درک ساختار سيستم آرشيتكت

1. درک ساختار سيستم آرشيتكت محمدحسين احمدي

2. فهرست • يادآوري: ويژگي‌هاي نسخه‌ي ۸.۸ سيستم آرشيتکت • محيط سيستم آرشيتکت • ساختار کلي سيستم آرشيتکت • دسته‌بندي مدل‌ها • دسته‌بندي نمودارها/تعريف‌ها براساس چارچوب زکمن • دسترسي به مدل‌ها • پيکربندي پروژه/دانش‌نامه

3. يادآوري: ويژگي‌هاي نسخه‌ي ۸.۸ سيستم آرشيتکت • پشتيباني از: • مدل‌سازي کسب و کار (Business Enterprise Modeling و IDEF) • مدل‌سازي شيءگرا (UML) و توليد کد/مهندسي معکوس کد • مدل‌سازي داده (ER، مدل فيزيکي، توليد شِما و مهندسي معکوس داده) • تحليل و طراحي ساخت‌يافته (Gane & Sarson، Yourdon/DeMarco، Ward & Mellor و SSADM) • داراي يک مخزن مرکزي چندکاربره، با متامدل قابل گسترش • «encyclopedia» (دانش‌نامه) ناميده مي‌شود. • امکان سفارشي‌سازي با استفاده از Visual Basic for Applications • توليد گزارش‌هاي HTML و وُرد

4. محيط سيستم آرشيتکت

5. ساختار کلي سيستم آرشيتکت • هر پروژه يک دانش‌نامه (encyclopedia) دارد. • هر دانش‌نامه در يک پوشه ذخيره مي‌شود و مجموعه‌اي از فايل‌هاست. • ساختن (باز کردن) يک پروژه معادل است با ساختن (باز کردن) دانش‌نامه‌ي آن در سيستم آرشيتکت. • در هر پروژه تعدادي «مدل» (شامل نمودارها و تعريف‌ها) براي توصيف جنبه‌هاي مختلف يک موجوديت (مثلاً سازمان) ساخته مي‌شود. • تعريف‌ها (Definition) متني هستند و نمودارها (Diagram) تصويري

6. دسته‌بندي مدل‌ها • در قالب گروه‌هاي چهارگانه‌ي مدل‌سازي (کسب و کار، داده، شيءگرا و ساخت‌يافته) • تعدادی نمودار، ذيل يک «روشگان» (“Methodology”) تعريف مي‌شوند و هر روشگان ذيل يکي از گروه‌هاي چهارگانه‌ي فوق تعريف مي‌شود. • مثلاً Enterprise در گروه مدل‌سازي کسب و کار، بيشتر در معماري سازماني کاربرد دارد و شامل نمودارهاي زير است: • Business Concept، Decision Chart، Flow، Functional Hierarchy، Network Concept ، Organizational Chart، Process Chart، Process Decomposition، Process Hierarchy، Process Map، System Architecture، ... • از بين گروه‌هاي چهارگانه، گروه‌هاي مدل‌سازي کسب و کار و مدل‌سازي داده بيشتر از بقيه براي معماري سازماني به کار مي‌روند. • در قالب چارچوب زکمن...

7. دسته‌بندي نمودارها/تعريف‌ها براساس چارچوب زکمن(The Popkin Enterprise Framework)

8. دسترسي به مدل‌ها • از طريق مرورگر (Browser) سيستم آرشيتکت • از طريق چارچوب (Framework) (زکمن يا چارچوب‌هاي ديگر)

9. دسترسي به مدل‌ها از طريق مرورگر سيستم آرشيتکت • در مرورگر، مدل‌ها به ۹ گروه («روشگان» یا “Methodology”) در ۹ زبانه تقسيم شده‌اند، به علاوه‌ي All Methods که شامل همه‌ي مدل‌ها مي‌شود. • مدل‌ها به وسیله‌ی «نمودارها» و «تعريف‌ها» توصیف مي‌شوند.

10. دسترسي به مدل‌ها از طريق چارچوب • با کليک روي هر سلول چارچوب، مجموعه نمودار‌ها و تعریف‌هاي مربوط به آن سلول نمايش داده مي‌شوند.

11. پيکربندي پروژه/دانش‌نامه • امکان فعال/غيرفعال کردن انتخاب‌هاي مختلف در مدل‌سازي، دادگان‌ها (پايگاه‌هاي داده) و زبان‌هاي برنامه‌سازي • در ابتداي ساختن هر پروژه نمايش داده مي‌شود. • قابل دسترسي از منوي Tools > Customize Method Support > Encyclopedia Configuration

12. درون نمودارها • به طور کلی نمودارها از «نماد»ها (Symbol) و «خطوط» متصل‌کننده‌ی بین نمادها تشکیل می‌شوند. • معمولاً هر وقت از نماد سخن می‌گوییم، خط هم شامل می‌شود. نمادهای غیر از خط، نمادهای «مستطیلی» (Rectangular) نامیده می‌شوند (حتی اگر دقیقاً مستطیل‌شکل نباشند). • خطوط معمولاً دو نماد مستطیلی را به هم وصل می‌کنند اما در برخی از روشگان‌ها اجازه‌ی اتصال‌های دیگری هم داده می‌شود: • اتصال یک نماد مستطیلی به یک خط • اتصال یک نماد مستطیلی به هیچ چیز (یک سر خط متصل‌کننده در «هوا» می‌ماند)

13. ارتباط بین نمودارها و تعریف‌ها (۱) • هر یک از نمادهای نمودارها، یک تعریف هم دارد. • با دوکلیک روی نماد (یا راست‌کلیک و Edit)، پنجره‌ی تعریف آن باز می‌شود. • به طور کلی یک تعریف ممکن است: • نمود گرافیکی در نمودارها داشته باشد • مثل موجودیت، فرایند، واحد سازمانی، ... • با هیچ نماد گرافیکی‌ای نشان داده نشود • مثلاً نیازمندی، صفت یا متد باشد. • نمادها و تعریفشان به همدیگر وابسته‌اند. • مثلاً اگر نام یک تعریف را تغییر دهیم، نام تمام نمادهای متناظر با آن در همه‌ی نمودارها هم تغییر می‌کند. عکس آن نیز برقرار است • مگر این که از راست‌کلیک روی نماد و Symbol Rename استفاده کنیم. در این صورت یک نمونه‌ی جدید از آن نماد ساخته می‌شود.

14. ارتباط بین نمودارها و تعریف‌ها (۲) • نمادها حتماً در قالب یک نمودار تعریف می‌شوند. • پس: • نمودارها و تعریف‌ها هر یک ذیل دانش‌نامه‌ی پروژه تعریف می‌شوند. • نمادها ذیل نمودارها تعریف می‌شوند، و ممکن است با یک تعریف ارتباط داشته باشند. • پس نوعی سلسله مراتب عبارت است از: • دانش‌نامه‌ی پروژه • مدل • نمودار • نماد • خط (ارتباط‌دهنده) • تعریف • بنابراین ممکن است نمادهای مختلفی از نمودارهای مختلف، همگی یک تعریف داشته باشند. • در واقع، آن نمادها به یک «چیز واقعی» اشاره می‌کنند. • مثلاً يك عنصر داده‌اي در يك DFD با يك موجوديت در يك ERD يك چيز باشند.

15. ارتباط بین نمودارها و تعریف‌ها (۳)

16. ارتباط بین نمودارها و تعریف‌ها (۴) • با دوکلیک روی نماد یا تعریف متناظر با آن، یا «ویرایش» (Edit) کردن نماد یا «باز» (Open) کردن تعریف، محاوره‌ی تعریف باز می‌شود. • محتویات این محاوره به نوع مفهوم تعریف شده بستگی دارد. • فعلاً به محتویات این محاوره نمی‌پردازیم.

17. ساختن نمادها و تعریف‌ها • راه‌های مختلفی برای کشیدن یک نماد وجود دارد: • با استفاده از نوارابزار هر نمودار می‌توان یک نماد را در نمودار کشید. • تعریف چنین نمادی به طور پیش‌فرض خالی است. • می‌توان یک تعریف را از محیط مرورگر به محل رسم کشید و رها کرد (Drag and Drop). • در این صورت، تعریف و نماد متناظر با یکدیگر خواهند بود. • برای ساختن یک تعریف هم راه‌های مختلفی وجود دارد. • مثلاً با دوکلیک روی نماد، محاوره‌ی تعریف آن باز می‌شود. • از منوها، راست‌کلیک در مرورگر و ... • به طور کلی باید دنبال «Add Definition» بگردیم.

18. پاک کردن نمادها و تعریف‌ها • وقتی یک نمودار یا نماد یا تعریف را پاک می‌کنیم: • آن چیز «پاک» نمی‌شود، بلکه نشانه‌گذاری می‌شود تا بعداً پاک شود. • مدیر سیستم هر چند وقت یکبار «Encyclopedia Reorganize» («بازسازمان‌دهی دانش‌نامه») را انجام می‌دهد. این کار به معنای تأیید دائمی پاک شدن‌هاست. • قابل دسترسی از منوی Tools > Reorganize • نسخه‌ای از SA که ما استفاده می‌کنیم، تک‌کاربره است، بنابراین پاک کردن‌ها و Reorganize را یک کاربر انجام می‌دهد و به معنای تأیید پاک کردن‌های گذشته است. • تغییرات در تعریف‌ها بلافاصله در دانش‌نامه اعمال می‌شوند اما تغییرات در نمودارها باید ذخیره (Save) شوند. • هر تغییری: اضافه کردن، تغییر دادن و پاک کردن

19. «ويژگي»هاي تعريف‌ها • هر يك از فيلدهايي كه در هر تعريف پر مي‌شوند نمايان‌گر يك «ويژگي» (Property) آن تعريف هستند. • مانند فيلد «توضيح» (Description) كه همه‌ي تعريف‌ها دارند. • با ويرايش تعريف‌ها از طريق محاوره‌ي متناظر آن‌ها، در واقع مقادير اين ويژگي‌ها را تغيير مي‌دهيم. • «ويژگي» (Property) با «صفت» (Attribute) فرق دارد! • صفت فقط براي موجوديت‌هاي داده‌اي (و كلاس‌ها) به كار مي‌رود. • صفت همان معني‌اي را دارد كه در پايگاه داده مي‌شناسيم.

20. صفات و عناصر داده‌اي (1) • صفت، مؤلفه يا عنصري وابسته به يك موجوديت داده‌اي يا شيء است كه مقدار خاصي را در خود جاي مي‌دهد. • صفت‌ها فقط در مورد داده‌ها به كار مي‌روند و نه در مورد فرايندها يا ساير مدل‌ها. • مثلاً موجوديت در ER، يا جريان داده در DFD • صفت‌ها، قبلاً به صورت «عنصر داده‌اي» (Data Element) تعريف مي‌شوند. • عناصر داده‌اي نوعي از تعريف داده‌هاي متني (Data Definition) هستند. • بنابراين عناصر داده‌اي، تعريف زيرين صفت‌ها هستند و صفت‌ها، نمونه‌هاي (instance) عناصر داده‌اي هستند. • مثلاً عنصر داده‌اي «نام» مي‌تواند به عنوان صفت موجوديت‌هاي متعددي از جمله «كارمند» و «مشتري» به كار رود.

21. صفات و عناصر داده‌اي (2) • صفات و عناصر داده‌اي به يكديگر كاملاً وابسته‌اند. • با تغيير هر صفت در هر موجوديت، عنصر داده‌اي متناظر با آن صفت نيز تغيير مي‌كند و تمام نمونه‌هاي ديگر صفت‌هاي متناظر با آن عنصر داده‌اي نيز تغيير مي‌كنند. • پاك كردن يك عنصر داده‌اي، تمام صفت‌هاي متناظر با آن را پاك مي‌كند. • مي‌توان تعدادي عنصر داده‌اي را در قالب يك «داده‌ساختار» (Data Structure) دسته‌بندي كرد. • شبيه مفهوم struct در C يا مفهوم ركورد در جدول‌ها • مثلاً داده‌ساختار آدرس تشكيل شده است از عناصر داده‌اي شماره‌ي پلاك، خيابان، شهر، استان و كدپستي. • «دامنه‌ي داده» (Data Domain) تعيين‌كننده‌ي مجموعه مقادير ممكن براي يك عنصر داده‌اي است. • مثل نوع، دقت، مقدار پيش‌فرض و ...

22. متامدل تعريف موجوديت

23. متامدل سيستم آرشيتكتتوضيح موارد توضيح داده نشده در اسلايد بعد

24. موارد باقي‌مانده (1) • نمادهاي مي‌توانند يك نمودار داخل خودشان داشته باشند (Child Diagram) • هر نماد مي‌تواند يك «نظر» (Comment) داشته باشد. • اختياري است و هيچ تأثيري در مدل و گزارش‌ها ندارد. • «تعريف نشاني‌پذير» (Addressable Definition): • برخي از تعريف‌ها از سوي برخي از نمادها مي‌توانند «نشاني داده شوند» (Address) • براي مستندسازي آسان‌تر به كار مي‌رود، مثلاً ردگيري نيازمندي‌ها و اهداف در مدل‌ها. • مثلاً يك نماد فرايند كه به تحقق يك هدف سازماني كمك مي‌كند، به تعريف آن هدف سازماني (كه يك تعريف نشاني‌پذير است) نشاني مي‌دهد. • Flag Symbol مربوط به طراحي ساخت‌يافته مي‌شود و به بحث ما مربوط نيست.

25. موارد باقي‌مانده (2) • Graphic Comments • Description