YAYGIN GELİŞİMSEL BOZUKLUKLAR

1. OTİSTİK ÇOCUKLARkaynak:Prof.drBülbinSucuoğluDoç.dr Tevhide KargınMustafa ÜNSALTavşanlı RAM Müdür Yardımcısı

2. YAYGIN GELİŞİMSEL BOZUKLUKLAR • 1-Otizm • 2-Rett Sendromu • 3-Çocukluğun Dezintegratif bozukluğu • 4-Asperger Bozukluğu. • 5-Başka türlü adlandırılamayan YGB (Atipik Otizm)

3. Otizm uzun yıllar duygusal davranışsal bozukluklar grubunda yer alan 1990 da ABD de ayrı bir engel grubu olarak kabul edilen bir bozukluktur.Bu bozukluk genellikle 3-4 yaştan önce ortaya çıkmakta,sözel ve sözel olmayan iletişimi,etkileşimi ve genel olarak gelişimi etkilemektedir. • (lewis ve diğ.1999)

4. Otistik çocukların ¼ ü hiç konuşmamakta;işaret ya da mimiklerle bile iletişim kurmamakta;% 50 si farklı düzeylerde sözel iletişim kurabilmektedirler.Dil ve konuşma becerileri çocuktan çocuğa farklılık göstermekte ancak her çocuğun her hangi bir düzeyde dil ve iletişim yetersizlikleri bulunmaktadır.

5. Bu yetersizlikler; • Hiç konuşmamaktan, yaşına uygun sözcük dağarcığı olmasına rağmen dili işlevsel olarak kullanmamaya kadar geniş bir yelpaze içinde değişebilmektedir. • Çocuğun çevresindekilerden duyduğu sözcükleri anında ya da daha sonra tekrar etmesi olarak tanımlanan EKOLALİ sözel becerileri gelişmiş olan otistiklerde sıklıkla gözlenen bir özelliktir.

6. Bu grupta gözlenen bir diğer problem ben,sen gibi şahıs zamirlerini kullanmadaki güçlüktür. • Dil ve konuşma becerileri olan otistik çocukların çoğunluğu,sözcüklerin mecaz anlamlarını,deyimleri,soyut sözcükleri ve dile dayalı şakaları anlamada güçlükler yaşamakta(jordan 1995),Örneğin “gözlerim dışarı çıkana kadar ağladım,büyük ikramiye ona vurdu,hastalandı ve yatağa çakıldı kaldı” gibi ifadeler üst düzey dil becerileri olan otistik çocukları bile şaşırtmaktadır.(akt:sucuoğlu)

7. Otistik çocukların bilişsel özellikleri,dikkat bilgi işleme süreci ve hafıza becerileri temel alınarak incelenmiş, • “uyaranların tüm özelliklerine dikkat etmede güçlük” • olarak tanımlanan • AŞIRI SEÇİCİLİK (overselectivity), • Tipik bilişsel özelliklerden birisi olarak kabul edilmiştir. • Örneğin elmanın rengi,kokusu,tadı,şekli ve dokusu olmak üzere farklı özellikleri vardır. • Çocuk dikkatini bu özelliklerden herhangi birine,örneğin sadece rengine odaklaştırırsa,elmanın rengine dikkat ederse ;ikisinin rengi aynı olduğu için elma ile domatesi karıştıracaktır.(Sucuoğlu 2003)

8. Bu çocukların % 10-15’inin normal ya da normal üstü zihinsel becerilere sahip olduğu,% 50 sinde ise zihinsel yetersizlik görüldüğü belirtilmektedir. • Otizm ezberleme becerilerini etkilememekte; • otistik çocuklar,bir çok bilgiyi kolayca ezberleyebilmektedirler. • Ancak belirgin bir ipucu olmaksızın bu bilgileri hatırlamaya ilişkin güçlük yaşamaktadırlar.

9. Sosyal beceriler ile iletişim becerilerinde gözlenen yetersizlikler/farklılıklar,hatırlama • Becerilerine bağlı olarak ortaya çıkmakta;bir çok otistik çocuk dil gibi soyut bilgileri hatırlayabilmek için görsel ipuçlarına gereksinim duymaktadırlar.Uyaranların bir ya da az sayıda özelliğine dikkat etmeleri nedeniyle,ortamdaki uyaranlar arttıkça ve karmaşıklaştıkça,otistik çocuğun bu uyaranlara vereceği tepkiler azalmaktadır.(Akt:Sucuoğlu 2003)

10. Otizmin temel belirtilerinden birisi de, bu çocuklarda gözlenen çeşitli törensel davranışlardır. • (Yinelenen/tekrarlanan davranışlar) • Sallanma, kendi etrafında dönme gibi vücut hareketleri, anlamsız ses çıkarma ya da sürekli olarak aynı sözcükleri tekrar etme tipik törensel davranışlar olarak kabul edilmektedir.Nesneleri sallama,döndürme,sürekli olarak aynı kaseti ya da kasetin bir bölümünü dinleme,aynı resmi çizme gibi davranışlar da bu grup içinde yer almaktadır. • Üst düzey dil becerileri olan otistik çocukların sürekli olarak aynı konuda ya da konularda konuşmak istemeleri de törensel davranışlardır.(Quill,2000)

11. Nesneler kişiler ve olaylarla etkileşim kurmada güçlük, • sıradışı oyun davranışları, • göz kontağı kurmaktan kaçınma, • oyuncak ya da nesnelerin alışılmadık şekilde kullanımı, • sınırlı ilgi alanları ve dikkat, • yönelim ve sıralama gibi • bilişsel becerilerde ilgili bilişsel sınırlılıklar otistik çocukların çoğunda gözlenen özellikler olarak kabul edilmektedir.(Wood 1998)

12. Otistik çocuklar görsel,işitsel ya da dokunmaya ilişkin duyusal uyarılara sıklıkla • Olağan dışı ya da tutarsız tepki verebilirler.Bir taraftan tercih ettikleri uyaranlara karşı çok abartılı tepki verirken diğer yandan çevrede önemli olan bazı uyaranları fark etmiyormuş gibi davranabilirler. • Dönen parlak nesnelere bakmaktan ya da çok saç,kürk gibi nesnelere dokunmaktan hoşlanabilir, tuvalette sifonu defalarca çekerek çıkan su sesini bıkmadan dinleyebilirler. Tercih ettikleri uyaranları sağlayacak nesneleri arayabilir,Örneğin koklamaktan hoşlandığı sabunu sürekli elinde tutabilir. Ya da kadınların giydiği ince çoraplara dokunmak için fırsatlar yaratabilir.

13. Uzun yıllardır üzerinde çalışılmasına karşın otizmin kesin nedeni saptanamamıştır.1950-60 lı yıllarda yanlış anne davranışlarının otizme yol açtığı ve bu problemin üst sosyo ekonomik düzeydeki ailelerde daha fazla ortaya çıktığı kabul edilmektedir.Daha sonraki yıllarda nedenleri belirlemek için bir çok çalışma yapılmış,bu çalışmalar sonucunda otizmin organik kökenli gelişimsel bir bozukluk olduğu,bazı çalışmalarda beyin sapındaki hasarın otizme neden olduğu açıklanmıştır.Günümüzde genetik çalışmalar yoğunlukla yapılmakta ve otizmin bir tek gene bağlı olarak gelişen genetik bir bozuklık olduğu kanıtlanmaya çalışılmaktadır.(akt:Sucuoğlu 2003)

14. Otistik özellikleri olan çocuklar yapılandırılmış eğitim ortamlarından çok yararlanmakta;eğitim programları özellikle iletişim ve etkileşim becerileri üzerinde odaklaşmaktadır. • Bu çalışmalarda konuşma ve konuşmayan çocuklar içinde şarkı söylemek,işaret kullanmak gibi konuşmaya alternatif beceriler öğretilmeye çalışılmaktadır.Bu çocuklarda sıklıkla gözlenen davranış problemleri azaltılması ya da ortadan kaldırılması için programlar geliştirilmekte ve farklı yaklaşımlarla geliştirilen programlar uygulanmaktadır.

15. Son yıllarda problem davranışların bir iletişim amacı olarak kullanıldığı düşüncesi ile bu davranışlar iletişim becerilerinin arttırılması ile azaltılmaya çalışılmakta;iletişim becerileri arttıkça davranış problemlerinin de azalacağı kabul edilmektedir.(Akt:Sucuoğlu,2003)