Internet Generation, Generation Y, Echo Boomers, The Plug-and-Play-Generation, Millenials, The Game Boy Generation, The-Cut-and-Paste Generation (Rockman, 72) Teknoloji kullanımı açısından kendilerinden önceki nesilden çok daha ileri düzeydeler Yeni bir nesil Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

42. Sen benim Web sitemi yap, ben de senin ödevini yapayım. Digital yerliler / Digital göçmenler Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

43. Bilgi ararken ilk ve genellikle tek tercihleri Google (Google’da günde yaklaşık bir milyar arama yapılmakta) (Oblinger and Hawkins, 2006) Google gibi tek penceresi olan bir arayüz kullanmayı tercih ediyor ve genellikle bir sözcük veya bir cümle ile arama yapıyorlar Veri tabanlarını karmaşık buluyor, istediği heryerden erişemediği için hoşlanmıyor ve kullanmıyorlar(Godwin, 2006) Google nesli Bence bilgisayar kullanmaya hazır. Google dedi! Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

44. Internet nesli • Herşeyin web’den erişileceğine inanıyorlar • Wikipedia’yı temel başvuru kaynağı olarak kullanıyorlar • Web’de buldukları herşeyin doğru olduğuna inanıyorlar • Danışmıyor, yönlendirmeleri kullanmıyor, deneme yanılma yöntemiyle bilgi arıyorlar • Bilginin etik kullanımı konusunda ilgisiz veya bilgisizler • Bulduğunu okuyup sindirmek yerine kesip yapıştırıyorlar • Web 2.0 araçlarını kullanarak içerik yayınlanıyorlar Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

45. Elektronik ortamdaki bilginin kopyalanması çok kolay Bilginin kaynağının takip edilmesi zor (yazar kimliği, hiper linkler) Olanaklar farkında olmadan intihale neden olabiliyor Sosyal Web’deki bilginin aidiyetini saptamak güç olabiliyor Bu yeni ortamlara gönderme yapılması gerektiği bilinmiyor (örn.: bloglar) Yeni ortamlara nasıl gönderme yapılacağı bilinmiyor (Second life’a nasıl gönderme yaparım?) Sosyal Web sunduğu bazı olanaklarla istenmeyen bilgi paylaşımına neden olabiliyor (Facebook çalışma grubu) Artan etik sorunlar Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

46. Bilgi okuryazarlığı becerileri hiç bu kadar önemli olmamıştı • Bilgi artışı ile bilgi arama, ilgili bilgiye erişme, bilgiyi seçme konularındaki becerilere her zamankinden daha fazla gereksinim var • Niteliği belirsiz bilginin artışı eleştirel düşünce becerilerinin önemini artırıyor • Yeni neslin bilgi arama ve bilgi kaynaklarını kullanma konusundaki eğilimleri bilgi okuryazarlığı becerilerinin önemini artırıyor • Olanakların ve yeni ortamların etik davranışlar konusunda yarattığı karmaşanın çözülebilmesi için bilgi okuryazarlığı becerilerine ihtiyaç var Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

47. Bilgi okuryazarlığı eğitimi • eğitim kurumları • yüksek öğretim (meslek yüksek okulları) • ilk ve orta öğretim (meslek liseleri) • kütüphaneler • üniversite kütüphaneleri • okul kütüphaneleri • kurum kütüphaneleri • halk kütüphaneleri • işyerleri (hizmet içi eğitim, sürekli eğitim) • meslek örgütleri (dernekler) Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

48. Türkiye’de bilgi okuryazarlığı çalışmaları

49. 1998 Türk Kütüphaneciler Derneği tarafından düzenlenen bir toplantıda kullanılmıştır Toplantıda bu konuda bir bildiri sunulmuştur (Oya Gürdal) Terimin ilk kullanımı Mayıs 2011 - Empatic - Ankara

50. Türkiye’de Mesleki ve Teknik Eğitimin Yeniden Yapılandırılması, 1999 (TÜSİAD) Ülkelerin kalkınmışlık düzeyini belirlemede kullanılan en önemli ölçütlerden biri o ülkenin sahip olduğu insan kaynaklarının niteliğidir Çağımız bireylerinde bulunması gereken temel beceriler şunlardır: İletişim kurma, uyum sağlama, doğru bilgiye ulaşma, karar verme, sorumluluk alma, yaratıcılık gösterme, işbirliği yapma, sorun çözme, karmaşık sistemleri algılama ve kendini geliştirme Ulusal raporlar Mayıs 2011 - Empatic - Ankara