TÜRKİYE’NİN AKARSULARI

1. TÜRKİYE’NİN AKARSULARI • Akarsular Türkiye’nin şekillenmesinde etkisi en fazla olan dış kuvvettir. • Akarsu Akımı(debi): • Akarsu yatağının herhangi bir yerinden 1 saniyede geçen suyun m³ olarak değerine akım denir. • Eğim,yağış miktarı ve şekli,zeminin jeolojik yapısı, sıcaklık ve buharlaşma,bitki örtüsü,içme ve kullanma suyu temini akarsuyun akımını etkiler. • Akarsu Rejimi:Bir akarsuyun yıl içindeki seviye ve akım değişikliklerine rejim denir.Rejimi etkileyen temel etken yağış rejimidir.Yağışlı mevsimlerde akarsuyun su seviyesi yükselirken kurak dönemlerde su seviyesi düşer. UYARI: Yağış miktarı, akarsuyun akımını etkilerken,rejimi etkilemez.

2. YAĞMUR REJİMLİ AKARSULAR Yağmur sularıyla beslenen akarsulardır. Kışın seviyeleri yükselir, yazın düşer. Akdeniz ve Ege bölgesi akarsuları genelde bu rejime sahiptir. Eşen çayı, Dalaman çayı,Göksu,Büyük Menderes,Gediz nehri genelde yağmur sularıyla beslenen akarsulardır. TÜRKİYE’DE AKARSU REJİMLERİ:

3. Yıl içinde kar ve yağmur sularıyla beslenen akarsulardır. Akarsu akımı yağış rejimine uygunluk göstermez. Akım,ilkbahar ve yaz başlarında artar, yazın ve kışın azalır.Genelde sularını geniş bir havzadan toplayan akarsuların rejimi bu şekildedir KARMA REJİMLİ AKARSULAR

4. SEL REJİMLİ AKARSULAR Sağanak yağışlarla aniden kabaran, sonra kuruyacak duruma gelen akarsulardır. İç Anadolu bölgesinde en yağışlı mevsim ilkbahar(kırkikindi yağmurları) olduğundan, akarsuların seviyesi bu mevsimde yükselir.

5. KAYNAK SULARIYLA BESLENEN AKARSULAR Yıl içinde kaynak sularıyla beslenen bu akarsuların seviyeleri fazla değişmez. Akdeniz bölgesinde yaygındır

6. Akarsu Havzası: Bir akarsuyun kollarıyla birlikte sularını topladığı ve denizlere ulaştırdığı alana akarsu havzası denir. Sularını denizlere ulaştıran akarsulara,açık havzalı akarsu;denizlere ulaştıramayanlara da kapalı havza denir. Göller yöresi,Konya,Tuz Gölü,Van gölü Türkiye’nin başlıca kapalı havzalarıdır.

7. Su Bölümü Çizgisi: Bir akarsuyun su toplama havzasını,komşu akarsudan ayıran sınıra su bölümü çizgisi denir.Genelde dağların doruklarından geçen bu sınır,bataklıklarda ve karstik arazilerde belirgin değildir.

8. Denge Profili: Bir akarsuyun yatağını derine doğru aşındırarak, genel taban seviyesine(deniz seviyesi) kadar alçaltmasıyla oluşan içbükey şekle denge profili denir.Denge profilin oluşumunda; -arazinin ortalama yükseltisi, -akarsu vadisinin jeolojik yapısı, -akarsuyun aşındırma gücü, etkili olur.

10. TÜRKİYE AKARSULARININ GENEL ÖZELLİKLERİ 1.Rejimleri düzensizdir. 2.Bol su taşımazlar. 3.Denge profiline ulaşmamışlardır. 4.Akış hızlar fazladır. 5.Yatak eğimleri fazladır. 6.Hidroelektrik potansiyelleri fazladır. 7.Çoğu açık havzalıdır. 8.Havzaları geniş değildir.

11. 9.Boyları kısadır.(Türkiye’nin yarımada olması ve kıyı dağlarının doğu-batı yönünde uzanması nedeniyle) 10.Vadileri dar ve derindir. 11.Aşındırma güçleri fazladır. 12.Taşımacılığı elverişli değillerdir. 13.Akarsuların bir kısmı kaynağını Türkiye’den alıp başka ülke topraklarından denizlere ulaşır. Kura ve Aras nehirleri Hazar kapalı havzasına, Fırat ve Dicle Basra Körfezi’ne, Çoruh, Gürcistan topraklarından Karadeniz’e ulaşır.

12. 14.Bazı akarsularımız kaynağını Türkiye dışından alıp ülkemiz sınırlarından denizlere ulaşır.Meriç nehri ile Akdeniz’e dökülen Asi nehrinin yukarı çığırları başka ülkededir. 15.Akarsuların çoğu,kaynağını Türkiye sınırlarından alıp Türkiye sınırlarından denizlere ulaşır.

13. EGE DENİZİ’NE ULAŞANLAR: Meriç, Kara Menderes çayı, Bakırçay, Gediz, Küçük Menderes, Büyük Menderes.

14. AKDENİZ’E ULAŞANLAR: Seyhan, Ceyhan, Dalaman çayı, Aksu, Göksu, Eşen çayı, Kocaçay, Manavgat çayı.

15. KARADENİZ’E ULAŞANLAR: Kızılırmak, Yeşilırmak, Sakarya, Çoruh, Bartın Çayı, Filyos Çayı(Yenice).

16. MARMARA’YA ULAŞANLAR: Susurluk, Nilüfer çayı, Gönen çayı, Biga çayı.

17. AKARSU AŞINDIRMA ŞEKİLLERİ *VADİ *DEV KAZANI *MENDERES *TARAÇA(SEKİ) *PERİBACALARI *KIRGIBAYIR *PENEPLEN *PLATO AKARSU BİRİKTİRME ŞEKİLLERİ *DAĞ ETEĞİ OVALARI *DAĞ İÇİ OVALARI *IRMAK ADALARI *DELTA OVALARI