Viroze kruške

1. Viroze kruške Kandidat: Radoš Malidžan

2. Rasprostranjenost, značaj i štetnost virusa u voćarstvu • Suzbijanje širenja virusa je jedan od osnovnih uslova za unapređenje voćarske proizvodnje, postizanja viših prinosa i boljeg kvaliteta plodova. • Osnovne mjere suzbijanja su preventivne, pošto još ne postoje metode liječenja zaraženih stabala u uslovima proizvodnje.

3. Viroze se manifestuju različitim promjenama u: građi, porastu, razvoju, vitalnosti i fiziološkoj aktivnosti voćaka. Posledice ovakvih promjena su smanjen prinos i kvalitet plodova zaraženih biljaka sto je od velikog ekonomskog znacaja. Štetnost se neposredno zapaža kod viroza čiji su simptomi vidljivi. • U nekih sorti zaraze su pritajene (latentne). Pritajene zaraze se, obično, prenose kalemljenjem na sadnice u nizu generacija. Na ovaj način zaraze se akumuliraju i mogu postati mnogo štetnije i znacajnije od viroza čiji su simptomi vidljivi.

4. Na ispoljavanje simptoma zaraze i stepen njene štetnosti utiče više činilaca među kojima se posebno ističu: osjetljivost sorte, osjetljivost podloge, virulentnost sojeva virusa i broj i vrsta virusa u mješanim prirodnim zarazama. • Većina virusa se prenose kalemljenjem, i to je najčešći i najopasniji način prenošenja kod voća. Sadnja bezvirusnog sadnog materijala je izuzetno značajna, zasnovani voćnjaci inficiranim materijalom najčešće se krče već u prve dvije godine, nikada ne vrate investiciju, a zarazu prenose i na zdrava okolna stabla. • Takodje, mnogi virusi koštičavih voćaka u prirodi, osim kalemljenjem, prenose i na druge načine (biljne vaši, grinje, cikade itd.). Posebnu grupu čine virusi čiji su vektori nematode u zemljištu. • U preventivne mere koje se mogu koristiti u proizvodnji spadaju: proizvodnja i korišćenje zdravog sadnog materijala, sprečavanje širenja virusa u prirodi (unistavanjae vektora), primena otpornih i tolerantnih sorti voćaka, termoterapija, negativna selekcija(kada se iz rasada uklanjaju zarazene biljlke sa simptomima).

5. Najznacajniji virusi na jabucastom vocu su • Virus hloroticne lisne pjegavosti jabuke • Virus brazdavosti stabla jabuke • Virus jamičavosti stabla jabuke • Virus mozaika jabuke

6. Viroze kruske najcesce viroze utvrdjeni na kruski su: prstenasto mozaicno sarenilo kruske (Pear ring pattern mosaic virus) kamenitost plodova kruske/zutilo nerava kruske (pear stony pit disease/pear vein yellows disease)

7. Viroze kruske sa karakteristicnim simptomima na listu (pear virus disease with characteric leaf symptoms) Prstenasto mozaicno sarenilo kruske (pear ring pattern mosaic) Osobine virusa • Ovu bolest izazaiva virus hloroticne lisne pjegavosti jabuke (apple chlorotic leaf spot virus –ACLSV) • Sinonimi za ovaj virus su jos: apple latent virus type, plumpseudopox virus • Spada u grupu trichovirusa • Genom je (+)ssRNA • Izduzene virusne cestice

8. Rasprostranjenost Bolest je opisana u SAD, Kanadi, Aziji (Izrael i Japan) Novom Zelandu i Evropi. U bivsoj Jugosalviji je opisana prvi put u blizini Smedereva. Virus je do sada otkriven u mnogim prirodno zarazenim kultivarima kruske, kao i na dunji koja se koristi kao vegetativna podloga za krusku.Osjetljjivije sorte : viljamovka, abbefetel, boskova bocica.Manje osjetljive: arapka, kaludjerka, ilinjaca.

9. Ekonomski znacaj • Ovaj virus zarazava skoro sve vrste kosticavih i jabucastih vocaka. Prstenasto sarenilo moze smanjiti prinose i za 15 % a porast mladih biljaka za oko 20%. Virus je znacajan i zbog toga sto smanjuje otpornost biljaka na izmrzavanje. Smanjuje se prijem pupoljaka pri kalemljenju

10. Simptomi • Izaziva simptome na liscu i plodovima i smanjuje porast biljaka. • Prvi simptomi javljaju se jos na mladiim listovima u vidu svjetlo zelenih pjega koje su nepravilnog oblika, prstenastih pjega i linija. Glavni nerv zaostaje u porastu i to dovodi do naboranosti liski. • Svijetlo zelene ili prstenaste pjege javljaju se i na povrsini plodova. • Simptomi su izrazitiji kod mladih biljaka.Kod biljka u kasnijem periodu se simptomi zadrzavaju u blazem obliku. • Toplo i suvo vrijeme utice da se simptomi intezivnije ispoljavaju.

12. Simptomi na plodovima

16. Patogeneza • Prirodnii izvori virusa su zarazena maticna stabla kruske i zarazeni klonovi dunje koji se koriste kao vegetativna podloga za krusku. Virus se prenosi : • Nematodama • Kalemnjenjem • Mehanicki Ne prenosi se sjemenom

17. Suzbijanje • Koriscenje sertifikovanog sadnog materijala. • Negativna selekcija( kada se iz rasadnika uklanjaju zarazene biljke) • Termo terapijom- podrazumjeva izlaganje mladog sadnog materijala temperaturi od oko 37 stepeni u toku 2-3 nedelje

18. Kamenitost plodova kruske (pear stony pit disease/pear vein yellows disease ) • Kamenitost plodova i zutilo nerava su ranije opisivane kao posebne bolesti. Medjutim, razlicit naziv potice na osnovu toga sto izaziva razlicite simptome a izazivac bolesti je isti. Isti prouzrokovac izaziva i epinastiju i svenuce jabuke, jamicavost stabla jabuke i cadjavu prstenastu pjegavost dunje.

19. Osobine virusa • Kamenitost plodova kruske/zutica nerava kruske ( apple stem piting virus – ASPV) • Pripada grupi –FAVEOVIRUSA • Virusne cestice su koncaste • Genom cini (+) ss RNA

20. Rasprostranjenost • Opste rasprostranjena bolest u svijetu, i zastupljena je gdje god se gaji kruska. Rasprostarnjen je i kod jabuke i dunje • Ovo je jedan od najcescih oboljenja kruske. U Oregonu i Kaliforniji je ustanovljena je zaraza na oko 70% stabala. • Otkriven je u vecini evropskih zemalja i u okruzenju • Veoma cesto je u mjesanoj infekciji sa ASGV i ACLSV

21. Ekonomski znacaj • Smanjuje prinos • Smanjuje kvaliet plodova • Povecava osjetljivost biljaka na mraz

22. Simptomi • Na plodovima se simptomi javljaju u ranijoj fazi i tada su najuocljiviji. • Prvi simptomi se javljju u vidu tamnozelenih povrsina ispod epidermisa plodova. U pojedimnim djelovima neke celije parenhima ocvrscavaju i sklerotizuju- okamenjavaju. Zbog ovih promjena plodovi se deformisu i neravnomjerno se razvijaju. Ovakvi plodovi se tesko mogu sjeci. • Na liscu se javlja zutilo nerava duz sporednih i sitijih nerava. • Duz nerava lista se moze javiti i crveno sarenilo lisca • Nekroza i pucanje kore grana • Napadnuta stabla su podlozna zimskom izmrzavanju

31. Patogeneza Virus se prenosi : • Mehanicki (inokulacijom sa sokom) • Kalemljenjem • Moze se prenijeti i nekim biljnim vasima

32. Suzbijanje • Upotreba zdravih maticnih biljaka za proizvodnju sadnica • Unistavanje zarazenih biljaka kao izvora zaraza • Suzbijanje vektora • Termo terapija – u toku od 1-3 nedelje 37 stepeni celzijusa.

33. Viroze dunje (Qince virus disease) • Mrka prstenasta pjegavost dunje (Qince sooty ring spot disease) • Krzljavost dunje (Qince stunt disease) • Zuta mrlavost dunje (Qince yellow disease) • Izoblicenost plodova dunje (Qince fruit deformation disease)

34. Mrka prstenasta pjegavost dunje (Qince sooty ring spot disease) • Prouzrokovac mrke prstenaste pjegavosti nije izolovan ali se pretpostavlja da bi to mogao biti prouzrokovac javicavosti stabla jabuke i virusa epinastije i svenuca jabuke. • Prirodni domacini virusa su : dunja, kruska i jabuka

35. Osobine virusa • Foveovirus grupa • Koncaste virusne cestice • Genom cini (+) ssRNA

36. Rasprostranjenost • Opisana je u SAD, Kanadi , Australiji, Novom Zelandu i u vecem dijelu Evrope. • Kod nas nema podataka o pojavi ove bolesti

37. Ekonomski znacaj • Smanjuje prinos • Smanjuje kvaliet plodova • Povecava osjetljivost biljaka na mraz

38. Simptomi • Kultivari i sijanci se po osjetljivosti znatno razlikuju prema ovoj bolesti i samo mali broj medju njima ispoljava karakteristicne simptome mrke prstenaste pjegavosti. • Prema virusu su osjetljive sorte dunje F i C7/1.Karakteristican simptom na dunji F i C7/1 je epinastija mladog lisca (ostro savijanje liski na nize ), duz sitnih lisnih nerava javlja se nekroza. • U kutikuli lista oko nerava i blijedih zutih pjega se obrazuje crnkasta boja koja daje izgled cadjave budji, pa se po ovom simptomu bolest i naziva.

39. U zdruzenoj zarazi sa mikoplazmom koja izaziva savitljivost grana jabuke, mrka prstenasta pjegavost izaziva uginuce lastara dunje C7/1 • Bolest je cesto latentna u stablima kruske sto se prepisuje zarazenim podlogama dunje .

40. Patogeneza • Zarazenim sadnim materijalom • Kalemljenjem • Vektori za ovaj virus kod dunje nisu opisani

41. Suzbijanje • Upotreba zdravih maticnih biljaka za proizvodnju sadnica • Unistavanje zarazenih biljaka kao izvora zaraza • Termo terapija – u toku od 3 nedelje na 37 stepeni celzijusa.

42. Krzljavost dunje (Qince stunt disease) • Krzljavost dunje izaziva virus hloroticne lisne pjegavosti jabuke a moguce je i komplex ovoga virusa u prisusutvu mrke prstenaste pjegavosti dunje i mikoplazme savitljivosti grana jabuke

43. Simptomi • Simptomi se javljaju na osjetljivim klonovima C7/1 i F i sijancima dunje. • Lisce osjetljivih zarazenih biljaka se uvija i na njemu se javljaju nepravilne zute pjege. • Lastari znatno zaostaju u porastu i uginjavaju prema stepenu i u mjeri osjetljivosti biljaka. • Na okalemljenim pupuljcima se ne razvijaju ili se razvijaju svega 2-3 listica

44. Suzbijanje • Upotreba zdravih maticnih biljaka za proizvodnju sadnica • Unistavanje zarazenih biljaka kao izvora zaraza • Termo terapija – u toku od 11 dana na 37 stepeni celzijusa.

45. Zuta mrlavost dunje (Qince yellow disease) • Dunja i kruska su prirodni domacini ovog oboljenja. O jabuci kao domacinu nema podataka. Na liscu klona zarazene dunje C7/1 i F nastaju velike zute mrlje rasutih ivica pa je po njima bolest i dobila naziv. Suzbijanje se prvenstveno zasniva na izboru zdravog sadnog materijala. Kod nas nije toliko znacajna bolest.

46. Izoblicenost plodova dunje (Qince fruit deformation disease) • Prouzrokovac najvjerovatnije Virus jamicavosti stabla jabuke( apple stem piting virus – ASPV) • Bolest je kod nas prvi put opisana 1996 godine. • Bolest je veoma znacajna na nasoj vodecoj sorti – leskovcanki- koja je osjetljiva.

47. Simptomi • Simptomi se manifestuju na plodu , listovima, stablu. • Na plodovima se prvi simptomi ispoljavaju u vidu tamnozelenih povrsina ispod epidermisa u okviru kojih se javljaju blaga udubljenja. • Pojedine celije parenhima okamenjavaju usled cega plodovi nervanomjerno rastu. Sa porastom plodovi se sve vise deformisu. • Osim odrvenjenog tkiva u plodovima se javljaju i blage nekroze.

48. Na listovima se ispoljavaju simptomi mrke prstenaste pjegavosti i zutila duz i izmedju nerava.. Ovi simptomi se javljaju na listovima tek pocetkom ljeta. Deformacija na plodovima i simptomi mrke prstenaste pjegavosti na listu se uvjek javljaju zajedno. • Na kori se ispoljavaju simptomi hrapavosti i pucanja koje je izrazenije pri osnovi stabla

49. Literatura • Krstić,B. Tošic,M. Biljni virusi – neke osobine i dijagnoza, Poljoprivredni fakultet, 1994. • Šutić,D. Viroze biljaka. Institut za zaštitu bilja i Životnu sredinu, 1995. • Juretić, N. Osnove biljne virologije. Sveučiliste u Zagrebu, 2002. • Šutić,D. Biljni virusi. Nolit Beograd, 1980. • Tešić,Ž. Racionalna osnovna klasifikacija i nomenklatura virusa.1988. • Web baza biljnih virusa