HOE KUNNEN WE BAARMOEDERHALSKANKER HELPEN VOORKOMEN?

1. HOE KUNNEN WE BAARMOEDERHALSKANKER HELPEN VOORKOMEN? Publiekspresentatie door de Ondersteuningscellogo’s in opdracht van de Vlaamse Vaccinatiekoepel

2. HOE KUNNEN WE BAARMOEDERHALSKANKER HELPEN VOORKOMEN? Inhoud: • Wat is baarmoederhalskanker • Hoe kunnen we baarmoederhalskanker helpen voorkomen • Uitstrijkje • Vaccinatie • Besluit

3. Wat is baarmoederhalskanker? • De baarmoederhals • Baarmoederhalskanker • Risicofactoren • Hoe vaak komt het voor • Hoe ontstaat het

4. Wat is baarmoederhalskanker? • De baarmoederhals

5. Wat is baarmoederhalskanker? • Baarmoederhalskanker • Ontstaat op de overgang tussen binnen en buitenzijde van de baarmoederhals • Infectie met Humaan Papilloma Virus (HPV) is een noodzakelijke voorwaarde om baarmoederhalskanker te krijgen • Niet alle HPV-infecties veroorzaken baarmoederhalskanker

6. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 10+ LR-HPV LR-HPV HR-HPV Genitale wratten CIN 2 - 3 CIN 1 Invasiefcarcinoom Wat is baarmoederhalskanker? Tijdsverloop tussen infectie en afwijking (bron Hoppenbrouwers KUL) AANTALJAAR

7. Wat is baarmoederhalskanker? • Factoren die de evolutie naar baarmoederhalskanker beïnvloeden • Roken (verdubbelt de kans) • Toename risico naarmate meer seksuele partners • Verminderde weerstand: • HIV • Orgaantransplantatie • Komt meer voor bij lage socio-economische klasse

8. Wat is baarmoederhalskanker? • Hoe vaak komt het voor • Vooral vanaf 35 tot 50 jaar en tussen 65 en 80 jaar • 2003 • 686 nieuwe gevallen in België, • 356 nieuwe gevallen in Vlaanderen • De vijfde meest voorkomende kanker bij de vrouw (borst-dikkedarm-eierstok-endeldarm) • Eén vrouw op drie met baarmoederhalskanker sterft eraan (sterfte in België daalt niet meer sinds 1990)

9. Wat is baarmoederhalskanker? • Symptomen • Voorstadia: symptoomloos • Kanker: • Begin: Bloedingen (bruin verlies tussen de regels, na seksuele betrekkingen, na menopauze) • Laattijdig: pijn • De baarmoederhals is niet pijngevoelig • Pijn ontstaat bij doorgroeien van de tumor in de omgeving: Endeldarm, blaas, vagina, baarmoeder

10. Twee soorten HPV HPV met laag risico: LR-HPV 40 tal types veroorzaken huidwratten Sommige veroorzaken genitale wratten Hoe ontstaat baarmoederhalskanker?

11. HPV met hoog risico HR-HPV Baarmoederhalskanker Kanker van vulva vagina penis aars keel Sommige kwaadaardige huidletsel Hoe ontstaat baarmoederhalskanker?

12. Hoe ontstaat baarmoederhalskanker? Aandeel van het virustype in baarmoederhalskanker in Europa (bron Arbyn WIV)

13. Hoe ontstaat baarmoederhalskanker? • HPV-infectie is een seksueel overdraagbare infectie (S.O.I) • Overdracht door seksueel contact (ook zonder coïtus) Condoom biedt bescherming maar daarom niet volledig • 80% tot 85% vrouwen komen in contact met het HPV-virus

14. Hoe ontstaat baarmoederhalskanker? • Grootste deel van de infecties (9/10) door eigen weerstand overwonnen • Een deel van de overblijvende infecties ontwikkelt tot voorstadia van kanker (CIN en SIL) • Groot deel daarvan wordt op zijn beurt door lichaam opgeruimd • Andere evolueren tot baarmoederhalskanker

15. Infectie van de BMhals met HR-HPV Voorbijgaande HPV-infectie Blijvende HPV-infectie CIN 1 CIN 2/3 Opruimen van HPV Invasief BMhalskanker Van HPV-infectie tot baarmoederhalskanker(bron Hoppenbrouwers KUL)

16. Hoe voorkomen? • Het uitstrijkje • HPV-vaccinatie • Besluit

17. Hoe voorkomen? • Het uitstrijkje of Paptest (Papanicolaou) • Doel: Opsporen van de voorstadia en vroege vormen van baarmoederhalskanker met het doel ze te behandelen en het ontwikkelen van ernstige vormen te voorkomen Als alle vrouwen van 25 tot en met 64 jaar om de drie jaar een uitstrijkje zouden laten nemen, kan tot 90% van de sterfte aan baarmoederhalskanker vermeden worden.

18. Het uitstrijkje Hoe Met een spatel of borsteltje worden cellen van de baarmoederhals (overgangszone) afgeschraapt en op een glazen plaatje uitgestreken of in een bewaarvloeistof opgestuurd voor microscopisch onderzoek Hoe voorkomen?

19. Hoe voorkomen? • Het uitstrijkje Cervex brush Ayre-spatel Cyto brush

20. Hoe voorkomen? • Na het uitstrijkje • Bij afwijkend resultaat • Wat gebeurt er verder • Uitstrijkje vroeger herhalen dan normale schema • Soms colposcopie nodig : met een speciale microscoop naar de baarmoederhals kijken met eventueel afname van biopsie (weefselfragment) van verdachte letsels • Biopsie: weefselafname voor verder onderzoek • Behandeling • Conisatie: bij ernstige afwijkingen • Cryotherapie (bevriezen) bij oppervlakkige letsels

21. Hoe voorkomen? • Na het uitstrijkje • Colposcopie

22. Hoe voorkomen? • Na het uitstrijkje • Biopsie

23. Hoe voorkomen? • Na het uitstrijkje • Conisatie

24. Hoe voorkomen? • Het uitstrijkje • Voor wie • Bij alle vrouwen van 25 tot en met 64 jaar om de drie jaar • Herhaal het uitstrijkje na één jaar na het eerste • Stop na 64 jaar als de twee laatste uitstrijkjes normaal waren • Voor wie niet • Bij al wie de baarmoeder volledig verwijderd is • Bij al wie nooit seksueel contact had

25. Hoe staat het met uitstrijkjes in Vlaanderen? • In totaal genoeg uitstrijkjes gemaakt om iedereen te bereiken • Screeningsgraad = Maximaal 60% (IMA) • Jonge vrouwen krijgen te vroeg en te vaak uitstrijkjes (jaarlijks) • Oudere vrouwen krijgen te weinig uitstrijkjes • Gevolg: Onvoldoende daling van de sterfte aan baarmoederhalskanker (daalt niet meer sinds 1990) • Sterfte in België: 4.6 per 100.000 per jaar (om de drie jaar) • Sterfte in Finland: 1.7 per 100.000 per jaar (om de vijf jaar)

26. Hoe voorkomen? • HPV-vaccinatie • 70% van de baarmoederhalskankers in België door types 16 en 18 • Twee vaccins • Gardasil • Types • 6/11 genitale wratten • 16/18 • Cervarix • Types • 16/18

27. Hoe voorkomen? • HPV-vaccin • Partikels die op het virus lijken • Gardasil gemaakt door gisten genetisch te manipuleren • Cervarix door insektencellen genetisch te manipuleren • Partikels bevatten geen DNA • Kunnen zich niet vermenigvuldigen en dus geen infectie veroorzaken

28. Hoe voorkomen? • HPV-vaccinatie • Vaccinatieschema • Gardasil drie inspuitingen • de tweede 2 maand na de eerste, derde 6 maand na de eerste • Cervarix drie inspuitingen • De tweede 1 maand na de eerste, derde 6 maand na de eerste • Bij beide vaccins alle inspuitingen binnen het jaar te geven • We weten momenteel nog niet of een herhalingsinenting nodig zal zijn

29. Hoe voorkomen? • HPV-vaccinatie: • Veilig en effectief • Gardasil Is veilig en wekt immuniteit op bij vrouwen van 9 tot 26 jaar • Cervarix Is veilig en wekt immuniteit op bij vrouwen van 10 tot 55 jaar

30. Hoe voorkomen? • HPV-vaccinatie • Wat weten we nog niet • Veiligheid en werkzaamheid bij andere leeftijden • Mannen: wekt immuniteit op maar helpt het vaccin ook om infectie te voorkomen • Hoe lang is het vaccin werkzaam • Is een herhalinginenting nodig

31. Hoe voorkomen? • HPV-vaccinatie • Voor wie zinvol • Alle meisjes vanaf 10 tot en met13 jaar • Alle meisjes vanaf 14 tot en met 26 jaar die nog niet seksueel actief zijn • Als toch seksueel actief, te bespreken met uw arts (het vaccin beschermt tegen die virustypes waarmee men nog niet besmet is)

32. Hoe voorkomen? • HPV-vaccinatie • Voor wie mogelijk niet • Na 26 jaar en seksueel actief, bespreken met arts • Jongens

33. Hoe voorkomen? • HPV-vaccinatie • Voor wie terugbetaald • 3 injecties = 390.66€ zonder terugbetaling, met terugbetaling, 32.40 € • Voorwaarde: vanaf 12 jaar en eerste injectie voor 16 jaar • Vanaf 1 november 2007 voor Gardasil • Vanaf 1 mei 2008 voor Cervarix • Sommige ziekenfondsen en openbare besturen geven een bijkomende tegemoetkoming

34. Hoe voorkomen? • HPV-vaccinatie • Vlaamse plannen • Advies van de Hoge Gezondheidsraad • Algemene vaccinatie van één jaargroep meisjes tussen 10 en 13 jaar • Plan minister Vanackere • Wil HPV vaccinatie kosteloos aanbieden aan zeker één jaargroep van meisjes, liefst met inschakeling van het CLB, om zoveel mogelijk meisjes te bereiken • Wanneer: als andere gemeenschappen meewillen • Plan minister Onkelinx • Terugbetaling vaccin tot 18 jaar

35. Besluit • HPV-vaccinatie is een aanwinst in de strijd tegen baarmoederhalskanker • Als alle vrouwen ingeënt zijn kunnen we tot 70% van de kankers voorkomen • Baarmoederhalsuitstrijkjes blijven nodig voor • Iedereen die ingeënt is • Iedereen die niet ingeënt is (en in de toekomst niet ingeënt kan worden) • Om voorloperletsels op te sporen van kankers die niet door de inenting voorkomen worden • Om de evolutie van baarmoederhalskanker in de bevolking op te volgen nu er gevaccineerd wordt