Ο δηγός Καλών Πρακτικών Πετρελαιοειδών Αποβλήτων & Καταλοίπων

1. Οδηγός Καλών Πρακτικών Πετρελαιοειδών Αποβλήτων & Καταλοίπων Σταυρούλα ΠαπαθεοχαρηMSc Περιβαλλοντολόγος Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης

2. Περιεχόμενα • Πηγές • Συλλογή & Αποθήκευση • Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές • Καλές Πρακτικές

3. Προέλευση Πετρελαιοειδών Αποβλήτων και Καταλοίπων (ΠΑΚ)

4. Πλοία • μίγματα νερού, ελαιωδών αποβλήτων, χρησιμοποιημένων ορυκτελαίων ή/και γαλακτωμάτων από τους υδροσυλλέκτες του μηχανοστασίου, τα οποία είναι γνωστά ως ‘σεντινόνερα’. Ως ‘σεντίνα μηχανοστασίου’ ορίζεται το δίκτυο υδροσυλλεκτών στον πυθμένα του μηχανοστασίου. • λάσπες από κατακαθίσεις στις δεξαμενές φορτίου προκειμένου για μεταφορά υγρών καυσίμων από πετρελαιοφόρα πλοία. Τα εν λόγω ΠΑΚ αφορούν στα ‘σεντινόνερα φορτίου’ όπου, κατ’ αναλογία με το χώρο του μηχανοστασίου, ως ‘σεντίνα φορτίου’ ορίζεται το δίκτυο υδροσυλλεκτών στον πυθμένα των δεξαμενών φορτίου. Στην κατηγορία αυτή, εντάσσονται και τα μίγματα νερού – ΠΑΚ που προκύπτουν ως απόβλητο από τις διαδικασίες έκπλυσης των δεξαμενών φορτίου. • ακάθαρτο θαλασσινό έρμα, προκειμένου για δεξαμενόπλοια που ερματίζουν δεξαμενές φορτίου στις οποίες προηγουμένως μεταφέρονταν υγρά καύσιμα σε χύδην μορφή.

5. Βιομηχανία (1/2) • Απόβλητα από εξερεύνηση, εξόρυξη, εργασίες λατομείου και φυσική – χημική επεξεργασία ορυκτών (Κωδικός ΕΚΑ 01), τα ΒΠΑΚ αφορούν σε υδαρείς λάσπες και απόβλητα από γεωτρήσεις ακατέργαστου ‘αργού’ πετρελαίου • Διύλιση πετρελαίου και την αναγέννηση των ελαίων • Προϊόντα από βασικές οργανικές χημικές ουσίες. • Οργανικές βαφές και χρωστικά υλικά επικαλύψεων. • Συντηρητικών ουσιών ξύλου όπως η πενταχλωροφαινόλη, βερνικιών και βιοκτόνων (π.χ. παραθείο και διχλωρο-διφαινυλο-τριχλωροαιθάνη, γνωστό και ως DDT). • Φαρμακευτικά προϊόντα (διμεθυλοσουλφοξείδιο, πολυβινυλική αλκοόλη, πολυ-γαλακτικό-γλυκολικό οξύ).

6. Βιομηχανία (2/2) • Συνθετικά λίπη, λιπαντικά, απορρυπαντικά, απολυμαντικά και καλλυντικά (π.χ. φθαλικοί εστέρες). • Κόλλες (π.χ. φθαλικοί εστέρες), στεγανωτικά και μελάνια τυπογραφίας. • Ευγενείς χημικές ουσίες όπως πρόσθετα ζωοτροφών. • απόβλητα ελαίων και υγρών καυσίμων (εκτός βρώσιμων ελαίων) • τα απόβλητα από οργανικές ουσίες χρησιμοποιούμενες ως διαλύτες • Υγρά απόβλητα σε μορφή γαλακτωμάτων ή ιλύος • Υδατικά υγρά έκπλυσης δεξαμενών μεταφοράς υγρών καυσίμων με σιδηροδρομικά (βαγόνια) ή οδικά μέσα (βυτιοφόρα οχήματα • Από μονάδες επεξεργασίας αποβλήτων, εγκαταστάσεις επεξεργασίας υγρών αποβλήτων

7. Βιομηχανικά ΠΑΚ Βιομηχανικά ΠΑΚ χαρακτηρίζονται από ευρεία ποικιλία ως προς • τις πηγές προέλευσης • την ακριβή τους χημική σύσταση καθώς έχουν ως πρώτη ύλη μια πληθώρα κλασμάτων πετρελαίου σε αντίθεση με τα ΑΛΕ και τα ΠΑΚ Πλοίων που παράγονται κυρίως από τα βαρέα και μεσαία κλάσματα αυτού. Το στοιχείο αυτό καθιστά σχετικά δυσκόλοτο διαχωρισμό της υδατικής φάσης από τα ΒΠΑΚ καθώς η πλειονότητα των ελαφρών κλασμάτων πετρελαίου είναι υδατοδιαλυτές ενώσεις. Ως εκ τούτου, τα ΒΠΑΚ απαντώνται σε μορφή υδατοδιαλυτών ενώσεων, γαλακτωμάτων και ελαιωδών διαλυμάτων.

8. Συλλογή Αποθήκευση σε Πλοία Μετά το διαχωρισμό μεταξύ νερού έρματος και μιγμάτων νερού – ΠΑΚ, το έρμα • απορρίπτεται στη θάλασσα, όταν περιέχει πετρέλαιο σε περιεκτικότητα μικρότερη από 15 ppm. • όταν είναι μεγαλύτερη 15 ppmδιακόπτεται η διαδικασία απόρριψης και το έρμα, ανάλογα με την ποσότητά του, οδηγείται είτε σε δεξαμενές καταλοίπων, είτε σε συστήματα διαχωρισμού νερού – ΠΑΚ. Για την περίπτωση όπου, οι σεντίνες μηχανοστασίου περιέχουν μεγάλες ποσότητες νερού, τότε οδηγούνται στα συστήματα διαχωρισμού νερού – ΠΑΚ όπου, η μεν υδατική φάση απορρίπτεται στη θάλασσα, οι δε ποσότητες ΠΑΚ καταλήγουν στη δεξαμενής συγκέντρωσης σεντινώνμηχανοστασίου ή στις δεξαμενές καταλοίπων.

9. Συλλογή ΠΑΚ από βιομηχανία (1/2) • Σημεία συλλογής. Οχήματα αποκομιδής συλλέγουν τα ΠΑΚ από κάθε σημείο συλλογής ξεχωριστά. Ως ‘σημείο συλλογής’ ορίζονται οι χώροι λειτουργίας κάθε βιομηχανικής ή/και βιοτεχνικής εγκατάστασης. • Ζώνες συλλογής. Τα οχήματα αποκομιδής επιμερίζονται σε ομάδες όπου κάθε ομάδα συλλέγει τα ΠΑΚ από συγκεκριμένη κατηγορία βιομηχανικών εγκαταστάσεων. Οι εγκαταστάσεις αυτές δεν διαθέτουν μονάδα επεξεργασίας και αποθηκεύουν προσωρινά τα ΠΑΚ. Συνήθως είναι παραγωγικές μονάδες μικρής έως και μέσης κλίμακας και αφορούν σε βιομηχανίες παραγωγής, διαμόρφωσης, προμήθειας και χρήσης προϊόντων.

10. Συλλογή ΠΑΚ από βιομηχανία (2/2) • Κέντρα συλλογής. Διαφοροποιούνται από τα αντίστοιχα των ΑΛΕ, αφορούν σε συγκέντρωση διαφόρων τύπων βιομηχανικών αποβλήτων πλέον των ΠΑΚ, όπως για παράδειγμα, απόβλητα συσκευασιών, φύρες (scrap) μεταλλικών φύλλων, αδρανή στερεά απόβλητα κ.ά.. Τα κέντρα συλλογής βιομηχανικών αποβλήτων συνηθίζεται να βρίσκονται σε χώρους παρακείμενους βιομηχανικών περιοχών για λόγους εγγύτητας με τις πηγές παραγωγής των αντίστοιχων αποβλήτων.

11. Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές (ΒΔΤ) • Βέλτιστες σημαίνει τις πλέον αποτελεσματικές, όσον αφορά την επίτευξη υψηλού επιπέδου προστασίας του περιβάλλοντος στο σύνολό του • Διαθέσιμεςείναι οι αναπτυχθείσες τεχνικές σε κλίμακα που επιτρέπει την εφαρμογή τους εντός του οικείου βιομηχανικού κλάδου, υπό οικονομικώς και τεχνικώς βιώσιμων συνθηκών, λαμβάνοντας υπόψη το κόστος και τα πλεονεκτήματα, ανεξαρτήτως του εάν οι ως άνω τεχνικές χρησιμοποιούνται ή παράγονται εντός οικείου Κράτους-Μέλους, εφόσον εξασφαλίζεται η πρόσβαση του φορέα εκμετάλλευσης σε αυτές με λογικούς όρους. • Τεχνικέςτόσο η τεχνολογία που χρησιμοποιείται όσο και ο τρόπος σχεδιασμού, κατασκευής, συντήρησης, λειτουργίας και παροπλισμού της εγκατάστασης.

12. Κριτήρια προσδιορισμού ΒΔΤ (1/2) • ελαχιστοποίηση αποβλήτων • περιορισμός χρήσης επικίνδυνων ουσιών • βελτίωση των τεχνικών ανάκτησης και ανακύκλωσης, των ουσιών που εκπέμπονται και χρησιμοποιούνται κατά τις διεργασίες, των αποβλήτων • συγκρίσιμες διεργασίες να έχουν δοκιμαστεί επιτυχώς σε βιομηχανικό κλίμακα • τεχνική πρόοδος και η εξέλιξη των επιστημονικών γνώσεων • φύση, οι επιπτώσεις και ο όγκος των συγκεκριμένων εκπομπών

13. Κριτήρια προσδιορισμού ΒΔΤ (2/2) • ημερομηνίες έναρξης λειτουργίας των νέων ή υφιστάμενων εγκαταστάσεων. • χρόνος που απαιτεί η εισαγωγή μιας ΒΔΤ • κόστος και η βιωσιμότητα της εφαρμογής ΒΔΤ • κατανάλωση και η φύση των πρώτων υλών και η αποτελεσματική χρήση ενέργειας • πρόληψη ή μείωση των επιπτώσεων στο περιβάλλον • πρόληψη αποφυγής ατυχημάτων

14. Χωριστή συλλογή & ΒΔΤ Η χωριστή συλλογή των ΠΑΚ συμβάλει στην επίτευξη του στόχου των ΒΔΤ. Με την χωριστή συλλογή των ΠΑΚ επιτυγχάνεται η ελαχιστοποίηση των αποβλήτων, έχουν πιο ομογενοποιημένη σύσταση και είναι ευκολότερη η επιλογή της διεργασίας επεξεργασίας, μπορεί να επιτευχτεί ανάκτηση και ανακύκλωση μεγάλου μέρους τους και παράλληλα η ορθή διαχείριση τους μειώνει τις αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον

15. Καταλληλότητα ΠΑΚ….. Χαρακτηρίστηκα ΠΑΚ για επεξεργασία: • να μην είναι πολύ μολυσμένα, • να έχουν υψηλό ιξώδες και • να μην δεν περιέχουν εστέρες και βιολιπάντικα. Η πηγή προέλευσης και η σύσταση τους καθορίζει την δυνατότητα για επεξεργασίας των ΠΑΚ. Η δημιουργία υποδομών χωριστής συλλογής ΠΑΚ στον χώρο παράγωγης τους θα αυξήσει το ποσοστό των ΠΑΚ που είναι κατάλληλο για ανακύκλωση.

16. Ασφαλή μεταφορά • Αποστολέας • Μεταφορέας • Παραλήπτης • Φορτωτής • Συσκευαστής • Πληρωτής • Χειριστής εμπορευματοκιβωτίων -δεξαμενών/ φορητών δεξαμενών • Εκφορτωτής

17. Ασφαλής μεταφορά Η ασφαλής μεταφορά και τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για τα ΠΑΚ καθορίζονται από τα συστατικά τους και τα χαρακτηριστικά αυτών. Η χωριστή συλλογή των ΠΑΚ σημαίνει ότι θα έχουμε πιο «καθαρά» ΠΑΚ και θα έχουν πιο ομογενοποιημένη σύσταση. Στα διαχωρισμένα ΠΑΚ οι πιθανότητες ύπαρξης προσμίξεων είναι περιορισμένες και θα είναι ευκολότερη η ταξινόμηση τους και σε συνέχεια ο ορισμός των προδιαγραφών που απαιτούνται για την ασφαλή μεταφορά. +τα διαχωρισμένα ΠΑΚ είναι δυνατόν να διαχειριστούν με τέτοιο τρόπο ώστε να αποφέρουν οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη.

18. Σύμβουλος Ασφαλούς Μεταφοράς • παρακολούθηση συμμόρφωσης με τις απαιτήσεις της μεταφοράς επικινδύνων εμπορευμάτων, • παροχή συμβουλών για τη μεταφορά επικίνδυνων εμπορευμάτων • σύνταξη ετήσιας αναφοράς προς τη διοίκηση της επιχείρησης του ή της τοπικής δημόσιας αρχής σχετικά με τις δραστηριότητες της επιχείρησης στη μεταφορά επικίνδυνων εμπορευμάτων Η χωριστή συλλογή των ΠΑΚ θα διευκολύνει την εργασία του συμβούλου και θα περιορίζει τη πιθανότητα λάθους

19. Προτάσεις και Καλές Πρακτικές

20. Λιμάνια και Καλές Πρακτικές ΠΑΚ (1/2) • στην άδεια παραλαβής και μεταφοράς πετρελαιοειδών καταλοίπων όλων των συλλεκτικών μέσων (πλωτά & χερσαία) να ενταχθεί και η υποχρεωτική τεχνική δυνατότητα των μέσων για διαχωρισμένη παραλαβή ΠΑΚ • οι ευκολίες υποδοχής να έχουν τις κατάλληλες για χωριστή συλλογή ΠΑΚ, αποθήκευση και να τα επεξεργασία • προδιαγραφή στην προκήρυξη, για την επιλογή ανάδοχου, η ύπαρξη εξοπλισμού για χωριστή συλλογή των ΠΑΚ • επαρκής διαθέσιμος χώρος προσωρινής αποθήκευσης των διαχωρισμένων ΠΑΚ • καταρτισμένο & ενημερωμένο προσωπικό • στην «Πλημμελή εκτέλεση των εργασιών παραλαβής καταλοίπων» να περιλαμβάνεται και η μη παραλαβή διαχωρισμένων ΠΑΚ

21. Λιμάνια και Καλές Πρακτικές ΠΑΚ (2/2) • ποινική ρήτρα για «μη παραλαβής διαχωρισμένων ΠΑΚ» • το σχέδιο διαχείρισης να περιλαμβάνει τη χωριστή συλλογή των ΠΑΚ. • σε αντιστοιχία με τα ΑΛΕ να ακολουθείτε η διαδικασία για τη ξεχωριστή παράδοση για την ανάδοχο εταιρεία η οποία αρκεί να έχει ξεχωριστούς χώρους προσωρινής αποθήκευσης. • προτείνεται στις προδιαγραφές της μηχανογραφικής εφαρμογής να συμπεριληφθεί και η χωριστή καταχώρηση των διαχωρισμένων πετρελαιοειδών καταλοίπων, που παραλαμβάνονται από τα εξυπηρετούμενα πλοία, μέχρι την τελική τους διαχείριση • στην χρέωση και στον υπολογισμό των τελών να λαμβάνεται υπόψη εάν το πλοίο παραδίδει διαχωρισμένα τα ΠΑΚ. • έλεγχοι από το αρμόδιο φορέα

22. Πλοία (1/2) • Δημιουργία δικτύου χωριστής συλλογής ΠΑΚ (πιλοτική εφαρμογή στην ΑΝΕΚ) • δίκτυο συλλογής • ξεχωριστή δεξαμενή αποθήκευσης • εξοικονόμηση αποθηκευτικού χώρου • ξεχωριστή εγγραφή βιβλίο πετρελαίου • ξεχωριστή παράδοση στις ευκολίες υποδοχής Μελλοντικά διαφορετική τιμολόγηση διαχωρισμένων ΠΑΚ

23. Πλοία (2/2) • Τοποθέτηση εξοπλισμού κατάλληλου για τον διαχωρισμό των ΠΑΚ • άμεσος διαχωρισμός ΠΑΚ κατάλληλων για ανάμιξη με καύσιμο • εξοικονόμηση χρημάτων από την αγορά καυσίμων • μείωση παραγωγής αποβλήτων • απόσβεση επένδυσης

24. Βιομηχανία • στις ΒΙΠΕ να δημιουργηθεί σημείο συλλογής με κατάλληλες δεξαμενές ώστε να μπορούν να συλλέγουν όλες οι βιομηχανίες εκεί τα ΠΑΚ • ο υπεύθυνος διαχείρισης επικίνδυνων αποβλήτων να έχει οργανώσει ένα δίκτυο χωριστής συλλογής ΠΑΚ ώστε να μην αναμιγνύονται με αλλά απόβλητα • υλοποίηση προγραμμάτων συνεχής ενημέρωσης των εργαζομένων ώστε να γνωρίζουν τον λόγο του διαχωρισμού των αποβλήτων και να είναι ξεκάθαρο που συλλέγεται το κάθε ρεύμα αποβλήτων που παράγεται την μονάδα

25. Οφέλη από χωριστή συλλογή ΠΑΚ • πρόληψη παραγωγής απόβλητων • δυνατότητα επεξεργασίας • περιορισμός ρύπανσης περιβάλλοντος • εξοικονόμηση μη ανανεώσιμων φυσικών πόρων • εξοικονόμηση χρημάτων (μείωση τελών διαχείρισης) • έσοδα από ΠΑΚ εάν αλλάξει νομοθετικό πλαίσιο και δημιουργηθεί σύστημα εναλλακτικής διαχείρισης αντίστοιχο των λιπαντικών • ορθότερη διαχείριση ΠΑΚ ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του εκάστοτε ρεύματος • διευκόλυνση και περιορισμού λάθους από κατά τη σήμανση, συσκευασία και μεταφορά των ΠΑΚ

26. Οδηγός Καλών Πρακτικών Πετρελαιοειδών Αποβλήτων & Καταλοίπων Σταυρούλα ΠαπαθεοχαρηMSc Περιβαλλοντολογος Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης