Założenia zmian do ustawy o pomocy społecznej

1. Założenia zmian do ustawy o pomocy społecznej Zuzanna Grabusińska luty 2014 rok

2. Pomoc społeczna obszarem polityki społecznej • Pomoc społeczna jest odpowiedzialna za rozwiązywanie/łagodzenie problemów społecznych wynikających z: • ubóstwa, • niepełnosprawności, • wykluczenia społecznego, • starości, • bezrobocia, • i innych pośrednich problemów wynikających z najszerzej występujących zjawisk społecznych.

3. Pomoc społeczna jest odpowiedzią władz publicznych na problemy społeczne • Zmiany społeczne wyznacznikiem kierunków zmian w pomocy społecznej; • Zmiany społeczne motywatorem do przemodelowania wewnątrz systemu polityki społecznej.

4. DLACZEGO POTRZEBNA JEST MODYFIKACJA POMOCY SPOŁECZNEJ BO - • stosowane rozwiązania sprawdzały się w początkowym okresie transformacji jednak, nie przystają do obecnej sytuacji społecznej,; • Pojawiają się nowe wyzwania i nowe oczekiwania wobec systemu pomocy społecznej; • brak jest rozwiązań nacelowanych na profilaktykę i skupienie na działaniach ratowniczych; • brak jest instrumentów służących aktywizacji społecznej osób korzystających z pomocy społecznej; • oferta katalogu usług społecznych adresowana do różnych kategorii odbiorców nie odpowiada na aktualne potrzeby; • instytucje pomocy społecznej stały się niewydolne, nadmiernie zbiurokratyzowane z przewagą funkcji administracyjnych nad pracą socjalną;

5. dlaczego potrzebne są nowe rozwiązania? (c.d.)bo - • brak jest świadomości i przekonania, że warunkiem rozwoju lokalnego jest również realizacja celów społecznych, a także brak jest wiedzy i świadomości decydentów o kosztach zaniechań w dziedzinie rozwoju usług społecznych; • więc rola pomocy społecznej w całym systemie polityki społecznej jest słaba; • brak jest dostatecznej koordynacji i współdziałania pomiędzy instytucjami; • mechanizmy kontroli publicznej i społecznej nad działaniami samorządów w sferze pomocy społecznej są słabe, co powoduje zaniechania w działaniu

6. CEL PROPONOWANYCH ZMIAN: Poprawa efektywności działań wszystkich instytucji i podmiotów realizujących zadania w obszarze pomocy społecznej dla uzyskania skutecznego wsparcia, umożliwiającego przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych osób i rodzin tego wymagających. Wzmocnienie solidarnościowej misji pracy socjalnej, czyli umożliwienie wszystkim ludziom rozwoju ich pełnego potencjału, wzbogacanie ich życia i zapobieganie dysfunkcjom a także ingerowanie dokładnie tam gdzie dochodzi do wzajemnego oddziaływania ludzi i środowiska z zachowaniem zasady pomocniczości państwa.

7. Przeformułowanie celów pomocy społecznej • Pomoc społeczna powinna polegać w szczególności na prowadzeniu działań profilaktycznych i aktywizujących, a w przypadkach, gdy jest to konieczne – ratowniczych, wobec osób i rodzin, zmierzających do odbudowy podmiotowego funkcjonowania zawodowego (przygotowanie osób do gotowości oddziaływania służb zatrudnienia) oraz do poprawy podmiotowego funkcjonowania pozazawodowego (w rodzinie, poza rodziną w sferze prywatnej oraz poza rodziną w sferze publicznej)

8. … • oferowaniu różnych usług socjalnych: profilaktycznych, aktywizacyjnych, interwencyjnych różnych, dla różnych odbiorców umożliwiając im rozwój ich potencjału, wzbogacanie ich życia i zapobieganie dysfunkcjom, a także zapewnieniu osobom starszym, niepełnosprawnych oraz chorym zaspokojenie podstawowych potrzeb; • wykonywaniu pracy socjalnej nastawionej na promowanie społecznych zmian, rozwiązywanie problemów we wzajemnych relacjach osób w rodzinach i środowisku lokalnym oraz na uniezależnianie od świadczeń pomocy społecznej; • przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustawą świadczeń dla osób i rodzin, będących w bardzo trudnej sytuacji życiowej i ekonomicznej i nie mogących własnymi siłami rozwiązać tych problemów;

9. Cztery założenia do zmian do ustawy o pomocy społecznej ZAŁOŻENIE nr 1: Wzmocnienie bezpieczeństwa socjalnego obywateli i rodzin przy jednoczesnym wzroście ich aktywności w rozwiązywaniu własnych problemów i trudności życiowych we współdziałaniu z instytucjami pomocy ZAŁOŻENIE nr 2: Podniesienie efektywności systemu organizacyjnego pomocy społecznej wraz z zapewnieniem jego kompatybilności z innymi systemami wsparcia ZAŁOŻENIE nr 3: Wzmocnienie na poziomie gminy i powiatu skuteczności podstawowych narzędzi i instrumentów pracy socjalnej dla wyprowadzania osób i rodzin ze sfery zagrożenia wykluczeniem społecznym ZAŁOŻENIE nr 4: Zmiany w obszarze instytucjonalnych form pomocy oraz wzmocnienie odpowiedzialności rodziny za swoich członków korzystających z tej formy wsparcia

10. ZAŁOŻENIA DO ZMIAN DO • USTAWY O POMOCY SPOŁECZNEJ

13. ZAŁOŻENIE 1

14. Rozwijanie nowych form usług socjalnych • Usługi profilaktyczne (edukacja, samopomoc, profilaktyka) - pracownik socjalny pełniący asystenturę socjalną dla rodzin z objawami kryzysu – prewencyjne asystowanie rodzinie, w ramach realizowanych kontraktów socjalnych • Usługi aktywizujące wybrane rodzaje kontraktu socjalnego; rozwój usług aktywizujących dla osób niepełnosprawnych • Usługi interwencyjne - usługi opiekuńcze - sąsiedzkie usługi opiekuńcze - usługi świadczone w mieszkaniach chronionych (treningowych-przejściowych dla osób usamodzielnianych i wspomaganych dla osób starszych lub niepełnosprawnych.

15. Usługa sąsiedzka wymaga • - określenia zakresu przedmiotowego takiej usługi, między innymi jaki rodzaj prac w domu czy spraw w imieniu osoby objętej usługą, • - określenia kryteriów, jakie powinna spełnić osoba występująca w roli pomocy sąsiedzkiej, a także odbycia szkolenia, którego zakres będzie gwarantował jakość i rzetelność takiej usługi, • - określenia warunków wykonywania sąsiedzkiej usługi opiekuńczej w ramach umowy na pomoc sąsiedzką, w tym: warunków wynagrodzeniowych lub warunków wolontariatu sąsiedzkiego. • - określenia warunków nadzoru wykonywania usługi przez pracownika socjalnego, • - określenie istotnych warunków wykonywania takiej usługi, w tym: ewentualnie zwolnienie z podatku dochodowego od osób fizycznych (do określonej kwoty ryczałtowej) dla osób świadczących takie usługi (emeryci, osoby na urlopach wychowawczych), ubezpieczenie osoby świadczącej usługę od odpowiedzialności cywilnej, oraz wyłączenia działalności polegającej na pomocy sąsiedzkiej z regulacji prawnych dotyczących swobody działalności gospodarczej.

16. Adresaci usług • usługi profilaktyczne, osoby zagrożone ubóstwem i wykluczeniem społecznym (osoby niemogące samodzielnie przezwyciężyć sytuacji trudnej, dzieci i młodzież ze środowisk zagrożonych, ofiary przemocy), • usługi aktywizujące, osoby pozostające bez zatrudnienia, osób niepełnosprawnych, których dysfunkcje w sferze społecznej można kompensować usługami aktywizującymi lub specjalistycznymi, w ramach usług asystenckich, • usługi interwencyjne, osoby niesamodzielne, niepełnosprawne, stare, osoby w kryzysie (przemoc, handel ludźmi, klęski żywiołowe i zdarzenia losowe).

18. Zakłada się • likwidację pojęcia „kryterium dochodowe” i wprowadzenie pojęcia „minimalny dochód socjalny”, które oznaczać będzie kwotę gwarantującą zaspokojenie potrzeb egzystencjalnych rodziny. Minimalny dochód socjalny będzie wyliczany w zależności od liczebności rodziny, w ujęciu definicji pomocy społecznej oraz będzie on podstawą do: • rozpatrywania uprawnień rodziny do korzystania z katalogu świadczeń pieniężnych i niepieniężnych oraz usług socjalnych, • wyliczania wysokości świadczeń pieniężnych.

19. Zmiana sposobu liczenia dochodu • W przypadku osób starszych oraz osób niepełnosprawnych minimalny dochód socjalny będzie wyliczany z wyłączeniem dodatku pielęgnacyjnego lub zasiłku pielęgnacyjnego, co spowoduje że świadczenia pieniężne dla tych osób będą wyższe od dotychczas przyznawanych. • Osoby/rodziny, które nie wykażą gotowości do współpracy z pracownikami socjalnymi nie będą korzystały z tego rozwiązania, a jedynie z uprawnień do świadczeń rzeczowych z pomocy społecznej. • Rezygnacja z badania progu interwencji socjalnej i coroczna weryfikacja kryterium w oparciu o liczone minimum egzystencji i przewidywany wzrost towarów i usług.

21. ZAŁOŻENIE 1

22. Przewiduje się zasady przyznawania • uprawnienia do zasiłku dla osób, których dochód będzie poniżej minimalnego dochodu socjalnego, • do określenia posiadanego dochodu nie będą brane dochody uzyskiwane w ramach aktywizacji osoby potrzebującej wsparcia, • warunkiem bezwzględnym wypłacania zasiłku socjalnego dla osób rokujących powrót do samodzielności będzie obligatoryjne zawarcie i realizacja kontraktu socjalnego na określony czas, • dolna granica zasiłku przewidywana jest na poziomie nie niższym niż 10 % minimalnego dochodu socjalnego, • jeśli osoba potrzebująca wsparcia trafi na otwarty rynek pracy, wypłacanie zasiłku może być kontynuowane przez okres 6 miesięcy, w dotychczasowej wysokości, ale bez dodatku motywacyjnego.

23. Zasiłek socjalny • Zasiłek socjalny finansowany będzie w 100% ze środków budżetu państwa, w przypadku przyznania go osobom, które ze względu na wiek lub niepełnosprawność nie mogą podjąć pracy. Natomiast pozostałym osobom ze środków budżetu państwa, zasiłek socjalny będzie gwarantowany do wysokości 60 % w pierwszym roku obowiązywania ustawy. • W kolejnych latach gwarancja budżetu państwa będzie kształtowała się następująco: • - w drugim roku obowiązywania ustawy w wysokości 70%, • - w trzecim roku obowiązywania ustawy w wysokości 85%; • - w czwartym i kolejnych latach obowiązywania ustawy w wysokości 100%.

24. ZAŁOŻENIA DO ZMIAN DO • USTAWY O POMOCY SPOŁECZNEJ

27. ZAŁOŻENIE 2 NOWA STRUKTURA ORGANIZACYJNA POMOCY SPOŁECZNEJ NA SZCZEBLU GMINY I POWIATU Przeprofilowanie celów pomocy społecznej, z nastawieniem w pierwszej kolejności na funkcje profilaktyczne i aktywizujące oraz funkcje usługowe, zostanie poparte w rzeczywistości zmianą struktury organizacyjnej jednostek i zmianą ich nazw. Dotychczasowa nazwa „ośrodek pomocy społecznej” zostanie zmieniona na: „Centrum Pomocy i Usług Socjalnych”.

28. Szczebel gminy i powiatu

29. ZAŁOŻENIE 2 WEWNĘTRZNA STRUKTURA ORGANIZACYJNA POMOCY SPOŁECZNEJ NA SZCZEBLU GMINY I POWIATU tu zmniejsz – dół powiększ

30. Zadania kasy wsparcia dochodowego • przygotowywania decyzji administracyjnej; • wypłacania świadczeń pieniężnych (np. zasiłki socjalne, dodatki motywacyjne) oraz rozliczania dopłat do usług interwencyjnych, obowiązujących w ustawie o pomocy społecznej; • prowadzenia obsługi księgowo-finansowej w tym związanej z opłatami usług zewnętrznych, wykonywanych na zlecenie Centrum Pomocy i Usług Socjalnych. Przewiduje się wprowadzenie zakazu łączenia stanowisk w centrum i kasie.

31. Zadania centrum pomocy i integracji • diagnozę i monitoring sytuacji społecznej w gminie ; • prowadzenie pracy socjalnej na obszarze gminy ; • organizowanie gminnego systemu usług socjalnych , w tym: zakup usług socjalnych od organizacji pozarządowych, centrów i klubów integracji społecznej oraz spółdzielni socjalnych w obszarze reintegracji społecznej i zawodowej, które będą posiadać status Agencji Usług Socjalnych (opis dalej); • świadczenie usług socjalnych według przyjętych standardów ich wykonywania; • działania wynikające z przepisów ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej; • inicjowanie, organizowanie i nadzorowanie lokalnych projektów aktywizacji i integracji społecznej ; • podejmowanie decyzji administracyjnych uprawniających do skorzystania przez osoby / rodziny do świadczeń pieniężnych, bez technicznego ich przygotowywania oraz kierowanie wniosków o wydanie decyzji oraz wypłatę świadczeń pieniężnych do Kasy Wsparcia Dochodowego • współpraca z rożnymi instytucjami oraz podmiotami zaliczonymi do sieciowego modelu wsparcia i pomocy na obszarze gminy,

33. Agencja usług socjalnych • Status Agencji Usług Socjalnych będą mogły uzyskać m.in.: organizacje pozarządowe, instytucje określone w przepisach o zatrudnieniu socjalnym oraz spółdzielnie socjalne. O status agencji będą mogły występować także podmioty, założone przez osoby fizyczne, dysponujące odpowiednimi kwalifikacjami zawodowymi (np. pracownicy socjalni) prowadzące wspólnie działalność gospodarczą. • Status nadawany przez Marszałka na okres 5 lat.

34. ZAŁOŻENIE 2

37. ZAŁOŻENIE 2 • TERMINALE MOBILNE • Nowoczesne narzędzie wspierające pracowników JOPS w pracy terenowej Transfer danych do bazy lokalnej OPS Pracownik socjalny wyposażony w mobilny terminal

38. ZAŁOŻENIA DO ZMIAN DO • USTAWY O POMOCY SPOŁECZNEJ

41. ZAŁOŻENIE 3

43. ZAŁOŻENIE 3 Wzmocnienie (rozszerzenie) katalogu narzędzi pracy socjalnej o nowe formy kontraktu socjalnego, takie jak: rodzinny kontrakt socjalny – to zwiększenie relacji, współodpowiedzialności i konieczności uczestnictwa wszystkich członków rodziny w wypełnianiu postanowień zawartej umowy; grupowy kontrakt socjalny – to narzędzie do stosowania wobec społeczności lokalnych, gdzie podobne problemy zmuszają do poszukiwania wspólnych rozwiązań (samopomoc, pomoc sąsiedzka). Prawidłowe wypełnianie postanowień kontraktu będzie traktowane jako możliwość skorzystania z preferencji np. w dostępie dzieci do przedszkoli, do rozpatrywania wniosków o dofinansowanie własnych inicjatyw uruchomienia działalności gospodarczej w formie spółdzielni socjalnej.

44. ZAŁOŻENIA DO ZMIAN DO • USTAWY O POMOCY SPOŁECZNEJ

47. ZAŁOŻENIE 4 WPROWADZENIE ROZWIAZAŃ, KTÓRE DOPROWADZĄ DO POPRAWY FUNKCJONOWANIA DOMÓW POMOCY SPOŁECZNEJ

49. ZAŁOŻENIE 4 • Modyfikacja procedury ustalania odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej członków rodziny osoby umieszczonej w domu pomocy społecznej: • Tryb sądowy (orzeczenie stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, które będzie zastępowało oświadczenie woli osoby - przypadku odmowy zawarcia umowy o odpłatności jak również odmowy przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego, • W przypadku nie wywiązywania się przez osobę z zawartej umowy o odpłatności za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej również w sytuacji, w której sąd zastępczo za osobę złożył oświadczenie woli w trybie art.64 Kc gmina będzie zastępczo wnosiła odpłatność za osobę zobowiązaną, • w przypadku posiadania przez mieszkańca znacznych zasobów finansowych lub majątkowych (np. lokat pieniężnych, nieruchomości) różnica pomiędzy własnym dochodem, a średnim miesięcznym kosztem utrzymania będzie pokrywana z tego majątku. ZMIANY W ZAKRESIE PROCEDURY USTALANIA ODPŁATNOŚCI ZA POBYTW DOMU POMOCY SPOŁECZNEJ PRZEZ CZŁONKÓW RODZINY ORAZ USTALENIE REGUŁ PARTYCYPACJI OSOBY UMIESZCZONEJ W DOMU POMOCY SPOŁECZNEJ, KTÓREJ STAN MAJĄTKOWY POZWALA NA REGULOWANIE ODPŁATNOŚCI

50. SKUTKI FINANSOWE PROJEKTOWANYCH REGULACJI