Kwestie podstawowe

1. Ekonomia społeczna jako innowacyjne narzędzie kształtujące lokalną politykę społeczną -perspektywa ogólnopolska

2. Kwestie podstawowe • Czy potrzebna jest nowa formuła w polityce społecznej uwzględniająca rolę ekonomii społecznej? • Jakie są wyzwania polskiej polityki społecznej? • Jakie są kierunki poszukiwań w polskiej polityce społecznej? • Czy ekonomia społeczna tworzy nowe możliwości w lokalnej polityce społecznej?

3. Czy potrzebna jest nowa formuła w polityce społecznej?

4. Czym jest polityka społeczna

5. Czym jest polityka społeczna „Polityka społeczna to działalność państwa, samorządu i organizacji pozarządowych zmierzająca do kształtowania ogólnych warunków pracy i bytu ludności, prorozwojowych struktur społecznych oraz stosunków społecznych opartych na równości i sprawiedliwości społecznej, sprzyjających zaspokajaniu potrzeb społecznych na dostępnym poziomie” Prof. Adam Kurzynowski Instytut Gospodarstwa Społecznego SGH

6. Nowa formuła polityki społecznejStrategia Spójności Społecznej „Zdolność zapewnienia dobrobytu każdemu powinna być postrzegana jako obowiązek wszystkich grup społecznych. W dwudziestym wieku często uważano, że poza rodziną i innymi tradycyjnymi formami więzi społecznych, obowiązek zapewnienia dobrobytu spoczywał na państwie (państwie dobrobytu), natomiast rozwój gospodarczy należał do obowiązków biznesu. Problemy ekonomiczne ostatnich dziesięcioleci oraz globalizacja gospodarki wykazały, że model ten nie spełnia już swych zadań, i że pomyślność wszystkich obywateli musi stać się wspólnym celem każdego z aktorów społecznych: państwa, biznesu i jednostki (społeczeństwo dobrobytu). Ta nowa sytuacja nie zakłada wycofania się państwa, lecz prowadzi ku poszukiwaniu bardziej urozmaiconych form działania, z zaangażowaniem nowych partnerów”. Zrewidowana Strategia Spójności Społecznej Rady Europy 2004

7. Nowa formuła polityki społecznej Efektywność wartości w polityce społecznej Tak jak kiedyś wartością stała się jakość kapitału ludzkiego rozumianego jako wiedza i edukacja, tak obecnie wartością jest jakość kapitału społecznego rozumianego jako uczestnictwo i aktywność

8. Nowa formuła polityki społecznej Europa 2020 strategia na rzecz zatrudnienia i inteligentnego, trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu. wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 20-64 lat powinien wynosić 75%; w tym poprzez zwiększanie zatrudnienia młodzieży, osób starszych i pracowników nisko wykwalifikowanych, imigrantów na inwestycje w badania i rozwój należy przeznaczać 3% PKB Unii; należy osiągnąć cele „20/20/20” w zakresie klimatu i energii (w tym ograniczenie emisji dwutlenku węgla nawet o 30%, jeśli pozwolą na to warunki); Zatrudnienie na integracyjnych rynkach pracy Rozwój sektora usług interesu ogólnego Rozwój sektora usług interesu ogólnego liczbę osób przedwcześnie kończących naukę szkolną należy ograniczyć do 10%, a co najmniej 40% osób z młodego pokolenia powinno zdobywać wyższe wykształcenie; Aktywna polityka społeczna wspieranie włączenia społecznego, zwłaszcza przez ograniczanie ubóstwa, mając na celu wydźwignięcie z ubóstwa lub wykluczenia społecznego co najmniej 20 milionów obywateli. Marzec 2010

9. Nowa formuła polityki społecznej Europa 2020 • KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, • EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO ORAZ • KOMITETU REGIONÓW • Europejska platforma współpracy w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym: europejskie ramy na rzecz spójności społecznej i terytorialnej z 16 grudnia 2010 KOM(2010) 758 • Komisja określiła następujące obszary działania: • realizacja działań mobilizująca wszystkie dziedziny polityki; • intensywniejsze i skuteczniejsze wykorzystanie funduszy UE celem wsparcia włączenia społecznego; • promocja innowacyjności społecznej opartej na dowodach; • partnerska współpraca oraz wykorzystanie potencjału gospodarki społecznej; • zwiększona koordynacja polityczna wśród państw członkowskich.

10. Nowa formuła polityki społecznej Europa 2020 Z Komunikatu Komisji Europejskiej KOM(2010) 758: „…Sektor przedsiębiorstw społecznych stanowi 10 % wszystkich przedsiębiorstw w UE oraz zatrudnia za wynagrodzeniem ponad 11 milionów pracowników. Na przeszkodzie jego pełnego rozwoju stoi jednak wiele przeszkód praktyczno-prawnych, takich jak nierówne szanse przedsiębiorstw gospodarki społecznej wobec ich całkowicie komercyjnych konkurentów na rynku. Zgodnie z zapowiedzią zawartą w inicjatywie przewodniej „Unia innowacji” zainicjowany zostanie pilotażowy program europejskich innowacji społecznych, który dostarczy wiedzy specjalistycznej i stworzy wirtualną sieć dla przedsiębiorców społecznych, sektora publicznego i sektorów trzecich…” Komisja będzie wspierać rozwój gospodarki społecznej jako narzędzia aktywnego włączania, proponując w tym celu środki służące poprawie jakości struktur prawnych w zakresie fundacji, towarzystw wzajemnych i spółdzielni prowadzących działalność obejmującą kontekst unijny, przedstawiając w 2011 r. wniosek w sprawie „Inicjatywy na rzecz przedsiębiorczości społecznej” oraz ułatwiając dostęp do odpowiednich unijnych programów finansowania.

11. Nowa formuła polityki społecznej Na skrzyżowaniu kultur, modeli i wartości Państwo – hierarchia, prawo Szwecja Francja Wielka Brytania Sektor pozarządowy - dobrowolność Sektor rynkowy - zysk Polska „Welfare mix” Portugalia Rodzina - obustronna solidarność, moralne zobowiązania

12. Jakie są podstawowe wyzwania polskiej polityki społecznej?

13. Wyzwania polskiej polityki społecznejPodstawowe wyzwania • Wyzwania polityczne -krótkowzroczność polityk, • brak aktywności społecznej i partycypacji; marnowanie EFS.; • Wyzwania demograficzne - kwestia osób starszych m.in. usługi opiekuńcze i długoterminowe, usługi edukacyjne, zagospodarowania czasu wolnego; • Wyzwania strukturalne - zróżnicowania w dostępie do praw i usług m.in. najwyższy poziom ubóstwa dzieci i młodzieży, zróżnicowania regionalne; • Wyzwania instytucjonalne – niespójny system realizacji usług społecznych podzielonych pomiędzy szczeble JST, deficyty partnerstwa publiczno-społecznego; • Wyzwania finansowe – niedostateczne finansowanie usług społecznych kosztem świadczeń bezpośrednich;

14. Wyzwania polskiej polityki społecznejWydatki na świadczenia pieniężne i usługi społeczne (% PKB) Emerytury Choroby Renty Zdrowie Inne usługi Biennial Report on social services of general interest {COM(2008) 418 final}

15. Wyzwania polskiej polityki społecznejKorzystanie ze świadczeń pieniężnych i usług socjalnych w OPS 2008

16. Wyzwania polskiej polityki społecznejZmiany w zatrudnieniu w usługach społecznych i zdrowotnych w 2000-2009 COMMISSION STAFF WORKING DOCUMENT Second Biennial Report on social services of general interestBrussels, 22 października 2010, SEC(2010) 1284 final

17. Wyzwania polskiej polityki społecznejOdsetek ludzi przekonanych, że ludzie najczęściej starają się być pomocni Diagnoza społeczna 2009. Warunki i jakość życia Polaków, Warszawa 2009

18. Jakie są kierunki poszukiwań w polskiej polityce społecznej?

19. Ratownictwo zjawia się w chwilach klęski: powodzi, pożaru, nagłej utraty środków lub wytrącenia poza środowisko. Nakazem społecznym jest udzielenie pomocy najspieszniej, najpowszechniej. Ratunek przychodzi najczęściej z zewnątrz, nie liczy się z niczym innym, niż konieczność przez los narzucona. Opieka społeczna. Cechą opieki jest przejęcie przez opiekuna odpowiedzialności za losy „podopiecznego”. Opieka – rodzicielska , czy społeczna – ubezwłasnowalnia. Ta cecha opieki nakłada wielką odpowiedzialność na jej wykonawców i pociąga za sobą podwójne niebezpieczeństwo: przemocy opiekuna oraz zabijania zaradności i odpowiedzialności podlegającego opiece. Helena Radlińska 1943 r.

20. „Pomoc społeczna zapewnia możność utrzymania i podnoszenia kultury, spożytkowania wszystkich sił ludzkich . Uruchamia dorobek, usprawnia prace nadające treść dążeniom. Dopomaga rozwojowi jednostek i wszystkiego, co dobro. Jedną z najważniejszych dziedzin pomocy jest zapobieganie skrzywieniom rozwoju i wytwarzanie warunków, które ułatwiają rozwój. Metody pomocy społecznej są różnorodne od organizowania wszelkich instytucji pomyślności powszechnej do porady w przyjacielskiej rozmowie, do podniety w rozszerzaniu istniejących poczynań, ułatwiania zdobycia narzędzi czy materiałów. Pomoc liczy się ze świadomym uczestnictwem, ze współpracą pomagających i korzystających z pomocy, w pełni za siebie odpowiedzialnych”. Helena Radlińska 1943 r.

21. Poszukiwanie nowej formuły polskiej polityki społecznej Nowa polityka integracji społecznej zmierza do reformy narzędzi i instrumentów aktywizacji zawodowej i społecznej, które umożliwią bardziej efektywne działania jednostek samorządu terytorialnego w zakresie pomocy i integracji społecznej oraz budowy sektora usług społecznych w oparciu o podmioty ekonomii społecznej. Przy wdrażaniu tych działań, a w szczególności programów dotyczących aktywizacji i integracji osób niepełnosprawnych, rozwoju partnerstwa publiczno-społecznego i rozwoju instytucji ekonomii społecznej wykorzystane zostaną doświadczenia z wdrażania projektów w ramach projektów IW EQUAL. Krajowy Plan Działań „Zabezpieczenie Społeczne i Integracja Społeczna” 2006-2008

22. Poszukiwania nowej formuły polskiej polityki społecznej • Polskie propozycje teoretyczne i praktyczne • Aktywna integracja to działanie wszystkich instytucji pomocy i integracji społecznej na rzecz pełnego uczestnictwa osób i rodzin w życiu wspólnoty, co obejmuje zarówno osiągnięcie właściwego dochodu, dostęp do zatrudnienia jak również równy dostęp do dóbr i usług społecznych; • Aktywna integracja realizowana jest poprzez komplementarne stosowanie usług i instrumentów o charakterze zatrudnieniowym, zdrowotnych i społecznym, obejmujących całokształt potencjału człowieka , a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia; realizowanych w szczególności w ramach pracy socjalnej oraz aktywności w ramach podmiotów ekonomii społecznej; • Aktywna integracja zakłada z jednej strony zarówno aktywne działania osób i instytucji realizujących działania, jak również pełną aktywność człowieka będącego odbiorcą ale i partnerem z drugiej strony; • Celem aktywnej integracji jest przywrócenie lub nabycie możliwości lub zdolności zatrudnienia oraz integracji społecznej osób korzystających z pomocy społecznej. Tym samym celem są działania długofalowe mające charakter wpływu na postawę człowieka jego zachowania oraz relacje w środowisku.

23. Poszukiwania nowej formuły polskiej polityki społecznej Instrumenty rynku pracy Powiatowe urzędy pracy Podmioty ekonomii społecznej i zatrudnienia socjalnego Ośrodki Pomocy Społecznej Powiatowe Organizacje pozarządowe Instrumenty aktywnej integracji

24. Poszukiwania nowej formuły polskiej polityki społecznej Ogólna ocena trwałości zatrudnienia beneficjentów Priorytetu VII 18 miesięcy po zakończeniu udziału w projekcie wypada zdecydowanie optymistycznie. Aż 85 proc. spośród tych uczestników projektów Priorytetu VII, którzy pracowali rok wcześniej, utrzymało pracę Rekomendacja: Ocena rezultatów i efektów aktywnych polityk rynku pracy nie powinna poprzestawać na danych dotyczących sytuacji pół roku po zakończeniu udziału w projekcie, ale uwzględniać również dłuższą perspektywę czasową. Dotyczy to szczególnie wsparcia osób zagrożonych wykluczeniem społecznym.

25. Poszukiwania nowej formuły polskiej polityki społecznej CBOS, Oceny działalności władz lokalnych, czyli co się zmieniło w naszych miejscowościach od ostatnich wyborów samorządowych, Warszawa wrzesień 2010 Komunikat BS/127/2010

26. Poszukiwania nowej formuły polskiej polityki społecznej CBOS, Oceny działalności władz lokalnych, czyli co się zmieniło w naszych miejscowościach od ostatnich wyborów samorządowych, Warszawa wrzesień 2010 Komunikat BS/127/2010

27. Możliwości ekonomii społecznej w lokalnej polityce społecznej

28. Cechy usług społecznych użyteczności publicznej (SSGI) Komunikat Komisji Europejskiej Realizacja wspólnotowego programu lizbońskiego: Usługi socjalne użyteczności publicznej w Unii Europejskiej COM (2006)177 z 25.04.2006 • działanie w oparciu o zasadę solidarności, wymuszoną szczególnie przez losowy charakter zagrożeń czy brak zrównoważenia wkładu i korzyści na poziomie jednostki; • kompleksowy i zindywidualizowany charakter dostosowany do zróżnicowanych potrzeb, mający na celu zapewnienie podstawowych praw człowieka i ochronę najbardziej podatnych na zagrożenia; • działalność nienastawiona na zysk a skoncentrowana szczególnie na najtrudniejszych sytuacjach, często należąca do dziedzictwa historii; • uczestnictwo wolontariuszy, dawanie wyrazu potencjału obywatelskiego; • silne zakorzenienie w (lokalnej) tradycji kulturowej. Ta cecha często uzewnętrznia się w bliskim kontakcie między dostarczycielem i odbiorcą usług, umożliwiającym uwzględnienie szczególnych potrzeb tego ostatniego;

29. Walory podmiotów ekonomii społecznej wkomponowują się w ideę budowania demokracji uczestniczącej poprzez nową wizję ładu społecznego oraz integrację społeczności lokalnych. Połączenie wartości solidarności i indywidualnego zaangażowania ekonomicznego, może – choć nie musi – budować nowe, aktywne formuły uczestnictwa lokalnego. mogą stanowić istotny element polityki wzrostu zatrudnienia poprzez wypełnianie przestrzeni lokalnej w sferze usług społecznych, oraz umożliwienie zatrudnienia grup szczególnie zagrożonych na rynku stanowią również istotny instrument procesu integracji społecznej, kreujący przewartościowanie ról zawodowych i społecznych (budowanie wspólnot opartych o solidarność zamiast zależności)

30. Walory podmiotów ekonomii społecznej Realizacja zadań publicznych jednostki samorządu terytorialnego Strategia rozwiązywania problemów społecznych Zamówienie publiczne Zlecenie zadania publicznego Wykonawstwo zadania publicznego Zamówienie publiczne Podmioty komercyjne Podmioty ekonomii społecznej Jednostki organizacyjne JST • Profesjonalizm ale… • Chęć osiągnięcia zysku kosztem jakości; • wyłącznie wykonawstwo • profesjonalizm; • uznanie celów społecznych • połączenie realizacji zadań publicznych z działaniami integracyjnymi • Profesjonalizm ale… • Schematyczne podejście; • Związanie procedurami biurokratycznymi; • Utrudniona samodzielna inicjatywa

31. Czy podmioty ekonomii społecznejodegrają rolę w polityce społecznej • Władze publiczne ujmują rolę ekonomii społecznej w programowaniu polityki społecznej (Strategia Rozwoju Kraju, KPD Integracja); • Władze publiczne tworzą regulacje prawne (ustawa o spółdzielniach socjalnych, ustawa o działalności pożytku publicznego etc.); • Władze tworzą mechanizmy finansowe (PO KL, PO FIO, klauzule społeczne, fundusze poręczeniowe; Wszystko zależy jednak od ludzi – obywateli, członków władz samorządowych, pracowników samorządowych czy zechcą z tego skorzystać;

32. Dziękuję za uwagę