MÖVZU :

1. AZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNIVERSITETIINFORMASIYA TEXNOLOGIYALARIL, AQRAR MÜHƏNDİSLİK VƏ ENERGETİKA FAKULTƏSİKƏND TƏSƏRRÜFATI TEXNİKASI VƏ MAŞIN HİSSƏLƏLRİ KAFEDRASIMÜHAZİRƏCİ: DOSENT İSMAYILOV SƏDİ BİNNƏT MÖVZU : PLANETAR DİŞLİ ÇARX ÖTÜRMƏSİ VƏ REDUKTORLAR.TƏSNİFATI VƏ ƏSAS ÖLÇÜLƏRİ.YAĞLAMA NÖVLƏRİ VƏ YAĞLAMA MATERİALLARI. Gəncə 2009

2. PLAN: • Planetar dişli çarx ötürməsi haqqında qısa məlumat. • Dalğalı dişli çarx ötürməsi haqqında qısa məlumat. • Dişli çarx reduktorları və təsnifatı. • Yağlama növləri və yağlama materialları.

3. Ədəbiyyat. • 1. Ə.Həsənov.Maşın detalları. Maarif nəşriyyatı, Bakı 1979. • Z.Kərimov və başq.Maşın hissələrindən kurs layihəsi. Maarif nəşriyyatı, Bakı, 1983. • Z.Kərimov. Maşın hissələri və yükqaldırıcı – nəqledici maşınlar. • Maarif nəşriyyatı, Bakı, 1985. • 4. A.H.Abdullayev və başq.Maşın detalları və konstruksiyaetmənin əsasları, Bakı – Elm – 2003.

4. 1.Planetar dişli çarx ötürməsi haqqinda qisa məlumat. • Planetar ötürmələrin əsas üstünlükləri aşağıdakılardır: • Güc satellitlərin arasında bölüşdürüldüyü • nə görə ötürmənin həndəsi ölçüləri və küt-ləsi kiçik, ötürmə ədədi isə böyük olur. • Giriş və çıxış valları tuşoxlu olduğu üçün belə ötürmələr intiqalın yığılmasını sadələşdirir. • Ötürmə səlis işləyir və az səs salır. • Vaların dayaqlarına yük az düşür və bu səbəbdən f.i.ə. böyük olur. • Ötürmənin qüsurlu cəhətləri isə bunlardır: • Yüksək hazırlanma və yığma dəqiqliyi tələb edir. • Ötürmə ədədi çoxaldıqda f.i.ə. xeyli aşağı düşür. Dişli və ya friksion ötürmələrdə çarxlardan ən azı birinin həndəsi oxu özünə paralel qalmaqla hərəkət edərsə, belə ötürməyə planetar ötürmə deyilir.(şəkil1). Şəkil 1. Planetar ötürmələr avtomobil, traktor, dəzgah və cihazların diferensiallarında, müxtəlif güc ötürmələrinin reduktorlarında sürət qutularında və s. kimi mexanizmlər- bəndlərin ayrı–ayrılıqda tormozlanması lazım gəldikdə geniş tətbiq olunur.

5. 2. Dalğalı dişli çarx ötürməsi haqqında qısa məlumat. Dalğalı dişli çarx ötürməsi-elastik elementdə dövrü sürətdə yaradılan deformasiya dalğaları vasitəsilə fırlanma hərəkətini ötürən və çevi- rən ötürmə növüdür. Dalğalı ötürmə lərdə planetar ötürmələrə aiddirlər bi 3.Dişli çarx reduktoru və təsnifatı. Hərəkəti ötürərkən dövrlər sayını azaldaraq burucu momenti artırmaq üçün istifadə olunan mexanizmə reduktor deyilir. Reduktorlar tətbiq edilən ötürmənin növünə görə dişli çarxlı, sonsuz vinti və konıbinə edilmiş olur. Dövrlər sayının azaldıl-dığı pillələrin sayına görə reduk-torlar bir, iki, üç və çox pilləli olur. Əgər ötürmə ayrıca gövdədə yerləş-dirilib, aparılan valın bucaq sürətini artırmaq üçün istifadə edilərsə, ona sürətləndirici və ya mul tiplikator deyilir.

6. Hərəkəti, oxları çarpazlaşan vallar arasında ötürmək üçün sonsuz vint və yaxud konbinəedilmiş silindrik dişli çarx-sonsuz vint reduktorları tətbiq edilir. • (şəkil 5). 4.Yağlama növləri və yağlama materialları. Reduktorun normal işini təmin etmək üçün, eləcədə sürtünməyə sərf olunan itkiləri, ötürmənin yeyilməsini və qızmasını azaltmaq üçün onun düzgün yağlanmasının çox böyük əhəmiyyəti vardır.Müasir reduktorlarda ilişməni aşağıdakı üsullarla yağlayırlar. 1)Karter üsulu ilə- bu zaman reduktorun gövdəsində yağ vannası yaradılır və ilişmədə olan dişli çarxlardan biri dişinin hündürlüyünün ən azı 0,75 qədər yağ içərisinə batırılır. 2) Təzyiq altında yağlama üsulu çevrəvi sürət böyük olduqda (dişli çarxlarda v≥1215 m/san, sonuz vint ötürməsində isə v710 m/san olduqda) tətbiq edilir.