Ogólne zasady zwalczania chorób zakaźnych zwierząt

1. Ogólne zasady zwalczania chorób zakaźnych zwierząt Jerzy Kita Wydział Medycyny Weterynaryjnej AR Wrocław

2. Ogólne zasady zwalczania chorób zakaźnych zwierząt • Międzynarodową współpracę w zakresie zwalczania chorób zakaźnych zapoczątkowano w 1921 r. na konferencji nad epizootiami. • W 1924 r. w Paryżu powołano Międzynarodowy Urząd ds.. Zwalczania Epizootii (OIE - Office International des Epizooties). • Porozumienie podpisało 28 państw: Europy, Ameryki Południowej i Środkowej, Bliskiego Wschodu oraz Polska. • Urząd ten jest niezależny od władz państwa, w którym ma siedzibę. • Skład, funkcje i kompetencje tego urzędu określa statut, który jest integralna częścią porozumienia.

3. Ogólne zasady zwalczania chorób zakaźnych zwierząt • Urząd jest otwarty dla wszystkich państw, które chcą przystąpić i ratyfikować porozumienie. • Okres przynależności wynosi 7 lat, a jeśli dane państwo nie zgłosi rok wcześniej zamiaru wystąpienia, okres ten się przedłuża na następne 7 lat. • Do 2002 roku żadne z państw nie zgłosiło zamiaru wystąpienia, a liczba państw uczestniczących w OIE wynosi obecnie 164.

4. Zadania Międzynarodowego Urzędu ds. Zwalczania Epizootii • Inicjowanie i organizowanie wszelkich badań w zakresie patologii i profilaktyki chorób zakaźnych. • Dokumentowanie i przekazywanie informacji rządom państw o sytuacji epizootycznej oraz stosowanych środkach zwalczania. • Badanie w skali międzynarodowej projektów układów kontroli nadzoru sanitarnego zwierząt oraz proponowanie metod kontroli nad ich wykonywaniem. • Działania te nie mogą wkraczać w sprawy wewnętrznej regulacji prawnej zwalczania chorób zakaźnych w danym kraju.

5. Zadania Międzynarodowego Urzędu ds. Zwalczania Epizootii • Ważne znaczenie ma dokumentowanie i przekazywanie informacji o szerzeniu się chorób zakaźnych. • Urząd opracowuje biuletyn (raz w m-cu) i przekazuje te informacje państwom należącym: biuletyn zawiera: • informacje o sytuacji występowania chorób zakaźnych, • dane statystyczne o statusie epizootycznym inwentarza żywego, zwierzętach na świecie, • ustawy i przepisy z różnych krajów dotyczące zwalczania. • OIE współpracuje z WHO, FAO i WTO.

6. Ogólne zasady zwalczania chorób zakaźnych zwierząt zadania państw członkowskich • Strony porozumienia zobowiązały się do szybkiego informowania: • o pierwszych przypadkach księgosuszu oraz pryszczycy lub innych chorobach zakaźnych wskazanych przez Urząd w danym kraju lub regionie gdzie nie były notowane • w regularnych okresach o szerzeniu się księgosuszu i pryszczycy lub innych chorób • o środkach i metodach w celu zwalczenia chorób zakaźnych (granice państwowe)

7. Ogólne zasady zwalczania chorób zakaźnych zwierząt zadania państw członkowskich • Ostrzeganie o zagrożeniach chorobami zakaźnymi • Ostrzeżenie o zagrożeniach epizootycznych uznano za warunek skutecznego podejmowania działań mających na celu ograniczanie lub likwidowanie szerzenia się chorób zakaźnych. • W celu ujednolicenia informacji został sporządzony wykaz chorób uznanych za groźne dla pogłowia zwierząt, który jest otwarty i można go rozszerzyć. • W 1924 roku na liście było 9 chorób (księgosusz, pryszczyca, zaraza płucna, wąglik, ospa owcza, wścieklizna, nosacizna, zaraza stadnicza i pomór świń). • W 2002 roku było ich 121.

8. Ogólne zasady zwalczania chorób zakaźnych zwierząt zadania państw członkowskich • Dokonano podziału chorób na trzy grupy: • Lista A –16 najgroźniejszych chorób z epizootycznego punktu widzenia (księgosusz, pryszczyca, zaraza płucna, ospa owcza, pomór klasyczny świń, pęcherzykowe zapalenie jamy ustnej, choroba pęcherzykowa świń, choroba niebieskiego języka, guzowata choroba skóry bydła, pomór afrykański świń, ospa kóz, pomór małych przeżuwaczy, klasyczny i rzekomy pomór ptaków, afrykański pomór koni, gorączka Doliny Rift). • Państwo na terenie którego wystąpi pierwsze ognisko choroby jest zobowiązane poinformować OIE.

9. Ogólne zasady zwalczania chorób zakaźnych zwierząt zadania państw członkowskich • lista B - choroby, o których trzeba informować w tym samym trybie jak w liście A. • Kryteriami są: • znaczenie ekonomiczne, • małe znaczenie epizootyczne w obrocie międzynarodowym zwierząt i produktów oraz zdrowia ludzi

10. Ogólne zasady zwalczania chorób zakaźnych zwierząt zadania państw członkowskich • lista B – choroby: • 10 chorób występujących u kilku gatunków: wąglik, choroba Aujeszky, gorączka Q, wścieklizna • 15 chorób bydła: bruceloza, EBB, gruźlica, BSE; • 11 chorób owiec i kóz: np. bruceloza, salmoneloza, trzęsawka, choroba maedi-visna; • 15 chorób koni: zaraza stadnicza, NZK, nosacizna; • 7 chorób świń: włośnica, ZZZN • 13 chorób ptaków: gruźlica, ch.Gumboro, ch. Mareka, chlamydioza, mykoplazmoza • 3 ch. królików; 3 ch. skorupiaków; 5 ch. mięczaków; 5 ch. pszczół i ryb • lejszmanioza.

11. Ogólne zasady zwalczania chorób zakaźnych zwierząt zadania państw członkowskich • Porozumienie to było pierwszym układem międzynarodowym porządkującym zwalczanie chorób zakaźnych w skali światowej oraz określiło zasady współpracy międzynarodowej

12. Ogólne zasady zwalczania chorób zakaźnych w prawie polskim • Pierwszym polskim aktem prawnym regulującym zwalczanie chorób zakaźnych była ustawa z 1844 r. (choroby zaraźliwe i niezaraźliwe) obowiązująca w Królestwie Polskim. Na pozostałych terenach obowiązywało ustawodawstwo rosyjskie, austriackie lub niemieckie. • Rozporządzenie Prezydenta Rzeczpospolitej o zwalczaniu zaraźliwych chorób zwierzęcych z 22.08.1927, które funkcjonowało prawie 70 lat. • „Ustawa o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz Państwowej Inspekcji Weterynaryjnej” z dnia 24.04.1997 r.

13. Dochodzenie epizootiologiczne • Przystępując do zwalczania z określoną chorobą należy dokładnie rozpoznać sytuację (diagnoza, drogi szerzenia) • Celem dochodzenia jest: • rozpoznanie danej choroby • okoliczności jej powstania i rozwoju.

14. Dochodzenie epizootiologiczne • Dochodzenie: • wywiad (zebranie informacji dotyczących powstania ogniska choroby) • badanie chorego zwierzęcia lub jego zwłok z wykorzystaniem metod laboratoryjnych • ocena sanitarnych warunków środowiska w którym choroba wybuchła • ocena zebranego materiału i wyciagnięcia wniosków

15. Dochodzenie epizootiologiczne • Wywiad epizootiologiczny ma ustalić przyczynę pojawienia się choroby czyli: • ustalić źródło zakażenia, • wykryć sposób i drogę przeniesienia choroby

16. Dochodzenie epizootiologiczne • Wywiad generalnie sprowadza się do zebrania danych dotyczących: • określenia czasu wystąpienia choroby i zauważonych objawów; • styczności chorych zwierząt z innymi zwierzętami oraz ludźmi z uwzględnieniem czasu i miejsca; • rodzaju, jakości i pochodzenia paszy; • stanu sanitarnego pastwiska (owady, gryzonie) W zależności od tego jaką chorobę podejrzewamy zwracamy uwagę na dany punkt wywiadu

17. Wywiad epizootiologiczny c.d. • Wszystkie punkty wywiadu są ważne w przypadku chorób przenoszących się w różny sposób (wieloma drogami) np. pryszczyca (ważny jest obrót zwierzętami, ruch ludzi, pochodzenie paszy). • Lekarz prowadzący wywiad musi zwrócić uwagę w tym przypadku nie tylko na chore ale także na klinicznie zdrowe (okres inkubacji lub siewcy). • Dane z wywiadu jeśli pytania były dobrze ukierunkowane mają ogromne znaczenie dla ustalenia źródła zakażenia, przyczyn i następstw epizootycznych.

18. Wywiad epizootiologiczny cd • Jeśli pytania były źle ukierunkowane, wywiad może doprowadzić do błędów i poważnych następstw. • Pytania musza być przemyślane i dostosowane do osoby, zrozumiałe. • Wywiad musi być prowadzony spokojnie w formie życzliwej rozmowy ale rozmówcę należy poinformować o znaczeniu jego odpowiedzi. • Nie wolno straszyć, sugerować odpowiedzi. • Trzeba się liczyć z nieprawdziwymi odpowiedziami.

19. Wywiad epizootiologiczny cd • Jeśli to możliwe nie ujawniać podejrzenia choroby przed wywiadem. • Po zakończeniu czynności lekarz sporządza protokół dochodzenia i badania. • Jeśli są padłe zwierzęta trzeba dokonać oceny. • Jest to wstępna ale ważna procedura - pozostaje wybór metody (plany gotowości)

20. Zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsiz dnia 22 stycznia 2003 r. w sprawie postępowania przy zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt • Określa: • zasady postępowania przy zwalczaniu chorób z listy A • rodzaje materiału biologicznego oraz sposób pobierania próbek do laboratoryjnych badań rozpoznawczych dla poszczególnych chorób zakaźnych zwierząt • pobieranie próbek materiału biologicznego przy poszczególnych chorobach zakaźnych zwierząt • zestaw do pobierania materiału biologicznego do laboratoryjnych badań rozpoznawczych dla chorób zakaźnych zwierząt • wzór pisma przewodniego do próbek materiału biologicznego przekazywanych do laboratoryjnych badań rozpoznawczych

21. Zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsiz dnia 22 stycznia 2003 r. w sprawie postępowania przy zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt • Określa wzory: • książki zgłoszeń chorób zakaźnych zwierząt • protokołu dochodzenia epizootycznego i badań zwierząt • protokołu sekcji • protokołu oceny aktualnej sytuacji w ognisku choroby zakaźnej zwierząt • Sposoby oczyszczania, odkażania, dezynsekcji i deratyzacji właściwe dla poszczególnych chorób zakaźnych zwierząt

22. Zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt • Książka zgłoszeń chorób zakaźnych zwierząt: • data i godzina zgłoszenia • podmiot zgłaszający (imię i nazwisko, lub nazwa) • nazwa choroby lub charakterystyczne objawy oraz gatunek zwierząt • posiadacz zwierząt (imię i nazwisko, lub nazwa i dokładny adres) • opis chorych zwierząt (rasa, płeć, wiek nr. kolczyków) • data wystąpienia pierwszych objawów choroby • stan zwierząt w gospodarstwie wg. gatunków • imię, nazwisko i podpis przyjmującego zgłoszenie

23. Zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt • Protokół dochodzenia epizootycznego i badań zwierząt: Przeprowadzonego w dniu ............ 20... r. przez Powiatowego Lekarza Weterynarii ........................................... (imię i nazwisko) w ................................, gmina ...................., (wymienić miejscowość) poczta ..........................., powiat .................... w wyniku zgłoszenia nr ................... z dnia .... 20... r. (lp. księgi zgłoszeń) o podejrzeniu ................................................. (wymienić chorobę) w gospodarstwie ............................................. . (imię i nazwisko lub nazwa posiadacza oraz dokładny adres) W miejscowości znajduje się ogółem gospodarstw ..............., gospodarstw posiadających zwierzęta z gatunku podatnego ......, w tym ............ gospodarstw zapowietrzonych chorobą .............................................................. (wymienić chorobę)

24. Zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt • Protokół dochodzenia epizootycznego i badań zwierząt: • wyszczególnienie gatunków i liczby zwierząt w gospodarstwie i miejscowości • liczba zwierząt chorych, podejrzanych, padłych i dobitych • liczba zwierząt zabitych z nakazu IW • liczba zwierząt pozostałych po wygaszeniu ogniska choroby

25. Dochodzenie epizootyczneProtokół dochodzenia epizootycznego i badań zwierząt • Wyjaśnienia posiadacza zwierzęcia • Wyjaśnienia świadków • Powiatowy lekarz weterynarii na podstawie przeprowadzonego dochodzenia ustalił, co następuje: wystąpienie objawów wzbudzających podejrzenie o chorobę zakaźną podlegającą obowiązkowi zgłaszania i zwalczania w myśl art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. z 1999 r. Nr 66, poz. 752, z późn.zm.), wymienioną w załączniku nr 1 do ustawy, zostało zauważone w dniu ................. o godz. ........... przez ........ w – na ............................... (pomieszczeniu, pastwisku itp.) O fakcie tym został powiadomiony: ............................ (powiatowy lekarz weterynarii, wójt, burmistrz, prezydent miasta) Zwierzęta chore były własnego chowu - zostały nabyte*) ............................................................. (wymienić, gdzie, kiedy i od kogo).............................................................. (w razie sprowadzenia z zagranicy podać, czy zostały zachowane obowiązujące przepisy) • Wyniki dochodzenia i badania: (a) wynik badania klinicznego, (b) przebieg i czas trwania choroby**), (c) ewentualne źródło zakażenia, (d) inne fakty mogące mieć znaczenie dla sprawy, m.in. obrót zwierzętami (osoby wchodzące i wychodzące z gospodarstwa, wywóz i przywóz towarów - kiedy i dokąd, ruch środków transportu, okoliczne fermy zwierząt futerkowych itp.)

26. Dochodzenie epizootyczneProtokół dochodzenia epizootycznego i badań zwierząt • Badanie poubojowe • opis zwierzęcia • stwierdzone zmiany • Badanie sekcyjne • Wyniki badań rozpoznawczych • Rozpoznanie

27. Zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt • Protokół sekcji • Protokół oceny aktualnej sytuacji w ognisku choroby zakaźnej zwierząt • rodzaj zwierząt • liczba zwierząt przybyłych, urodzonych • liczba zwierząt ogółem • liczba zwierząt chorych, podejrzanych, padłych i dobitych • liczba zwierząt zabitych z nakazu IW • liczba zwierząt pozostałych (chorych, podejrzanych, ozdrowieńców) • Przebieg choroby od dnia poprzedniego dojazdu do chwili obecnej oraz wykonane czynności.